^1. Efektywne komunikowanie (się) zachodzi w sytuacji:

a) Uwzględnienia przede wszystkim jej skrytych elementów ujawnianych poprzez komunikację niewerbalną

b) Komplementarnej analizy sfery werbalnej i niewerbalnej

c) Opieraniu się wyłącznie na zobiektywizowanych komunikatach werbalnych

d) Deklaracji z obu stron o szczerości intencji komunikacyjnych

2. Interakcja z (perspektywy interakcjonalizmu symbolicznego) to:

a) Społeczne działanie, gdy dwie osoby oddziałują na siebie za pośrednictwem komunikacji

b) Społeczne działanie, gdy dwie osoby działają na siebie nawzajem za pomocą mechanizmów kultury

c) Społeczne działanie, które jest podstawą interpretacji rzeczywistości

d) Społeczne działanie, które ludzi zbliża do siebie.

3. Podstawowe elementy komunikacji, które sprawiają, że możliwe jest komunikowanie się:

a) Temat rozmowy, reakcja odbiorcy, styl myślenia nadawcy, nastrój odbiorcy

b) Intencja nadawcy, proces kodowania, kanał przesyłania komunikatu

c) Treść komunikatu, intencja nadawcy, kontekst, zakodowanie informacji

d) Szum komunikacyjny, typy odpowiedzi odbiorcy, akceptacja, wsparcie.

4. Który z podanych niżej komunikatów niesie najbardziej obiektywną informację?

a) Symboliczny

b) Werbalny

c) Niewerbalny

d) Ikoniczny

5. Źródłem niejasności komunikatu niewerbalnego jest fakt, że:

a) Umowa co do znaczenia komunikatu nie jest spisana

b) Znaczenie sygnałów niewerbalnych bywa zupełnie inne w różnych grupach społecznych

c) Każdy poszczególny sygnał niewerbalny może powstać z rozmaitych uczuć

d) Nie zawiera słów

6. Treści poddane symbolizacji mogą być odczytane na poziomach:

a) Poznawczym, emocjonalnym, behawioralnym i motywacyjnym

b) Treści, motywu, wartości, zachowania

c) Literalnym, alegorycznym, moralnym, anagogicznym

d) Literalnym, alegorycznym, anagogicznym i motywacyjnym

7. Symbol jako interpretacja semantyczna znaku drugiego stopnia oznacza:

a) Że znak jest łatwiej zinterpretować niż symbol

b) Że znak jest trudniej zinterpretować niż symbol

c) Że potencjalnie więcej ludzi zrozumie znak niż symbol

d) Że potencjalnie więcej ludzi zrozumie symbol niż znak

8. Uzupełnij: …………………… jest znakiem konwencjonalnym ukonstytuowanym
i funkcjonującym na podstawie umowy.

a) Znak

b) Oznaka

c) Symbol

d) Sygnał

9. Sytuacja, gdy relacje komunikacyjne polegające na tworzeniu, gromadzeniu oraz odbieraniu informacji między uczestnikami dotyczą ogółu społeczeństwa to:

a) System komunikowania społecznego

b) System edukacji szkolnej

c) System komunikacji masowej

d) System informatyczny

10. Symboliczne nawiązanie do obrzędów to:

a) Zdarzenie społeczne, które nawiązuje do tradycji kultury ludowej

b) Zdarzenie społeczne, które nawiązuje do kultury masowej

c) Zdarzenie społeczne, które dzisiaj jest przesądem

d) Przeszłość grupy wyrażona w tradycji narodowej

11. Moc i funkcje normatywne w systemie komunikacji społecznej ma:

a) Obyczaj

b) Zwyczaj

c) Obrzęd

d) Prawo

12. Pojęcie kompetencji komunikacyjnej definiuje:

a) Idealna znajomość wszystkich reguł używania języka w zależności od sytuacji i roli społecznej

b) Idealna znajomość wszystkich reguł używania języka w zależności od kontekstu i zajmowanej pozycji w społecznym układzie stratyfikacyjnym

c) Idealna znajomość wszystkich reguł używania języka przez jednostkę w nowym nieznanym jej otoczeniu

d) Idealna znajomość wszystkich reguł używania języka w zakresie reguł społecznych, których jednostka nie toleruje

13. Komunikowanie interpersonalne odbywa się na bazie:

a) Kontaktu i interakcji

b) Tożsamości i wyłączności

c) Kontaktu i refleksji

d) Spotkania i ciekawości

14. Masowa komunikacja w kategoriach potencjału do komunikowania się charakteryzuje się:

a) Interpretatywnością

b) Intensywnością

c) Impersonalnością

d) Odpersonalizowaniem

15. Tworzenie, gromadzenie oraz odbieranie informacji między uczestnikami jest możliwe, gdy:

a) Istnieją relacje, kody i znaki

b) Istnieje władza, system edukacji

c) Istnieje system wartości, symbole i sprzężenie zwrotne

d) Istnieją relacje i system społeczny

16. W przypadku kontaktów o charakterze formalnym i przymusowym mówimy o poziomie:

a) Organizacyjnym komunikacji

b) Grupowym komunikacji

c) Masowym komunikacji

d) Intrapersonalnym komunikacji

*17. Komunikacja masowa jako układ do komunikowania się posługuje się elementem komunikacyjnym nazywanym:

a) Sprzężenie zwrotne NASTĘPUJE NA PEWNO ALE Z OPÓŹNIENIEM

b) Czas NIE MA W OGÓLE NA PEWNO

c) Interpretator NIE WIADOMO ALE CHYBA JEST.

d) Przestrzeń NIE MA W OGÓLE NA PEWNO

18. Kiedy celem komunikowania się jest tylko przyciąganie uwagi, mamy do czynienia z:

a) Modelem rytualnym komunikacji

b) Modelem organizacyjnym komunikacji

c) Modelem rozgłosu w komunikacji

d) Modelem interaktywnym w komunikacji

19. Interakcja ma charakter:

a) Jednoczący się

b) Wykluczający się

c) Wyłaniający się

d) Uzupełniający się

20. Interakcja jest procesem:

a) Konstruowanym

b) Kombinowanym

c) Uzupełniającym

d) Definiowanym

21. Na uniwersum symboliczne składa się:

a) Repertuar znaków, naturalne środowisko, sfera aksjosemiotyczna

b) Repertuar symboli, okoliczna przyroda, wartości

c) Repertuar najpopularniejszych dzieł, sfera natury człowieka, centralne wartości

d) Repertuar wszelkich zachowań ludzkich, wartości i motywacje

*22. Wyrażenia, które nabierają znaczeń podczas interakcji w teorii etnometodologii nazywamy:

a) Wyrażenie indeksykalne

b) Wyrażenie niezgody

c) Wyrażenia konstruktów

d) Wyrażenia wieloznaczne

*23. Komunikowanie się ludzi jest zapośredniczone:

a) Symbolem

b) Znakiem

c) Relacją

d) Interakcją

24. Układ odniesienia dla komunikowania się to:

a) Komunikacja

b) Kontekst

c) Ludzie

d) Obcy

25. Artefakt bądź działanie, które odnoszą się do czegoś innego niż one same to:

a) Znak

b) Kod

c) Symbol

d) Komunikowanie się.

1.Dwuznaczność komunikatu nie werbalnego wynika z :

1. Braku uzgodnionej sfery interpretacyjnej komunikatu

2. Barku wyraźnego kodu dla komunikatów nie werbalnych

3. Barku kanału do przekazywania uczuć

4. Braku słów

2. (10) Obyczaj w systemie komunikacji społecznej to :

1. zdarzenie społeczne które nawiązuje do tradycji kultury ludowej

2. zdarzenie społeczne które nawiązuje do kultury masowej

3. zdarzenie społeczne które dzisiaj jest przesądem

4. zdarzenie społeczne obrazujące normy społeczne

3. (19) Interakcja ma charakter:

1. niewiadomy i zaskakujący

2. znany i oczywisty

3. nieprzewidziany i ustalany

4. przewidziany i zaskakujący

4. (20) Interakcja jest procesem

1. definiowanym

2. kombinowanym

3. uzupełniającym

4. konstruowanym

5. (6) Treści poddane symbolizacji mogą być odczytane na poziomach

1. literalnym, alegorycznym, moralnym i anagogicznym

2. poznawczym, emocjonalnym, behawioralnym, i motywacyjnym

3. treści motywu wartości i zachowania

4. literalnym, alegorycznym, anagogicznym i motywacyjnym

6. (1) Efektywne komunikowanie się zachodzi w sytuacji :

1. interpretacji i definicji znaków wymiennych w procesie

2. nieuwzględniania ukrytych elementów ujawnianych poprzez komunikacje niewerbalna

3. analizy komplementarnej sfery werbalnej i niewerbalnej

4. deklaracji z obu stron o szczerości intencji komunikacyjnych

*7. (2) Interakcja z (perspektywy interakcjonalizmu symbolicznego) to:

1. Oddziaływanie na siebie osób zapośredniczone relacja

2. Społeczne działanie, które ludzi zbliża so siebie.

3. Społeczne działanie skierowane na interpretacje rzeczywistości

4. Oddziaływanie na siebie osób zapośredniczone symboliką grupy

8. (3) Podstawowe elementy komunikacji, które sprawiają, że możliwe jest komunikowanie się:

1. Temat rozmowy, reakcja odbiorcy, styl myślenia nadawcy, nastrój odbiorcy

2. Intencja nadawcy, proces kodowania, kanał przesyłania komunikatu?

3. Treść komunikatu, intencja nadawcy, kontekst, zakodowanie informacji?

4. Szum komunikacyjny, typy odpowiedzi odbiorcy, akceptacja, wsparcie.

9. (4) Przekaz……. w sytuacji kompetentnych niesie najbardziej obiektywną informacje

1. Symboliczny

2. Werbalny

3. Niewerbalny

4. Ikoniczny

10. (7)Symbol jako interpretacja semantyczna znaku drugiego stopnia oznacza:

1. Ze znaczenie znaku opiera się zarówno na umowie jak i oddaje doświadczenie ludzi a symbol nie odnosi się do doświadczenia

2. Że znaczenie znaku opiera się o zdrowy rozsądek a symbol jest wymyślany

3. Że potencjalnie więcej ludzi rozumie znak niż symbol

4. Że potencjalnie więcej ludzi rozumie symbol niż znak

11. (8) Uzupełnij: …………………… nie jest znakiem konwencjonalnym ukonstytuowanym
i funkcjonującym na podstawie umowy a opiera się o doświadczenie przyrodnicze.

1. Znak

2. Oznaka

3. Symbol

4. Sygnał

12. (9) Sytuacja, gdy relacje komunikacyjne koncentrują się na przekazie i analizie symboli kulturowych społeczeństwa to:

1. System komunikowania społecznego

2. System edukacji szkolnej

3. System komunikacji masowej

4. System informatyczny

13. Uniwersum symboliczne w teorii komunikacji to konstrukt który pozwala analizować :

1. Sens wypowiedzi mówiących

2. Rozumieć o czym mówią inni

3. Oceniać postawę etyczną mówiących

4. Zrozumieć intencje mówiących

14.(22) Wyrażenia które nabierają znaczeń podczas interakcji w teorii etnometodologii nazywamy:

1. Wyrażanie konstruktów

2. Wyrażanie nie zgody

3. Wyrażania indeksynalne

4. Wyrażenia wieloznaczne

*15. Ludzie komunikują się w sposób ludzki ponieważ:

1. Mają jaź

2. Są w stanie wymyślić siebie

3. Są w stanie przyjąć rolę innego

4. Mogą pozostawać w interakcji

16. (24) Układ odniesienia dla komunikowania się to:

1. kontekst

2. komunikacja

3. Ludzie

4. Obcy

17. Artefakt kultury staje się znaczący gdy dla określonej grupy lub zbiorowości jest :

1. Naturalny

2. Zakodowany

3. Symboliczny

4. Komunikujący wartości

18.(11) Moc komunikacyjną w systemie komunikacji społecznej posiadają :

1. Obyczaj

2. Zwyczaj

3. Nawyk

4. nakaz

19. (12) Pojęcie kompetencji komunikacyjnej definiuje:

1. Idealna znajomość wszystkich reguł używania języka w zależności od sytuacji i roli społecznej

2. Idealna znajomość wszystkich reguł używania języka w zależności od kontekstu i zajmowanej pozycji w społecznym układzie stratyfikacyjnym

3. Idealna znajomość wszystkich reguł używania języka przez jednostkę w nowym nieznanym jej otoczeniu

4. Idealna znajomość wszystkich reguł używania języka w zakresie reguł społecznych, których jednostka nie toleruje

20. (13) Komunikowanie interpersonalne odbywa się na bazie:

1. Kontaktu i interakcji

2. Kontaktu i refleksji

3. Spotkania i ciekawości

4. Tożsamości i wyłączności

21. (14) Masowa komunikacja w kategoriach potencjału do komunikowania się charakteryzuje się:

1. Intensywnością

2. Interpretatywnością

3. Odpersonalizowaniem

4. Impersonalnością

22. Model systemu komunikacyjnego zbudowany jest z elementów:

1. Interakcja symbol, system społeczny

2. Stratyfikacja społeczna, edukacja

3. Wartości ,symbole, sprzężenia zwrotne

4. Relacje, kody, znaki

23. (16) W przypadku kontaktów o charakterze interpersonalnym skierowanym na strukturę wspólnoty mówimy o poziomie:

1. Organizacyjnym komunikacji

2. Grupowym komunikacji

3. Masowym komunikacji

4. Interpersonalnym komunikacji

24. W komunikacji masowej zasadę sprzężenia zwrotnego przejmuje :

1. Masowy komunikator

2. Publiczność

3. Gate keeper

4. Jednostka

25. Kiedy przekaz medialny odbierany jest indywidualnie przez jednostki mówimy o modelu:

1. Rytualnym komunikacji

2. Percepcji komunikacji

3. Rozgłosu komunikacji

4. Interaktywnym w komunikacji

1. SPOŁECZNY CHARAKTER KOMUNIKOWANIA – CEL, PRZEDMIOT, PODMIOT, RELACJA.

Komunikacja – zjawisko porozumiewania się ludzi (istot żyjących, zdolnych do myślenia, świadomego tworzenia, używania znaków i symboli), jednostek, grup, instytucji.

Komunikowanie się – proces odbywający się na różnych poziomach, przy użyciu zróżnicowanych środków, wywołujący określone skutki.

CEL KOMUNIKACJI – wymiana myśli, dzielenie się wiedzą, informacjami i ideami.

Proces komunikacji – odbywa się na różnych poziomach, przy użyciu zróżnicowanych środków, wywołuje określone skutki.

Proces komunikacji jest to proces (cechy):

• Społeczny - odnosi się przynajmniej do dwóch jednostek, przebiega w środowisku społecznym

• Zachodzący w określonym kontekście społecznym - określony jest przez liczbę i charakter uczestników: interpersonalny, publiczny, masowy, czy międzykulturowy

• Kreatywny - polega na budowaniu nowych pojęć, przyswajaniu wiedzy o otaczającym świecie

• Dynamiczny - polega na przyjmowaniu, rozumieniu i interpretowaniu informacji

• Ciągły - trwa od chwili narodzin do śmierci

• Symboliczny - posługuje się symbolami i znakami: aby mogło dojść do porozumienia się uczestników niezbędna jest wspólnota semiotyczna, czyli operowanie tymi samymi znakami i symbolami

• Interakcyjny - między uczestnikami procesu wytwarzają się stosunki partnerskie lub o charakterze dominującym, podporządkowania

• Celowy i świadomy - działaniem każdego uczestnika kierują określone motywy

• Nieuchronny - nikt nie może się nie komunikować: ludzie zawsze i wszędzie będą się ze sobą porozumiewać, bez względu na ich uświadamiane lub nieuświadamiane zamiary

• Złożony – wieloelementowy, wielofazowy, może mieć charakter jednostronny lub dwustronny, werbalny lub niewerbalny, bezpośredni, medialny lub pośredni

• Nieodwracalny - procesu komunikacji nie da cofnąć, powtórzyć, zmienić jego przebiegu

Elementy procesu komunikacji:

KONTEKST: warunki, w jakich odbywa się proces komunikowania (aspekt fizyczny, historyczny, psychologiczny, kulturowy)

• aspekt fizyczny wyznaczany jest przez otoczenie (temperaturę, światło, miejsce i czas przebiegu procesu, tj. zewnętrzną atmosferę)

• aspekt historyczny dotyczy takiej sytuacji komunikacyjnej, w której uczestnicy odwołują się do innych zaistniałych w przeszłości epizodów

• aspekt psychologiczny odnosi się do sposobu, w jaki uczestnicy procesu postrzegają się nawzajem, np. życzliwość lub jej brak, formalność lub bezpośredniość sytuacji

• aspekt kulturowy jest systemem wiedzy, która jest udziałem relatywnie szerokiej grupy ludzi, łączy w sobie wierzenia, wartości, symbole i zachowania uznawane przez tę zbiorowość

UCZESTNICY: nadawca i odbiorca (proces komunikacyjny sformalizowany, nieformalny)

• proces komunikacyjny sformalizowany: role nadawcy i odbiorcy są jednoznacznie określone i niewymienialne

• proces komunikacyjny nieformalny: role nadawcy i odbiorcy są jednoczesne i wymienne

• Na każdego uczestnika procesu komunikowania wpływają jego indywidualne doświadczenia, uczucia, idee, nastroje, wykonywane zajęcia, religia, itp.

• Uczestników procesów komunikowania różnią trzy podstawowe elementy: stosunek do innych, płeć i kultura

KOMUNIKAT: przekaz informacyjny (znaczenia, symbole, kodowanie i dekodowanie, forma i organizacja)

• znaczenia: czyste idee i odczucia istniejące w ludzkich umysłach, przekładane są na znaczenia, które muszą być dzielone z pozostałymi uczestnikami procesu, inaczej są dla nich niezrozumiałe

• symbole: słowa, dźwięki, działania dzięki którym znaczenie jest oznajmiane innym jednostkom; symbole (słowo, gest, mimika, ton głosu, sygnały niewerbalne)

• kodowanie i dekodowanie: proces transformowania znaczeń w symbole i symboli w znaczenia; proces ten jest z reguły bezwiedny

• forma i organizacja: forma i organizacja przekazu (szczególnie ważna w komunikacji publicznej i masowej

KANAŁ: droga i środek transportu komunikatu od nadawcy do odbiorcy (5 kanałów: słuch, wzrok, dotyk, zapach, smak)

Towarzyszące:

SZUM: zakłócenia przekazu (szum zewnętrzny, wewnętrzny, semantyczny)

• szum zewnętrzny: wiąże się z otoczeniem zewnętrznym, np.: upał, chłód, hałas

• szum wewnętrzny: wiąże się z uczestnikami procesu komunikacji, np. ból zęba, głowy, zmęczenie, roztargnienie, uczucie złości, uprzedzenia

• szum semantyczny: konsekwencja zamierzonego lub niezamierzonego złego użycia przez nadawcę znaczenia, które blokują precyzyjne odkodowanie przekazu przez odbiorcę

SPRZĘŻENIE ZWROTNE: reakcja odbiorcy na komunikat po jego odkodowaniu (natychmiastowe, opóźnione)

PRZEDMIOT KOMUNIKACJI wg szkoły semiotycznej – znak, symbol (znaczenie pomiędzy nimi), ich własności i funkcje

Znaczenie – informacja przypisana do artefaktu kultury; artefakt kultury rozumiany jako „znaczenie” jest symbolem; znaczenie jako domniemanie

Symbol – znaczenie pozbawione formy materialnej; oderwane od interpretacji jednostek

PODMIOT KOMUNIKACJI – uczestnicy: nadawca i odbiorca; są to osoby, z których pierwsza nadaje sygnał, a druga go odbiera i interpretuje za pomocą powszechnie umówionych zasad i zwyczajów (w układzie semiotycznym)

Dekodowanie – tę czynność wykonuje odbiorca, interpretuje komunikat i przekłada go na przydatną informację

RELACJE łączące nadawcę i odbiorcę:

• jednokierunkowe – nadawca przekazując komunikat odbiorcy nie oczekuje sprzężenia zwrotnego (odpowiedzi) od odbiorcy. Są to komunikaty o charakterze rozkazu, polecenia, nakazu, komendy.

• dwukierunkowe – występuje gdy nadawcy zależy na utrzymaniu i wytworzeniu sprzężenia zwrotnego.

2. DEFINICJE PROCESU KOMUNIKOWANIA SPOŁECZNEGO Z PERSPEKTYWY RÓŻNYCH UJĘĆ TEORETYCZNYCH.

Istnieje olbrzymia ilość definicji pojęcia: komunikowanie. Autorzy zwracają uwagę na różne aspekty i cechy zjawiska lub jego elementy, przypisując im odmienne znaczenie.

• Charles Cooley:

Komunikowanie to swego rodzaju mechanizm, dzięki któremu stosunki międzyludzkie istnieją i rozwijają się, a wytworzone przez umysł ludzki symbole są przekazywane w przestrzeni i zachowywane w czasie (wprowadził jako pierwszy do literatury naukowej to pojęcie w pracy The Theory of Transportation, 1894r; dostrzega, że komunikowanie obejmuje także wyrazy, postawy, gesty, tonację głosu, słowa, pismo, druk).

• John Dewey (przedstawiciel amerykańskiego pragmatyzmu społecznego):

Społeczeństwo istnieje nie tylko dzięki przekazywaniu informacji i komunikowaniu się, ale jego istnienie polega na procesach przekazu i komunikowania.

• Wilbur Schramm:

Komunikowanie to narzędzie, które pozwala społeczeństwom egzystować i ze względu na swój charakter, wyróżnia ludzi od innych istot żywych.

• Melvin Defleur:

Komunikowanie to akt, który jest środkiem przez który są wyrażane normy grupowe, sprawowana kontrola społeczna, przydzielane role, osiągana koordynacja wysiłków.

• Rudolph Verderber:

Komunikowanie to transakcyjny proces kreowania znaczenia przez jego uczestników, zarówno na poziomie interpersonalnym, jak i publicznym.

• Garth Jowett i Victoria O’Donnell:

Komunikowanie to sytuacja, w której jednostka A, mówi do jednostki B o „X”

Inne definicje mówią, że komunikowanie jest:

• reakcją organizmu na bodziec,

• transmisją informacji, idei, emocji,

• wywołaniem odpowiedzi za pomocą symboli werbalnych,

• tworzeniem wspólnych pojęć, opinii, wierzeń;

Definicje nie są w opozycji do siebie. Wskazują, że komunikowanie jest procesem, interakcją i wymianą, a ich wielość wynika z różnego podejścia do tego zjawiska i eksponowania innych elementów.

3. ELEMENTY, KTÓRE SKŁADAJĄ SIĘ NA PROCES KOMUNIKOWANIA.

Stałe elementy procesu komunikowania się, to:

• Kontekst

• Uczestnicy

• Przekaz (komunikat)

• Kanał

• Szumy

• Sprzężenie zwrotne

1. Kontekst - warunki, w jakich odbywa się proces komunikowania.

Aspekty komunikowania się:

• aspekt fizyczny - wyznaczany przez otoczenie (temperatura, światło, miejsce i czas - zewnętrzna atmosfera),

• aspekt historyczny - dotyczy takich sytuacji, w których uczestnicy odwołują się do epizodów z przeszłości,

• aspekt psychologiczny - dotyczy tego, w jaki sposób uczestnicy procesu postrzegają siebie nawzajem i jak to wpływa na proces (np. życzliwość/brak życzliwości),

• aspekt kulturowy - system wiedzy danej grupy ludzi (wierzenia, wartości, symbole i zachowania), niektórzy badacze twierdzą, że kultura i komunikowanie się są nierozłączne.

2. Uczestnicy - nadawcy i odbiorcy, w procesach sformalizowanych role są jednoznacznie określone i niewymienialne, zaś w procesach niesformalizowanych role są jednoczesne i wymienne.

Uczestników procesu określają (różnią) trzy elementy:

• stosunek do innych,

• płeć,

• kultura.

Komunikowanie się może być publiczne i masowe.

3. Komunikat - zajmuje miejsce centralne w procesie komunikowania się między nadawcą i odbiorcą. Komunikat, inaczej przekaz komunikacyjny jest kompleksową strukturą, na którą składają się: znaczenia, symbole, kodowanie i dekodowanie, forma i organizacja.

• Znaczenia - czyste idee i uczucia istniejące w ludzkich umysłach przekładane są na znaczenia, które muszą być dzielone z pozostałymi uczestnikami procesu.

• Symbole - słowa, dźwięki, działania werbalne i niewerbalne, dzięki którym znaczenie jest przekazywane innym.

• Kodowanie i dekodowanie - proces transformowania idei i uczuć w symbole i ich organizacja nazywany jest kodowaniem przekazu. Proces odwrotny to dekodowanie. Kodowanie i dekodowanie znajduje się w samym centrum procesu komunikacyjnego.

• Forma i organizacja - kompleksowa struktura komunikatu. Znaczenia wymagają nadania im odpowiedniej formy i zorganizowania. Forma jest szczególnie ważna np. w komunikowaniu publicznym, politycznym, masowym.

4. Kanał - droga przekazu i środki transportu, za pomocą których przekaz pokonuje drogę od nadawcy do odbiorcy. Ludzie w komunikowaniu bezpośrednim mogą używać pięciu kanałów sensorycznych: słuch, wzrok, dotyk, zapach, smak. W komunikowaniu pośrednim - tylko wzrok i słuch.

5. Szumy - wprowadzone przez C. Shannona i W. Weavera jako źródło zakłóceń. Szumy mogą mieć charakter zewnętrzny, wewnętrzny i semantyczny - każdy z nich może blokować proces komunikowania na etapie dekodowania.

• Szum zewnętrzny - wiążę się z otoczeniem zewnętrznym (pogoda, hałas, uszkodzone radio).

• Szum wewnętrzny - uczucia i predyspozycje psychiczne uczestników (ból głowy, zmęczenie, uczucie złości, stereotypy).

• Szum semantyczny - konsekwencja zamierzonego lub niezamierzonego złego użycia przez nadawcę znaczenia, które blokuje jego dokładne odkodowanie przez odbiorcę.

Ludzie mogą dekodować wyrazy, zdania w bardzo różny sposób.

6. Sprzężenie zwrotne - jest to reakcja odbiorcy na komunikat po jego odkodowaniu. Dowiadujemy się, czy przekaz został usłyszany, zobaczony i zrozumiany - nadaje to procesowi charakter transakcyjny. Są różne typy sprzężeń zwrotnych:

• sprzężenie bezpośrednie - w komunikowaniu bezpośrednim - natychmiastowe,

• sprzężenie pośrednie - w komunikowaniu pośrednim - opóźnione.

4. FUNKCJE KOMUNIKOWANIA SPOŁECZNEGO.

Funkcje komunikowania społecznego:

• Informacyjna – m.in. zbieranie, przechowywanie, przetwarzanie, upowszechnianie informacji;

• Motywacyjna – dostarczanie bodźców do realizacji bliskich i dalekich celów społeczeństwa, stymulowanie osobistych wzorów i aspiracji;

• Socjalizacyjna – dostarczanie wiedzy, która pozwala ludziom skutecznie działać jako członkom społeczeństwa;

• Integracyjna – umożliwianie dostępu wszystkim ludziom, grupom i narodom do przekazów, które muszą znać by zrozumieć się nawzajem i rozumieć swoje warunki życia, poglądy i aspiracje;

• Społeczna – umożliwia tworzenie więzi społecznych, koordynuje aktywność członków danej grupy, jest swoistą formą socjalizacji, w tym uczenia konformizmu jednostki wobec norm grupowych i ogólnospołecznych;

• Psychologiczna – umożliwia samodoskonalenie się człowieka, który poprzez zdobywanie, przetwarzanie i przekazywanie informacji lepiej rozumie siebie, innych ludzi i otaczający go świat;

• Edukacyjna – transmisja wiedzy służąca rozwojowi intelektualnemu, kształtowanie osobowości;

• Regulacyjna – polega na wywieraniu wpływu na postępowanie ludzi, poprzez upowszechnianie i egzekwowanie pewnych wartości, norm i wzorów zachowania, wspólnych pewnej grupie lub całemu społeczeństwu;

• Kulturowa – upowszechnianie wytworów kultury i sztuki;

• Rozrywkowa – upowszechnianie znaków, symboli, dźwięków, obrazów, teatru, tańca, komedii, literatury, sztuki, muzyki;

• Debaty i dyskusji – udostępnienie i wymiana informacji o faktach potrzebnych do zawarcia porozumienia lub wyjaśnienia różnicy zdań na temat spraw publicznych;

Funkcje komunikowania społecznego (UNESCO 1981r.)

• Informowania

• Socjalizacji

• Kształtowania motywacji

• Umożliwianie społecznych debat i dyskusji

• Edukacji

• Rozwoju kultury

• Dostarczania rozrywki

• Integracji

5. MODELE PROCESU KOMUNIKACJI: TRANSMISJI, RYTUALNY, ORKIESTRALNY, ROZGŁOSU I RECEPCJI.

Modele komunikacyjne:

1. Model transmisji - Wetsley, McLean

• wprowadzenie nowej „roli komunikatora” jako pośrednika między społeczeństwem a widownią

• komunikatorzy masowi nie tworzą sami komunikatu, zdają tylko swoje sprawozdanie

• nacisk na selekcyjną rolę komunikatów masowych

• selekcja odbywa się na podstawie oceny tego, co zainteresuje widownię

• komunikowanie nie ma innego celu poza zainteresowaniem widowni

• komunikowanie masowe jako samoregulujący się proces sterowany interesami i potrzebami widowni, które są poznawane po reakcji na to ,co jest jej oferowane

• model oparty na amerykańskim systemie wolnego runku mediów

2. Model rytualny (ekspresyjny)

• podkreśla wewnętrzne zadowolenie odbiorcy/ nadawcy, nie tylko cele instrumentalne

• wymaga wspólnoty rozumienia i emocji

• komunikacja sama dla siebie jest celem

• medium i komunikat nie dają się od siebie oddzielić

• ekspresja emocji i przekazywanie ich odbiorcom

3. Model rozgłosu

• komunikowanie jako pokaz i przyciąganie uwagi

• celem komunikowania jest przyciągnięcie uwagi

• celem jest, żeby publiczność usłyszała, kto zapłacił za zorganizowanie systemu komunikacyjnego (np. sponsorzy), społeczna reklama

4. Model recepcji (kodowanie i dekodowanie dyskursu medialnego)

• ludzie we współczesnym społeczeństwie są psychologicznie zróżnicowani, dzięki nabytym w swoim życiu różnym doświadczeniom kształtującym ich psychologiczną osobowość

• ludzie są także członkami różnych społecznych kategorii, opartych na takich czynnikach jak dochód, wiek, płeć, itp. te kategorie charakteryzuje podobieństwo subkultur podzielonych wierzeniami, postawami i wartościami

• ludzie w nowoczesnym społeczeństwie, nie są izolowani ale połączeni więzami relacji społecznych opartych na rodzinie, sąsiedztwie i pracy

• jednostkowe różnice, subkultury społeczne oraz wzory relacji społecznych skłaniają ich do zainteresowania się, wybierania korzystania i interpretowania

6. NADAWCA, ODBIORCA, PRZEKAZ W SYSTEMACH KOMUNIKOWANIA NP. INTERPERSONALNEGO, GRUPOWEGO, ORGANIZACYJNEGO I MASOWEGO.

Komunikowanie interpersonalne jest definiowane jako: proces przekazywania i odbierania informacji miedzy dwiema osobami lub pomiędzy mała grupą osób, wywołujący określone skutki i rodzaje sprzężeń zwrotnych” . Komunikowanie interpersonalne ma charakter dwustronny; obecni uczestnicy bezpośrednio wymieniają się rolą nadawcy i odbiorcy, dzięki czemu możliwa jest natychmiastowa reakcja na komunikat – tzw. sprzężenie zwrotne. Może mieć ono charakter bezpośredni (ustne potwierdzenie odbioru komunikatu) lub pośredni (wyrażone np. przez działanie). Istotą procesu komunikowania społecznego jest przepływ informacji pomiędzy różnymi podmiotami społeczności. Służy on uzgodnieniu przez wszystkich uczestników tego procesu wspólnego i tożsamego rozumienia sytuacji lub stanu. Tylko wtedy komunikowanie jest skuteczne, jeżeli definicja danej sytuacji jest rozumiana w taki sam sposób przez wszystkich uczestników procesu wymiany informacji.

Komunikowanie grupowe odbywa się za pośrednictwem interakcji, ma cechę bycia transakcyjnym: w obszarze komunikacji grupowej handlujemy wartościami by ustalić wspólny poziom normatywny. Celem jest „zdobycie” władzy, posiadanie mocy, która pozwala na narzucenie mocy komunikacyjnej (określone wypowiedzenie, ma określoną wartość moralną) formalna struktura grupy, pojawienie się zindywidualizowanych cech grupy – tworzy się poprzez rozwinięcie systemów kontroli, transmisji informacji.

System komunikowania międzygrupowego – liczebnie duże grupy, charakteryzuje się brakiem osobistych kontaktów, są one zapośredniczone; rzeczywistością społeczną jest komunikowanie się ze stowarzyszeniami, zrzeszeniami, związkami. Celem tej komunikacji jest ustalenie symboli współpracy – określenie elementu zapośredniczającego współpracę. Np. mniejszości pokazują poprzez organizowane przez siebie wydarzenia kulturalne, to kim są, co robią.

Komunikowanie organizacyjne – cecha: instytucjonalność, charakteryzuje się podziałem pracy i wymianą pracy. Cel (sens): kooperacja, formowanie standardów; cele są realizowane poprzez formalizację procesu komunikowania się , przez strukturę władzy i poprzez kontrolę standardów. Jednostka nie może prezentować własnych, indywidualnych potrzeb. Przykładem jest korporacja, która sama jest jednostką kulturową, zabiera tożsamość kulturową osób w niej pracujących. Uczestnikami tego systemu są jednostki, które z reguły dobrowolnie wstępują do organizacji. Organizację tę cechuje wewnętrzna, zamknięta i hierarchiczna struktura z jasno określonymi rolami jej członków – z wąską grupą zarządzających i szeroką grupą podporządkowanych. Kontakty oraz relacje między uczestnikami systemu mają charakter przymusowy, formalny i organizacyjny. Komunikaty przepływają w zdecydowanej większości od góry do dołu, w formie obligatoryjnych poleceń czy zaleceń. Wszyscy uczestnicy systemu mają przydzielone zadania i obowiązki, które wykonują w celu osiągnięcia określonych celów. Reguły postępowania mają charakter prawny, a zachowaniem członków rządzą przyjęte przez organizację normy, zwyczaje i rytuały.

Komunikowanie masowe – pojawiło się na pograniczu ery nowoczesnej i ponowoczesnej. Cecha: impersonalność (bezosobowość). W procesie komunikacji pomijamy cechy wewnętrznej ludzkiego bytu, świadome pozbawienie się elementów symbolicznych, nie ma sfery duchowej. Do komunikowania się używamy wzroku i słuchu, nie ma tu symboli. W komunikacji masowej ludzie nie mogą się porozumieć, każdy jest sam sobie. Przyjęto, że komunikowanie masowe dotyczy grup powyżej 1000 osób. Impersonalność – nie można uzgodnić rzeczywistości, np. na koncercie, nie wiemy dlaczego ludzie stoją pod sceną, ani jaki cel ma artysta gdy śpiewa, odbiorcy po prostu widzą i słuchają.

Gate keeper (twórcą tej def. jest Levin)– osoba, która poucza nas, jaką mamy rzeczywistość społeczną, mówi jak jest, rządzi podróżą informacji w kanałach komunikacji np. reżyser.

7. POJĘCIE KOMPETENCJI KOMUNIKACYJNEJ I JĘZYKOWEJ.

Użytkownik języka w celu dobrania odpowiednich struktur językowych do intencji swej wypowiedzi, sytuacji i odbiorcy angażuje własne możliwości poznawcze, emocjonalne i społeczne. Od poziomu integracji tych możliwości zależy efektywność komunikacji. O sprawności porozumiewania się decyduje więc nie tylko kompetencja językowa, ale także kompetencja komunikacyjna.

Aby człowiek mógł uczestniczyć w komunikacji językowej musi mieć do dyspozycji pewnego rodzaju kompetencje i sprawności (S. Grabias). Kompetencje te wzajemnie się warunkują, tak, że kompetencje, które są wiedzą, nie mogą się pojawić w umyśle ludzkim bez określonych sprawności. Pewne sprawności zaś, przynajmniej te, które przyjmują postać realizacyjnych umiejętności, nie ujawnią się bez nabytej wcześniej kompetencji.

Kompetencja językowa - nieuświadomiona wiedza na temat budowania zdań gramatycznie poprawnych i sensownych. Warunkuje ją opanowanie systemu (kodu) językowego na jego trzech poziomach: fonologicznym, morfologicznym i składniowym. System językowy jest zbiorem znaków i zespołem reguł gramatycznych, które pozwalają ze znaków prostych budować znaki złożone, tj. zdania gramatycznie poprawne - zatem znajomość systemu językowego jest kompetencją językową. Według teorii generatywno - transformacyjnej Chomsky'ego kompetencja językowa to wiedza o abstrakcyjnych regułach językowych, które wyznaczają zarówno budowanie wypowiedzi jak i odbiór (rozumienie).

Chomsky w pojęciu kompetencji językowej zawarł 4 następujące idee:

• Kreatywność - zdolność tworzenia nieskończonego zbioru zdań ze skończonego zbioru elementów językowych oraz umiejętność tworzenia nowych zdań spójnych z sytuacjami nowymi dla mówiącego,

• Gramatyczność - ujawniająca się w procesie budowania zdań poprawność formalna – znajomości syntaktycznych reguł języka oraz poprawność znaczeniowa - znajomość leksyki i reguł łączenia wyrazów ze sobą,

• Akceptabilność - zdolność rodzimego użytkownika języka do uznawania wypowiedzi za poprawną, tj. zgodną z obowiązującą normą,

• Interioryzacja - proces nieuświadamianego opanowywania ojczystego języka.

Kompetencja komunikacyjna - wiedza na temat użycia języka w grupie społecznej. Jest to umiejętność zachowania się językowego:

• w różnych układach (zależnych od społecznej pozycji nadawcy i odbiorcy, rodzaju kontaktu: oficjalny - nieoficjalny, od trwałości kontaktu), które narzucają konieczność realizowania rozmaitych ról społecznych;

• w określonych sytuacjach użycia języka, wpływających na kształt i rodzaj wypowiedzi (liczba rozmówców, czas i miejsce rozmowy, temat rozmowy, kanał przekazu informacji, gatunek wypowiedzi);

• w zależności od celu wypowiedzi;

• w zależności od emocjonalnej, informacyjnej i modalnej funkcji wypowiedzi oraz od funkcji działania.

KOMPETENCJA JĘZYKOWA - wiedza o języku dana każdemu człowiekowi, która pozwala mu rozumieć i tworzyć nieskończenie wiele poprawnych zdań w określonym języku (N. Chomsky).

Ważna rola środowiska – potrzebny kontakt z językiem i słuchanie języka.

Wiedza ta dotyczy:

• Składni tj. reguł pozwalających wytworzyć, rozumieć zdania

• Fonologii, która pozwala zdaniom nadać formę fonetyczną

• Semantyki, która przypisuje im znaczenie

1. Każdy ma wrodzony mechanizm nauki języka, który pobiera próbki mowy

2. Rola środowiska w nauce języka

3. Nie można nauczyć się języka, jeśli nie przebywa się wśród ludzi - wzorzec językowy

4. Na bazie sprawności językowej rozwijają się pisanie, czytanie

Kompetencje językowe określają zasób słownictwa, znajomość  zasad gramatycznych.

Wykazanie językowe – na jego podstawie wnioskujemy o kompetencji językowej.

Kompetencja językowa – wiedza nadawcy – odbiorcy o języko o char. Świadomym (sądy o języku) lub intuicyjny (wykonanie językowe).

KOMPETENCJA KOMUNIKACYJNA - to wiedza pozwalająca umiejętnie dostosować formę wypowiedzi do części składowych każdej komunikacji językowej, stanowią je:

• Nadawca

• Odbiorca

• Kod (język)

• Kanał przekazu:

• Kanał werbalny - zachowania językowe

• Kanał niewerbalny - zachowania związane z językiem ciała

• Kanał wokalny - zachowania pozasłowne głosowe np. śmiech, gwizd

Kompetencja komunikacyjna przejawia się w określonych sprawnościach komunikacyjnych takich jak:

• Językowa sprawność komunikacyjna - umiejętność budowania poprawnie gramatycznych zdań

• Społeczna poprawność językowa - rola społeczna uzewnętrznia się w języku

• Językowa sprawność sytuacyjna - sytuacje użycia języka

• Pragmatyczna sprawność językowa - umiejętność osiągania celu swojej wypowiedzi

Wzorzec językowy – jakość wzorca osobniczego, z którym dziecko ma kontakt. Język dorosłego musi być poprawny.

GWARA - odmiana języka ogólnopolskiego różniąca się słownictwem i fonetyką

1. Dwie formy komunikowania: werbalna i niewerbalna

2. Cztery rodzaje czynności językowych: słuchanie, mówienie, czytanie, pisanie

8. KONTEKSTY I ICH ZNACZENIE W PROCESIE KOMUNIKOWANIA SPOŁECZNEGO.

Kontekst jest koncepcją relacyjną, jest zawsze kontekstem czegoś. Najszersze rozumienie kontekstu, wychodzące poza badania językowe, odnosi się do okoliczności, stosunków, sytuacji czy warunków, w jakich występuje badane zjawisko, także niejęzykowe.

KONTEKST - warunki, w jakich odbywa się proces komunikowania  aspekt fizyczny, historyczny, psychologiczny, kulturowy

• aspekt fizyczny - wyznaczany jest przez otoczenie (temperaturę, światło, miejsce i czas przebiegu procesu, tj. zewnętrzną atmosferę)

• aspekt historyczny - dotyczy takiej sytuacji komunikacyjnej, w której uczestnicy odwołują się do innych zaistniałych w przeszłości epizodów

• aspekt psychologiczny - odnosi się do sposobu, w jaki uczestnicy procesu postrzegają się nawzajem, np. życzliwość lub jej brak, formalność lub bezpośredniość sytuacji

• aspekt kulturowy - jest systemem wiedzy, która jest udziałem relatywnie szerokiej grupy ludzi, łączy w sobie wierzenia, wartości, symbole i zachowania uznawane przez tę zbiorowość.

Proces komunikacji zachodzi w określonym kontekście społecznym - określony jest przez liczbę i charakter uczestników: interpersonalny, publiczny, masowy, czy międzykulturowy.

KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA (bezpośrednia) - proces przekazywania i odbierania informacji między dwiema osobami lub pomiędzy małą grupą osób, wywołujący określone skutki i rodzaje sprzężeń zwrotnych.

Kontekst: pomaga lub zaburza relacje komunikacyjne

• Uczestnicy: bezpośrednia obecność nadawcy i odbiorcy (komunikacja twarzą w twarz);

• Komunikat: trzy poziomy komunikatu:

  • swobodna rozmowa przez osoby słabo znające się na nieistotne tematy, bez intencji wywierania wpływu na kogokolwiek.

  • uczestnicy zainteresowani osiągnięciem porozumienia w określonej sprawie, nawet w przypadku znacznej różnicy poglądów i postaw,

  • głębsza znajomość uczestników; uzewnętrzniają oni swoje emocje i postawy, celem ich jest wzajemne poznanie się i zrozumienie

• Kanał:

  • formalny (szef, podwładny; zebrania, narady)

  • nieformalny (członkowie rodziny, przyjaciele)

KOMUNIKACJA MASOWA - proces emisji komunikatu od nadawcy medialnego do publiczności za pośrednictwem mass-mediów.

Kontekst: społeczny i polityczny (organizacje medialne funkcjonują w konkretnym systemie politycznym)

• Uczestnicy: między nadawcą a odbiorcą nie ma bezpośredniej styczności, dla nadawcy odbiorca jest anonimowy

• Nadawca: sformalizowana grupa osób (nadawca jest profesjonalny, z zawodowymi umiejętnościami)

• Odbiorca: publiczność środków masowego przekazu: anonimowa, szeroka rzesza ludzi, (czytelnicy prasy, radiowi słuchacze, widzowie telewizyjni)

• Komunikat: gate-keeper czyli selekcjoner osoba lub grupa osób rządząca podróżą informacji (np. reżyser, producent filmowy, cenzor sieci telewizyjnej, redaktor naczelny pisma, itp.)

• Kanał: mass-media

9. OMÓW ZNACZENIE CECHY KOMUNIKOWANIA SIĘ: INTERAKTYWNOŚĆ I TRANSAKCYJNOŚĆ, ORAZ IMPERSONALNOŚĆ.

Cechy komunikowania się:

Interaktywny charakter oznacza, że minimum dwie jednostki wchodzą we wzajemne interakcje. Komunikowanie to proces interakcyjny tzn. między jego uczestnikami wytwarzają się określone stosunki, które można podzielić na dwa typy:

1. Partnerskie – komunikowanie symetryczne

2. Stosunek dominacji i podporządkowania – komunikowanie niesymetryczne

Komunikowanie masowe ma charakter impersonalny to znaczy, że między nadawcą a odbiorcą nie ma żadnego kontaktu, a przestrzeń wspólna jest wirtualna. Odbiorca dla nadawcy jest anonimowy. W procesie komunikowania masowego biorą udział tylko słuch i wzrok. Odbiorca nie ma żadnego wpływu na zmianę przekazu masowego i nie może zasygnalizować nadawcy stosunku do niego w chwili trwania przekazu. Komunikacja impersonalna wykorzystuje kanały mass mediów: telewizję, radio, prasę, bilboardy. Ponieważ źródłami komunikacji są organizacje, ich przekazy są traktowane jako formalne. W odróżnieniu od komunikacji interpersonalnej, w tym wypadku mechanizm sprzężenia zwrotnego rzadko jest bezpośredni; zwykle jest pośredni (wydedukowany).

Interaktywny i transakcyjny charakter procesu komunikowania generuje natychmiastowe sprzężenie zwrotne, wyrażane zarówno w formie znaków werbalnych, jak i sygnałów niewerbalnych. Komunikowanie ma charakter dwustronny (dialog między nadawcą a odbiorcą).

Zawartość komunikowania interpersonalnego analizuje się na trzech poziomach:

1. Fatyczny - nieemocjonalny

2. Instrumentalny - celem jest osiągnięcie porozumienia, modyfikacja zachowań lub postaw interlokutora

3. Afektywny – emocjonalny – celem jest wzajemne poznanie się i zrozumienie

10. KOMUNIKOWANIE MASOWE – CECHY GENERALNE, PROCES PRZEKAZU.

Komunikowanie masowe jest najwyższym poziomem komunikowania, ponieważ obejmuje największą liczbę odbiorców. Definiujemy je jako proces przesyłania komunikatu od masowego komunikatora, tj. nadawcy medialnego, do publiczności środków masowego przekazu za pośrednictwem mass mediów.

Komunikowanie masowe jest procesem, który stosuje instrumenty komunikowania masowego, jakimi są środki masowego przekazu (prasa, książki, radio, reklama, komputer, TV, odtwarzacze). Jest to także szczególny proces społeczny, bowiem czynnie angażuje społeczeństwo - masową publiczność, w praktykę komunikacyjną.

Cechy komunikowania masowego:

• Ograniczona liczba zmysłów odbiorcy, zaangażowanych w procesie przekazu, do wzroku i słuchu

• Impersonalny charakter przekazu tzn. uczestnicy procesu są wyizolowani, nie znają się i nie mają ze sobą styczności

• Funkcja gate-keepera, nazywanego także selekcjonerem środków masowego przekazu. Proces komunikowania masowego wymaga zaangażowania dużej liczby osób, kompleksowej społecznej organizacji i instytucji, aby przenosić komunikaty od komunikatora do odbiorców w czasie i przestrzeni

• Opóźnione sprzężenie zwrotne. Szum informacyjny może zakłócić, z jednej strony proces komunikowania, z drugiej zaś - charakter transmisji przekazu medialnego powoduje opóźnienie sprzężenia zwrotnego.

Kategorie masowych komunikatorów: +++

• właściciele i zarządzający mediami np. menadżerowie, dyrektorzy, redaktorzy naczelni

• twórcy i kreatorzy np. reżyserzy, pisarze, artyści

• dziennikarze

• technicy, jak np. operatorzy kamer, montażyści, scenografowie, charakteryzatorzy i inni specjaliści niezbędni do funkcjonowania organizacji medialnej.

MASOWA PUBLICZNOŚĆ - szeroka

- heterogeniczna

- anonimowa

K OMUNIKOWANIE MASOWE NADAWCA MEDIALNY

(jako proces społeczny)

PRAKTYKA KOMUNIKACYJNA - publiczna

- szybka

- efemeryczna

11. INTERAKCJONIZM SYMBOLICZNY JAKO TEORIA WYJAŚNIAJĄCA PROCESY KOMUNIKACJI.

Interakcjonizm symboliczny to teoria socjologiczna, wg której kluczowym mechanizmem kształtowania się struktur społecznych jest ciągła wymiana i ewolucja znaczeń symboli, odbywająca się w trakcie wszelkich procesów oddziaływań zachodzących między ludźmi.

Teoria ta zakłada, że rzeczywistość społeczna wyłania się z interakcji - oddziaływań wzajemnych między jednostkami i zbiorowościami, kształtowanych przez znaczenie komunikatywne za pośrednictwem symboli.

Interakcjonizm symboliczny opisuje mechanizmy komunikacji interpersonalnej, a jego trzy zasady odnoszą się do znaczenia, języka i myśli. Jest to analiza procesów wzajemnych oddziaływań, pojętych jako wymiana symbolicznych znaczeń. Wymiana zachodzi miedzy świadomymi, ciągle definiującymi sytuacje partnerami. Konsekwencją tych procesów jest ukształtowanie osobowości partnera i funkcjonowanie grup społecznych.

Interakcja symboliczna to proces wymiany znaczeń między jednostkami, któremu towarzyszy obustronna analiza znaczeń symboli. Dokonuje się ona w trakcie każdego aktu komunikacji werbalnej i niewerbalnej.

Proces ten polega na wzajemnym rozszyfrowywaniu i jednoczesnej interpretacji znaczenia symboli wykorzystywanych przez drugą stronę w trakcie komunikowania się. Symbole te mogą być zawarte w języku, intonacji, gestach a nawet ruchach i pozycji całego ciała człowieka.

Interakcja jest fundamentalnym procesem stanowiącym podstawę społecznej rzeczywistości. Istotą interakcji jest wysyłanie przez organizmy funkcjonujące we własnym środowisku, sygnałów i gestów, które określają jego sposób działania. Interakcja symboliczna czy inaczej – interakcja interpretacyjna oznacza przede wszystkim takie działanie społeczne, w którym dwie osoby oddziałują na siebie w procesie komunikacji, modyfikując nawzajem swoje zachowanie. Ludzie nie reagują, lecz interpretują nawzajem swoje działania. Interakcja ma więc charakter symboliczny, ponieważ polega na wymianie przekazów komunikacyjnych między uczestnikami występującymi na zmianę w roli ich nadawców i odbiorców. Wszelkie interakcje, w których partnerzy nawzajem odczytują znaczenia swoich działań, są interakcjami symbolicznymi.

Definicja sytuacji

Jednostka przypisuje znaczenie działaniom innych osób oraz różnym elementom sytuacji. Nie jest tylko reakcja na oddziaływania ze strony otoczenia społecznego, lecz ciągły proces interpretowania tych oddziaływań. Każda jednostka może inaczej interpretować daną sytuację, ponieważ każda jednostka posiada inne systemy wartości, normy zachowania; żyjemy w różnych środowiskach i doświadczamy różnych zdarzeń, a to wpływa na nasze definiowanie świata zewnętrznego.

Znaczenie symboli

Do symboli w interakcjonizmie symbolicznym można zaliczyć język, gest, mimikę twarzy, mowę ciała. Interakcjoniści symboliczni kładą szczególny nacisk na zdolność ludzi do tworzenia symboli i posługiwania się nimi. Ludzie używają symboli w celu wzajemnego komunikowania się. Aby komunikacja między jednostkami oparta na symbolach mogła przebiegać prawidłowo, konieczne jest, aby symbole te były odbierane w taki sam sposób, alby miały dla jednostek takie samo znaczenie.

Herbert Blumer uważał, że świat ludzki jest środowiskiem symbolicznym aktywnie tworzonym, utrzymywanym i przekształcanym przez uczestników życia społecznego z czego.

Podstawowe założenia interakcjonizmu symbolicznego wg H. Blumera

• Ludzie działają na bazie znaczeń, jakie mają dla nich rzeczy.

• Znaczenia pochodzą z interakcji.

• Znaczenia są modyfikowane przez ich interpretacje, dokonywane przez ludzi w aktualnych sytuacjach.

Kategorie analizy interakcjonizmu symbolicznego

• Umysł - rozumiany jako proces, a nie struktura; proces myślenia, który pociąga za sobą umiejętność "rozważania" alternatywnych możliwości działania, nierzadko w celu przystosowania się do środowiska (rozważając konsekwencje swojego działania, wybieramy inne linie postępowania) - są to tzw. próby generalne w wyobraźni;

• Jaźń - jednostkowa tożsamość z samym sobą, świadomość swojej odrębności;

• William James - ludzie posiadają zdolność postrzegania samych siebie jako obiektów oraz zdolność wytworzenia odczuć i postaw skierowanych na siebie samych; wyróżniamy jaźń materialną, społeczną i duchową;

• Charles Cooley - proces, poprzez który jednostki postrzegają siebie samych jako obiekty wraz z innymi obiektami wśród społeczeństwa; obraz siebie ulega ciągłej zmianie;

• Jaźń odzwierciedlona - gesty innych służą jako zwierciadło, w których ludzie widzą, oceniają samych siebie, tak samo jak wchodzą w interakcje z innymi, interpretują ich gesty i dzięki temu uzyskują zdolność postrzegania samych siebie z punktu widzenia innych; jaźń wyłania się w wyniku komunikowania z ludźmi;

• Interakcja społeczna - wzajemne oddziaływanie na siebie dwóch lub więcej jednostek, polegające na obustronnym wpływaniu na swoje zachowania;

• Społeczeństwo - forma życia zbiorowego ludzi, oparta na interakcjach pomiędzy jednostkami, które tworzą samowystarczalną zbiorowość.

12. POJĘCIA ETNOGRAFII MÓWIENIA, ETNOGRAFII PRZEDSTAWIAJĄCEJ.

Etnografia mówienia – metoda badawcza zainteresowana badaniem, odkrywaniem znaczeń wspólnych dla ludzi należących do tej samej kultury.

Etnografia przedstawiająca – przypadek badań zorientowanych ideologicznie z założenia wchodzących w dyskurs społeczny, dekonstruujących uzgodnioną już rzecz. Udziela głosu ludziom z grup alternatywnych / subkulturowych / uciskanych / dysydentów na szerszym forum społecznym. To przestrzeń pozwalająca usłyszeć alternatywne głosy.

Etnografia mówienia wg Della Hymesa (cechy):

• Kody lingwistyczne – jego teza doprowadziła do tego, żeby zrozumieć jak powstaje proces komunikowania się – od czego zależy tworzenie się symboli i znaków w procesie komunikowania się. Komunikacja tworzy się również poprzez kontekst. D. Hymes stwierdził, że kody lingwistyczne (to, co mówimy) jest tylko jedną z jego elementów.

• Cechy społeczne mówiących i ich audytorów – powyższe użycie kodu zależy od tego w jaki sposób wszyscy ci są podzieleni na grupy społeczne. W każdej grupie społecznej kody lingwistyczne mogą być odmiennie używane.

• Otoczenie – kontekst (w którym odbywa się komunikacja) - rozumiemy tutaj jako ustaloną zwyczajowo relację.

• Charakter interakcji – jest również opisywany i jest zobiektywizowany w danej kulturze jako model komunikowania się ludzi między sobą. Konfucjusz opisuje ludzi w 5ciu kategoriach, w każdej z interakcji przypisał wartość docelową (jaka wartość jest realizowana w danej interakcji). Granica przyzwoitości występuje u pary małżeńskiej. Relacja podwładny -przełożony ma wartość docelową, która nazywa się sprawiedliwość. Konsekwencja tutaj powinna być oparta na sprawiedliwości.

13. SYMBOL, KONSTRUOWANIE I INTERPRETACJA SYMBOLI.

Dany obiekt staje się symbolem, gdy przez konwencję i użycie nabiera znaczenia, które sprawia, że zaczyna oznaczać coś innego niż on sam (Rolls-royce jest symbolem bogactwa, a scena w sztuce, kiedy to jakiś człowiek zmuszony jest sprzedać swego Rolls-roysa, może być symbolem niepowodzenia w interesach i ruiny finansowej).

Symbol w antropologii

• Symbol – czynnik i ognisko mobilizacji społecznej, interakcji oraz kształtowania nowych form zachowania

• Znak - symbol jak metonimia - metafora

• Istota symbolu – uprawomocnione kulturowo, arbitralne skojarzenie

• Symbole kardynalne – duża przestrzeń, bogactwo skojarzeń; powtarzalne i powszechne występowanie w zachowania członków grupy

Symbole:

• Akcydentalne – generowane przez konkretne jednostki

• Konwencjonalne – wytwarzane w obrębie konkretnej kultury

• Uniwersalne – dane w jednakowym stopniu wszystkim

• wspólnota kulturowa wspólnotą symbolicznego komunikowania

• interpretacja -> rozumienie

14. POJĘCIE INDEKSYKALNOŚCI ZNAKÓW, TEORIA KODÓW JĘZYKOWYCH.

Indeksykalność znaków

1. Zdolność znaków umożliwiająca kierowanie złożoną komunikacją. Ze znaków można wyprowadzić konteksty i znaczenia

2. Wysoka i niska: wysoka indeksonalność to niejednoznaczność, trudność w jednoznacznym odczytaniu znaku

3. Używane w rozmowie indeksykalnego sposobu mówienia jest wyrazem siły i pewności siebie, oznacza, że konteksty kulturowe i leżące u podstaw konstrukty rzeczywistości są w dużym stopniu zgodne

4. Stabilność i kruchość konstruktów rzeczywistości są sprawą uzgodnioną społecznie i nie są stabilne. Utrzymanie stabilności konstruktu odbywa się w procesie komunikowania się (komunikacji społecznej)

Teoria kodów mowy [B. Bernstein]

Basil Bernstein w swojej teorii kodów wychodzi z założenia, że są 2 róże style mówienia (posługiwania się językiem), a ich korzenie wywodzą się z psychologicznych i społecznych różnic, które wynikają z przynależności do różnych grup społecznych. Bezpośrednią przyczyną stworzenia przez Bernsteina teorii socjolingwistycznej było poszukiwanie przyczyn niepowodzeń szkolnych osób wywodzących się głownie z klasy robotniczej. Wg Bernsteina to jaki system mowy nabyliśmy wiąże się z przyjęciem charakterystycznej dla niego hierarchii wartości, sposobów postrzegania i odbierania świata. W swojej teorii wyróżnia on dwa systemy mowy KOD ROZWINIĘTY i KOD OGRANICZONY (przy czym należy zauważyć , że nie są to nazwy wartościujące – elaborated i restricted code). Teoria socjolingwistyczna Bernsteina formułowana jest w odniesieniu do dwóch klas: KLASY ROBOTNICZEJ (kod ograniczony) i KLASY ŚREDNIEJ (kod rozwinięty).

Typy kodów językowych [B. Bernstein, M. Marody]

1. BERNSTEIN

KOD OGRANICZONY:

1. Krótkie proste gramatycznie zdania, proste spójniki  brak umiejętności budowania zdań przekazujących jakieś związki logiczne

2. Najprostsze sposoby określania zjawisk, sztywne przymiotniki

3. Używanie krótkich rozkazów traktowanych jako jedyny i ostateczny argument  np. Mama - Jasiu wynieś śmieci. Jasiu - ale dlaczego ja? Mama – bo tak/ bo tak mówię.  rozkazy mają być wykonywane tylko na zasadzie autorytetu (bez tłumaczenia)

4. Język znaczenia ukrytego - niski stopień ogólności, konkretne symbole, namacalność (czyli poruszanie się w pewnym kontekście, używanie języka znanego wszystkim członkom grupy, ale niezrozumiałego poza nią)

KOD ROZWINIĘTY:

1. Bogactwo określeń, przymiotniki, skomplikowane konstrukcje zdaniowe

2. Liczne formy bezosobowe

3. Przekazując własne doświadczenie rozwijamy jednocześnie odrębne, indywidualne znaczenia

4. Znaczenia są przekazywane za pomocą zdań wielokrotnie złożonych, logicznie uporządkowanych

5. Określenie ekspresyjne same w sobie nie przekazują znaczenia, a oddają jedynie pewne odcienie emocjonalne

2. MARODY

1. KOD OGRANICZONY 2) KOD WYPRACOWANY

Najistotniejsze cechy różnicujące oba kody (wyróżnione na podstawie badań):

1. Obecność (k.r.) lub brak (k.o.) złożonych konstrukcji syntaktycznych

2. Obecność (k.r.) lub brak (k.o.) przejawów dystansu wobec własnej wypowiedzi (zwroty typu „możemy powiedzieć”, „załóżmy, że” itp.)

3. Obecność zwrotów egocentrycznych (k.r. - zwroty typu „uważam”, „myślę”, „wydaje mi się”) lub socjocentrycznych (k.o. - zwroty typu „nieprawda?”, „no nie?”, „czyż nie?”, „nie mam racji?”)

4. Umiejętność planowania dłuższych wypowiedzi (k.r.) lub jej brak (k.o.)

5. Zróżnicowany zasób słownictwa, zwłaszcza jeśli idzie o terminy denotujące obiekty pojęciowe (w k.r. powinno być ich relatywnie więcej niż w k.o.)

Kod ograniczony, w wymiarze poznawczym, jest charakteryzowany przez konkretny poziom konstrukcji znaczeń terminów denotujących obiekty pojęciowe, kod rozwinięty - poziom abstrakcyjny. Oba kody przekazują wiedzę o świecie i sposoby jej zdobywania, ale kod ograniczony w większym stopniu mówi o tym jaki świat jest; kod rozwinięty - uczy strategii poznawczych.

Kod ograniczony, ze względu na właściwości poznawcze, w warstwie treściowej: 

• koncentracja na konkrecie, na tym, co bezpośrednio dane, zarówno w trakcie tworzenia wypowiedzi własnej, jak i interpretacji wypowiedzi cudzych

• orientacja na powierzchowne związki przyczynowe, budowane bardziej na podstawie asocjacji, a więc styczności w czasie i przestrzeni, zależności instrumentalnych i podobieństwa, niż na podstawie logiczno-pojęciowej analizy zjawiska

• brak umiejętności uogólniania danych bezpośrednich

• niedostrzeganie związków miedzy abstrakcją i konkretem, nieumiejętność przechodzenia od abstrakcji do konkretu i odwrotnie

Kod wypracowany można scharakteryzować poprzez przeciwieństwa powyższych własności

3) KOD QUAZI-WYPRACOWANY - cechy formalne kodu wypracowanego, cechy poznawcze zbliżone do kody ograniczonego; socjalizacja z kodem ograniczonym i nauka zewnętrznych założeń kodu rozwiniętego( czyli to, że dziecko z np. z rodziny robotniczej nauczone kodu ograniczonego idzie na uniwersytet i umie dostosować się do kodu rozwiniętego, umie się nim posługiwać, nie znaczy że umie zdobywa wiedze w sposób charakterystyczny dla kody wypracowanego np. wkuwa, umie powtórzy, ale nie potrafi wyjaśni pewnych zależności.

4) KOD WIĘZI INTYMNYCH – cechy formalne zbliżone do kody ograniczonego, a cechy poznawcze do kody wypracowanego. ( np. małżeństwo profesorów na co dzień posługujących się kodem rozwiniętym wraz z jego stylem poznawczym, w domu nadaje jakieś dziwne nazwy różnym przedmiotom, rozmawia ze sobą mało formalnie, posługując się kontekstami tylko dla nich znanymi  mówią kodem ograniczonym, ale ciągle myślą stylem wypracowanym.