Dysk Olimpijski – Jan Parandowski (Warszawa 1987)
Wstęp:
- międzynarodowe zawody sportowe, mające się odbywać co 4 lata nazwano olimpiadami
- w 1896 roku rozegrała się pierwsza olimpiada nowożytna w Atenach
- w wieku bohaterskim opisywanym przez Homera, wyprawiano igrzyska przy uroczystych okazjach, na przykład po pogrzebie poległego w bitwie wojownika
- w początkach igrzysk najwięcej zwycięstw odnosili Spartanie
- uczestniczyli w zawodach olimpijskich tylko Grecy, mężczyźni, wolno urodzeni i nie splamieni żadnym przestępstwem ściganym przez greckie prawo. całkowicie wykluczone były z igrzysk kobiety, jak też niewolnicy i ,,barbarzyńcy", barbaroi, co oznaczało ludzi mówiących niezrozumiałym językiem, nie po grecku. Dopiero w późniejszych czasach, gdy Rzym zawładnął światem greckim, dopuszczono Rzymian do zawodów olimpijskich
- nagrody były czysto honorowe: wieniec oliwny, do którego z czasem zaczęto dodawać gałązkę palmową; prawdziwym wynagrodzeniem wysiłku zwycięzcy była sława, jaką osiągał po powrocie do ojczyzny
- do innego, wcześniejszego okresu sportu greckiego przenosi nas ,,Dysk olimpijski" Parandowskiego. Dla swojej powieści pisarz wybrał pierwsze igrzyska olimpijskie, jakie się rozegrały po odparciu przez Greków drugiego najazdu perskiego, znanego nam dobrze z historii powszechnej
- Ateny, w których zaczyna się opowieść Parandowskiego, są miastem zniszczonym przez wojny. wysłannik olimpijski, spondofor, który przybył do tego miasta, aby zwołać obywateli na igrzyska, ma przed oczami grozę niedawnej przeszłości
- innym pisarzem polskim naszych czasów, który ukazuje psychiczną istotę sportu, jest poeta Kazimierz Wierzyński (wiersz np. ,,Spartanin")
- Jan Parandowski (1895-1978) od młodości związał się z literaturą i sztuką grecką; w latach 1913-1923 studiował archeologię, filologię klasyczną i historię sztuki na uniwersytecie we Lwowie
- z wielką żarliwością pracował Parandowski nad stylem swoich utworów, chciał nadać im spokojną harmonię
CZĘŚĆ PIERWSZA:
W GIMNAZJONIE:
I:
- w trzecią pełnię po przesileniu letnim, w elejskim miesiącu Parthenios, Olimpia przyjmuje zawodników i gości
- stanąć do igrzysk ma prawo każdy Grek wolno urodzony, nie splamiony zabójstwem, nie obciążony klątwą bogów
- lud zebrany na rynku był bosy, zaniedbany, w ciemnych, roboczych chitonach przepasanych rzemieniem
- na rynku wzburzyły się wspomnienia dawnej olimpiady
- Proksenos mówi, że będzie to olimpiada, jakiej jeszcze nie było; przeżywają wielkie czasy
II:
- ziemie Elidy zajmowały zachodnią połać Peloponezu, otwartą na Morze Jońskie trzema zatokami
- w gajach i lasach znajdowały się świątynie Afrodyty i Artemidy, przy każdym źródle znajdowała się kaplica albo pieczara nimf
- ten błogi spokój, który wydawał się być łaskawym darem nieba, był w rzeczywistości zdobyty krwią i gwałtem
- w tym roku była to pierwsza olimpiada nowych hellanodików. Wybrano ich spośród obywateli, którym zamożność dawała swobodę i niezależność. Sprawy gimnastyki i zawodów nikomu nie były obce, oni zaś wyróżniali się większą od nich wiedzą
III:
- prawo olimpijskie wymagało, żeby przez ostatni miesiąc przed igrzyskami każdy, kto miał brać w nich udział, odbył ćwiczenia w Elidzie
- Homer jako pierwszy mówił o igrzyskach, znał wszystkie zawody
IV:
- zawodnicy przeszli do ,,świętej bieżni" - tak nazywano część gimnazjonu przeznaczoną do biegów, dysku, oszczepów i skoków
- ,,starsi" uśmiechali się widząc, z jaką rozpaczą ,,nowi" znoszą surowość przepisów olimpijskich. Każdy z nich miał już za sobą chwilę, gdy zdawało mu się, że nic nie wie, nic nie umie, że pierwszy raz w życiu stoi na boisku, i kiedy wreszcie wpadł w odrętwienie, nie słyszał rozkazów, świst rózgi zwiększał tylko popłoch
- w najdłuższym biegu wyróżniał się Ergoteles
V:
- Telesikrates zapisał się do biegu w zbroi, jakby na złość naturze, która jego ciało wyraźnie przeznaczyła do zapasów. Chłopak nie kierował się swoimi warunkami fizycznymi, tylko dziejami swoich przodków. Jego pradziadek zdobył w biegu rękę księżniczki libijskiej
VI:
- Sotion spotyka swojego dawnego znajomego Ikkosa
- inni wyśmiewają się z Ikkosa za jego plecami, uważają, że jest dziwny
- Ikkos znalazł się w szarym końcu wszystkich spraw gimnazjonu, nikt teraz nie wiedział, kiedy je, kiedy pije
VII:
Pletrion nazywano ,,przedsionkiem Olimpii”. Otwierano go tylko dla tych, którzy na pewno staną przed ołtarzem Zeusa
Ikkos drażnił, niepokoił, trwożył Sotiona
Ikkos tak daleko rzucił dyskiem, że okrzyknięto to ,,rzutem Fayllosa”, wszyscy zaczęli bardzo szanować Ikkosa
Kallis stwierdził, że Ikkos to przeciwnik, który jest wart zachodu
VIII:
Ikkos powiedział, że tak dużo ćwiczy, żeby być silnym i zręcznym i ma nadzieję, że przyniesie mu to kawałek chleba
Ikkos przyznaje się do tego, że jest biedny
Sotion ujawnia, że zależy mu na tym, żeby być najlepszym sportowcem
CZĘŚĆ DRUGA:
OLIMPIA:
I:
wędrówka do Olimpii
opis krajobrazu
II:
w całym obozie nie było ani jednej kobiety. Zostały w domu, albowiem prawo zabrania im wejść do gaju świętego w porze igrzysk
tylko dziewczęta korzystały z odwiecznego przywileju swojej czystości
wszyscy zachwycają się piękną Hydną, która przechadza się przez obóz wraz ze swoim ojcem
okazuje się, że to od nich dowódcy dowiedzieli się czegoś pewnego o ruchach floty perskiej
wspominanie wojen perskich
III:
opis targowiska
targ olimpijski nie dał się z niczym porównać – Bizancjum, Miletu, Syrakuz – wyglądały przy nim marnie i mdło
IV:
wszyscy zachwycają się stadionem
zwiedzają świątynię Hery
V:
o świcie składano ofiarę bogini Hestii
Astylos zapisuje się do biegu w zbroi
mężczyźni składają przysięgę, że będą walczyć uczciwie w zawodach
odbywają się zawody w biegach
Alkimidas i Protolaos biorą udział w zapasach
VI:
Hieron uważa, że Teron na pewno zakopał tabliczkę magiczną przeciw ich koniom (żeby nie wygrały w zawodach)
Ikkos był na bieżni. Sotion ostrzega go, że jeśli zobaczyłby go ktoś z Rady to miałby ogromne kłopoty, bo nie można używać stadionu olimpijskiego do ćwiczeń
Ikkos tłumaczy się, że od 5 dni nie odbywał żadnych ćwiczeń. Wie jednak, że Sotion go nie zdradzi
Sotion wygrywa biegi. Jest oszołomiony tym, jak zachowują się ludzie na trybunach – wszyscy wiwatują i bardzo się cieszą
Sotion również doskonale skoczył w dal
w rzucie najlepszy okazał się Ikkos
VII:
opis pochodu procesji
składanie bogom ofiary
Ladas wygrywa bieg
olimpiada dobiega końca i Olimpia powraca do normalnego życia
Epilog:
Sotion doczekał się wieńca
Ikkos przez długi szereg olimpiad nie omijał igrzysk. Jeździł po świecie i uczył wiedzy o doskonaleniu ciała
w nowych gimnazjonach każdy sportowiec miał swoją własną dietę
za naruszenie świętego rozejmu Spartę wyklęto z igrzysk
w 1875, pod łopatami archeologów niemieckich, zaczęły się wydobywać ruiny Olimpii. Wykopaliska trwały 6 lat. Odkrycie Olimpii stało się hasłem odrodzenia igrzysk