4.

5 listopada

Immanuel Kant - Uzasadnienie metafizyki moralności

Moralność jest nieludzka, to znaczy nie da się jej wyciągnąć z doświadczenia.

Fenomeny to zjawiska, a nonemy to idee. Do Kanta uważano, że świat się komunikuje, tzn. że rzeczy w świecie mają sens, a my musimy je odpowiednio dostrzec, zobaczyć ich sens; tzn. że człowiek może czysty podejść do świata i z tego świata dowie się coś o owym świecie. Przewrót Kanta polega na tym, że on twierdzi inaczej. Mianowicie, że za każdym razem ja patrzymy na świat coś w niego wkładamy. Czyli to nie rzeczy nam się komunikują, tylko my w rzeczy coś wkładamy. Obserwacja nie polega na yciąganiu ze świata, ale wkładaniu. Widzi się to, co się uprzednio włożyło do świata. Nie zauważamy więc wielu rzeczy wokoło nas, bo ich jeszcze w świat nie włożyliśmy. Włożenie oznacza to że mamy uprzednie rozumienie tych rzeczy. A to uprzednie rozumienie rzeczy pochodzi z nomenów. Żeby poznać fenomeny, trzeba uprzednio być w świecie nomenów. Jeśli chcę zobaczyć drzewo za oknem, to uprzednio muszę wiedzieć coś o drzewie, bo inaczej go nie zobaczę.

Moralność nie jest fenomenem. Nie można jej zobaczyć. Jeśli chcemy zrozumieć moralność, to nie pomoże nam odwoływanie się do fenomenów. Nie ma też znaczenia odwoływanie się do przeżyć, empirri, wydarzeń. Trzeba przebywać w świecie nomenów, żeby mówić o moralności. Czyli odrzucamy empirię, a kierujemy się rozumem.

Założeniem moralności jest wolność. Wolność jest nomenem.

Dobrawola jest takim wstępem do moralności, tzn. jeśli ktoś posiada dobrą wolę, to duże prawdopodobieństwo, że będzie pojmować moralność. Dobra wola zawiera w sobie obowiązek, który potem łączy się z prawdą. Trzeba poddać analizie moralność, żeby zrozumieć czym jest dobra wola.

To jak wola odnosi się do obowiązku i odwrotnie widać w kontekście działania. W tym zderzeniu można rozróżnić dwie formy działania: zgodne z obowiązkiem i z obowiązku. Działanie z obowiązku jest wtedy, gdy np. przeprowadzamy staruszkę przez ulicę, bo inaczej nie potrafimy. Działanie zgodne z obowiązkiem jest wtedy, gdy przeprowadzamy staruszkę przez ulicę, bo ktoś patrzy lub też dlatego, że będzie nam to policzone na sądzie ostatecznym. Czyli działanie zgodne z obowiązkiem jest przypadkowe, zależy od czynników zewnętrznych; natomiast z obowiązku - nie może być inaczej. Działanie zgodne z obowiązkiem nie wypływa z tego, że rozumiem obowiązek; wynika z przymusu zewnętrznego. Mają znaczenie tu dane empiryczne.

Apriori oznacza, że poruszamy się w nomenach. Aposteriori oznacza, że poruszamy się w świecie fenomenów.

Jeśli człowiek działający, działa z motywacją moralną, to nie będzie o tym mówił. To, co moralne decyduje się tak naprawdę w środku każdego. Działanie zgodne z obowiązkiem nie ma charakteru moralnego. Natomiast działanie z obowiązku ma charakter moralny niezależnie od tego jak skutki są postrzegane. Działanie zgodne z obowiązkiem lub z obowiązku zależy od naszego chcenia, od tego, co czyni wola. Gdy wola jest w relacji z rozumem, działamy z obowiązku; gdy jest w relacji z rozsądkiem, działamy zgodnie z obowiązkiem.

Imperatyw, czyli nakaz: kategoryczny i hipotetyczny. Kategoryczny: rozum zmusza wolę, jest przymus wewnętrzny. Hipotetyczny: rozsądek zmusza wolę, jest przymus zewnętrzny. Hipotetyczny, czyli warunkowy - czyn jest środkiem do osiągnięcia jakiegoś celu; np. jeśli chcesz dużo zarobić, musisz być uczciwy. Kategoryczny - kiedy czyn jest celem samym w sobie. Imperatyw kategoryczny to zasada, która jest podstawą moralności. Zasada ta nie może być pełnowartościowa treściowo, ponieważ wówczas obracalibyśmy się w świecie fenomenów. Tzn. nie ma miłości samej w sobie, dobroczynności itd., bo wszystko dzieje się w jakimś kontekście.

Dziecko trzeba traktować przedmiotowo; każdego człowieka traktuje się przedmiotowo.