Instytut Prasy i Wydawnictw „Novum" Warszawa 1989

Nakład 2(10000-180 egz. ark. wyd. 4, ark. druk. 4 Sktad wykonały Prasowe Zakłady Graficzne RSW „Prasa-Książka-Ruch" w Ciechanowie Druk i oprawę wykonały Zakłady Graficzne w Katowicach, ul. Armii Czerwonej 138 Zam. 0095/7133,') A-78. Cena zł 280,—

Projekt okładki

i opracowanie graficzne

JULIUSZ RYBICKI

Redaktor

ANDRZEJ CHARLEMAGNE

Opracowanie techniczne ADAM MAZUREK

Korekta

ANNA NOSIŃSKA

SPIS TREŚCI

WSTĘP .".-...••••••••••••••••

Zalecenia ogólne ................

CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA

SCHORZENIA SERCA I NACZYŃ Choroba Burgera (Morbus Burgen) Dusznica bolesna (Angina pectoris) Miażdżyca naczyń (Atherosclerosis) Nadciśnienie tętnicze (Hypertensio) Nerwica serca '(Neurosis cordis) ........

Niewydolność krążenia (Insufficientia circula-toria) .......-..•••--•••• • ' •

Żylaki goleni (Varices cruris)

SCHORZENIA KRWI .............

Białaczka (Leukaemia) .............

Niedokrwistość (Anaemia) ...........

Usuwanie związków szkodliwych z krwi (De-toxicatio) ............

SCHORZENIA UKŁADU ODDECHOWEGO Angina (Tonsillitis perulenta) .........

Astma oskrzelowa (Asthma bronchiale) Gruźlica płuc (Tuberculosis pulmonum) Grypa (Injluenza) ................

Nieżyt nosa (Rhinitis) ..............

SCHORZENIA PRZEWODU POKARMOWEGO . Biegunka (Diarrhoea) ..............

Nadkwaśność (Hyperaciditas) .........

Nieżyt żołądka (Gastritis) ...........

Wrzód żołądka ([Ulcus ventriculi) .......

Obstrukcje, czyli zaparcie lub zatwardzenie (Obstipatio) ..................

Wrzód dwunastnicy (Ulcus duodeni) .....

Żylaki odbytu (Yarices haemorrhoidales) . . .

SCHORZENIA WĄTROBY TRZUSTKI I PĘ­CHERZYKA ŻÓŁCIOWEGO .........

Kamica żółciowa (Cholelithiasis) .......

Żółtaczka (Icterus) ..............

SCHORZENIA NEREK I PĘCHERZYKA MO­CZOWEGO ....................

Zapalenie nerek (Nephritis) ..........

Kamica moczowa (Urolithiasis) Zapalenie pęcherza moczowego (Cystitis) . . Przerost gruczołu krokowego (Hypenrophia prostatae) ....................

SCHORZENIA PRZEMIANY MATERII . . . Cukrzyca (Diabetes mellitus) .........

Otyłość (Adipositas) .............

SCHORZENIA KOBIECE ...........

Nadżerka i upławy (Erosio et fluor) Niepłodność (Sterylitas) ...........

Okres przekwitania (Climacterium) Rak sutka (Carcinoma mammae)

SCHORZENIA JAMY USTNEJ Przyzębica. czyli paradontoza (Paradontosis) . Zapalenie jamy ustnej (Stomatilis) Zapalenie zęba (Odontitis) ...........

SCHORZENIA OCZU ..............

Jęczmień (Hordeolum) ........

Zapalenie spojów-ek i powiek (Conjunctiritis et Blepharitis) .................

SCHORZENIA NEUROLOGICZNE ......

Bezsenność (Insomnia) ............

Ból głowy i migrena (Cephalgia et Hemicrama) . Nerwica (Neurosis) ...............

SCHORZENIA NARZĄDU RUCHU ......

Gościec przewlekły postępujący (Palyarthritis chronica evolutiva) ......'...'......

Kontuzja (CoHtutio) .............

Złamanie kości (Fractura ossis) ........

WSTĘP

Długie lata po wojnie oficjalna medycyna w znikomym stopniu stosowała fito-terapię. Ostatnio z wielkim zadowoleniem obserwuję, iż lekarze łaskawiej traktują zioła, przepisując je głównie dzieciom i osobom w starszym wieku.

Liczba osób, zgłaszających się do mnie, księdza zakonnego, po mieszanki zio­łowe lub recepty na sporządzanie takich mieszanek, wciąż rośnie. Niestety, nie je­stem w stanie udzielać odpowiedzi na wszystkie przychodzące do mnie listy ani przesyłać ziół pocztą. To przyjeżdżający do mnie chorzy podsunęli mi myśl, a na­stępnie zdopingowali do napisania niniejszego poradnika, który zawiera kilka­dziesiąt recept do zastosowania przy najczęściej występujących schorzeniach, a także kilka uwag praktycznych, dotyczących mody, używek, trucizn i radiestezji.

ZALECENIA OGÓLNE

Celem tego zielnika jest przekazanie chorym książki z dziedziny ziołoleczni­ctwa, napisanej — takie było moje zamierzenie — w sposób bardzo przystępny. Samo przeczytanie zaleceń i porad nie spowoduje zmniejszenia cierpień i dolegli­wości — przede wszystkim trzeba niezbędne zioła zdobyć, a następnie stosować je cierpliwie i systematycznie.

Niestety, najwięcej trudności przysparza samo zdobycie zawartego w recepcie zestawu. Mimo rosnących podobno dostaw do sklepów „Herbapolu", zwiększający się stale popyt powoduje niedostatki zaopatrzenia. Dlatego wszystkich gorąco na­mawiam do zbierania i suszenia ziół, chociażby tylko dla własnych potrzeb.

Przy zajęciu tym należy bezwzględnie przestrzegać dwóch podstawowych za­sad:

1. Zbieramy wyłącznie zioła dobrze znane zbierającemu.

2. Wybieramy zioła zdrowe, suche, rosnące z dala od jezdni i szos (minimum 50 m od tras szybkiego ruchu).

W trakcie zbierania roślin leczniczych, gdy przedmiotem zbierania jest owoc albo kwiat, nie powinno się niszczyć całego okazu ani tych jego części, które nie będą wykorzystane do leczenia, np. gałęzi.

Zioła winny być suszone w miejscach suchych, przewiewnych, zaciemnionych. Po wysuszeniu należy je drobno pociąć, zapakować do płóciennych worków lub

papierowych torebek i pudeł. Nazwy ziół proponuję umieszczać na opakowaniach natychmiast po ich wsypaniu, bowiem suche, drobno pokrojone rośliny są trudne do rozróżnienia i rozpoznania.

Polecam także wszystkim osobom zdrowym profilaktyczne picie raz dziennie (zamiast kawy lub herbaty) naparów np. z lipy, pokrzywy, rumianku, dziurawca. Równocześnie przestrzegam przed zbieraniem, kupowaniem i używaniem ziół sil­nie działających, wymagających ścisłego dawkowania, które — niewłaściwie zaży­wane — mogą spowodować zatrucie lub nawet śmierć.

Bezwzględnie nie należy zbierać i używać bez kontroli lekarza takich ziół, jak: wrotycz, arnika, wilcza jagoda, bieluń, paprotka słodka, psianka, makówki, miłek wiosenny, konwalia, kopytnik. glistnik, ciemiernik, sasanka, ciemiężyca. zimowit, lulek czarny, szalej, blekot, tojad, naparstnica, kokoryczka, cieciorka pstra, ostró-żeczka polna i wymiotna, przestęp pospolity i biały, kropidło wodne, stroiczka roz­dęta, kolcowej szkarłatny, żarnowiec miotlasty, czworolist pospolity, konitrud błotny, wilczomlecz, narecznica samcza, śnieguliczka biała, bagno zwyczajne, sta­rzec zwyczajny, owoce jemioły.

Niektóre z tych ziół można używać zewnętrznie do zmywania, okładów i lewa­tyw (np. piołun i wrotycz przy owsikach u dzieci).

Zioła do picia można przygotowywać w różny sposób, jednak najczęściej sto­suje się parzenie: łyżeczkę lub łyżkę stołową ziół zalać wrzątkiem, pod przykry­ciem trzymać 20-30 minut, zioła przecedzić i pić ciepłe. Gdy zaistnieje konieczność długotrwałego picia ziół, należy robić trzy-, czterodniowe przerwy w miesiącu, po których można kontynuować leczenie.

Kilka uwag o piciu ziół:

— pić zioła profilaktycznie, nie tylko wtedy, gdy odczuwa się ból;

— w przypadku uśmierzenia bólu wypijanymi naparami ziołowymi nie prze­rywać leczenia, lecz kontynuować je przez dłuższy okres;

— ziół nie słodzić cukrem ani miodem (odstępstwo od tej zasady można robić w przypadku podawania ziół dzieciom);

— pić zioła świeżo parzone — za najdłuższy możliwy do przyjęcia okres mię­dzy parzeniem a piciem należy uznać 10 godzin;

— nie używać ziół starych, spleśniałych, pochodzących z opakowań, na któ­rych brak jest nazwy leczniczej rośliny;

— do parzenia ziół nie używać naczyń aluminiowych i miedzianych — właści­wymi do omawianego celu naczyniami są garnki emaliowane lub żaroodporne po­jemniki szklane;

— zioła stosowane raz dziennie pić przed snem, stosowane dwa razy dziennie pić rano i wieczorem, stosowane trzy razy dziennie pić rano, w południe i wieczo­rem — jeśli lekarz nie zaleci inaczej, pić zioła po posiłku (między posiłkiem a cza­sem picia ziół zrobić półgodzinną przerwę).

O ZDROWIU

Mniemanie, iż wszystkie zioła, niezależnie od ilości spożywanych mikstur i naparów^r, będą miały dobroczynne działanie dla organizmu, jest błędne.

Napary z niewłaściwie dobranych mieszanek lub pojedynczych ziół mogą spo­wodować pogorszenie stanu zdrowia lub zatrucie w przypadku przedawkowania.

Ostatnio zetknąłem się z przypadkiem, kiedy chorej podano w dobrej wierze pół litra stężonego naparu z piołunu, co doprowadziło do tak silnego zatrucia, że — jak twierdził lekarz pogotowia ratunkowego — jedynie szybka pomoc medyczna uratowała pacjentce życie.

Silnym zatruciom ulegają często dzieci, które — zachęcone ładnym wyglądem rośliny — zjadają np. owoce wilczej jagody lub nasiona lulka czarnego. Niebezpie­czne jest również spożywanie pestek takich owoców, jak: brzoskwinie, morele, wi­śnie, śliwki i czereśnie. W szczególności dotyczy to brzoskwini i moreli, zawierają­cych dużą ilość glikozydu cyjanogennego, zwanego amigdaliną, który w organiz­mie rozpada się i wytwarza silnie trujący cyjanowodór.

Znam przypadki zatruć kompotami ze śliwek, przechowywanych w wekach uprzednio gotowanych pod szczelnym zamknięciem. Wszystkie gospodynie nama­wiam do usuwania pestek z owoców przeznaczonych na przetwory. Oczywiście największą wartość dla organizmu mają owoce zjadane w stanie surowym, bowiem niektóre witaminy w nich zawarte ulegają zniszczeniu pod wpływem światła, wy­sokiej temperatury oraz kontaktu z metalem. Jedzmy zatem dużo owoców, które zapewniają nam niezbędne dla ustroju witaminy, sole mineralne, a także zapew­niają właściwą pracę jelit (badania wykazują, iż częste zaparcia, oprócz bólów gło­wy oraz ogólnego osłabienia, powodują przyspieszenie procesu starzenia się).

SPOTKANIE Z CHORYM

Doktor może życie przedłużyć, ale śmierci nie odwróci

Do ambulatorium, izby przyjęć, ośrodka zdrowia, szpitala, lekarza i zielarza zgłaszają się rzesze chorych. Wiele z tych osób to ludzie samotni, często pozbawie­ni nie tylko bliskiej, ale i dalszej rodziny. Niestety, sporo chorych, mających nawet bliskich krewnych, nie może liczyć na ich pomoc.

Apeluję:

— pamiętajmy o innych, kiedy są w potrzebie;

— pamiętajmy, że w niedługiej przyszłości może powstać życiowa sytuacja, w której sami będziemy oczekiwać na życzliwość i opiekę bliźnich;

— dla chorego bądźmy cierpliwi i wyrozumiali, umiejmy znaleźć słowa pocie­szenia i otuchy.

A teraz kilka uwag gwoli przypomnienia prawd oczywistych:

1. Przestrzegaj ściśle zaleceń lekarza.

2. Bez porozumienia się z lekarzem nie przerywaj kuracji, mimo widocznej poprawy stanu zdrowia.

3. Będąc chorym, nie pal lub znacznie ogranicz palenie, będąc zdrowym — nie pal w obecności chorego.

4. W okresie zażywania leków nie pij alkoholu. 5 Dbaj o higienę ciała i łoża obłożnie chorego.

ODŻYWIANIE

Niewłaściwe odżywianie staje się często przyczyną wielu chorób. Dla ludzi zdrowych niewłaściwym odżywianiem jest konsumpcja pokarmów nieurozmaico-nych, dla osób chorych — spożywanie potraw pogarszających stan zdrowia. Nasze dobre samopoczucie uzależnione jest w dużej mierze zarówno od witamin, jak i soli mineralnych. Za główne ich źródło należy uznać owoce i warzywa, które w miarę możliwości powinno się jadać na surowo.

Brak koniecznych dla zdrowia witamin oraz soli mineralnych lub ich niedo­stateczna ilość może wywołać poważne zmiany chorobowe. Poniżej podaję kilka istotnych uwag na temat niektórych pierwiastków stanowiących elementy składo­we soli mineralnych.

WAPŃ

Najbogatszym źródłem wapnia są: mleko w proszku, w stanie naturalnym, tłu­ste sery twarde oraz topione.

Brak wapnia powoduje przede wszystkim:

1) zrzeszotowanie kości (kruchość kości),

2) paradontozę (opadanie dziąseł),

3) zwapnienie żył.

Po wystąpieniu wymienionych chorób ilość wapnia dostarczana organizmowi w produktach spożywczych będzie niewystarczająca, dlatego też należy je zwięk­szyć spożywaniem mączki kostnej lub pastylek Calcium gluconicum oraz Calcium carbonicum. Konieczne jest zwrócenie uwagi, że wapń przyswajalny jest jedynie w obecności witaminy D. Niezbędne dawki dzienne Calcium gluconicum i witaminy D określi dla danej choroby lekarz.

MAGNEZ

Najwięcej magnezu zawierają: kakao, mak, kasza gryczana, płatki owsiane, fasola, groch, orzechy włoskie i laskowe, czekolada, migdały, chleb razowy. Niedobory magnezu powodują:

1) choroby serca,

2) powstanie kamieni nerkowych,

3) wypadanie włosów, łamanie się paznokci i próchnicę zębów. Najczęstszymi objawami niedostatecznej ilości magnezu w organizmie są:

— nagłe zawroty i częste bóle głowy,

— drętwienie kończyn i skurcze łydek,

— drganie powiek,

— wrażliwość na zmiany pogody,

— bezsenność, dręczące sny i pocenie się w nocy,

— szybkie męczenie się połączone z wrażeniem ociężałości,

— ogólne rozkojarzenie,

— nadmierna nerwowość (uzewnętrzniająca się np. częstym płaczem). Zwracam uwagę, że przy zwiększeniu ilości magnezu należy zwiększyć ilość spożywanego białka (jeść więcej mięsa i jaj).

CYNK

Najwięcej cynku zawierają: otręby pszenne, kiełki pszenicy, nasiona dyni, na­siona słonecznika, a w mniejszych ilościach: wątroba, grzyby, kakao, żółtka, mięso z kurczaków, orzechy, groch, fasola, drożdże, cebula, czosnek.

Niedobory cynku mogą spowodować epilepsję bądź schizofrenię, a u dzieci słaby wzrost, brak łaknienia, zaburzenia w rozwoju kości i rozwoju organów płcio­wych.

Dieta „cynkowa", wzbogacona określonymi przez lekarza dawkami siarczanu lub glukonianu cynku, przyczyni się do:

— zlikwidowania nawet najbardziej uporczywych trądzików,

— wzmocnienia cebulek włosowych (zlikwiduje lub zmniejszy wypadanie włosów),

— poprawy stanu zdrowia osób dotkniętych otępieniem starczym,

— zaleczenia chorób skórnych występujących na dłoniach,

— szybszego gojenia się ran (w tym także pooperacyjnych) oraz oparzeń,

— poprawy stanu zdrowia osób dotkniętych reumatyzmem.

Warto podkreślić, że podstawowymi pierwiastkami, odpowiedzialnymi za zdrowe serce, są magnez i wapń. Pamiętać o tym muszą przede wszystkim miesz­kańcy terenów', na których występuje woda miękka, tzn. terenów, gdzie notuje się zwiększoną liczbę przypadków schorzeń serca i zawałów.

I jeszcze rada dla mężczyzn: można zwiększyć swoje siły i energię, spożywając żywność zawierającą magnez, kiełki pszenicy, witaminę E, a także witaminy C i B complex.

KILKA SŁÓW O RADIESTEZJI I ZDROWIU

Głównymi przyrządami różdżkarzy są różdżka i wahadło. Wbrew częstym mniemaniom, nie mają one żadnych właściwości magicznych — w rękach radieste­ty spełniają rolę wzmacniacza. Różdżkę można wykonać z gałęzi rozwidlonej lesz­czyny, fiszbinów wieloryba, połączonych ze sobą w kształcie litery V prętów eboni­towych lub stalowych.

Wahadłem staje się praktycznie każdy ciężarek wykonany z dowolnego mate­riału, zawieszony na sznurku lnianym, konopnym lub jedwabnym, a także łańcusz­ku. Najczęściej stosuje się wahadła, w których ciężarkiem jest pełna gałka drew­niana lub szklana bądź różnego kształtu „łezki" z mosiądzu.

Słowo ..radiestezja" powstało niedawno, ale różdżką i wahadłem posługiwano się już w starożytności.

Różdżkarzem może być każdy o niezbędnych do tego predyspozycjach, które — jeśli już występują — można pogłębić poprzez odpowiednie ćwiczenia.

Radiestezja ma wiele praktycznych zastosowań. W większości przypadków wykorzystywana jest do ustalania najkorzystniejszego usytuowania studzien, a także wyznaczania przebiegu podziemnych cieków wodnych, których promienio­wanie szkodzi zdrowiu ludzkiemu. Częste i długotrwałe przebywanie w polu od­działywania tzw. żył wodnych niejednokrotnie staje się przyczyną poważnych cho­rób, dlatego też ideałem byłoby dokonanie przez każdą rodzinę konsultacji z radie­stetą w sprawie najwłaściwszego usytuowania w mieszkaniu miejsc do spania.

Szkodliwość wynikająca z promieniowania cieków wodnych może być wyelimino­wana lub w znacznym stopniu zmniejszona w przypadku stosowania sienników ze słomą żytnią lub owsianą oraz skór zwierzęcych na posłaniach (proponuję spać na skórach owczych o długości włosa 5-7 cm albo na błamie ze ścinków tych skór).

W przeciwieństwie do ludzi, niektóre zwierzęta znakomicie czują się w miejs­cach, gdzie występuje promieniowanie, o którym mowa wyżej. Należą do nich: mrówki, pszczoły i koty. Unikaj zatem miejsc, które twój kot wybrał sobie na miej­sce snu i odpoczynku.

Bez pomocy radiestety bezbłędnie możesz wyznaczyć przebieg cieku wodnego (pod warunkiem, że badany teren nie ma uzbrojenia wodno-kanalizacyjnego), jeśli zaobserwujesz, gdzie w sposób pasmowy najwcześniej topnieje śnieg. Coroczna powtarzalność tego zjawiska upewni cię o słuszności twoich podejrzeń.

Poniżej podaję kilkanaście istotnych zaleceń:

1. Przed przystąpieniem do budowy domu ustal z radiestetą, które miejsce na działce pozbawione jest promieniowania „żył wodnych".

2. Korzystaj z usług radiestety dla właściwego rozmieszczenia w mieszkaniu miejsc do spania.

3. Oglądaj telewizję z odległości minimum 4 m (kineskop jest źródłem szkodli­wego promieniowania).

4. Spośród hodowanych przez ciebie kwiatów preferuj paprocie, noś burszty­ny lub smaruj nadgarstki maścią bursztynową (do nabycia w aptekach homeopaty-cznych).

5. W miarę możliwości noś bieliznę bawełnianą, jedwabną lub wełnianą.

6. Odzież z tworzyw sztucznych płucz w płynach antystatycznych (np. płyn „K").

7. Jedz obfite śniadania oraz obiady i „lekkie" kolacje (ostatni posiłek spoży­waj na dwie godziny przed spaniem).

8. Po ukończeniu czterdziestu lat unikaj pokarmów tłustych i słodyczy.

9. Unikaj jedzenia warzyw i owoców rosnących w pobliżu samochodowych dróg komunikacyjnych (szczególnie dotyczy to kapusty).

10. Środki ochrony roślin stosuj ściśle według przepisów umieszczonych na opa­kowaniach (chodzi o czas, sposób ich stosowania i okres szkodliwości dla zdrowia).

11. Przy rozsypywaniu nawozów sztucznych stosuj rękawice ochronne.

12. Myj dokładnie ręce zabrudzone środkami chemicznymi.

13. Jeśli możesz, wyeliminuj naczynia aluminiowe lub nie gotuj w nich potraw kwaśnych.

14. Do smażenia nie stosuj masła i nie jedz masła zjełczałego.

15. Nie wykorzystuj wielokrotnie przesmażonego już tłuszczu.

KILKA ZDAŃ O DZIECKU

Zapytajmy wielodzietne matki, czym są dzieci w rodzinie. Najczęściej otrzy­mamy odpowiedź: „Są to moje największe skarby i radości". Zdanie to nie wymaga komentarzy. Zdrowie człowieka dorosłego w dużej mierze zależy od właściwej pie­lęgnacji w okresie niemowlęcym i późniejszym dzieciństwie.

Najważniejszymi czynnikami wpływającymi na prawidłowy rozwój dziecka są: odpowiednie odżywianie, świeże powietrze oraz kąpiele słoneczne.

Pielęgnacja niemowlęcia/ Kobietom zalecam przede wszystkim ukończenie kursu dla młodych matek, a jeśli nie jest to możliwe, zapoznanie się z literaturą na ten temat. Zwracam uwagę, że rady osób „doświadczonych", nie będących praco­wnikami służby zdrowia, mogą być sprzeczne z wiedzą medyczną. Absolutnie ko­nieczne jest skrupulatne stosowanie się do wszystkich zaleceń lekarza pediatry. W przypadku zaobserwowania u niemowlęcia objawów chorobowych, nie należy po­dejmować prób leczenia według własnego uznania.

Wszystkim matkom i opiekunom przypominam:

— chowaj przed małym chodzącym dzieckiem, w miejscach dla niego niedostę­pnych, zapałki, leki, ostre przedmioty, trucizny, związki chemiczne stosowane w gospodarstwie domowym;

— nie dawaj dziecku do zabawy przedmiotów małych, które można łatwo po­łknąć lub włożyć do nosa (zabawki muszą być łatwe do umycia);

— przestrzegaj zasad higieny: parz smoczki i butelki, piersi przed karmieniem myj wodą i mydłem, każdego dnia kąp dziecko i zmieniaj mu bieliznę, dziecku cho­dzącemu bardzo często myj buzię i rączki:

— podawaj dziecku zgodnie z jego wiekiem pokarmy urozmaicone, z dużą iloś­cią białka, warzyw i owoców:

— ogranicz ilość spożywanych przez dziecko tłuszczów i słodyczy;

— ubiór dziecka dostosowuj na bieżąco do temperatury otoczenia i pogody:

— dziecku w wieku szkolnym zagwarantuj bezpieczne dojście do szkoły i ze szkoły do domu;

— kontroluj, czy dziecko odrabia lekcje i w miarę możliwości pomagaj mu;

— nie izoluj dziecka własnego od rówieśników;

—— w przypadku kalectwa, uniemożliwiającego naukę w normalnej szkole, umieść dziecko w specjalistycznej placówce:

— kontroluj, w jaki sposób dziecko spędza czas wolny od zajęć szkolnych i do­mowych, staraj się rozwinąć w nim właściwe zainteresowania:

— młodych ludzi przestrzegaj przed paleniem tytoniu, piciem alkoholu i zaży­waniem środków narkotycznych:

— dbaj o właściwą atmosferę w domu, dającą dziecku poczucie bezpieczeńst­wa, spokoju i więzi rodzinnych.

WODA

Dyskusjom i publikacjom w prasie na temat wody nie ma końca, także telewiz­ja lubi zajmować się tą kwestią. Niestety, z każdym rokiem nasze środowisko natu­ralne niszczone jest i zatruwane w coraz większym stopniu. Dotyczy to także wody. Coraz trudniej jest wcielać w życie przysłowie: ,.Dobra woda zdrowia doda''. W tym miejscu konieczne jest sprecyzowanie, co to jest dobra woda. Za taką niewąt­pliwie należy uznać wodę czystą, przezroczystą, dobrą w smaku, bezwonną, wolną od zarazków i bakterii, nie skażoną trującymi substancjami, zawierającą różne związki chemiczne, których ilość mieści się w granicach dopuszczalnych norm.

Wszystkim korzystającym z wody studziennej przypominam o konieczności bezwzględnego stosowania następujących zaleceń:

— zapewnić 15 m odległości między szambem i studnią,

— odległość studni od budynków gospodarczych związanych z hodowlą zwie­rząt winna wynosić również 15 m,

— zapewnić całkowitą szczelność szamba.

— w bezpośrednim sąsiedztwie studni nie uprawiać roślin wymagających pie­lęgnacji środkami ochrony roślin lub stosowania nawozów sztucznych,

— na ostatnim kręgu studni umieścić szczelną pokrywę ze spadkami dla od­prowadzenia wód opadowych (pokrywa na wysokości 1,10 m od terenu),

— pas terenu wokół studni szerokości 2 m należy utwardzić płytą betonową, asfaltem lub płytami chodnikowymi,

— kręgi studzienne od strony zewnętrznej zaizolować dostępnym materiałem izolacyjnym (np. warstwą gliny grubości 15 cm), pas izolacyjny wyprowadzić na głębokość minimum 30 cm poniżej lustra wody,

— dno studni wyłożyć warstwą piasku lub żwiru o grubości minimum 10 cm,

— studnie lokalizować z dala od cmentarzy, w odległości co najmniej 300 m lub dalej, jeśli teren cmentarza znajduje się powyżej terenu, na którym usytuowa­na jest studnia.

Badania prowadzone w różnych krajach dowodzą, iż mieszkańcy obszarów, na których występuje woda twarda, znacznie rzadziej zapadają na schorzenia mięśnia sercowego i nadciśnienie, tam też notuje się znacznie mniej przypadków zawałów oraz podniesionego poziomu cholesterolu we krwi.

Osoby zmuszone do ciągłego korzystania z wody miękkiej namawiam do picia wód mineralnych, przy czym proponuję uzgodnić z lekarzem internistą wybór wła­ściwej wody.

UŻYWKI I NARKOTYKI

Herbata — pijemy ją w trakcie spożywania posiłków lub po ich zjedzeniu.

W okresach przeziębienia do herbaty powinno się dodawać cytrynę lub sok malinowy.

Proponuję wprowadzić zwyczaj okresowego picia przez wszystkich członków rodziny herbatek ziołowych ekspresowych, np. z rumianku, pokrzywy, lipy, owocu róży, bratka polnego.

Kawa — na pewien czas podnosi ciśnienie, zwiększa wydzielanie kwasów żo­łądkowych, działa moczopędnie, poprawia refleks. Kawę należy pić osłodzoną, bo­wiem gorzka powoduje obniżenie poziomu cukru we krwi, czego następstwem może być osłabienie, uczucie zmęczenia i senności. Kawa niszczy witaminę B

Alkohole — pij jedynie okazjonalnie (pod warunkiem, że okazje będą sporady­czne) i z dużym umiarem. Nie namawiaj do picia i sam nie dawaj się do tego namó­wić. Należy bezwzględnie zabraniać picia alkoholu kobietom ciężarnym, karmią­cym matkom i dzieciom. Picie alkoholu przez młodzież może być groźne w skut­kach, bowiem organizm w tym okresie życia jest bardzo podatny na uzależnienie.

Słodycze — większość dzieci jada je bez umiaru, czego następstwem jest pró­chnica zębów i brak apetytu. Słodycze podawaj dzieciom wyłącznie po posiłkach.

Jeśli przekroczyłeś czterdziestkę, sam w znacznym stopniu ogranicz ich spożywa­nie, ponieważ słodycze przyspieszają proces starzenia się.

Narkotyki — narkomania to choroba głównie sfrustrowanej młodzieży. Nie­stety, i w naszym kraju zbiera ona obfite żniwo śmierci. Stwórz dzieciom właściwą atmosferę w domu - miłość rodzicielska, spokój, poczucie bezpieczeństwa, wzaje­mne zaufanie, rozsądna opieka - mogą uchronić twoje dziecko przed zgubnym w skutki pierwszym krokiem w narkomanię.

PALENIE PAPIEROSÓW

Na pytanie, jak rzucić palenie, niezmiennie udzielam odpowiedzi:

1. Podejmij decyzję, że od jutra nigdy nie zapalisz papierosa.

2. Jeśli próba gwałtownego przerwania palenia powodować będzie dokuczli­we zaburzenia, objawiające się osłabieniem wzroku, zwiększoną nerwowością, bezsennością, ogólnym złym samopoczuciem, rozpocznij stopniowe zmniejszanie liczby wypalanych papierosów, stosując zasadę:

— w pierwszym tygodniu kuracji pal o jeden papieros mniej (np. zamiast 40 dziennie, przez siedem dni pal 89 sztuk);

— w drugim tygodniu liczbę papierosów zmniejsza się o dwa (w ciągu tygod­nia po 37 sztuk);

— w kolejnych tygodniach zmniejszaj liczbę wypalanych papierosów o dwa, analogicznie jak wyżej;

— po osiągnięciu połowy pierwotnej liczby eliminuj jeden papieros co dwa ty­godnie;

— po dojściu do pułapu 4-5 sztuk dziennie pal po jednym papierosie po śnia­daniu, po obiedzie, po ewentualnym podwieczorku, po kolacji (nigdy nie pal na czczo!);

— po zaniku dolegliwości, powstałych na skutek zmniejszenia dziennych da­wek nikotyny, spróbuj całkowicie rzucić palenie, a jeśli brak ci ku temu silnej woli, utrzymuj stałą liczbę 4-5 papierosów dziennie.

Wiele osób zgłaszających się do mnie uzasadnia konieczność palenia, używając następujących argumentów:

1. Papieros zaspokaja głód. Jest to oczywiście prawda pozorna. Papieros eli­minuje uczucie głodu na 30-40 min., potem trzeba sięgać po kolejnego „kopciu-cha". Trzeci — czwarty papieros pozbawia uczucia głodu i łaknienia, ale przyspa­rza bólu głowy i powoduje ogólne osłabienie, co jest następstwem zatrucia nikotyną.

2. Papieros uspokaja nerwy. To oczywisty nonsens, bowiem nikotyna osłabia system nerwowy. Palacz znacznie częściej popada w stresy, cierpi na bezsenność, ma trudności w skoncentrowaniu uwagi i myśli, częściej poci się.

3. Palenie papierosów zapobiega tyciu. To prawda, iż częstym objawem po rzuceniu nałogu jest przyrost wagi, spowodowany zwiększonym łaknieniem. Oso­bom pragnącym zachować stałą wagę zalecam częste spożywanie posiłków w ma­łych ilościach (dotyczy to pierwszego okresu po zaprzestaniu palenia).

Prowadzone w kraju i za granicą badania wykazują, że kobiety palące w zna­cznie większym stopniu narażone są na poważne dolegliwości chorobowe niż pala­cze mężczyźni.

Innym istotnym — dla zainteresowanych — skutkiem jest utrata urody (..zwię­dnięta" cera koloru białoszarego lub szarozielonkawego) oraz przyspieszony okres starzenia. Stykam się z przypadkami zgłaszających się po poradę kobiet, np. z po­ważnymi zmianami wrzodowymi żołądka, które pouczone o konieczności bezwzględnego wyzbycia się nałogu, trudnościami obiektywnymi tłumaczą ..nie­możliwość" zastosowania się do tego zalecenia. W takich sytuacjach z przykrością informuję, że wizytę u siebie uważam za zakończoną i porad z zakresu ziołoleczni­ctwa udzielę po rzuceniu przez chorą papierosów.

Na koniec apeluję o przestrzeganie zasady niepalenia przy niemowlętach, dzieciach i osobach chorych.

ZRÓB TO DLA WŁASNEGO UŻYTKU

Jak przygotować czysty i dobry wyciąg alkoholowy z propolisu. Rozkruszony

drobno kit pszczeli (propolis) wsypać w ilości 40 gramów do czystej, ciemnej butel­ki, np. po winie. Wlać pół litra spirytusu 95%. Dobrze wstrząsnąć, zakorkować i pozostawić w zaciemnionym miejscu. Co kilka dni wstrząsnąć zawartością butelki, aby drobne grudki mogły się rozpuścić i roztwór stawał się mocniejszy. Po trzy­dziestu dniach zlać płyn z wierzchu, zostawiając nie rozpuszczoną część kitu pszczelego — do niej dolać ponownie pół litra spirytusu 75% i postępować jak po­przednio. Po dwudziestu dniach delikatnie zlać powstały płyn i zmieszać go z pierwszym roztworem, a następnie rozlać do małych, ciemnych butelek. Do butel­ki, w której pozostała jeszcze resztka kitu pszczelego, wlać 600 ml przegotowanej gorącej wody — całość wymieszać. Po kilku godzinach zlać do butelki i używać do przemywania ran lub ciała pokrytego wysypką. Tę białą wodę można także pić w ilości 10—15 g raz dziennie przy schorzeniach gastrycznych i przeziębieniu. Roz­twór alkoholowy propolisu pić w ilości 10-20 kropli dziennie.

Propolis, wbrew częstym mniemaniom, nie jest lekiem cudownym, panaceum na wszystkie choroby. Dobre skutki daje on w leczeniu: schorzeń skóry (wypryski, egzemy, liszaje, trądzik, trudno gojące się rany) oraz wrzodów żołądka, anemii, ró­żnych infekcji, miażdżycy.

Jeśli zamierzasz nabyć przygotowany przez kogoś innego wyciąg alkoholowy z propolisu, sprawdź, czy jest on czysty i nie sfałszowany. W tym celu do szklanego kieliszka, napełnionego ciepłą wodą. wlej 4-5 kropli propolisu — woda powinna zabarwić się na mleczny kolor i mieć swoisty, żywiczny aromat.

Jak przyrządzić drożdże fermentowane. Rozkruszyć 3 dag świeżych drożdży

piekarskich 2 duże łyżki cukru wsypać do naczynia o objętości 3/4 litra, wlać jed­ną szklankę przegotowanej, przestudzonej wody i wsypać rozkruszone drożdże. Wszystko razem dobrze wymieszać i pozostawić w ciepłym miejscu do sfermento­wania. Po półgodzinie jeszcze raz rozmieszać i ponownie postawić w cieple na dwie do dwóch i pół godziny.

Mając tak spreparowane drożdże, pijemy je trzy godziny po jedzeniu (po wypi­ciu staramy się przez godzinę nie przyjmować innych napojów). Drożdże sfermen­towane należy pić przez pięć dni raz dziennie. Po pięciu dniach zrobić przerwę na

osiem-dziesięć dni. Potem znowu pić przez kolejne pięć dni. Cała kuracja powinna trwać trzydzieści-czterdzieści dni. Dorosłym zalecam picie drożdży w ilości jednej szklanki, dzieciom — o połowę mniej.

Drożdże zawierają wszystkie witaminy B. a także białko. Wyżej opisana kura­cja likwiduje wysypki i wrzody skórne (szczególnie trądzik młodzieńczy), wzmac-nia system nerwowy, .,czyści krew", poprawia pamięć, uodparnia organizm przed przeziębieniami.

Jak przyrządzić grzybek tybetański na mleku. Postarać się o grzybek tybetań­ski wielkości średniego orzecha. Przygotować dwa garnuszki kamienne lub ema­liowane oraz gęste sitko plastikowe. Wieczorem wlać do garnuszka 250-2RO ml mleka słodkiego surowego lub przegotowanego zimnego od krowy (nie kozy ani owcy). Grzybek włożyć do sitka, opłukać go pod bieżącą wodą i wrzucić do mleka w garnuszku. Nakryć małym talerzykiem lub spodkiem. Postawić w suchym i cie­mnym miejscu na 23-25 godzin. Wieczorem następnego dnia sitko położyć na dru­gim, pustym garnuszku i przecedzić mleko z grzybkiem. A mleko wypić (ma ono smak kwaskowaty, winny). Wymyć garnuszek. Grzybek przepłukać na sicie pod bieżącą wodą, następnie włożyć do czystego garnuszka i znów zalać świeżym mle­kiem. Tak pić przez miesiąc. Po miesiącu zrobić przerwę na 15—20 dni (w tym cza­sie inny domownik może pić mleko zakwaszone grzybkiem).

Zwracam uwagę, że:

— w trakcie wykonywania wszystkich opisanych czynności należy przestrze­gać higieny;

— grzybek ginie w temperaturze powyżej 40" C i źle rozwija się w miejscach silnie oświetlonych.

Dość szybko grzybek osiąga podwójną objętość — palcami należy go podzielić na połowę (nadmierną ilością proponuję podzielić się z innym chorym). Kuracja grzybkiem tybetańskim wzmacnia organizm, leczy zaburzenia trawienia, nadkwa-sotę. likwiduje stany zapalne, zapobiega obstrukcji, uspokaja nerwowo.

U niektórych osób zakwaszone grzybkiem mleko powoduje znaczne zaburze­nia w trawieniu — w takich przypadkach proponuję przerwanie kuracji.

Należy pamiętać, iż:

— grzybek tybetański można traktować jedynie jako środek pomocniczy w le­czeniu konkretnej dolegliwości (chory winien nadal przestrzegać \\szystkich zale­ceń lekarza):

— okresy picia grzybka można powtarzać trzy-cztery razy w roku:

— sporadyczne korzystanie z zakwaszonego grzybkiem mleka nie daje żad­nych rezultatów.

Uwaga: po wypiciu mleka z grzybkiem nie powinno się jadać ryb konserwo­wych, tłustych mięs i zimnych tłustych wędlin.

KILKA ZDAŃ O SOKACH OWOCOWYCH

Mimo iż nasze prababcie nie znały składu chemicznego oraz wartości kalory­cznych warzyw i owoców, na zimę robiły dość pokaźne zapasy przetworów — część

z nich przygotowywana była jako środki lecznicze. Gospodynie domowe nama­wiam na przyrządzanie we własnym zakresie przede wszystkim soku z malin, czar­nej porzeczki i poziomek.

Sok malinowy. Wziąć l kg czystych, zdrowych i umytych malin. Po trochu wycis­kać przez lniane płótno. Do soku dodać połowę zawartości cukru. Gotować na małym ogniu przez 5-7 minut. Po przestudzeniu wlać do butelek półlitrowych, zakorkować i jeszcze raz pasteryzować w temperaturze 75-80° C. Zimą używać do herbaty. Jeśli w domu jest sokowirówka, oczyszczone owoce przepuścić przez nią, zebrać sok, osłodzić do smaku i pasteryzować w słoikach lub butelkach. Można także owoce malin zmik­sować, przetrzeć przez sito i zebrany sok zlać do wysokiego naczynia, aby się ustał. Gdy górą będzie jasny, lekko zlać do innego naczynia, osłodzić, rozlać do słoików lub butelek i pasteryzować. Pozostałe ziarna i resztki zalać wodą i zagotować. Następnie przecedzić przez sitko i podać do stołu jako kompot, lekko słodząc.

Tak samo można robić sok z owoców jeżyny (drapaki, ostrężyny).

Sok z owoców czarnej jagody. Do słoika o pojemności 0,9 litra wsypać borówki wymieszane z cukrem (40 dag cukru i 50 dag borówek), postawić w słońcu na ok­nie, naczynie przykryć np. papierem. Po miesiącu postawić w zacienionym miejscu i używać w zimie do herbaty (szczególnie przy biegunkach).

Sposób drugi: l kg jagód wsypać do emaliowanego rondla, dodać pół kilogra­ma cukru i smażyć na lekkim ogniu przez 10-15 minut. Gorące nałożyć do wypa­rzonych słoików i zakręcić. Używać zimą przy biegunkach.

Można także stosować do wypieku ciasta lub jeść jako dżem.

Sposób trzeci: 2 kg jagód wsypać do emaliowanego rondla lub garnka, dodać l kg cukru. Smażyć na lekkim ogniu przez 15 minut. Pozostawić do ostudzenia. Przez plastikowe sitko zlać sok. Pozostałe jagody zużyć do ciasta lub kompotu. Od­stany sok zlać do czystych wyparzonych małych butelek, przy czym sok gęsty ze spodu używać do herbaty, a sok klarowny podawać dzieciom przy biegunkach, w ilości duża łyżka soku im pół szklanki przegotowanej ciepłej wody, z tego należy pić co godzinę 2-3 łyżeczki.

Owoc róży. Jesienią nazbierać twardych, dojrzałych owoców róży o kolorze czerwonym (owoce nie powinny być zmrożone). W domu oczyścić z szypułek, umyć, przekroić i wyłuskać ze środka nasienie. Łupiny rozłożyć na blasze uprzed­nio wyłożonej papierem i suszyć w piecu lub piekarniku w temperaturze 60-70° C (nie dopuścić do przypalenia). Wysuszone owoce zemleć w naszynce do mięsa o rzadkim sitku, a następnie wsypać do słoików i zakręcić. Zimą używać w ilości: ły­żeczka lub dwie łyżeczki suszu na szklankę wrzątku. Parzyć pod przykryciem przez pół godziny, posłodzić jedną łyżeczką cukru i wypić, pozostałe owoce zjeść.

Herbatka z róży dzięki dużej zawartości witaminy C i A uodparnia organizm na przeziębienie, wzmacnia serce, dobrze wpływa na trawienie, likwiduje stany zapalne.

Uwaga: nie polecam pić herbatki z róży osobom z kamicą szczawianową.

CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA SCHORZENIA SERCA I NACZYŃ

Jest to grupa schorzeń występujących coraz częściej wskutek zwiększonego tempa życia, licznych i różnorodnych stresów, skażenia środowiska i wielu pro­duktów żywnościowych. Pojawiają się niedomogi ze strony serca lub naczyń krwionośnych, które nie leczone nasilają się, zagrażając nawet życiu. W schorze­niach tych ulega upośledzeniu dostarczanie tlenu do tkanek w całym organizmie, jak też odprowadzanie zbędnych produktów przemiany materii. Znanych jest wie­le leków naturalnych i syntetycznych, mających wpływ na krążenie krwi i rytm serca. Stosuje się je zwykle równocześnie z odpowiednim sposobem życia, zwięk­szoną ruchliwością, a niekiedy nawet ze zmianą otoczenia i charakteru pracy.

Rośliny lecznicze i powstałe z nich związki czynne (digoksyna) mają duże zna­czenie w omawianej grupie schorzeń, głównie preparaty z naparstnicy, konwalii i miłka wiosennego. Oprócz nich korzystnie działają również zioła poprawiające pracę nerek, zmniejszające stan napięcia nerwowego, ułatwiające czynność prze­wodu pokarmowego i wątroby, regulujące przepływ krwi w naczyniach krwionoś­nych oraz ogólnie odtruwające.

CHOROBA BURGERA (MORBUS BURGERI)

Jedz owoce, nie gardź mlekiem, unikaj cholesterolu

Istotną cechą choroby Biirgera jest stan zapalny wszystkich warstw tętnicy lub żyły, któremu towarzyszy szybko formujący się zakrzep. Poza odcinkiem obję­tym zapaleniem i zakrzepem tętnica jest zupełnie prawidłowa. Niedokrwienie koń­czyn wskutek zamknięcia światła tętnic prowadzi do zmian troficznych oraz zgo­rzeli kończyny. Wytwarzające się krążenie oboczne chroni w pewnym stopniu przed powstaniem martwicy tkanek, lecz tylko przez określony czas. Leczenie jest trudne. Ujemny wpływ wywiera palenie papierosów.

Zioła, stosowane doustnie i zewnętrznie w postaci kąpieli, mogą przynieść znaczną ulgę, a na początku choroby przywrócić pełne krążenie krwi w chorej kończynie.

100,0 '

100.0

100,0

50,0

50,0

50,0

50,0

Rp. Liść poziomki Kwiat rumianku Liść pokrzywy Ziele dziurawca Ziele świetlika Ziele bukwicy Ziele rzepiku

(Ful. Frugariiie) (Anth. Chamomillae) (Fol. Urticae) (Hb. Hyperici) (Hb. Euphrasiae) (Hb. Betonicae) (Hb. Agrimoniae)

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, naparzać pod przykry­ciem 20 min., przecedzić; pić ciepłe 2 razy dziennie po jedzeniu.

Zalecenia praktyczne:

1. Rzucić palenie papierosów, samo to u niektórych osób powoduje znaczną poprawę.

2. Przeciwdziałać otyłości oraz zbyt wysokiemu poziomowi cholesterolu we krwi.

3. Nie jeść żółtek kurzych, smalcu, boczku, słoniny, tłustych mięs.

4. Pić często wieczorem kwaśne mleko z kaszą gryczaną (obniża ciśnienie krwi).

5. Jeść dużo jarzyn i owoców na surowo, szczególnie jabłek (zawierają pekty­ny) oraz ziaren słonecznika (dużo witaminy E).

6. Chronić nogi przed zimnem, nosić wygodne obuwie, często masować nogi.

7. Przyjmować roztwór propolisu raz dziennie (10-15 kropli na cukier).

8. Kąpać nogi w odwarze z kory wierzbowej, kwiatów lub liści kasztana i kwiatów nagietka (po 20 g na każdą kąpiel).

9. Zwalczać zaparcia. Wypróżnienie powinno być co najmniej jedno na dobę.

DUSZNICA BOLESNA (ANGINA PECTORIS) Co komu dolega, chętnie o tym mówi

Niewydolność naczyń wieńcowych serca, zwana dusznicą bolesną, jest scho­rzeniem występującym głównie na tle miażdżycowym. Objawami są okresowe na­pady bólu w okolicy pozamostkowej. wywołane wysiłkiem fizycznym lub silnym stresem emocjonalnym. Ból ten ustępuje w spoczynku i po podaniu środków synte­tycznych, rip. nitrogliceryny podjęzykowo, ściśle wg zaleceń lekarza.

W leczeniu przewlekłym podaje się wiele środków, wśród których na uwagę zasługują preparaty pochodzenia roślinnego.

Rp. Kełicardina 3 razy dziennie po 20-30 kropli.

Rp. Kellotetryt 2-3 razy dziennie po 1/2 tabletki przed jedzeniem.

Rp. Kwiat rumianku (Anth. Chamomillae) 100.0
Kwiat głogu (Flor. Crataegi) 50,0
Ziele jemioły (Hb. Visci) 50,0
Ziele serdecznika (Hb. Leonuri) 50,0

Liść melisy (Fol. Melissae) 50,0

Korzeń kozika (Rad. Valerianae) 20,0

Ziele ruty (Hb. Rutae) 20,0

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, naparzać pod przykry­ciem 20 min., pić gorące 2 razy dziennie.

Zalecenia praktyczne:

1. Wykonywać krótkie, lekkie prace, robiąc często przerwy.

2. Zachować dietę, mało jeść wieczorem, zmniejszyć otyłość.

3. Zaprzestać palenia papierosów lub fajki, ograniczając najpierw do 2-3 dziennie.

4. Chodzić przed snem na spacery (do 2-3 km), często odpoczywając.

5. Nosić ze sobą tabletki nitrogliceryny, używać w razie silnego bólu.

6. Dobrze wysypiać się, być pod stałą opieką kardiologa.

MIAŻDŻYCA NACZYŃ (ATHEROSCLEROSIS)

Starość to zachód ludzkiego życia

Miażdżyca układu krążenia jest przyczyną licznych schorzeń w obrębie naczyń krwionośnych, szczególnie tętniczych, zarówno obwodowych, jak wieńcowych ser­ca. Wystąpienie zmian miażdżycowych wywołane jest czynnikami zewnętrznymi, jak i wewnątrzustrojowymi. Wśród nich duże znaczenie ma tryb życia, odżywianie, warunki pracy i jej rodzaj, miejsce zamieszkania. Miażdżyca związana jest z zabu­rzeniami przemiany materii w ustroju, szczególnie tłuszczów. Jednym z objawów miażdżycy jest podwyższony poziom cholesterolu we krwi. Cholesterol ten następ­nie odkłada się wewnątrz naczyń na ich ściankach. Dlatego w miażdżycy koniecz­ne jest zmniejszenie zawartości związków tłuszczowych we krwi. Człowiek dorosły zużywa dziennie 80-100 mg cholesterolu, część wydala, ale wiele też zatrzymuje.

Leczenie: z preparatów ziołowych stosuje się mieszanki lub wyciągi.

Rp. Sklerosan 1-2 razy dziennie po szklance naparu z łyżeczki ziół. Alliofil — 2 razy dziennie po 2 drażetki. Alliostabil — 3 razy dziennie po 20-30 kropli w kieliszku wody lub mleka.

Rp. Kora kasztanowca (Cort. Hippocastani) 100,0
Ziele serdecznika (Hb. Leonuri) 100,0
Ziele krwawnika (Hb. Millefolii) 100,0
Ziele ruty (Hb. Rutae) 50,0
Ziele rdestu ptasiego (Hb. Polygoni auicul.) 50,0
Kwiat słonecznika (Flos Helianthii) 50,0
Liść melisy (Fol. Melissae) 50,0
Owoc kminku (Fruct. Carvi) 50,0

Zioła zmieszać i przechowywać w oznaczonej torbie papierowej. Wsypać łyże­czkę na szklankę wody. naparzać pod przykryciem 20-30 min., przecedzić; pić cie­płe 3 razy dziennie między posiłkami.

Zalecenia praktyczne:

Nie jeść smalcu, boczku, słoniny, żółtek kurzych, tłustych mięs i sosów. Spożywać potrawy jarskie, dużo mleka, gdyż mleko leczy cały organizm. Używać do potraw przypraw ziołowych ułatwiających trawienie. Jeść mięso chude, białe, najlepiej drób, unikać wieprzowiny. Jeść często wieczorem kaszę gryczaną z kwaśnym mlekiem. Nie palić papierosów.

NADCIŚNIENIE TĘTNICZE (HYPERTENSIO)

Jeśli chcesz w nocy czuć się dobrze, mało jedz wieczorem

Nadciśnienie tętnicze jest schorzeniem bardzo często występującym. W począ­tkowej fazie choroby zbyt wysokie ciśnienie tętnicze może być względnie łatwo i w stosunkowo krótkim czasie zmniejszone po zastosowaniu diety, odpowiedniego trybu życia i podaniu właściwych leków. W późniejszym okresie, gdy nadciśnienie utrzymuje się, wskazane jest stosowanie diety bezsolnej i z małą ilością płynów oraz intensywne leczenie, aby uniknąć wystąpienia powikłań. W przypadkach, gdy przyczyna nadciśnienia została ustalona, wskazane jest właściwe leczenie przyczy­nowe.

Znanych jest wiele leków, zarówno syntetycznych, jak i roślinnych (np. Rau-pasil) lub mieszanych (np. Raudiazin, Retiazid), stosowanych w leczeniu nadciś­nienia. Zioła są środkami pomocniczymi o działaniu rozkurczowym na ściany na­czyń krwionośnych, zwiększającym wydalanie moczu i ogólnie przestrajającym. Zalecam następującą mieszankę ziołową:

100,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

Rp. Ziele jemioły

Ziele barwnika mniejszego

Ziele serdecznika

Liść ruty

Kwiat głogu

Kwiat rumianku

Liść poziomki

Kłącze perzu

(Hb. Visci) (Hb. Vincae minaris) (Hb. Leonuri) (Fol. Rutae) (Flos Crataegi) (Anth. Chamomillae) (Fol. Fragariae) (Rhiz. Agropyri)

Zioła starannie zmieszać i przechowywać w oznaczonej torbie papierowej. Wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, naparzać pod przykryciem 20-30 min., przecedzić; pić ciepłe 3 razy dziennie po jedzeniu.

Zalecenia praktyczne:

1. Często mierzyć ciśnienie i współpracować z lekarzem.

2. Prowadzić spokojny, regularny tryb życia (lekka praca, dużo ruchu).

3. Unikać nadmiernego napięcia nerwowego.

4. Starać się zmniejszyć nadwagę (schudnąć).

5. Unikać pokarmów tłustych, smażonych, zawierających cholesterol (np. żół­tka kurze).

6. Nie palić papierosów, nie pić alkoholu ani prawdziwej kawy, szkodzi też mocna herbata.

NERWICA SERCA (NEUROSIS CORDIS)

Ból — to serca mól

Wśród osób z dolegliwościami sercowymi i zaburzeniami krążenia liczną gru­pę stanowią cierpiący na nerwicę serca. Jest to zespół objawów spowodowany za­burzeniami stanu psychicznego, najczęściej nerwicą lękową, bez jakichkolwiek uchwytnych zmian organicznych.

Do typowych objawów nerwicy serca należą zaburzenia ze strony autonomicz­nego układu nerwowego, jak ogólnie wzmożona pobudliwość nerwowa, bezsen­ność, osłabienie, łatwe męczenie się, zadyszka, kołatanie i bóle w okolicy serca.

Zioła są skuteczne w nerwicy serca, ponieważ działają ogólnie uspokajająco, zmniejszają pobudliwość samego serca, przywracają normalny rytm jego skurczów i ułatwiają przepływ krwi przez naczynia wieńcowe.

Rp. Kwiat rumianku (Anth. Chamomillae) 100,0

Korzeń kozika (Rad. Valerianae) 50,0

Kwiat głogu (Flos Crataegi) 50,0

Korzeń arcydzięgla (Rad. Archangelicae) 50,0

Liść melisy (Fol. Melissae) 50,0

Kwiat lawendy (Flos Lavandulae) 20,0

Szyszki chmielu (Strob. Lupuli) 20,0

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, naparzać pod przykry­ciem 30 min., przecedzić; pić gorące 2 razy dziennie po szklance, rano i przed snem.

Zalecenia praktyczne:

1. Prowadzić regularny tryb życia, mało podróżować.

2. Zmniejszyć nadwagę, ograniczając wieczorne posiłki.

3. Unikać hałasu, usuwać jego przyczyny, korzystać z urlopu.

4. Jeść dużo owoców i pokarmów zawierających witaminy, najlepiej surówki.

5. Dobrze się wysypiać.

NIEWYDOLNOŚĆ KRĄŻENIA (INSUFFICIENTLA CIRCULATORIA)

Zdrowe serce jest droższe niż majątek

Niewydolność krążenia, nazywana ściślej niewydolnością serca, jest to taki stan, w którym serce nie jest w stanie podtrzymać pełnego krążenia krwi dla po­trzeb ustroju. Pojęcie niewydolności krążenia jest równoznaczne z niewydolnością mięśnia sercowego i może obejmować tylko jedną z komór serca. Wskutek słabych skurczów i niewystarczającego opróżnienia komory, podnosi się ciśnienie rozkur­czowe w komorze, w przedsionku oraz w odpowiadającym mu układzie żylnym. W niewydolności lewej komory podwyższa się ciśnienie w lewym przedsionku oraz powstaje zastoina żylna w płucach, objawiająca się dusznością. W niewydolności

prawej komory podwyższa się ciśnienie w żyłach obwodowych, powstają obrzęki i powiększa się wątroba wskutek zastoju żylnego. Dość częstą postacią jest niewy­dolność całego serca, na które składają się objawy zarówno prawokomorowej, jak i le\vokomorowej niewydolności serca.

Schorzenia serca leczy lekarz.kardiolog, stosując odpowiednie leki i wskaza­nia, których trzeba skrupulatnie przestrzegać.

Zioła działają tu tylko pomocniczo:

Rp. Ziele serdecznika Kwiat rumianku Kwiat głogu Liść brzozy Ziele połonicznika Kłącze perzu Kwiat wrzosu Kwiat kasztanowca

(Hb. Leonuri) (Flos Chamomillae) (Flos Crataegi) (Fol. Betulae) (Hb. Herniariae) (Rhiz. Agropyri) (Flos Callunae) (Flos Hippocastani)

100,0

100,0

100.0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, naparzać pod przykry­ciem 20-30 min.; pić gorące po szklance rano i przed spaniem.

Zalecenia praktyczne:

1. Wykonywać lekką pracę fizyczną i uprawiać gimnastykę poranną.

2. Być stale pod kontrolą swego lekarza kardiologa.

3. Nie palić papierosów i nie pić alkoholu.

4. Dobrze się wysypiać (kłaść się do łóżka 3 godz. przed północą), spać 7-9 godz. na dobę.

5. Prowadzić oszczędny tryb życia (chodzić dużo po świeżym powietrzu, szczególnie przed snem). Nie oglądać długo programów telewizyjnych.

6. W pokarmach unikać cholesterolu (żółtek kurzych, tłuszczu zwierzęcego i smażonych mięs); w jadłospisie powinno być dużo surówek i witamin, szczególnie witaminy C.

7. Jeść skromne i łatwo strawne wczesne kolacje.

ŻYLAKI GOLENI (VARICES CRURIS)

Nogi trzymaj w cieple, głowę w chłodzie, żołądek na noc o głodzie

Żylaki mogą rozwinąć się wskutek wrodzonego upośledzenia ściany i zasta­wek żył lub pozakrzepowej niedrożności żył głębokich. Żyły wykazują zmiany wsteczne, zapalne i bliznowate. Zmianom tym towarzyszy utrata elastyczności, zwiotczenie ścian oraz zanik zastawek żylnych. Występują żylaki zamknięte i otwarte.

Leczenie jest zachowawcze, zaleca się noszenie elastycznych pończoch, nato­miast w ciężkich przypadkach konieczne jest leczenie chirurgiczne. Pomocne mogą się okazać zioła jako napar do picia i do okładów.

Zioła do przygotowania naparu do picia:

Rp. Ziele krwawnika (Hb. Millefolii) 100,0

Kwiat kasztanowca (Flos Hippocastani) 50,0

Ziele rdestu ptasiego (Hb. Polygoni avicul) 50,0

Ziele szanty (Hb. Marrubii) 50,0

Ziele jemioły (Hb. Visci) 50,0

Kwiat rumianku (Anth. Chamomillae) 50,0

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę do szklanki wrzątku, naparzać pod przykry­ciem 30 min., przecedzić; pić gorące 2-3 razy dziennie po jedzeniu. Nie słodzić.

Zioła do przygotowania naparu do okładów:

Rp. Kwiat kasztanowca (Flos Hippocastani) 50,0

Kłącze tataraku (Rhiz. Calami) 50,0

Liść babki lancet. (Fol. Plantaginis lanc.) 50,0

Ziele drapacza (Hb. Cnici bened.) 50,0

Kwiat arniki (Flos Arnicae) 20,0

Kwiat nagietka (Flos Calendulae) 20,0

Zioła zmieszać, wsypać 5 łyżeczek do 1/2 l wody. gotować 5-6 min., odstawić na 30 min. Następnie namoczyć kompres i przykładać na rany żylakowe 2 razy w ciągu dniai na noc.

Zalecenia praktyczne:

1. Odpoczywać w ciągu dnia, trzymając nogi wyżej.

2. Chodzić na krótkie spacery z laską. Nie stać długo na nogach (oszczędzać je).

3. Przy otwartych żylakach nie nosić pończoch elastycznych.

4. Chronić nogi przed urazami i zadrapaniem (bardzo krwawią).

5. Smarować obrzeża rany maścią propolisową i lekko zabandażować.

6. Jeść dużo jabłek, surówek, nasion słonecznika.

7. Nie dopuszczać do zaparć, dbać o codzienne wypróżnienie.

SCHORZENIA KRWI

Grupa schorzeń krwi i układu krwiotwórczego jest liczna, ale najczęściej wy­stępują tu różnego rodzaju niedokrwistości. skazy krwotoczne oraz białaczki. Wię­kszość tych chorób stwarza duże trudności w leczeniu, wymaga też przeprowadze­nia starannych badań, często nawet w warunkach szpitalnych.

Preparaty roślinne są w omawianych schorzeniach środkami wspomagającymi o ograniczonym znaczeniu praktycznym, ale w niektórych przypadkach przynoszą ulgę. Działają również bodźcowo-przestrajająco i stwarzają korzystne warunki powrotu do zdrowia.

BIAŁACZKA (LEUKAEMIA)

Choroba przychodzi szybko, a odchodzi powoli

Choroba charakteryzuje się niekontrolowanym wzrostem niedojrzałych bia­łych krwinek (stąd nazwa białaczka), komórek macierzystych lub limfoblastów, które naciekają na tkanki i narządy. Białaczka może występować w każdym wie­ku. W zależności od przebiegu klinicznego i liczbowej przewagi odpowiedniego typu nieprawidłowych komórek, rozróżnia się białaczkę limfatyczną i szpikową.

Leczenie objawowe prowadzone jest w szpitalu, pod ścisłą opieką lekarza. W początkach choroby mogą okazać się pomocne zioła i niniejsze zalecenia, o ile le­karz uzna to za potrzebne.

100,0

100,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

Rp. Kwiat rumianku Liść pokrzywy Ziele hyzopu Korzeń arcydzięgla Korzeń mniszka Korzeń lukrecji Kłącze perzu Ziele drapacza

(Anth. Chamomillae) (Fol. Urticae) (Hb. Hyssopi) (Rad. Archangelicae) (Rad. Taraxaci) (Rad. Glycyrrhizae) (Rhiz. Agropyri) (Hb. Cnici bened.)

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, naparzać pod przykry­ciem 20-30 min., przecedzić; pić gorące 2-3 razy dziennie po jedzeniu.

Zalecenia praktyczne:

1. Unikać zimna i przeziębień. Ubierać się ciepło.

2. Wykonywać pracę lekką, powoli; unikać zanieczyszczeń powietrza.

3. Unikać całkowicie octu i przypraw z tym składnikiem.

4. Pić sok mieszany z marchwi, kiszonego buraka czerwonego i ogórka (szklan­kę dziennie).

5. Jeść codziennie surówki ze świeżych warzyw.

6. Jeść często barszcz czerwony i żurek z pszennych otrąb z kminkiem.

7. Jeść często słodką śmietankę z twarożkiem i łyżeczką miodu.

8. Jeść 2 razy dziennie po 1/2 łyżeczki mielonej kozieradki.

9. Pić przez 5 dni po szklance fermentowanych drożdży (przerwać na 10 dni). 10. Pić soki owocowe, szczególnie z owoców czarnej porzeczki.

NIEDOKRWISTOŚĆ (ANAEMIA)

Kto śniadań nie jada, ten z sił opada

Jest to obniżenie stężenia hemoglobiny i liczby krwinek czerwonych poniżej wartości prawidłowych. Anemia pojawia się, gdy wytwarzanie czerwonych krwi­nek jest niedostateczne albo występuje ich szybka utrata (np. krwotoki) lub nisz-

22

Objawy: bladość, przyspieszenie czynności serca i oddechów, szybkie męcze­nie się, bóle i zawroty głowy, szum w uszach, mroczki przed oczami, osłabienie mięśni, trudność skupienia uwagi, drażliwość, senność, stany podgorączkowe.

Podstawą leczenia jest usunięcie przyczyny niedoboru żelaza. Podajemy prze­twory żelaza, z których najlepszy jest Ferrum sulfuricum lub Ascofer w tabletkach po 0,2 zapobiegawczo.

Pomocne mogą być zioła i następujące zalecenia:

Rp. Liść pokrzywy (Fol. Urticae) 100,0

Owoc róży (Fruct. Rosae) 100,0

Liść czarnej porzeczki (Fol. Ribis nigri) 50,0

Kwiat rumianku (Anth. Chamomillae) 50,0

Korzeń mniszka (Rad. Taraxaci) 50,0

Korzeń arcydzięgla (Rad. Archangelicae) 50,0

Kłącze perzu (Rhiz. Agropyri) 50,0

Ziele tysięcznika (Hb. Centaurii) 20,0

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, naparzać pod przykry­ciem 20 min., przecedzić; pić gorące 2-3 razy dziennie po jedzeniu.

Zalecenia praktyczne:

1. Pić przez 5 dni po szklance fermentowanych drożdży na 2 godz. przed je­dzeniem.

2. Pić świeży sok z kiszonego buraka czerwonego (szklankę dziennie).

3. Pić żurek z otrąb pszennych i żytnich z dodatkiem śmietany.

4. Pić nalewkę z zebranej w maju pokrzywy 20-25 g przed snem (20 dag majo­wej pokrzywy drobno posiekać, zalać spirytusem rozcieńczonym do 45%, po 10 dniach zlać do ciemnej butelki).

5. Często jeść tartą marchew, jabłko i natkę pietruszki.

6. Spożywać dużo białka, a mało tłuszczów, jeść wszelkie wątroby.

7. Jeść suszone morele (pestki wyrzucać, bowiem są trujące) 3-4 sztuki dzien­nie.

8. Posiłki jeść 4-5 razy dziennie (obfite śniadania, lecz skromne kolacje).

9. Uzupełniać witaminę B, pić pełne mleko pod każdą postacią.

USUWANIE ZWIĄZKÓW SZKODLIWYCH Z KRWI (DETOXICATIO)

Dbałość upiększa twoją twarz, zaniedbanie niszczy

Niekiedy w organizmie gromadzi się zbyt dużo związków szkodliwych, które są przyczyną wielu niekorzystnych objawów. Związki te powstają jako produkty przemiany materii lub też są pochodzenia zewnętrznego (np. środki konserwujące w żywności, zanieczyszczenia wody pitnej, mleka i inne). Nagromadzeniu się tych produktów w organizmie sprzyjają choroby wątroby (niedostateczne naturalne od­truwanie), choroby nerek (zbyt skąpe wydalanie moczu), przewodu pokarmowego

23

(zaparcia), serca i krążenia (osłabienie krążenia krwi i jej dopływu do nerek), cho­roby płuc i oskrzeli (zmniejszenie pobierania tlenu i wydalania dwutlenku węgla). Ujemnymi skutkami są postępujące uszkodzenia niektórych narządów wewnę­trznych, w pierwszej kolejności wątroby i nerek, jak również widoczne zmiany skórne (np. świerzbiączka, zaczerwienienie, skłonność do różnego rodzaju wysy­pek, czyraczności, trądziku i innych).

Zioła są niemal niezastąpionymi i skutecznymi środkami powodującymi z jed­nej strony neutralizację związków szkodliwych, z drugiej ułatwiającymi ich wyda­lanie z moczem, kałem lub z potem.

Następująca mieszanka ziołowa, zwana „czyszczącą krew", skutecznie usuwa szkodliwe związki z organizmu:

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

20,0

20,0

Rp. Ziele krwawnika

Ziele bratka polnego Kwiat stokrotki Kwiat jasnoty białej Korzeń mniszka Korzeń łopianu Liść poziomki Liść brzozy Liść maliny Szyszki chmielowe Kwiat nagietka

(H6. Millefolii) (Hb. Violat; tricol.) (Flos Bellidis) (Flos Lamii albi) (Rad. Taraxaci) (Rad. Bardanae) (Fol. Fragariae) (Fol. Betulae) (Fol. Rubi idaei) (Strob. Lupuli) (Flos Calendulae)

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, naparzać pod przykry­ciem 20 min., przecedzić; pić gorące 1-2 razy dziennie przed jedzeniem.

Zalecenia praktyczne:

1. Unikać w pożywieniu pokarmów zawierających dużo cholesterolu oraz tłustych sosów, smażonych mięs.

2. Jeść dużo jarzyn, owoców, szczególnie jabłek.

3. Pić codziennie szklankę naparu z rumianku ekspresowego, osłodzonego ły­żeczka miodu.

4. Pić przed snem szklankę gorącego mleka z miodem.

5. Pić przez 5 dni po szklance fermentowanych drożdży (przerwać na 10 dni).

6. Korzystać umiejętnie z opalania się latem lub stosować 1-2 min. naświetla­nia lampą kwarcową.

7. Brać często kąpiele ziołowe (ziele krwawnika, szałwii, liść babki lanceto­watej, kwiaty nagietka i stokrotki po 20 g na jedną kąpiel).

SCHORZENIA UKŁADU ODDECHOWEGO

^!. Leczenia chorób układu oddechowego ziołami ma wielowiekową tradycję.

W chorobach płuc, oskrzeli i gardła leki roślinne mogą odgrywać rolę pomoc­niczą, uzupełniającą lub również zapobiegającą. Stosowanie środków pochodzenia

24

roślinnego nie jest postępowaniem skierowanym przeciw przyczynom chorób, a wyłącznie leczeniem objawowym. Kaszel występuje prawie we wszystkich choro­bach dróg oddechowych, płuc i opłucnej. Stosowanie leków wykrztuśnych i ziół ma ważkie znaczenie.

ANGINA (TONSILLITIS PERULENTA)

Lepiej dziesięć razy zdrowie poszanować niż jeaen raz zachorować

Jest to ostre zapalenie migdałków, zwane również anginą mieszkową, spowo­dowane zakażeniem paciorkowcami, a objawiające się przekrwieniem migdałków podniebiennych i często powiększeniem szyjnych węzłów chłonnych. Chory ma za­wsze wysoką gorączkę, silny ból gardła, szczególnie przy przełykaniu, znaczne osłabienie. Anginy nie można lekceważyć, gdyż może ona spowodować uszkodze­nie serca, nerek, wywołać gorączkę reumatyczną, a nawet utworzenie się ropnia okołomigdałkowego.

Leczenie należy rozpocząć od porady u lekarza, gdyż często trzeba stosować antybiotyki oraz rozpoznać, czy nie jest to inna postać ostrego zapalenia migdał­ków. Zioła spełniają tu funkcję pomocniczą, a regularne ich stosowanie doustne i zewnętrzne powoduje znaczne złagodzenie przykrych objawów choroby.

100,0

50,0

50,0

50,0

50.0

50,0

20.0

20,0

Zioła do stosowania doustnego:

Rp. Kwiat lipy

Kwiat rumianku

Liść maliny

Owoc anyżku

Korzeń prawoślazu

Korzeń biedrzeńca

Liść szałwii

Liść mięty pieprzowej

(Infl. Tiliae) (Anth. Chamomillae) (Fol. Rubi idaei) (Fruct. Anisi) (Rad. Althaeae) (Rad. Pimpinella) (Fol. Salviae) (Fol. Menthae pip.)

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, naparzać pod przykry­ciem 30 min., przecedzić; pić gorące 2 razy dziennie po jedzeniu.

100,0

50,0

20,0

20,0

Zioła do stosowania zewnętrznego:

Rp. Liść szałwii

Kwiat rumianku

Kwiat nagietka

Liść mięty pieprzowej

(Fol. Salviae) (Anth. Chamomillae) (Flos Calendulae) (Fol. Menthae pip.)

Wsypać 3 łyżeczki ziół na szklankę wrzątku, naparzać pod przykryciem 20 min., przecedzić, płukać nim kilka razy dziennie gardło i jamę ustną.

Zalecenia praktyczne:

1. Unikać zimnych płynów, pokarmów, lodów, gdy jest się spoconym.

2. Jeść jeden duży ząbek czosnku codziennie wieczorem przez tydzień.

3. Okręcać szyję szalikiem, unikać przeziębień, starać się oddychać nosem.

4. Używać dużo witaminy C i spożywać pokarmy, które ją zawierają.

5. Płukać gardło również Azulanem „Herbapolu" (20 kropli na 1/2 szklanki wody ciepłej).

6. Przyjmować dwa razy dziennie po 10-15 kropli nalewki propolisowej na 1/2 łyżeczki cukru.

7. Udać się do lekarza laryngologa, gdy pojawi się wysoka gorączka.

8. Chronić przed anginą i przeziębieniem zwłaszcza małe dzieci.

ASTMA OSKRZELOWA (ASTHMA BRONCHIALE)

Szanuj zdrowie za młodu, by starczyło ci na dłużej

Choroba, zwana również dychawicą oskrzelową, charakteryzuje się napadami duszności oraz świszczącym oddechem wskutek skurczu oskrzeli. Najczęściej ma charakter alergiczny i jest wywołana przez różne czynniki pochodzące z zewnątrz (np. pierze, kurze, pyłki roślinne, sierść zwierząt). Niekiedy astma jest spowodo­wana czynnikami wewnątrzpochodnymi (np. bakterie, toksyny, pasożyty jelitowe). Leczenie jest przeważnie objawowe, choć niekiedy udaje się uzyskać odczulenie. Stosuje się głównie leki rozszerzające oskrzela, często w postaci aerozolu do wdy­chania, rzadko kortykosterydy i inne.

Zioła mają długoletnią tradycję w leczeniu astmy, gdyż działają rozkurczowo, przeciwzapalnie, przeciwalergicznie oraz przeciwdziałają niepożądanym objawom po lekach syntetycznych. W ciężkich przypadkach astmy stanowią one wartościo­we uzupełnienie leków syntetycznych.

100,0

100,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

20,0

Rp. Liść podbiału Kwiat lipy Korzeń prawoślazu Korzeń biedrzeńca Kwiat ślazu Kwiat bzu czarnego Ziele szanty Korzeń lukrecji Liść mięty pieprzowej

(Fol. Farfarae) (Infl. Tiliae) (Rad. Althaeae) (Rad. Pimpineila) (Fłos Malvae) (Flos Sambuci) (Hb. Marrubii) (Rad. Glycyrrhizae) (Fol. Menthaepip.)

Zioła zmieszać i przechowywać w torbie papierowej. Wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, naparzać pod przykryciem 30 min., przecedzić; pić słodzone so­kiem malinowym lub z owoców czarnej porzeczki 3 razy dziennie po jedzeniu.

Zalecenia praktyczne:

1.

2.

3.

4.

5. wody).

Chodzić z dobrą, silną laską, nie zakopiańską (łatwo łamie się).

Pić często rumianek ekspresowy, osłodzony łyżeczką miodu.

Jeść co drugi dzień ząbek czosnku do skromnej kolacji.

Spożywać pokarmy zawsze ciepłe, łatwo strawne, dużo surówek.

Używać można krople Astmin kilka razy dziennie (20-40 kropli w łyżce

26

6. Stosować w ataku duszności Astmosan „Herbapolu", zioła sproszkowane do wdychania dymu z tlącego się proszku lub tytoń ziołowy — do fajki lub papie­rosów przeciwastmatycznych.

7. Wykryć przyczynę uczuleń i usunąć środki powodujące tę chorobę, np. kwiaty doniczkowe, pelargonie, muszkatele, piwonie, pierze, kurz, sierść zwierząt.

8. Unikać palenia papierosów przez chorego i przy chorym.

9. Dobre efekty może przynieść pobyt w sanatorium (Kopalnia Wieliczka). 10. Udać się do lekarza i stosować leki przez niego zapisane.

GRUŹLICA PŁUC (TUBERCULOSIS PULMONUM)

Chory doktorowi cały świat dać przyrzeka, wyzdrowiawszy, wnet doktor z myśli

mu ucieka

Gruźlica jest chorobą zakaźną, przewlekłą, wywoływaną przez prątki gruźlicy (prątki Kocha). Źródłem zakażenia jest człowiek chory prątkujący lub zwierzęta. Podstawowym sposobem leczenia gruźlicy płuc jest stosowanie leków przeciw-prątkowych.

Zioła nie leczą gruźlicy, mogą jedynie łagodzić niektóre objawy choroby, jak kaszel lub poty, osłaniać błonę śluzową przewodu pokarmowego przed drażniącym działaniem 'długotrwale stosowanych leków przeciwprątkowych oraz poprawić upośledzone łaknienie. Często chorzy na gruźlicę źle znoszą doustne leki przeciw-prątkowe. W tych pi /"udkach poleca się wywar i wyciąg z siemienia lnianego w następującej proporcji: łyżkę siemienia zalać szklanką letniej wody, pozostawić na noc, rano odcedzić i ponownie zalać wodą, gotować. Po 5 min. zmieszać oba wycią­gi i pić ciepłe 3-4 razy dziennie po jedzeniu (1/2 szklanki).

Gruźlica obecnie jest całkowicie uleczalna.

100,0

100,0

100,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

Rp. Ziele skrzypu Kwiat lipy Liść babki lancet. Ziele rdestu ptasiego Kwiat podbiału Ziele poziewnika Ziele krwawnika Pączki topoli Kłącze pięciornika kurzego ziela Ziele miodunki

(Hb. Eguiseti) (Infl. Tiliae) (Fol. Plantaginis lanc.) (Hb. Poligoni avicul.) (Flos. Farfarae) (Hb. Galeopsidis) (Hb. Millefolii) (Gemm. Populi)

(Rhiz. Tormentillae) (Hb. Pulmonariae)

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, naparzać pod przykry­ciem 30 min., przecedzić; pić ciepłe 2 razy dziennie po jedzeniu.

Zalecenia praktyczne:

1. Uczestniczyć zawsze w kontrolnych badaniach i prześwietleniach mało­obrazkowych.

27

2. Być pod stałą kontrolą lekarza ftyzjatry (pulmonologa).

3. Często przebywać w sanatoriach, położonych w górach lub w lasach sos­nowych.

4. Nie palić papierosów, nie pić alkoholu.

5. Ubierać się w odzież ciepłą, wełnianą, lekką, unikać wilgoci i przemocze­nia.

6. Przebywać w pomieszczeniach o czystym, dotlenionym powietrzu, często wietrzonych.

7. Stosować odżywianie kaloryczne, białkowe i mleczne, łatwo strawne.

8. Jeść na noc co drugi dzień ząbek czosnku z chlebem i łyżeczką miodu.

9. Zjeść co 5-6 dni jedno surowe jajko utarte z łyżką cukru i miodu.

10. Wysuszyć czystą skorupkę kurzego jajka, zmielić na mączkę, używać raz dziennie na koniec noża do wieczornego posiłku.

11. Zeszklić 8-10 dag surowej cebuli z łyżką gęsiego smalcu i jeść raz dziennie z chlebem na śniadanie.

12. Unikać kontaktu z małymi dziećmi.

13. Myć dokładnie w gorącej wodzie naczynia używane przez chorego i nie da­wać ich do użytku innym domownikom.

14. Wykonywać prace lekkie, w czystym i ciepłym pomieszczeniu, latem prze­bywać w cieniu.

15. Uprawiać gimnastykę i chodzić z laską na nieforsowne przechadzki.

16. Pić można również odwar z mieszanki ziołowej Pulmosan według przepisu podanego na opakowaniu.

17. Oprócz zakażenia, powstawaniu gruźlicy sprzyjają: wilgoć w mieszkaniu, silne przeziębienia, długotrwały głód, niedożywienie, chemicznie zanieczyszczone powietrze, pyły, słabe zdrowie, ciężkie i długotrwałe prace w nocy. brak snu.

18. Odpluwać plwocinę do specjalnego naczynia, w którym jest silny roztwór bakteriobójczy.

GRYPA (INFLUENZA)

Ziołowe leki dobre bez apteki

Grypa jest ostrą chorobą zakaźną, wywołaną przez swoisty wirus mający 3 typy A, B, C, i wielką liczbę odmian. Szerzy się drogą kropelkową. Okres wylęga­nia zarazka trwa od 6 godzin do trzech dni. Objawy: początek nagły, z dreszczami, bólami mięśniowo-stawowymi i głowy, uczucie ogólnego rozbicia, suchy kaszel, temperatura 39° C przez 2—3 dni. Grypy nie można lekceważyć, gdyż często wystę­pują po niej powikłania, np.: choroby płuc, krążenia, serca.

Leczenie jest tylko objawowe. Stosuje się zwykle środki przeciwgoraczkowe (np. salicylany), wykrztuśne (np. kodeinę), witaminy (np. witaminę C, Rutinoscor-bin). Antybiotyki nie działają na wirusy grypy, dlatego podaje się je tylko wtedy, gdy wystąpią powikłania spowodowane przez bakterie.

Zioła mają znaczenie pomocnicze, łagodzą objawy chorobowe, zmniejszają niebezpieczeństwo powikłań i skracają okres zdrowienia.

28

100,0

100,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

Rp. Kwiat lipy

Korzeń prawoślazu Ziele tymianku Liść babki lancet. Korzeń lukrecji Kłącze perzu Ziele macierzanki Kwiat pierwiosnka

(Infl. Tiliae) (Rad. Althaeae) (Hb. Thymi) (Fol. Plantaginis lanc.) (Rad. Glycyrrhizae) (Rhiz. Agropyri) (Hb. Serpylli) (Flos Primulae)

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, naparzać pod przykry­ciem 1/2 godz., przecedzić; pić gorące 2 razy dziennie po jedzeniu.

Zalecenia praktyczne:

Unikać przeziębień, deszczu, słoty, osób zagrypionych. Używać do nosa chusteczek higienicznych, po użyciu spalić. Ubierać się w odzież ciepłą, lekką (najlepsza wełna i bawełna). Jeść co drugi dzień na noc ząbek czosnku lub drażetkę Alliofilu. Nie palić papierosów, a nawet nie przebywać w pomieszczeniu zadymio­nym.

6. Leżeć w łóżku raczej dłużej o 1-2 dni.

7. Używać przepisanych przez lekarza leków do końca, pić dużo naparu na-potnego, sporządzonego z kwiatu lipy, suszonych owoców maliny, kory wierzbowej (łyżkę stołową ziół wsypać na szklankę wrzącej wody, naparzać pod przykryciem 20 min., przecedzić, pić gorące wieczorem).

8. Zmieniać przepoconą bieliznę, aby była zawsze sucha.

9. Uważać, by nie zaziębić grypy ze względu na poważne tego konsekwencje.

10. Używać dużo witaminy C, jeść pokarmy łatwo strawne, dużo owoców.

11. Pić zwykłą herbatę z sokiem malinowym i cytrynowym lub z czarnej po­rzeczki, gdyż zmniejszają one pragnienie i wzmacniają organizm.

12. Zastosować dłuższą rekonwalescencję po grypie, jeść dużo owoców i wita­miny C.

NIEŻYT NOSA (RHINITIS)

Panie, kichanie to nie na zdrowie

Jest to tak zwany katar, czyli zapalenie śluzówki nosa, spowodowane wiruso­wym zakażeniem drogą kropelkową, często przeziębieniem. Objawia się uczuciem swędzenia, drapania w nosie, kichaniem, po czym następuje wzmożenie wydziela­nia wodnistego płynu z nosa, któremu towarzyszy ból głowy, trudności w oddycha­niu, często łzawienie. U dzieci, ze względu na nie wykształconą odporność miejsco­wą i ogólną, katar stanowi poważną chorobę, w której przebiegu mogą występo­wać powikłania ze strony pozostałych narządów układu oddechowego. Leczenie jest objawowe. Stosuje się środki napotne, w przypadku gorączki — przeciwgorą-czkowe, witaminę C w zwiększonych dawkach oraz krople do nosa. Środki te skra­cają przebieg choroby.

29

Zioła stosujemy pomocniczo:

Rp. Owoc róży Kora wierzby Kwiat lipy Kwiat bzu czarnego Kwiat słonecznika Ziele wiązówki

(Fruct. Rosae) (Cort. Salicis) (Infl. Tiliae) (Flos Sambuci) (Flos Helianthii) (Hb. Ulmariae)

100,0

50,0

50,0

20,0

20,0

20,0

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, naparzać pod przykry­ciem 30 min., przecedzić; pić gorące, osłodzone łyżką soku malinowego, 2-3 razy dziennie.

Zalecenia praktyczne:

1. Zmieniać często przepoconą bieliznę.

2. Unikać przeziębień, wilgoci, mokrych skarpet i butów gumowych.

3. Używać do nosa chusteczek higienicznych, spalić po użyciu.

4. Jeść cytryny, natkę pietruszki, dżem z malin, czarnej porzeczki.

5. Nie palić papierosów, niszczą bowiem witaminę C.

6. Umieścić w pomieszczeniu chorego kwiat geranium w doniczce.

7. Stosować inhalacje z olejkiem sosnowym, eukaliptusowym, lawendowym lub z ich mieszaniną (na szklankę wrzącej wody dać 3-5 kropli olejku dla dzieci, albo 8-10 kropli dla dorosłych, przykryć szklankę lejkiem i przez skierowany do góry wąski otwór wdychać parę najpierw ustami, potem kolejno przewodami noso­wymi). Powtarzać 1-3 razy dziennie, zależnie od nasilenia choroby. Inhalacja dzia­ła silnie bakteriobójczo, przywraca stopniowo drożność nosa i ułatwia oddychanie.

SCHORZENIA PRZEWODU POKARMOWEGO

Występują one dość często. Leczy się je lekami syntetycznymi, gdy wymaga tego stan chorego — chirurgicznie, a ponadto ziołami. Szczególną zaletą ziół jest obecność w nich licznych związków czynnych o dużej aktywności, które jednocześ­nie nie są obce ustrojowi człowieka. Cenna jest zawartość w ziołach takich związ­ków, jak: olejki eteryczne, sole mineralne, witaminy, garbniki, kwasy organiczne, cukry redukujące, alkaloidy i inne substancje ważne dla uzyskania prawidłowego przebiegu procesów trawienia, wchłaniania i wydalania. Dlatego w przewlekłych schorzeniach przewodu pokarmowego zachodzi istotna potrzeba stosowania leków roślinnych.

BIEGUNKA (DIARRHOEA)

Masto przed obiadem złotem, po obiedzie srebrem, po kolacji ołowiem

Biegunka jest to oddawanie zbyt często luźnych lub płynnych stolców, spowo­dowane bardzo różnymi przyczynami, np.: zatruciem pokarmowym, niewłaściwym

30

doborem potraw, schorzeniami przewodu pokarmowego, zakażeniami bakteryjny­mi (dur brzuszny, czerwonka, wiosenne infekcje u dzieci). Wygląd wydalanych stolców stanowi ważną informację. Stolce czarne, smoliste świadczą o obecności dużej ilości krwi pochodzącej z górnych odcinków przewodu pokarmowego (np. żołądek, dwunastnica). Stolce ze świeżą krwią oraz śluzem wskazują na krwawie­nie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego (z odbytnicy). Stolce tłuszczowe, cuchnące, dowodzą upośledzenia wchłaniania pokarmów i zaburzeń w trawieniu. Stolce z ropą pojawiają się w bakteryjnych zapalnych schorzeniach jelit.

Wiele ziół jest skutecznych w różnego rodzaju biegunkach, lecz są również i takie, które nie poddają się leczeniu tymi środkami.

Powinny być wówczas przeprowadzone badania i postawiona diagnoza dla ustalenia istotnej przyczyny biegunki.

100,0

100,0

50,0

50,0

50,0

50,0

20,0

100,0

Rp. Korzeń kobylaka Liść poziomki Ziele dziurawca Kwiat jasnoty białej Liść szałwii Kwiat rumianku Liść mięty pieprzowej Tannosan, mieszanka „Herbapolu

(Rad. Hydrolapathi) (Fol. Fragariae) (Hb. Hyperici) (Flos Lamii albi) (Fol. Salviae) (Anth. Chamomillae) (Fol. Menthaepip.)

Zioła starannie zmieszać, przechowywać w torbie papierowej w suchym miejs­cu. Wsypać 2-3 łyżki stołowe do 1/2 szklanki ciepłej wody, postawić na małym og­niu, przykryć, gotować 3 min., odstawić na 10 min; pić 3/4 szklanki przecedzonego odwaru 3 razy dziennie; w ostrej biegunce odwar stosuje się 4 razy dziennie, przyj­mując równocześnie tabletkę węgla (Carbo medicinalis tabl. 0,3 g).

Zalecenia praktyczne:

1. Nie spożywać pokarmów dających duże pozostałości nie strawionej celulo­zy i ciężko strawnych (kapusta, ogórki, pomidory, buraki, cebula), a także powo­dujących biegunkę (rabarbar, śliwki), potraw z puszek, zimnych napoi, białego wina (ale nie czerwonego) i innych alkoholi, ostrych przypraw, ponadto tłustych mięs z sosami oraz śmietany i czekolady.

2. Można jeść: małe ilości chleba, sucharki, świeże jaja, mleko, suszone owoce, warzywa (starannie umyte i świeże), ryż w różnych postaciach, kaszę gryczaną, ro­soły, drób, gotowaną rybę itp.

3. Pić lekką herbatę z dodatkiem soku z czarnej porzeczki lub czarnych jagód.

4. Brać witaminę B complex i C.

NADKWAŚNOŚĆ (HYPERACIDITAS)

Choremu brzuchowi i pierogi zaszkodzić mogą

Nadkwaśność powstaje z powodu nadmiernego wydzielania kwasu solnego przez żołądek, często drażniony przez papierosy, nieracjonalne odżywianie, nadu­żywanie alkoholu, skąpe wydzielanie żółci i przy złej przemianie materii. Jest rów-

31

nież następstwem innych schorzeń żołądka. Prowadzi często do owrzodzenia żo­łądka lub dwunastnicy, zaparć i zgagi. Leczenie może być zapobiegawcze.

Stosuje się często preparaty zobojętniające sok żołądkowy, np. Alusal (4 razy dziennie po łyżeczce między posiłkami), Gastro (po tabletce 3-4 razy dziennie), ewentualnie inne zalecane przez lekarza.

Zioła mają korzystne działanie wspomagające i osłaniające, głównie dzięki za­wartości w nich śluzów roślinnych, chroniących błonę śluzową przed szkodliwym wpływem kwaśnego soku żołądkowego.

Rp. Korzeń prawoślazu (Rad. Althaeae) 100,0

Kwiat lipy (Infl. Tiliae) 100,0

Ziele krwawnika (Hb. Millefolii) 50,0

Kłącze perzu (Rhiz. Agropyri) 50,0

Ziele szanty (Hb. Marrubii) 50,0

Ziele dziurawca (Hb. Hyperici) 50,0

Korzeń lukrecji (Rad. Glycyrrhizae) 50,0

Ziele tysięcznika (Hb. Centaurii) 20,0

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, naparzać pod przykry­ciem 1/2 godz., przecedzić; pić gorące 2 razy dziennie między posiłkami.

Zalecenia praktyczne:

1. Unikać cukru, miodu, tortów i słodkich ciast.

2. Nie jeść tłustych mięs, sosów, pokarmów smażonych.

3. Jeść pieczywo pszenne czerstwe i razowe, suchary i bułkę wodną.

4. Nie palić papierosów i nie pić alkoholu.

5. Przyjmować przez 5-6 dni po łyżeczce nasion lnu w 1/2 szklanki wody (za­gotować i odstawić na noc), wypijać ciepłe rano na czczo. Po 10 dniach powtórzyć taką samą porcję.

6. Jeść powoli co godzinę, długo przeżuwając kawałek suchara, by kwaśny sok żołądkowy atakował papkę suchara, a nie śluzówkę żołądka.

NIEŻYT ŻOŁĄDKA (GASTRITIS)

Lepiej dobrze zjeść, niż za dużo wypić

Przyczyn powstawania tej choroby jest wiele, do najważniejszych trzeba zali­czyć: nieregularne odżywianie, nadużywanie alkoholu, kofeiny, tytoniu, różnych leków w tabletkach, np. aspiryny, jak również zatrucie pokarmem (np. grzyby). Choroba rozpoczyna się nagle i trwa zwykle krótko. Z leków podaje się preparaty osłaniające, przeciwzapalne, rozkurczowe i przeciwbólowe.

Rp. Ziele dziurawca (Hb. Hyperici) 100,0

Siemię lniane (Sem. Lini) 50.0

Korzeń prawoślazu (Rad. Althaeae) 50,0

Korzeń arcydzięgla (Rad. Archangelicae) 50,0

Ziele krwawnika (Hb. Millefolii) 50,0

32

(Rad. Glycyrrhizae) (Fol. Menthae pip.) (Hb. Centaurii)

Korzeń lukrecji

Liść mięty pieprzowej

Ziele tysięcznika

50,0

50,0

20,0

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, naparzać pod przykry­ciem 20-30 min., przecedzić; pić ciepłe 2 razy dziennie po jedzeniu.

Zalecenia praktyczne:

1. Stosować głodówkę 1-2 dni i w tym czasie pić tylko napary z ziół, leżeć.

2. Pić płyny nie słodzone, unikać zimnego piwa i alkoholu.

3. Jeść pokarm powoli, dobrze pogryziony, zaleca się kleiki, sucharki, ryż. czerstwe pieczywo.

4. Jeść pokarmy łatwo strawne kilka razy dziennie w małych ilościach; unikać smażonego.

5. Usunąć truciznę z organizmu.

6. Zaleca się również mieszankę ziołową Tannosan, gdy chorobie towarzyszy ostra biegunka (na szklankę ciepłej wody wsypać 1-2 łyżeczki ziół, gotować pod przykryciem 5-10 min., odstawić na 10-20 min., pić 2 razy dziennie po szklance).

WRZÓD ŻOŁĄDKA (ULCUS VENTRICULI)

Zbytnie przepełnianie żołądka jest szkodliwe

Wrzód żołądka jest schorzeniem dość powszechnym. Częściej chorują mężczy­źni. Występuje zwykle między 20 a 50 rokiem życia, choć spotyka się go też u dzieci i osób starszych. Wrzód może wystąpić w różnych miejscach żołądka, najczęściej na krzywiźnie małej. Wielkość wrzodów może być różna — od główki szpilki do dużej śliwki. Mogą być płytkie lub głębokie. Występują częściej wiosną i jesienią. Leczenie farmakologiczne polega na podawaniu leków zobojętniających kwas sol­ny, przeciwzapalnych, osłaniających błonę śluzową, oraz specyfików syntetycz­nych (Cimitydyna, Ranitydyna). Lepiej zażywać przy tej chorobie leki w płynie niż w tabletkach.

Zioła są często stosowane w tej chorobie, gdyż przynoszą pożądany skutek. Działają one osłaniające na uszkodzoną błonę śluzowa żołądka, mają też własności przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwhistaminowe, przeciwkrwotoczne oraz re­generujące ubytki.

100,0

100,0

100,0

100,0

50,0

50,0

50,0

50,0

20,0

Rp. Ziele bożego drzewka Kwiat rumianku Kwiat lipy Ziele drapacza Ziele dziurawca Ziele krwawnika Korzeń prawoślazu Liść babki lancet. Kwiat nagietka

(Hb. Abrotani)

(Anth. Chamomillae)

(Infl. Tiliae)

(Hb. Cnici bened.)

(Hb. Hyperici)

(Hb. Millefolii)

(Rad. Althaeae)

(Fol. Plantaginis lanc.)

(Flos Calendulae)

33

2 razy dziennie mię-

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, pić dzy posiłkami.

Zalecenia.praktyczne:

1. Nie palić papierosów, gdyż mogą doprowadzić do raka żołądka.

2. Spożywać posiłki czyste, urozmaicone, skromne, bez tłuszczów i nie smażo­ne.

3. Zobojętniać kwaśny sok żołądkowy przez spożywanie co godzinę kawałka suchara.

4. Uregulować tryb życia, gdyż pośpiech i stres szkodzą.

5. Ograniczyć używki (kawa, mocna herbata), także miód, dżem, torty, tłuszcz.

6. Nie wystarczy tylko leczyć chorobę wrzodową, ale nie mniej ważne jest za­pobieganie jej powstawaniu. Korzystać w sposób racjonalny z urlopów.

7. Skutecznie działa również Carbenoxolone, lek pochodzenia roślinnego, sto­sowany wg przepisu lekarza.

OBSTRUKCJE, CZYLI ZAPARCIE LUB ZATWARDZENIE (OBSTIPATIO)

Mięsa i tluszcze jadaj dekami, owoce i jarzyny funtami

Zaparcia są to zaburzenia przewodu pokarmowego, w następstwie których do­chodzi do przedłużenia czasu wchłaniania pokarmów w jelitach lub do opóźnione­go wydalania mas kałowych z odbytnicy.

Ze względu na częstość tego schorzenia oraz różnorodność czynników, które biorą udział w jego powstawaniu, zaparcia stanowią trudny problem diagnostycz­ny oraz terapeutyczny dla lekarza. Zaparcia dzielimy na trzy grupy: przypadkowe, wywołane zmianami organicznymi w jelitach, przewlekłe i nawykowe. Zioła mogą okazać się szczególnie pomocne, zwłaszcza w leczeniu zaparć nawykowych. Z le­ków gotowych można stosować:

Rp. Alax (1—3 drażetki przed snem).

Rp. Ałtra (1-2 drażetki na noc).

Rp. Boldaloin (3 razy 2 tabletki po posiłkach).

Rp. Normosan (odwar z łyżki ziół dać na szklankę wody 2 razy dziennie).

Rp. Kwiat rumianku (Anth. Chamomillae) 100,0
Ziele dziurawca (Hb. Hyperici) 50,0
Kora kruszyny (Cort. Frangulae) 50,0
Korzeń lukrecji (Rad. Glycyrrhizae) 50,0
Korzeń prawoślazu (Rad. Althaeae) 50,0
Liść mięty pieprzowej (Fol. Menthae pip.) 50.0
Ziele krwawnika (Hb. Millefolii) 50.0
Owoc anyżu (Fruct. Anisi) 50.0

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, naparzać pod przykry­ciem 1/2 godz., przecedzić; pić gorące rano i przed spaniem.

34

Zalecenia praktyczne:

1. Pić często wieczorem kwaśne mleko z przegotowaną zimną wodą.

2. Zjadać przed snem 2-3 jabłka. Nie łączyć ich z mlekiem.

3. Chodzić wieczorem na spacery lub trochę popracować.

4. Unikać słodyczy i czekolady.

5. Unikać tłuszczów, tłustych, smażonych mięs. Jeść dużo jarzyn i owoców.

6. Używać więcej płynów niż suchych pokarmów. Jeść zupy jarzynowe, owo­cowe i mleczne. Regulować jedzenie.

7. Unikać zdenerwowań, stresów i lęków.

8. Pić napęczniałe nasiona lnu (łyżka na szklankę wody co drugi dzień).

9. Nie hamować odruchu wypróżnienia.

10. Nie stosować za często i dużo leków przeczyszczających.

11. Unikać siedzącego trybu życia.

12. Zaleca się również stosowanie następujących specyfików regulujących wypróżnienie: Alax (1-3 drażetki przed snem), Altra (1-2 drażetki na noc), Rhełax (łyżkę syropu na noc — szczególnie dla dzieci); Boldaloin (2 tabletki 2-3 razy dziennie po posiłkach); Normosan (odwar z łyżki stołowej ziół na szklankę wody 2 razy dziennie).

WRZÓD DWUNASTNICY (ULCUS DUODENI)

Kasza gryczana sama siebie chwali

Występuje częściej niż wrzód żołądka. W dwunastnicy umiejscawia się zwykle w samej opuszce, a rzadko pozaopuszkowo. Szczególną cechą choroby wrzodowej dwunastnicy jest jej przewlekły przebieg z okresowymi zaostrzeniami. Nudności i wymioty występują rzadko. W leczeniu należy zalecić choremu dbałość o jamę ust­ną i uzupełnienie brakującego uzębienia.

Zioła mają korzystne znaczenie pomocnicze w chorobie wrzodowej dwunast­nicy, zwłaszcza jeśli są stosowane wraz z nowoczesnymi specyfikami (Cymetydyna, Rani ty dyna).

Rp. Uldenol (2 drażetki 3 razy dziennie między posiłkami).

Rp. Tinctura Belładonnae (10 kropli na łyżeczkę wody 3-4 razy dziennie).

Rp. Korzeń lukrecji (Rad. Glycyrrhizae) 50,0
Liść babki lancet. (Fol. Plantaginis lanc.) 50,0
Owocnia fasoli (Peric. Phaseoli) 50,0
Ziele krwawnika (Hb. Millefolii) 50,0
Ziele dziurawca (Hb. Hyperici) 50,0
Liść poziomki (Fol. Fragariae) 50,0
Liść borówki czarnej (Fol. Myrhtili) 50,0
Liść podbiału (Fol. Farfarae) 50,0

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, naparzać pod przykry­ciem 30 min., przecedzić; pić gorące 2 razy dziennie przed jedzeniem.

35

Zalecenia praktyczne:

1. Nie palić papierosów i fajki.

2. Uregulować tryb życia, przestrzegać prawidłowych okresów pracy.

3. Jeść słodką gotowaną kapustę (bez grochu), a także potrawy zawierające dużo witamin B i C.

4. Jeść często wieczorem kaszę gryczaną z kefirem lub kwaśnym mlekiem.

5. Prowadzić racjonalny tryb życia, zwracając uwagę na sen i właściwy odpo­czynek.

6. Unikać kłótni, napięć, zdenerwowali, stresów, lęków, potrzebny jest spokój.

7. Udać się do lekarza gastrologa i stosować się do jego zaleceń.

8. Przyjmować Uldenol (2 drażetki 3 razy dziennie między posiłkami); Tinctu-ra Belladonnae (10 kropli w łyżeczce wody 2-4 razy dziennie, zgodnie z zaleceniem lekarza).

ŻYLAKI ODBYTU (YARICES HAEMORRHOIDALES)

Kto jedno jabłko jada z wieczora, ten unika doktora

Żylaki odbytu, zwane powszechnie hemoroidami, powstają w wyniku rozsze­rzenia żył splotu odbytniczego wewnętrznego lub zewnętrznego. Schorzenie to jest często związane ze zwiększonym ciśnieniem w układzie żyły wrotnej (ciąża, zapar­cia, niewydolność wątroby, biegunki). Przewlekłe krwawienia z żylaków wewnę­trznych, często lekceważone przez chorych i nie leczone, mogą być przyczyną cięż­kiej niedokrwistości. Większość żylaków można leczyć zachowawczo — nasiadów-ki, czopki, leki zmiękczające stolec. Leczenie operacyjne stosuje się zgodnie z zale­ceniem lekarza.

Zioła są często stosowane i działają skutecznie jako przywracające prawidło­we krążenie krwi w układzie żylnym, zapobiegające zastojom i zakrzepom, zmniej­szające stan zapalny, krwawienie i ból.

100,0

50,0

50.0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

Zioła do stosowania wewnętrznego:

Rp. Ziele krwawnika Liść melisy Kwiat kasztanowca Kora kruszyny Kwiat rumianku Liść mięty pieprzowej Liść poziomki Liść szałwii Liść pokrzywy

(Hb. Millefolii) (Fol. Melissae) (Flos Hippocastani) (Cort. Frangulae) (Anth. Chamomillae) (Fol. Menthae pip.) (Fol. Fragariae) (Fol. Salviae) (Fol. Urticae)

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, naparzać pod przykry­ciem 30 min., przecedzić; pić gorące przed spaniem.

36

Zioła do stosowania zewnętrznego:

Rp. Ziele krwawnika Liść szałwii Kora dębu Kłącze pięciornika Ziele rdestu ostróg. Kwiat kasztanowca

(Hb. Millefolii) 200,0

(Fol. Sah-iae) 100,0

(Cort. (juercus) 100,0

(Rhiz. Tormentillae) 50,0

(Hb. Polygoni hydropip.) 50,0

(Flos Hippocastani) 50,0

Zioła zmieszać, wsypać do papierowej torby z napisem: „do nasiadówek". Na 2 l wody wsypać 4-5 łyżek stołowych ziół i ogrzać do wrzenia, użyć wieczorem do nasiadówki (10-12 min. przez 5-7 dni).

Zalecenia praktyczne:

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

1. Zlikwidować zaparcia i przestrzegać higieny osobistej. Na noc jeść 2-3 jabłka lub kwaśne mleko z kaszą gryczaną. Jeść dużo surówek, jarzyn, pokarmy łatwo strawne, raczej gotowane. Unikać tłuszczów zwierzęcych, mięs smażonych i ostrych przypraw. Ograniczyć palenie papierosów i picie alkoholu. Stosować nasiadówki przy stanach zapalnych. Nie jeść obfitych kolacji, a po kolacji chodzić na przechadzki. Nie jeździć na rowerze i nie siedzieć na miękkich fotelach w okresie nasi­lenia choroby.

9. Zakładać na noc czopek Atesculan. 10. Pić napar z ziół Rektosan wg przepisu podanego na opakowaniu.

SCHORZENIA WĄTROBY, TRZUSTKI ^ I PĘCHERZYKA ŻÓŁCIOWEGO

Wątroba jest najważniejszym laboratorium organizmu ludzkiego, włączonym między układ trawienia i krążenia. Istnieje ścisła zależność między czynnością tego narządu a sprawnością działania wymienionych układów. Dlatego niewłaściwe funkcjonowanie wątroby powoduje zaburzenia w pracy narządów trawienia, krą­żenia, a szczególnie serca. Wszelkie przedłużające i nasilające się zaburzenia tra­wienne uszkadzają miąższ wątroby. Droga leczenia wątroby prowadzi przez prze­wód pokarmowy. W ziołolecznictwie wykorzystuje się wyciągi ziołowe lub specyfi­ki roślinne, zawierające bogactwo związków organicznych i nieorganicznych, nie­zbędnych do przywrócenia równowagi czynnościowej w naszym organizmie.

Leki ziołowe ułatwiają odtruwanie wątroby, mają właściwości moczopędne, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe. Wzmagają przepływ żółci, znoszą stany skurczowe w obrębie dróg żółciowych, zwiększają wytwarzanie żółci w wątrobie, pobudzają czynność trawienną, gdyż regulują ilość soku żołądkowego, prawidłową perystaltykę jelit oraz dopływ soku żółciowo-trzustkowego.

37

KAMICA ŻÓŁCIOWA (CHOLELITHIASIS)

Jeśli lek pomaga, chwali się naturę, jeśli nie pomaga, oskarża się doktora

Choroba ta związana jest z obecnością w pęcherzyku żółciowym lub drogach żółciowych złogów w postaci kamieni, utworzonych z cholesterolu, barwników żółciowych lub z domieszką wapnia. Kamienie żółciowe, zwłaszcza pojedyncze cholesterolowe, nie sprawiają dolegliwości, najczęściej jednak dołączają się zmia­ny zapalne i objawy w postaci napadów bólowych (kolka). Zamknięcie dróg żółcio­wych kamieniem może wywołać żółtaczkę. Częściej chorują kobiety mające dzieci. Kamica jest chorobą przewlekłą, mającą często ostry przebieg. Do typowych obja­wów należy: gwałtowny napad bólów w nadbrzuszu, bardzo często spowodowany spożyciem tłustych pokarmów. Leczenie kamicy żółciowej może być zachowawcze lub operacyjne, zależnie od stanu choroby.

W lżejszych przypadkach pomocne mogą być zioła, ponieważ działają rozkur­czowo i tym samym zmniejszają ból oraz ułatwiają przepływ żółci, łagodzą stan za­palny, mają również właściwości bakteriobójcze i pobudzają wątrobę do zwiększo­nego wytwarzania żółci.

Rp. Ziele dziurawca (Hb. Hyperici) 100.0

Ziele krwawnika (Hb. Millefolii) 50,0

Liść mięty pieprzowej (Fol. Menthae pip.) 50,0

Liść melisy (Fol. Melissae) 50,0

Koszyczek rumianku (Anth. Hamomillae) 50,0

Owoc róży bez nasion (Fruct. Rosae) 50,0

Ziele tysięcznika (Hb. Centaurii) 20,0

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, naparzać pod przykry­ciem 1/2 godz., przecedzić; pić gorące 2 razy dziennie na 1/2 godz. przed jedze­niem.

Zalecenia praktyczne:

1. Nie spożywać mięs tłustych, mrożonych i smażonych.

2. Jeść potrawy jarskie, urozmaicone, łatwo strawne, mięso tylko białe.

3. Dodawać do pokarmów przypraw ziołowych (kminek, pieprz, majeranek).

4. Jeść suszone śliwki (rozmoczyć 5-6 sztuk) raz dziennie.

5. Poddać się operacji, gdy lekarz uzna to za konieczne; nie zwlekać.

6. Jeść często kaszę gryczaną z kwaśnym mlekiem. Dbać o regularne wypróż­nienia.

7. Pić często kompoty z jabłek i porzeczek oraz ciepłą wodę mineralną.

8. Unikać zdenerwowań, zmartwień, smutków, być optymistą.

ŻÓŁTACZKA (ICTERUS)

Choroby leczy się lekarstwami, a nie przypadkowymi radami

Żółtaczka powoduje zabarwienie skóry, błon śluzowych i oczu na kolor żółty przez barwnik żółci (bilirubinę), który przeniknął do krwi.

38

Ze względów praktycznych dzielimy żółtaczkę na miąższowa — spowodowaną zaburzeniem czynności wątroby, mechaniczną, która jest skutkiem zaburzeń czyn­ności dróg żółciowych i hemolityczną, powodującą zbyt szybki rozpad czerwonych krwinek i hemoglobiny. Rodzaj żółtaczki i jej przyczyny ustala lekarz. U osób do­rosłych żółtaczka może występować w przebiegu wirusowego albo przewlekłego zapalenia wątroby, marskości wątroby, kamicy żółciowej, nowotworów oraz po przyjęciu niektórych leków (np. rifamycyny, środków antykoncepcyjnych). U wie­lu noworodków może pojawić się w pierwszych dniach życia żółtaczka fizjologicz­na. Po zauważeniu pierwszych objawów żółtaczki należy natychmiast udać się do lekarza.

Zioła działają pomocniczo, gdyż pomagają wątrobie w jej czynności odtruwa­jącej oraz w wydalaniu z organizmu szkodliwych związków.

100,0

100,0

50,0

50.0

50,0

20,0

20,0

20,0

Rp.

Zaleca się stosować napar z następującej mieszanki ziołowej:

(Hb. Hyperici) (Anth. Chamomillae) (Rad. Taraxaci) (Infl. Helichrysi) (Fol. Menthae pip.) (Cort. Frangulae) (Fruct. Carvi) (Flos Sambuci)

Ziele dziurawca Koszyczek rumianku Korzeń mniszka lek. Kwiat kocanki piaskowej Liść mięty pieprzowej Kora kruszyny Owoc kminku

Kwiat bz-u czarnego

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę gorącej wody, przykryć, parzyć na czajniku 20—30 min., przecedzić; pić małymi łykami 2-3 razy dziennie między posiłkami.

Zalecenia praktyczne:

1. Udać się natychmiast do lekarza po stwierdzeniu pierwszych objawów żół­taczki (obserwacja barwy oczu) i wykonywać jego zalecenia.

2. Przestrzegać po wyjściu ze szpitala diety oraz higienicznego trybu życia.

3. Nie pić napojów alkoholowych.

SCHORZENIE NEREK I PĘCHERZA MOCZOWEGO

Układ moczowy ze względu na swoją funkcję narażony jest na wiele schorzeń. Dotyczy to głównie nerek, o których dawniej sądzono, że mają tylko jedno zadanie — usuwanie różnych zbędnych i szkodliwych związków z przepływającej przez kłębki nerkowe krwi. Obliczono, że w ciągu doby przepływa przez nerkowe naczy­nia krwionośne 1730 litrów krwi, a przesączeniu w kłębkach ulega około 187 li­trów tzw. moczu pierwotnego, który ulega wchłonięciu w kanalikach nerkowych niemal całkowicie, gdyż wydalamy zaledwie 1-2 litry tzw. moczu wtórnego na dobę.

39

O wydzielniezej czynności nerek wiemy stosunkowo niedawno. Wykazano, że nerki wytwarzają związki mające ważne znaczenie w regulowaniu ciśnienia tętni­czego krwi (renina, angiotensyna II i prostaglandyny) oraz w powstawaniu krwi­nek czerwonych (erytropetyna).

Poznanie trzeciej czynności nerek — metabolicznej — jest najświeższej daty. Stwierdzono, że w nerkach zachodzi proces przemiany naturalnej witaminy D₃ do aktywnego związku pokrewnego, będącego właściwym czynnikiem przeciwkrzy-wiczym, regulującym gospodarkę wapniowo-fosforanową w naszym organizmie.

Choroby nerek zarówno o charakterze zapalnym, jak i zwyrodnieniowym, po­wodują zakłócenie wymienionych trzech czynności, co ma istotne znaczenie dla ca­łego organizmu.

Zioła są często stosowane w schorzeniach dróg moczowych i to z dużym powo­dzeniem, ponieważ działają one moczopędnie. przeciwzapalnie, bakteriobójczo, rozkurczowo, regenerujące na nabłonek i naczynia włosowate w obrębie układu moczowego oraz regulujące na prawidłowy skład wydalanego moczu.

ZAPALENIE NEREK (NEPHRITIS)

Ciepło przyjacielem nerek, zimno wrogiem.

Jest to określenie ogólne, obejmujące wiele schorzeń, które może rozpoznać tylko lekarz nefrolog. Do najważniejszych należą: zapalenie nerek kłębkowe, od-miedniczkowe i toksyczne o przebiegu ostrym, podostrym lub przewlekłym. Obja­wami postępującego zapalenia nerek są zmiany w częstotli\vości oddawania moczu oraz narastająca bolesność, bóle w okolicy lędźwiowej, nudności, ogólne osłabienie oraz zmiany w składzie moczu (obecność białka, krwinek czerwonych i białych, wałeczków i bakterii). W przypadkach ostrych i podostrych stosuje się tylko lecze­nie szpitalne, natomiast osoby w stanie przewlekłym mogą być leczone w domu. Niekiedy początkowe objawy zapalenia nerek są trudno dostrzegalne, a lekcewa­żenie ich może mieć przykre następstwa.

Zioła mają tu znaczenie pomocnicze i uzupełniające. W przypadkach ostrych i podostrych o ich zastosowaniu decyduje lekarz. W przypadkach przewlekłych oraz gdy spostrzeże się pierwsze objawy choroby, zioła mogą przynieść znaczną ulgę i pomoc.

Rp. Ziele nawłoci

Ziele krwawnika Ziele skrzypu Ziele drapacza Ziele połonicznika Korzeń omanu Kwiat wrzosu

(Hb. Solidaginis) (Hb. Millefolii) (Hb. Eguiseti) (Hb. Cnici bened.) (Hb. Herniariae) (Rad.Inulae) (Flos Callunae)

100,0

100,0

100,0

50,0

50,0

50,0

50.0

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę gorącej wody, przykryć, parzyć na czajniku 30 min., przecedzić; pić gorące małymi łykami 3 razy dziennie.

40

Zalecenia praktyczne:

1. Udać się do lekarza przy początkowych objawach choroby.

2. Pić odwar ze słomy owsianej (garść pociętej na sieczkę słomy zalać w na­czyniu 3 szklankami wody i bez przykrywania gotować na małym ogniu 20 min., przecedzić do termosu i pić w 3 porcjach w ciągu dnia), gdy wydalanie moczu jest zbyt małe.

3. Stosować Urosan (odwar z 2 łyżek ziół na 2 1/2 szklanki wody pić porcjami w ciągu dnia) oraz granulat Urogran (1/2—1 łyżeczka do herbaty, popić 1/2 szklan­ki płynu 2-3 razy dziennie między posiłkami).

KAMICA MOCZOWA (UROLITHIASIS)

Niektóre leki są gorsze od choroby

Istotna przyczyna tego schorzenia nie jest wyjaśniona, natomiast znamy wiele czynników sprzyjających oraz utrudniających powstawanie kamieni w drogach moczowych. Duże znaczenie ma nieprawdłowa gospodarka mineralna ustroju, co objawia się zwiększeniem w moczu ilości jonów wapnia i fosforu, związanych w postaci szczawianów, moczanów, fosforanów, węglanów i soli fosforoamonowych. Stan taki może trwać przez wiele lat. W surowicy osób z wadliwą gospodarką mi­neralną stwierdza się podwyższony poziom wymienionych związków, natomiast w moczu obecność soli mineralnych.

Ziołolecznictwo dysponuje wieloma preparatami i ziołami, które są skuteczne we wstępnym okresie choroby i mogą spowodować cofnięcie się objawów chorobo­wych. Stosowane są zioła odznaczające się łagodnym działaniem moczopędnym i sodopędnym, rozkurczowym, przeciwzapalnym oraz tzw. czyszczącym krew i wzmacniającym ściany włośniczek oraz drobnych naczyń krwionośnych.

Rp. Kwiat rumianku (Anth. Chamomillae) 100,0

Liść brzozy (Fol. Betulae) 50,0

Ziele skrzypu (Hb. Eąuiseti) 50,0

Kłącze perzu (Rhiz. Agropyri) 50,0

Owoc róży drążony (Fruct. Rosae) 50,0

Ziele macierzanki (Hb. Asperulae) 50,0

Kwiat bzu czarnego (Flos Sambuci) 20,0

Liść pokrzywy (Fol. Urticae) 20,0

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, naparzać pod przykry­ciem 20-30 min., przecedzić: pić gorące po jedzeniu przez 10-12 dni, przerwać na 5 dni, ponownie pić przez 10 dni. Można słodzić skiem malinowym.

Jeżeli po pewnym czasie skuteczność powyższej mieszanki będzie się zmniej­szać, wówczas należy rozpocząć stosowanie następujących ziół:

Rp. Liść mącznicy (Fol. Uvae ursi) 100,0

Ziele rdestu ptasiego (Hb. Polygoni aviculi) 100,0

Liść poziomki (Fol. Fragariae) 100,0

Kwiat lipy (Infl. Tiliae) 100,0

41

Ziele nawłoci (Hb. Solidaginis) 50,0

Liść brzozy (Fol. Betulae) 50,0

Kwiat wrzosu (Flos Ericae) 50,0

Kwiat rumianku (Anth. Chamomillae) 50,0

Strączki fasoli (Peric. Phaseoli) 50,0

Kwiat bławatu (Flos Cyani) 20,0

Ziele konwalii (Hb. Convallariae) 20,0

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, naparzać pod przykry­ciem 20 min; pić 3-4 razy dziennie po jedzeniu. Można osłodzić 1-2 łyżeczkami soku malinowego.

Zalecenia praktyczne:

1. Nie pić twardej i zimnej wody, najlepiej ją przegotowywać.

2. Unikać tłuszczów zwierzęcych i tłustych mięs.

3. Używać dużo witaminy C (drażetkę 3 razy dziennie) oraz możliwie często soku z cytryny.

4. Jeść często owoce i natkę pietruszki, jak również świeże winogrona.

5. Pić odwar z pietruszki raz na 5 dni przed południem (nie częściej).

6. Jeść dużo ryb, chude mięsa i zupy jarzynowe.

7. Unikać alkoholu, zimnego piwa, mocnej kawy i herbaty.

8. Dorośli mogą wypić szklankę grzanego piwa z sokiem malinowym po je­dzeniu.

9. Nie używać rabarbaru, szczawiu i szpinaku (zawierają dużo szczawia­nów).

10. Nie pić za dużo mleka i nie jeść sera (dużo wapnia).

11. Unikać zdenerwowań, napięć, stresów i zmartwień.

12. Uregulować wypróżnienia (przynajmniej raz na dobę).

13. Pić ciepłe wody mineralne „Dąbrówka" i „Jana" z miodem.

14. Uprawiać gimnastykę, a wieczorem chodzić na przechadzki. Unikać prze­ziębień, szczególnie dbać o nogi.

15. Jeść często kukurydziankę, kaszę gryczaną i owsiankę.

16. Starać się często oddawać mocz, nie przetrzymywać zbyt długo.

17. Można stosować 15-20-minutowe kąpiele ziołowe co 3—4 dni (20 g macie­rzanki, lipy, pokrzywy, krwawnika, korzenia łopianu i babki lancetki zmieszać, połowę gotować w 4—5 l wody przez 5-6 min., po 10 min. przecedzić do wanny; wo­rek podwiesić do kranu i puścić gorącą wodę, by zioła dobrze wypłukać. Zmierzyć termometrem wodę, nie powinna przekraczać 38-39°C).

ZAPALENIE PĘCHERZA MOCZOWEGO (CYSTITIS)

Mądry i przezorny człowiek ma w cenie zioła

Schorzenie jest spowodowane zakażeniem różnymi bakteriami, które mogą wykazywać oporność na najczęściej stosowane antybiotyki. Zakażenie to może być

42

wywołane ostrym lub podostrym zapaleniem nerek, może też być pochodzenia ze­wnętrznego, zwłaszcza u kobiet. Objawami są: bolesność w podbrzuszu, częste i utrudnione oddawanie moczu, gorączka i dreszcze. Mocz jest wtedy mętny, zawie­ra dużo bakterii oraz czerwonych i białych krwinek. Leczy się antybiotykami. Zio­ła są tu bardzo pomocne, zwłaszcza gdy stwierdzi się obecność szczepów bakterii an-tybiotykoodpornych, jak również w przypadkach przewlekłych i zapobiegawczo.

Polecić też można nasiadówki przygotowane z odwaru ziołowego:

Rp. Kwiat rumianku (Anth. Chamomillae) 100,0

Liść mącznicy (Fol. Uvae ursi) 100,0

Ziele krwawnika (Hb. Millefolii) 50,0

Liść mięty pieprzowej (Fol. Menthaepip.) 50,0

Kłącze perzu (Rhiz. Agropyri) 50,0

Owoc jałowca (Fruct. luniperi) 50,0

Liść pokrzywy (Fol. Urticae) 50,0

Kwiat wrzosu (Flos Callunae) 50,0

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, przykryć na 25—30 min., przecedzić; pić gorące 2-3 razy dziennie po jedzeniu. Nie słodzić.

Zioła przeznaczone do sporządzania nasiadówki:

Rp. Kora dębowa (Cort. Cjuercus) 50,0
Liść szałwii (Fol. Salviae) 50,0
Ziele skrzypu (Hb. Eąuiseti) 50,0

Zioła zmieszać, 5-6 łyżek zalać wodą w naczyniu 2-litrowym, przykryć, goto­wać na małym ogniu 5-10 min., przecedzić do miski i gdy odwar będzie miał około 40°C, usiąść na 10-15 min.

Zalecenia praktyczne:

1. Nie spożywać chwilowo kwaśnych owoców, kiszonej kapusty, ogórków i octu.

2. Jeść mało cukru, unikać soków.

3. Pić ciepłe mleko i spożywać ciepłe pokarmy beztłuszczowe.

4. Zawsze być odpowiednio ubranym i spać w cieple.

5. Można na noc robić ciepłe okłady na pęcherz.

6. Nie pić alkoholu i zimnego piwa.

7. Nie zatrzymywać moczu, natychmiast wydalać. Nie nosić ciężkich rzeczy.

8. Można stosować nasiadówki, gotując 2 garści koniczyny w 2 l wody.

PRZEROST GRUCZOŁU KROKOWEGO (HYPERTROPHIA PROSTATAE)

Unikaj potraw sprzecznych, nie jadaj z rybą zup mlecznych

Zapalenie gruczołu krokowego rzadko spotyka się w formie ostrej, gdyż szyb­ko przechodzi ono w stan przewlekły, powodując trudności w oddawaniu moczu,

43

bóle w kroczu i bezpłodność. Najczęstszym schorzeniem gruczołu krokowego jest gruczolak, inaczej określony jako przerost gruczołu krokowego. Jest to łagodny nowotwór. Chorobie towarzyszą: częstomocz, parcie, moczenie nocne i trudności w oddawaniu moczu, aż do jego zatrzymania przez rozrastający się gruczoł. Cierpią na to schorzenie mężczyźni około 60 roku życia. Leczenie początkowo może być za­chowawcze, gdy to okaże się mało skuteczne, należy dokonać operacji, a wykonana wcześnie ma wszystkie szansę powodzenia.

Zioła mogą być z pożytkiem stosowane zarówno w okresie przed, jak i poope­racyjnym, gdyż łagodzą objawy, ułatwiają i regulują wydalanie moczu oraz działa­ją przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie.

100,0

100,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50.0

Rp. Ziele rdestu ptasiego Kwiat rumianku Znamię kukurydzy Korzeń biedrzeńca Liść porzeczki czarnej Liść poziomki Liść borówki brusznicy Liść borówki czarnej Liść maliny

(Hb. Polygoni avicul) (Antli. Chamomillae) (Stigma Maydia) (Rad. Pimpinella) (Fol. Ribis nigri) (Fol. Fragariae) (Fol. Vitis idaeae) (Fol. Myrtilli) (Fol. Rubi idaei)

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, naparzać pod przykry­ciem 20—30 min., przecedzić: pić gorące 2 razy dziennie po jedzeniu.

Zalecenia praktyczne:

1. Być ciepło ubranym, dbać zwłaszcza o nogi.

2. Jeść podkiełkowane ziarna dyni i słonecznika (ok. 30-40 ziaren).

3. Jeść często kukurydziankę, płatki owsiane i manną kaszkę.

4. Jeść dużo surówek, owoców i warzyw, mało tłuszczów zwierzęcych.

5. Jeżeli lekarz zaleci, zażywać specyfik roślinny Tadenan.

6. Poddać się operacji, jeżeli lekarz uzna za konieczne.

SCHORZENIA PRZEMIANY MATERII

Ogólnoustrojowe zaburzenia przemiany wielu podstawowych substancji, np. związków cukrowych, tłuszczowych, białkowych i innych, mogą mieć charakter wrodzony i tym samym w licznych przapadkach dziedziczny lub też mogą być spo­wodowane mało racjonalnym i zbyt obfitym, jednostronnym żywieniem. Wiele osób dorosłych, a nawet młodzieży, ma nadwagę, która może stopniowo zwiększać się i stać przyczyną ujemnych objawów, trwających nawet wiele lat. Schorzenia przemiany materii są trudne do leczenia, wymagają ze strony chorego silnej woli, wytrwałości i skrupulatnego przestrzegania zaleceń lekarza. Istotne znaczenie ma odpowiednie odżywianie, bogate w warzywa i owoce, a ubogie w tłuszcze i cukier, wspomagające pracę wątroby wskutek zawartości czynników lipotropowych, np. fitosterali, lecytyn, choliny, inozytu, witaminy E.

44

Zioła mają tu ważne znaczenie pomocnicze. Szczególnie odnosi się to do przy­praw ziołowych w postaci mieszanek lub pojedynczych składników, jeżeli są stoso­wane regularnie i obficie do posiłków. Także niektóre rośliny lecznicze wywierają korzystny wpływ na różne metaboliczne przemiany zachodzące w organizmie czło­wieka, wobec czego ich stosowanie jest w pełni uzasadnione.

CUKRZYCA (DIABETES MELLITUS) Umiera pomału, kto dogadza ciału

Cukrzyca jest to najczęściej genetycznie uwarunkowany zespół zaburzeń prze­miany cukrowej, spowodowany względnym lub bezwzględnym niedoborem insuli­ny. Charakteryzuje się podwyższeniem poziomu cukru we krwi i towarzyszącymi zaburzeniami przemiany tłuszczowo-białkowej. Cukrzyca jest dziedziczna lub wtórna. Jest chorobą społeczną. Nie leczona może spowodować powikłania czyn­ności wielu narządów i utratę życia. Leczenie cukrzycy jest złożone i obejmuje sto­sowanie odpowiedniej diety, insuliny i doustnych leków przeciwcukrzycowych.

Zioła mają małe zastosowanie w leczeniu cukrzycy, a w lżejszych i początko­wych przypadkach działają tylko uzupełniająco. W ciężkich przypadkach stosuje się .insulinę i odpowiednią dietę.

150,0

100,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

20,0

Pomocne okazać się mogą

Rp. Liść borówki czarnej Kwiat rumianku Strąki fasoli Ziele rutwicy Kłącze perzu Korzeń mniszka Liść szałwii Ziele dziurawca Znamię kukurydzy Kwiat jasnoty białej

zalecenia praktyczne:

(Fol. Myrtilli) (Anth. Chamomillae) (Pcric. Phaseoli) (Hb. Galegae) (Rhiz. Agropyri) (Rad. Taraxaci) (Fol. Salviae) (Hb. Hyperici) (Stigma Maydis) (Flos Lamii albi)

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, naparzać pod przykry­ciem 1/2 godz.. przecedzić; pić gorące po jedzeniu 2-3 razy dziennie. Nie słodzić.

Zalecenia praktyczne:

1. Dieta cukrzycowa musi być stosowana wg zaleceń lekarza diabetologa, bez tłuszczów.

2. Nie pić alkoholu, nie palić papierosów.

3. Nie używać cukru, zastąpić go słodzikiem (sacharyną), likwidować otyłość.

4. Jeść surową rzeżuchę 2 razy dziennie po 1/2 łyżeczki na chleb.

5. Unikać skaleczeń, przeziębień, infekcji, gdyż jest trudne gojenie.

6. Pić sok z czarnej porzeczki z przegotowaną letnią wodą (szklankę dziennie).

7. Jeść często surową tartą marchew lub pić z niej sok (1/2 szklanki 2 razy dziennie).

45

8. Nosić zawsze przy sobie legitymację cukrzyka i kostkę cukru.

9. Stosować mieszankę ziołową Diabetosan wg przepisu podanego na opako­waniu.

OTYŁOŚĆ (ADIPOSITAS)

Nie zawsze zdrowy jest ten, co dobrze wygląda

Otyłość jest zaburzeniem przemiany materii, powodującym nadmierny wzrost ciężaru ciała, wskutek gromadzenia się tłuszczu w organizmie. Otyłość może poja­wiać się w każdym okresie życia. Duże znaczenie w powstawaniu otyłości przypi­suje się przekarmianiu we wczesnym dzieciństwie i później, natomiast o wiele rza­dziej zaburzeniom, które sprzyjają zwiększeniu zawartości tłuszczu w organizmie. Następstwami otyłości mogą być: cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, zawały, żylaki, choroby stawów. Leczenie otyłości jest długotrwałe i polega na stosowaniu odpo­wiedniej diety. Leczenie farmakologiczne ma mniejsze znaczenie.

Zioła też są pomocne w leczeniu, ponieważ regulują przemianę materii, uła­twiają wydalanie zbędnych i szkodliwych związków z moczem i kałem, pomagają organizmowi w prawidłowym wykorzystaniu związków cukrowych, również skro­bi.-

100,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

Rp. Morszczyn Ziele skrzypu Ziele dziurawca Ziele krwawnika Kwiat rumianku Korzeń mniszka Kłącze perzu Liść melisy

(Fucus) (Hb. Eguiseti) (Hb. Hyperici) (Hb. Millefolii) (Anth. Chamomillae) (Rad. Taraxaci) (Rhiz. Agropyri) (Fol. Melissae)

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, naparzać pod przykry­ciem 1/2 godz., przecedzić; pić 2 razy dziennie po jedzeniu.

Zalecenia praktyczne:

1. Jeść mało potraw mącznych, pieczywa, ziemniaków, cukru, czekolady, so­sów.

2. Spożywać kolacje dość wcześnie i nieobfite.

3. Jeść mięso chude, gotowane, unikać tłustych zup, pić na czczo kawę zbo­żową.

4. Jeść 4-5 razy dziennie pokarmy o wartości 300—350 kalorii, nigdy do syta.

5. Być pod kontrolą lekarza dietetyka, otyłości nie lekceważyć.

6. Nie stosować samemu żadnych cudownych diet, często zawodzą i szkodzą.

7. Dieta powinna być ubogokaloryczna, z dużą ilością białka, jarzyn, a małą tłuszczów.

8. Zwalczać i usuwać zaparcia (patrz Obstrukcje).

9. Odchudzać się powoli i długo, bowiem szybkie odchudzanie szkodzi zdro­wiu.

46

10. Chodzić na codzienne wieczorne przechadzki, zażywać dużo ruchu, po po­wrocie nie jeść.

11. Nie przekarmiać dzieci, nie wolno im zasypiać z cukierkiem w ustach.

12. Przyjmować napar z ziół Normosan w przypadku uporczywych zaparć (wg przepisu na opakowaniu). Można stosować też Normogran (łyżeczkę granulatu rano na czczo i wieczorem przed snem popić 1/2 szklanki płynu); Normanol (łyże­czkę granulatu 2-3 razy dziennie w trakcie posiłku).

SCHORZENIA KOBIECE

W leczeniu chorób kobiecych stosowany jest szeroki zestaw różnych leków oraz preparatów hormonalnych, często zalecane są także te, w skład których wcho­dzą związki roślinne.

Ziołolecznictwo w ginekologii i położnictwie ma długą tradycję i do dnia dzisiejszego istnieje wiele wskazań do stosowania tych preparatów. Mogą one stanowić główny środek w postępowaniu terapeutycznym albo jako uzupełnia­jące lub wspierające. Pomijam cały zakres schorzeń w tej dziedzinie, a ograni­czam sią tylko do najczęściej występujących. Z własnej obserwacji i rozmowy z chorymi kobietami wnioskuję, że schorzenia te są często dla nich wstydliwe, ale mimo to chora powinna udać się do lekarza. Wiele kobiet krępuje się skorzystać z takiej porady, lecz mija czas i choroba robi postępy. Idą wówczas do lekarza, niestety jest często za późno. Nie należy robić paniki, że wszystko, co boli w środku, to już rak; właśnie dlatego, aby pozbyć się tego lęku, trzeba udać się do lekarza i wykonać badania kontrolne. Tylko wczesne wykrycie choroby i facho­we leczenie przywróci zdrowie.

Obserwując współczesne życie ludzi, doszedłem do wniosku, że szczególnie ko­bietom dziś żyjącym i pracującym jest ciężko. Do tego same sobie bardzo szkodzą przez palenie papierosów lub przebywanie w powietrzu zatrutym dymem tytonio­wym, używaniem stale bielizny osobistej z tworzyw sztucznych (uczulenia i zapa­lenia), brakiem higieny osobistej, nadużywaniem kawy, mocnej herbaty i alkoholu, a to nie sprzyja zdrowiu. Profilaktyka i higiena w życiu kobiety ma ważkie i pod­stawowe znaczenie.

NADŻERKA I UPŁAWY (EROSIO ET FLUOR)

Bólu nie mierz wedle noża, tylko wedle rany

Nadżerka jest zapaleniem i jednocześnie uszkodzeniem szyjki macicy w jej części pochwowej, spowodowanym zakażeniem bakteryjnym, rzęsistkowym lub grzybiczym. Początkowo może nie dawać objawów, ale może też spowodować małe upławy, stopniowo coraz obfitsze. Nawet bardzo nieznaczne uplawy nie powinny być lekceważone, ponieważ mogą dowodzić istnienia nadżerki, która nie leczona

47

jest często przyczyną poważnych następstw i grozi nowotworem. Należy natych­miast udać się do ginekologa. Upławy mogą być również spowodowane innymi przyczynami, np. zakażeniami, zapaleniem pochwy, polipami, nowotworami, ale najczęstszą jest rzęsistkowica, a niekiedy także rzeżączka. Leczyć należy przyczy­ny powodujące upławy i nadżerki.

Zioła mają szerokie zastosowanie, gdyż działają przeciwzapalnie, bakteriobój­czo, rzęsistkobójczo, regenerują uszkodzony nabłonek w narządach rodnych, przy­wracają prawidłową czynność błon śluzowych i zabezpieczają przed infekcją. Po­nadto mogą spełniać ważna czynność profilaktyczną, jeśli będą stosowane przez kobiety regularnie.

100,0

100,0

100,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

Zioła do stosowania zewnętrznego:

Rp. Ziele krwawnika Kora dębu Liść szałwii Ziele przewrotnika Kłącze wężownika Liść babki lancet. Ziele pięciornika gęsiego Kwiat rumianku Kwiat nagietka

(Hb. Millefolii) (Cort. Quercus) (Fol. Salviae) (Hb. Alchemillae) (Rhiz. Bistortae) (Fol. Plantaginis lanc.] (Hb. Anserinae) (Anth. Chamomillae) (Flos Calendulae)

Zioła zmieszać, wsypać 2 łyżki stołowe na 1/2 l wody, gotować 3-4 min , po na­ciągnięciu przecedzić i ciepły wyciąg używać do irygacji pochwy wieczorem przed snem. również do tamponów zakładanych w ciągu dnia i do obmywania sromu.

Do celów leczniczych oraz profilaktycznych zaleca się:

Rp. Yagosan — mieszanka ziołowa z 6 ziół (odwar: 2 łyżki stołowe mieszanki na 2-4 szklanki wody) — służy do irygacji, przemywań, tamponów i okładów, rów­nież jako śr.odek profilaktyczny.

Rp. Azucalen — wyciąg alkoholowy z kwiatów nagietka, rumianku (roztwór: łyż­ka stołowa wyciągu na litr przegotowanej ciepłej wody) — stosowany do iry­gacji i tamponowania w stanach zapalnych pochwy, sromu oraz profilaktycz-

Zalecenia praktyczne:

1.

9

3.

4.

5.

6. mięso.

7.

Zgłosić się do ginekologa.

Przestrzegać ściśle higieny ciała.

Chronić organizm przed zimnem i przeziębieniami, dbać o nogi.

Unikać odzieży z tworzyw sztucznych. °

Pić przez 5 dni szklankę fermentowanych drożdży (przerwać na 10 dni).

Spożywać pokarmy łatwo strawne, dużo surówek i jarzyn, białe gotowane

Używać odkażających tamponów oraz irygacji według zaleceń lekarza.

48

NIEPŁODNOŚĆ (STERYL1TAS)

Maiżeńsiico bez dziecka, ja7: las bez piakóic

Niepłodność małżeńska może być spowodowana ze strony kobiety lub mężczy­zny albo obojga małżonków Niepłodność całkowita istnieje przy wadach rozwojo­wych narządów rodnych i po operacjach. Niepłodność względna powstaje na tk-procesów chorobowych, głównie zapalenia narządów, które maja charakter przejś­ciowy, chociaż skutki mogą być trwałe, a nadzieja wyleczenia nikła. Takie małżeń­stwa bardzo pragną posiadać potomstwo. Oprócz schorr-oń i w ń d są małżeństwa zdrowe, a nie mające potomstwa. Tym małżeństwom poniższa recepta ziołowa \ za­lecenia mogą okazać się pomocne.

Rp. Ziele lebiodki (Hb. O-igani) 50.0

Kwiat rumianku (Atnh. Chamoi>:illne} 50.0

Ziele macierzanki (Hb. Serpylii) 50.0

Liść pokrzywy (Fol Umcae] 50.Ci

Ziele dziurawca (Hb. Uijptr^i) oU.O

Ziele rdestu ptasiego (Hb. Fatygom ancul.} 51).O

Ziele ruty (Hb. Rulcc] 200

Kwiat nagietka (F/os Caa-łidu/^/) -O.if

Ziele nosu-zyka (Hb. MeliloTi) 20.0

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, napar/ać pod pj/vkry-ciem 1/2 godz., przecedzić: pić wieczorem (mogą oboje:

Z a i e c e n i a p r a k t y c z n e:

1. Zasięgnąć porady lekarza specjalisty po roki; tr.\cinia maiżeńsiwa. a j>'zeii będzie to konieczne, wykonać dodatkowe badania; dotyczy to zarówno kobiet. \<k i mężczyzn.

2. Ograniczyć palenie papierosów, dotyczy to obojga małżonków, a kubiecH-szkodzą najbardziej.

3. Zaleca się obojgu jeść dużo nasion słonecznika, kiełki pszenicy i surówki (zawierają witaminę E).

4. Łoże powinno być odprornieniowane (położyć skórę barania lub koc weł­niany).

5. Oboje powinni pić raz dziennie po 10-15 kropli nalewki propolisow, ej na cukier.

6. W przypadku wykrycia u kobiety choroby uniemożliwiającej zajście w cią­żę, powinna ona, o ile lekarz uzna to za celowe, poddać się operacji

OKRES PRZEKWITANIA (CLIMACTERIUM) Kiedy wnuczek płacze, serce babcze boli

W życiu każdej kobiety ustanie czynności jajników świadczy o zakończeniu zdolności rozrodczych i jakkolwiek jest to proces w zasadzie fizjologiczny, powo-

49

duje niekiedy znaczne dolegliwości natury fizycznej i psychicznej. Dolegliwości te nie są określane jako choroba, niemniej skłaniają często kobiety do szukania po­mocy u lekarzy i słusznie. Ponieważ stosowanie preparatów hormonalnych w tym okresie nie zawsze jest pożądane, podawanie leków ziołowych ma szczególne zna­czenie.

Leczenie ziołowe powinno opierać się na rozważnym rozpatrzeniu subiektyw­nego odczucia niedomagań. Przede wszystkim wymaga złagodzenia wzmożona po­budliwość psychosomatyczna, która prowadzi do przykro odczuwalnych napadów „uderzeń krwi do głowy", napadowego pocenia się lub osłabienia.

100,0

100,0

100,0

100,0

50,0

50,0

50,0

50,0

20,0

Jako środek uspokajający można zastosować niżej zapisane zioła:

Szyszki chmielu (Strob. Lupuli)

(Fol. Urticae) (Hb. Leonuri) (Hb. Alchemillae) (Fol. Melissae) (Rad. Glycyrrhizae.) (Rad. Taraxaci) (Fol. Menthaepip.) (Flos Cyani)

Liść pokrzywy Ziele serdecznika Ziele przewrotnika Liść melisy Korzeń lukrecji Korzeń mniszka Liść mięty pieprzowej Kwiat bławatka

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, naparzać pod przykry­ciem 30 min., przecedzić; pić gorące przed spaniem.

Zalecenia praktyczne:

nią).

1. Nie palić papierosów i nie pić mocnej kawy (najlepiej słabą kawę do połud-

2. Unikać tłuszczów zwierzęcych i smażonych pokarmów.

3. Jeść białe mięso, dużo surówek i potrawy jarskie.

4. Mało jadać na kolację, dbać o dobry sen i wypoczynek.

5. Wystrzegać się otyłości (patrz Otyłość).

6. Być pod okresową kontrolą lekarza.

RAK SUTKA (CARCINOMA MAMMAE) Lepiej choroby nie mieć niż ją leczyć

Jest jednym z najczęstszych nowotworów u kobiet. Objawem miejscowym jest pojawienie się guza lub wyczuwalnego palcami stwardnienia na piersi. W począt­kowym okresie nie ma bólu, wygląd sutka jest nie zmieniony, a dopiero później po­jawia się wyraźne jego obrzmienie lub zmniejszenie. Statystycznie wykazano, że u kobiet przed 40 rokiem życia 80% guzków na piersi — to nowotwory niezłośliwe. po 50 roku życia — ten sam procent jest nowotworem złośliwym, a po 65 roku życia niemal wszystkie guzki należą do nowotworów złośliwych. Chociaż nie każdy gu­zek na piersi jest rakiem, to jednak, gdy stwierdzi się jego obecność, trzeba naty­chmiast udać się do lekarza. Zwlekanie i odkładanie wizyty na później jest groźne

50

dla życia. Warunkiem pomyślnego leczenia, które z reguły jest chirurgiczne, jest jak najwcześniejsze wykrycie guzka i dlatego każda kobieta powinna co pewien okres (np. co 2 tygodnie) starannie zbadać swoje piersi obmacywaniem i w razie ja­kiegokolwiek podejrzenia zasięgnąć porady lekarza.

Zioła nie leczą raka piersi, mogą one tylko zwiększyć odporność organizmu, co jest bardzo potrzebne zarówno w okresie przedoperacyjnym, jak i przez kilka mie­sięcy po zabiegu chirurgicznym.

100,0

100,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

Rp. Liść babki lanc. Liść pokrzywy Ziele ostrożenia warzywnego Ziele drapacza Ziele rdestu ptasiego Ziele ruty Ziele dziurawca Kwiat rubinii akacjowej

(Fol. PlantiKjinis lanc.) (FoL l'rric(H') (Ho. d'•-:>/ i-lcrai'.) (Hb. Cnwi in-ni>d.) (Hb. Polygum avicul.) (Hb. Rutae) (Hb. Hyperici) (Flos Pseudacaciae)

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wrzątku, przykryć, parzyć na czajniku 20-30 min., przecedzić; pić 2 razy dziennie po szklance naparu.

Zalecenia praktyczne:

1. Nie palić papierosów i nie nadużywać alkoholu.

2. Używać bielizny z wełny, jadwabiu, bawełny lub lnu.

3. Przestrzegać ściśle higieny osobistej.

4. Jeść pokarmy łatwo strawne, dużo surówek, owoców, mało tłuszczów.

5. Zgłosić się na badania kontrolne przynajmniej raz w roku.

SCHORZENIA JAMY USTNEJ

Jest to grupa chorób błony śluzowej jamy ustnej i dziąseł, wywołanych różny­mi czynnikami miejscowymi, ogólnoustrojowymi oraz zakażeniami bakteryjnymi, wirusowymi, drożdżakowymi. Spośród czynników zewnętrznych największe zna­czenie mają tu zaniedbania higieniczne, próchnica zębów, nadużywanie alkoholu i palenie tytoniu. Czynniki te są bezpośrednio zależne od nas, a ich usunięcie zmniejsza zagrożenie występowania chorób jamy ustnej i ma ważne znaczenie pro­filaktyczne. Należy więc przypomnieć o regularnym myciu zębów szczoteczką nie tylko rano, ale i po każdym posiłku, oraz płukaniu jamy ustnej płynami odkażają­cymi lub wyciągami roślinnymi. Z czynników wewnętrznych, sprzyjających oma­wianym chorobom, wymienić trzeba: cukrzycę, zatrucia polekowe i zawodowe, ciążę oraz choroby spowodowane niedoborem niektórych witamin i mikroelemen­tów. W tych warunkach należy leczyć schorzenia podstawowe i równocześnie jamę ustną. Częstą przyczyną schorzeń jamy ustnej są zakażenia różnymi bakteriami (np. paciorkowcami, gronkowcami), wirusami (opryszczką, pryszczycą), drożdżami (pleśniawką).

Zioła mają w tej grupie schorzeń ważne znaczenie, nie tylko pomocnicze, lecz także niekiedy zasadnicze. Stosuje się z reguły wodne wyciągi (napar, odwar) jako

51

płukanki, niekiedy Leż wyciągi alkoholowe do rozcieiiczania wodą. Działają one bak­teriobójczo, przeeiwzapalrue, przeciwkrwotoeznie, ściągające, przeciwalergiczrne. re­generujące na błony śluzowe, uszczelniająca na uszkodzone naczynia włosowate, grzybobójczo, oraz utrudniają odkładanie się kamienia nazębnego. Ziołami można le­czyć zarówno powierzchniowe zapalenia jamy ustnej i dziąseł, jak i zapalenia głębo­kie (np. nadżerki, owrzodzenie), a nawet w pewnym stopniu spowodowane wirusami. Istotną sprawą w tej grupie chorób są regularne zabiegi profilaktyczne (mycie zębów szczoteczką, płukanie jamy ustnej i gardła, przegląd zębów przez stomatologa).

PRZYZĘBICA, CZYLI PARADONTOZA (PARADONTOSIS)

Próżno choroby leczyć u- starości, gdy niszczy się zdrowie ic młodości

Jest to jedna z chorób przyzębia, spra\vi;ij;;ca wiele trudności w leczeniu i po­wodująca jego stopniowe niszczenie- Pierwszymi objawami są: zaczerwienienie i zapalenie brzegów dziąseł przylegających do zębów, następnie rozpulchnienie dziąseł i krwawienie, a w dalszej kolejności wytworzenie głębokich kieszonek kostnych w okolicy zębów. W procesie tym biorą też udział bakterie. Jeżeli me na­stąpi racjonalne leczenie stomatologiczne, to choroba pociąga za sobą rozchwianie zębów oraz wczesna ich utratę.

W leczeniu przyzębiey znaczenie pomocnicze raają te zioła i ich mieszanki, które działają bakteriobójczo, ściągające), przeciw krwotocznie. przeciwzapaJnie i przeciw alergicznie.

Rp. Kłącze wężownika (PJiiz. Biitonau) 100.0

Kora dębowa (Con, Qiisrcux) 50.0

Liść orzecha włoskiego (Fol. Jngkmdi^} 50,0

Liść szałwii (Fol. Salnoe) 50.0

Ziele dziurawca (Hb. Hypt-nei) 20,0

Ziele macierzanki (Hb. Serpyili) 20.0

Zioła zmieszać, wsypać 2 łyżeczki na szklankę ciepłej wody. przykryć, posta­wić na godzinę do spęcznienia, następnie powoli ogrzać do wrzenia (nie gotować). odstawić na 10 min., przecedzić: używać do płukania jamy ustne] i gardła kilka razy dziennie, najlepiej po posiłkach.

Zalecenia praktyczne:

1. Udać się niezwłocznie do stomatologa po stwierdzeniu objawów przyzębi-

cy.

2. Masować lekko palcem dziąsła przy zębach, stosując maść Tormentiol.

3. Płukać często usta 3% wodą utlenioną lub słabym roztworem nadmanga­nianu potasu, Azulanem (łyżeczka płynu na 1/2 szklanki wody) lub Azucalenem (30-40 kropli na 1/4 szklanki wody).

4. Stosować też można zioła Septosan (wsypać łyżeczkę na 2/3 szklanki wrzą­tku, naparzać pod przykryciem 20 min., przecedzić, używać jako płukankę).

5. Pomocna może być również Biostymina (po ampułce domięśniowo przez 10—20 dni, przerwa do 20 dni).

52

ZAPALENIE JAMY USTNEJ (STOMATITIS)

Lekarstwo czasu potr:chii;c: hn dlużrj działa, tym lepiej skutkuje

Zapalenie jamy ustnej jest częs;o pochodzenia miejscowego lub może być jed­nym •/. objawów chfn-oby ogolnoustrojowej. Do czynników miejscowych zalicza się: zaniedbania higieniczne, zaburzenia w zabkowaniu, próchnice zębów, odkładanie się kamienia nazębnego. nadmierne spożywanie alkoholu lub palenie tytoniu. Cho­roba ta nie leczona przechodzi w stan przewk-kły. Niekiedy występuje przykry za­pach z ust. Przede wszystkim należy wyleczyć chorobę podstawową, np. próchnicę, i usunąć przyczynę, powstania zapalenia.

50.0

50.0

50,0

20,0

Zioła działają odka/ajaco i przeciw-zapalnie.

Rp. Liść szałwii (Fet. Saltiuc)

Kwiat rumianku (Anth. ChamomiUae)

Ziele tymianku (Hb. Thymi)

Kłącze pięcioi-nika (Rhiz. TormentiUae)

Zioła zmieszać, wsypać 2 łyżeczki na szklankę wodv. przykryć, ogrzewać po­woli do wrzenia (nie gotować), odstawić na 15 min., przecedzić; ciepłym naparem płukać kilka razy dziennie jasne ustną i dziąsła.

Z a l e e e 11.i a p r a k t y c z n e:

1. Nie palić papierosów i lajKi

2. Przestrzegać higieny zębów i jamy ustnej, myć po jedzeniu.

3. Stosować dietę łatwo strawna, alkaliczną, unikać słodyczy, zwłaszcza dla dzieci.

4. Wyleczyć próchnicę zębo\v możliwie szybko.

5. Płukać płynem Azucalen H/2 łyżeczki na 1/4 szklanki wody ciepłej). Uży­wać go także do codziennej higieny jamy ustnej i gardła.

6 Stosować napar z mieszanki ziołowej Septosan (łyżeczkę wsypać na 1/2 szklanki wrzątku, naparzać pod. przykryciem 15-20 min.); płukać gardło i jamę ustną 2-4 razy dziennie, zwykle po posiłkach.

ZAPALENIE ZĘBA (ODONTITIS)

Bo! milczeć nie; umie

Na skutek nie leczonej miazgi zęba i jej zgorzeli dochodzi do ropnego zapale­nia ozębnej. które zmusza chorego do szukania pomocy u stomatologa. W ostrym ropnym zapaleniu okostnej występuje obrzęk powłok zewnętrznych, wysoka tem­peratura ciała, złe samopoczucie. Ząb, będący przyczyna zapalenia, jest najczęściej martwy. Zapalenie może być ostre i przewlekłe. Leczenie polega na podawaniu an­tybiotyków, środków przeciwbólowych. przeciwgorączkowych, w przypadku du­żego ropnia stosuje się nacięcie. W stanie zapalnym nie wolno usuwać zęba. O le­czeniu decyduje lekarz stomatolog.

53

Pomocne są ciepłe okłady z przepisanych ziół.

Rp. Liśćszałwii (Fol. Salviae) 100,0

Ziele macierzanki (Hb. Serpylli) 50,0

Koszyczek rumianku (Anth. Chamomillae) 50,0

Kwiat arniki (Flos Arnicae) 20,0

Kwiat nagietka (Flos Calendulae) 20.0

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wody, przykryć, ogrzać do wrze­nia, odstawić na 20 min., przecedzić i ciepłym naparem płukać jamę ustną oraz stosować do okładów na miejsca opuchnięte; okłady zmieniać co godzinę.

Zalecenia praktyczne:

1. Nie palić papierosów (niszczą witaminę C), palacze powinni zmniejszyć ich liczbę do 5 dziennie.

2. Po ustąpieniu zapalenia usunąć wszystkie korzenie z dziąseł, gdyż pozosta­wione są przyczyną wielu schorzeń (serce, nerki, reumatyzm).

3. Spożywać produkty żywnościowe zawierające dużo witaminy C i B,.

4. Pić przez 5 dni szklankę fermentowanych drożdży na 2 godz przed jedze­niem.

5. Zimą i wiosną jeść często jabłka przed snem.

6. Nie bać się stomatologa, choć to niełatwe.

7. Jeść w stanie zapalnym ciepłe pokarmy płynne i miękkie, by mocno nie gryźć.

8. Leczyć lub usuwać martwe zęby, żeby nie dopuścić do zapaleń.

SCHORZENIA OCZU

W przypadku wystąpienia tego rodzaju dolegliwości chory powinien zgłosić się do lekarza okulisty. W lżejszym przebiegu jak: jęczmień, zapalenie spojówek i powiek, kurza ślepota, można stosować zioła.

Zioła w medycynie ludowej od dawna stosowano w chorobach oczu. Napary z niektórych roślin, np. rumianku, świetlika, bławatka są często wykorzystywane w leczeniu domowym jako pierwsza pomoc w chorobie oczu. W wyżej wymienionych chorobach z powodzeniem można stosować preparaty ziołowe jako lek podstawo­wy, wspomagający lub uzupełniający. W chorobach oczu bardzo ważne jest ustale­nie ostatecznego rozpoznania przed rozpoczęciem leczenia oraz wybór odpowied­nich preparatów.

JĘCZMIEŃ (HORDEOLUM)

Kto mocno maluje brwi, z tego każdy drwi

Jęczmień powstaje na skutek zapalenia gruczołu łojowego przyrzęskowego (ję­czmień zewnętrzny) lub gruczołu znajdującego się w tarczce powieki (jęczmień we­wnętrzny). Jęczmień wywołany jest przez bakterie ropne (gronkowce).

54

50,0

20,0

20,0

10,0

Rp. Kwiat krwawnika Kwiat rumianku Kwiat nagietka Kwiat bławatka

(Flos Millefolii) (Anth. Chamomillae) (Flos Calendulae) (Flos Cyam)

Zioła zmieszać, umieścić w czystej papierowej torbie, wsypać 2 łyżeczki na szklankę wody, gotować 1-2 min., po 20 min. przecedzić i ciepły odwar przykładać na oczy, zmieniając okład co 2 godz.

Zalecenia praktyczne:

1. Przestrzegać ścisłej higieny oczu, nie wyciskać ropy samemu.

2. Pić przez 5 dni szklankę fermentowanych drożdży.

3. Jeść dużo surówek i owoców, zawierających witaminy C i A.

4. Zawsze mieć ciepły okład na bolącym oku, przemywać odwarem ziołowym.

5. Nie wycierać oka ręcznikiem, używać do tego gazika lub waty.

6. Stosować maść przepisaną przez lekarza okulistę.

ZAPALENIE SPOJÓWEK I POWIEK (CONJUNCTIYITIS ET

BLEPHARITIS)

Najpiękniejsze są czyste oczy

Zapaleniu spojówek towarzyszy zwykle zapalenie powiek. Przyczyn jest wiele, np.: praca w kurzu, dymie lub pyle. wady refrakcji, wrodzona krótkość powiek, wpływ ognisk zakażenia (zatok, migdałów, okostnej), które mogą działać przez krwiobieg lub w wyniku uczulenia. Często skłonność do zapalenia spojówek zależy od stanu skóry danego osobnika (łój otok) lub może być spowodowane uczuleniem na różne związki chemiczne.

Stosuje się leczenie przyczynowe, np. zlikwidowanie ognisk zakażenia, szkła korekcyjne.

50,0

50,0

20,0

10,0

Rp. Ziele świetlika

Koszyczek rumianku Kwiat bławatka Kwiat nagietka

(Hb. Auphrasiae) (Anth. Chamomillae) (Flos Cyani) (Flos Calendulae)

Zioła zmieszać, wsypać dużą łyżkę na szklankę wrzątku, naparzać pod przy­kryciem 1/2 godziny, przecedzić i ciepłym naparem przemywać oczy 4-5 razy dziennie lub użyć do okładów.

Zalecenia praktyczne:

1. Wycierać powieki tylko czystym, miękkim ręcznikiem.

2. Nie trzeć oczu rękami, choć bardzo pieką lub swędzą.

3. Chronić oczy przed zabrudzeniem i zakurzeniem.

4. Być pod kontrolą okulisty.

5. Nie męczyć oczu długim czytaniem przy świetle elektrycznym, a szczególnie oglądaniem z bliska telewizji.

6. Nosić zawsze przyciemnione okulary i używać przy słonecznej pogodzie.

7. Jeść dużo owoców i surówek zawierających witaminy C i A.

55

SCHORZENIA NEUROLOG1CZNE

Jest to liczna grupa chorób ośrodkowego układu nerwowego, a więc mózgu, rdzenia rLreuuwogo. nerwów • .owodowych oraz mięśni, wywołanych różnymi czyn­nikami zewnętrznymi i wewnętrznym;, niekiedy jeszcze me znanymi. Neurologicz­ne choroby mózgu są spowodowane zakażeniem wirusowym iub bakteryjnym (za­palenie opon mózgowych), uszkodzeniem naczyń krwionośnych (udar mózgu), usz­kodzeniem niektórych struktur mózgowych (parkinsonizm). Choroby rdzenia krę­gowego io ;n.:n. stanv zapahie iub degeneraeyjne. natomiast nerwów obwodowych ; > głównie nerwobóle różnych nerwów, np. ischias, czyli rwa kulszowa. Wreszcie grup;.; chorób n^rwowo-mięśniowych, obejmuje osłabienie i degenerację mięśni. Ciiiroby to \\wmagaja stałej opieki medycznej i leczenia specjalistycznego.

Znaczenie ziół w schorzeniach neurologicznych jest ograniczone, a ich skute­czność ogo>nie niewielka, chociaż w niektórych przypadkach wyraźnie odczuwal­na Najlepsze wyniki uzyskuje się w początkowym okresie, gdy objawy choroby są jeszcze maio nasilone.

Zioła mogą być stosowane równocześnie z lekami przepisanymi przez lekarza.

BEZSENNOŚĆ (INSOMNIA)

Wieczerza hojna --•• noc niespokojna

Bezsenność może bvć spowodowana rożnymi nerwicami, stresami, przemęcze­niem oraz niedyspozycjami ze strony przewodu pokarmowego. Dobrze działa na bezsenność praca :'izvczna.

Pomocne są niżej zapisane zioła i zalecenia.

i?-.:. Owocrozy (Fruct. Rosae) 100,0

Kwiat rumianku (Antli. Chomomilłae) 50.0

Kwiat przelotu (Flos Anthyilidiii) 50.0

Ziele dziurawca (Hb. Hypcrici) 50,0

Ziele podróżnika (Hb. Cichońi) 50,0

Korzeń arcvdzięgla (Rad. Archangelicae) 50.0

Kwiat wrzosu (Fol. CaUunae) 50.0

Liść marzanki (Fol. Aspendae) 20.0

Szyszki chnnelowe (Strob. Lupuli) 20,0

Zioła zmieszać i przechowywać w torbie papierowej, wsypać łyżeczkę na szkianke wrzątku, naparzać pod przykryciem 20 min., przecedzić; pić gorące przed

spaniem.

Zalecenia praktyczne:

1. i/ójsć -wieczorem przed snem na przechadzkę.

2. Zjeść przed spaniem 1-2 jabłka lub wypić 1/2 szklanki soku z marchwi. '.'>. Wieczorem pić mleko kwaśne lub ciepłe, osłodzone łyżeczką miodu.

'ni

4. Nie spożywać obfitych kolacji, nawet odczuwać głód.

5. Unikać zdenerwowań, stresów, zmartwień, lęków, obaw.

6. Przed snem nie pić prawdziwej kawy ani mocnej herbaty.

7. Unikać przemęczenia. Spać w spokojnych, cichych, wietrzonych pomiesz­czeniach (hałas utrudnia zasypianie).

8. Unikać spania w dzień, dotyczy to też dzieci starszych.

BÓL GŁOWY I MIGRENA (CEPHALGIA ET HEMICRANIA)

Wieczerza skromna — noc spokojna

Ból głowy spowodowany jest różnymi czynnikami zewnętrznymi (silnym hała­sem, wibracjami) oraz wewnętrznymi (zapalenie zatok nosowych, nieżyt nosa, uraz głowy). Charakterystyczne jest to. że rozpoczyna się i wzmaga powoli, a po pew­nym czasie stopniowo słabnie.

Migrena jest szczególnym rodzajem bólu głowy, występuje nagle, napadowo, u osób w zasadzie zupełnie zdrowych. Napadom tym towarzyszą często zaburzenia wzrokowe, żołądkowe, jelitowe i inne. Choroba występuje u osób obojga płci, częś­ciej jednak u kobiet. Bóle pojawiają się w różnym wieku, zazwyczaj po dwudzie­stym roku życia, chociaż najczęściej występują u osób starszych. Migrena bywa często rodzinna i dziedziczna. Napady migreny powtarzają się na ogół przez całe życie. Osoby cierpiące na to schorzenie są szczególnie pobudliwe, wrażliwe, nie­zrównoważone.

Leczenie migreny obejmuje postępowanie w czasie napadu i zapobieganie mu. W lekkich przypadkach bólu głowy ulgę mogą przynieść środki przeciwbólowe, powszechnie stosowane (aspiryna, kodeina, fenacytyna), natomiast w innych poda­je się z przepisu lekarza preparaty zawierające alkaloidy sporyszu i inne. Nie nale­ży stosować tych leków przy równocześnie występujących zaburzeniach układu krążenia, chorobie wieńcowej, chorobie płuc, wątroby, nerek, ciąży i innych.

Zioła i preparaty roślinne mają korzystne działanie w zwykłych bólach głowy, natomiast w migrenie podawane są jako wspomagające.

Mieszanka ziołowa zalecana w bólu głowy:

Rp. Kwiat rumianku (Anth. Chamomillae) 100,0

Kwiat lipy (Infl. Tiliae) 100,0

Liść melisy (Fol. Melissae) 50,0

Ziele dziurawca (Hb. Hyperici) 50,0

Liść mięty pieprzowej (Fol. Menthae pip.) 50,0

Ziele jemioły (Hb. Visci) 50,0

Ziele noslrzyka (Hb. Meliloti) 50,0

Mieszanka ziołowa zalecana w migrenie:

Rp. Liść melisy (Fol. Melissae) 50,0

Kwiat pierwiosnka (Fol. Primulae) 50,0

Ziele dziurawca (H6. Hyperici) 50,0

57

(Rad. Yalerianae) (Flos Lavandulae) (Strob. Lupuli)

20,0

20,0

20,0

Korzeń kozłka Kwiat lawendy Szyszki chmielu

Mieszanki te należy osobno przechowywać w torebkach papierowych w su­chym miejscu. Sposób użycia: wsypać łyżeczkę jednej lub drugiej mieszanki na szklankę wrzątku, naparzać pod przykryciem 20 min., przecedzić, nieco podgrzać; pić rano i wieczorem. Nie słodzić.

Zalecenia praktyczne:

1. Unikać zimna, przeciągów, przemęczeń, stresów i zmartwień.

2. Mało jeść na kolację i tylko potrawy łatwo strawne.

3. Jeść często przed snem łyżeczkę miodu lub 2 jabłka.

4. Odpromiennić miejsce spania.

5. Me palić papierosów ani fajki.

6. Stosować dietę ubogą w płyny i sól.

7. Zimny, mokry okład jest tylko niekiedy pomocny.

8. Wysypiać się dobrze w te dni, kiedy jest niskie ciśnienie atmosferyczne.

NERWICA (NEUROSIS)

Zdrowie to najiciększy majątek

Nerwice stanowią grupę zaburzeń psychogennych, głównie emocjonalnych,. cechujących się uczuciem lęku oraz przykrymi dolegliwościami psychicznymi i cie­lesnymi, które mogą być wywołane bezpośrednio przez lęk lub mają stanowić obronę psychologiczną przed lękiem powstającym w wyniku wewnętrznego kon­fliktu. Wyróżnia się następujące nerwice: lękową- histeryczną- fobiczną, natręctw, depresyjną, neurasteniczną, hipochondryczną. W zależności od nasilenia objawów, nerwicą powoduje mniejsze lub większe nieprzystosowanie osobnicze jednostki i sprzyja powstawaniu konfliktów z otoczeniem. Objawy nerwicowe uważane są za mniejsze zaburzenie niż psychozy. Zasadniczą metodą leczenia nerwic jest psycho­terapia, która ma na celu doprowadzenie chorego do skutecznego radzenia sobie z lękiem.

Pomocne mogą okazać się też zioła,które powodują zmniejszenie aktywności niektórych ośrodków w mózgu, tłumienie nadmiernych odruchów i osłabienie szkodliwych bodźców zewnętrznych.

Rp. Owoc róży (Fruct. Rosae) 100,0
Kwiat rumianku (Anth. Chamomillae) 100,0
Liść melisy (Fol. Melissae) 50,0
Ziele krwawnika (Hb. Millefolii) 50.0
Korzeń arcydzięgla (Rad. Archangelicae) 50,0
Ziele dziurawca (Hb. Hyperici) 50,0
Szyszki chmielowe (Strob. Lupuli) 20,0
Korzeń kozłka (Rad. Valerianae) 20,0
Liść mięty pieprzowej (Fol. Menthaepip.) 20,0

58

Zioła zmieszać i przechowywać w torbie papierowej. Wsypać łyżeczkę, zalać wrzątkiem, przykryć na 20 min., przecedzić; pić ciepłe 2 razy dziennie.

Zalecenia praktyczne:

1. Unikać palenia papierosów, picia alkoholu i prawdziwej kawy.

2. Unormować swój tryb życia i przestrzegać programu wyznaczonego w da­nym dniu.

3. Wyzbyć się pesymizmu, radośnie podchodzić do wykonywania codziennych obowiązków.

4. Unikać sytuacji prowadzących do nerwic, np. kłótni z błahej przyczyny.

5. Unikać przeziębień i nadmiernych wysiłków. Pracę wykonywać często z drugą osobą.

6. Zaufać lekarzowi, jest on twoim przyjacielem.

SCHORZENIA NARZĄDU RUCHU

Wiele osób odczuwa dolegliwości ze strony narządu ruchu, począwszy od zwy­kłego stłuczenia aż do ciężkich przewlekłych i długotrwałych chorób (schorzenie stawów).. Oprócz tradycyjnych sposobów leczenia w wielu chorobach dużą ulgę mogą przynieść zioła stosowane doustnie (herbatki) lub zewnętrznie (okłady, ką­piele, nacierania).

GOŚCIEC PRZEWLEKŁY POSTĘPUJĄCY (PALYARTHRITIS CHRONIĆ A EVOLUTIVA)

Chleb starzejąc się twardnieje, człowiek starzejący się słabnie

Gościec przewlekły postępujący, zwany też reumatoidalnym zapaleniem sta­wów, jest chorobą tkanki łącznej, której pierwsze zmiany umiejscawiają się w obrębie błony maziowej stawu, powodując obrzmienie, dużą bolesność uciskową i samoistną oraz sztywność. Leczenie w poradniach przeciwreumatycznych polega na przepisywaniu różnych specyfików syntetycznych oraz związków salicylowych i sterydowych.

Zioła mogą być wykorzystane jako osłaniające przed szkodliwym działaniem leków syntetycznych. Poza tym napary i odwary ziołowe stosowane doustnie dzia­łają przeciwzapalnie, przeciwbólowe i remineralizująco.

Zioła mogą być też stosowane zewnętrznie w postaci okładów, kataplazmów lub do kąpieli.

Zioła do stosowania wewnętrznego:

Rp. Liść melisy (Fol. Melissae) 100,0

Kwiat lipy (Infl. Tiliae) 100,0

Korzeń arcydzięgla (Rad. Archangelicae) 50,0

59

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

50,0

Korzeń lukrecji Korzeń prawoślazu Ziele krwawnika Ziele rdestu ptasiego Ziele poziewnika Ziele skrzypu Liść brzozy Kora wierzby Kłącze perzu

(Rad. Giijcyrrhizae) (Rad. Ahhaeae) (Hb. MillefuLii) (Hb. Polyguni avicul.) (Hb. Galeopsidis) (Hb. Eguiseti) (Fol. Betulae) (Cort. Salicis) (Rhiz. Agropyri)

Zioła zmieszać, wsypać łyżeczkę na szklankę wody, przykryć, odstawić na l godz. do napęcznienia, następnie ogrzać do wrzenia, przecedzić; pić gorące 2 razy przed jedzeniem i raz przed snem (2 godz. po kolacji).

Rp. Reumosan — sporządzić napar wg przepisu na opakowaniu (2 razy dziennie po szklance przed jedzeniem).

100,0

100,0

100,0

200,0

Zioła do sporządzania okładów:

Rp. Liść rozmarynu (Foi. Rosmarini)

Liść melisy (Fol. Melissae)

Liść maliny (Foi. Rubi idaei)

Ziele macierzanki (Hb. Serpylli)

Na 1/2 l wody wsypać 6-7 łyżeczek, gotować przez 2-3 min., po naciągnięciu zwilżać ligninę gorącym odwarem i okładać bolesne miejsca, owinąć folią lub cera­tą. Okłady stosować 2 razy dziennie, okrywać też kocem.

Korzystnie również działają kąpiele ziołowe, które można przygotowywać w domu. Kąpiel z prószu siana: l kg zagotować w 5 l wody, po godzinie przecedzić przez worek lniany. Worek podwiesić do kranu, dobrze przywiązać i puścić gorącą wodę, aby dobrze wypłukać pozostałe składniki. Moczyć się vv tych ziołach 10-15 min. w temp. 38-40°C. Kąpiel tę można powtarzać co 2-3 dni.

Zioła do przygotowania kąpieli:

Rp. Igliwie jałowca Igliwie sosnowe Ziele macierzanki Słoma owsiana Kłącze tataraku Kora wierzby Ziele tymianku

(Turio Juniperi) (Turio Pini) (Hb. Serpylli) (Stramen Avcnae) (Rhiz. Calami) (Cort. Salicis) (Hb. Thymi)

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

50.0

Zioła zmieszać, wsypać 1/3-1/4 tej mieszanki do napęcznienia do garnka, wlać 5-6 l wody, po 2-3 godz. zagotować, przecedzić do wanny przez worek i podwiesić worek do kranu. Puścić gorąca wodę do połowy wanny w celu dobrego wypłukania ziół. Kąpać się na godzinę przed spaniem, przez 10-15 min. co drugi dzień w tem­peraturze 38—40°C. W kąpieli robić masaż bolących miejsc. Po miesiącu przerwać kąpiele.

60

Zalecenia praktyczne:

1. Zawsze nosić ciepłe ubranie, najlepiej odzież z wełny i skóry.

2. Nie używać ubrań z tworzyw sztucznych i butów gumowych.

3. Spać w łóżku na sienniku ze słomą żytnią i owsianą, nie na wersalce.

4. Wskazane jest s}'piać na materacach z włosia lub trawy morskiej.

5. Spać na łóżku lub tapczanie izolowanym tkórą baranią (zob. Wstęp, „Kil­ka słów o radiestezji i zdrowiu".

6. Nie palić papierosów i nie pić alkoholu.

7. Unikać zimna, wilgoci, zimnych kąpieli w rzekach, w domu.

8. Jeść pokarmy łatwo strawne, dużo surówek i jarzyn, mniej potraw smażo­nych.

9. Jeść często dżemy z wiśni, czereśni i pić sok z wiśni, maliny dodawać do ziołowych herbat (mają dużo witaminy C).

10. Codziennie robić gimnastykę rehabilitacyjna, unikać deszczów i betonu.

KONTUZJA (CONTUSIO)

Gdy jesteś posiniaczony, mów wszystkim, że to nie sprawa żony

Kontuzja jest to spowodowane uderzeniem uszkodzenie różnych części ciała z podskórnym wylewem krwi, lecz bez naruszenia skóry. Zależnie od intensywności urazu wyróżniamy trzy stopnie kontuzji: 1) uszkodzenie włosowatych naczyń krwionośnych z widocznym siniakiem, czyli ciemnofioletową plamą, która po kil­ku dniach staje się kolejno brunatna, zielonawa, żółtawa i wreszcie znika; 2) w miejscu urazu nastąpił znaczny wylew krwi i utworzył się krwiak, z którego może powstać ropień; 3) silnie kontuzjowana część ciała jest sina, zimna, niewrażliwa na dotyk i szybko czernieje. W krańcowym przypadku może to być rozległe zmiażdże­nie, któremu towarzyszy omdlenie i groźba śmierci. Najczęściej ulegają kontuzji kończyny dolne i górne, lecz także stawy, bark, klatka piersiowa, brzuch i inne części ciała. Do bardzo niebezpiecznych, ze względu na możliwe późniejsze konse­kwencje, należą uszkodzenia rdzenia kręgowego, głowy oraz gałki ocznej.

W kontuzjach silnych i rozległych konieczna jest jak najszybsza interwencja lekarza, natomiast w stanach lżejszych, opisanych w dwóch pierwszych punktach, można stosować łatwo dostępne środki w postaci okładów i wyciągów roślinnych lub maści.

Zioła oraz preparaty ziołowe działają korzystnie na miejsca kontuzjowane, gdyż zmniejszają ból i stan zapalny, prześpieszają wchłanianie się siniaka, wzmac­niają naczynia krwionośne, łagodzą obrzęk.

50,0

50,0

20,0

20,0

Zioła do okładów na kontuzje:

Rp. Kwiat arniki Ziele hyzopu Kwiat słonecznika Liść kasztanowca

(Flos Arnicae) (Hb. Hyssopi) (Flos Helianthii) (Fol. Hippocastani)

61

Zioła zmieszać, wsypać 2 łyżeczki na szklankę wrzątku, naparzać pod przy­kryciem 20-30 min., przecedzić, dodać łyżeczkę octu, oziębić, zwilżać gazę lub ka­wałek płótna w naparze i przykładać zimne kompresy na miejsce kontuzjowane; zmieniać co 2-3 godz. z małymi przerwami. Uważać, aby nie nastąpiła maceracja skóry (smarować maścią Tormentiol).

Zalecenia praktyczne:

1. Pierwszą pomocą może być smarowanie kontuzjowanego miejsca oliwą lub jakimś olejem roślinnym, olejkiem albo spirytusem kamforowym.

2. Miejsce kontuzjowane, uprzednio posmarowane olejem, można delikatnie masować przez kilka minut, aby ułatwić wchłanianie się obrzęku.

3. Zastosować na kontuzję miazgę z liści aloesu lub przecięty wzdłuż jego ka­wałek, położony białą, wewnętrzną częścią na skórę.

4. Korzystnie działają okłady z Azucalenu (łyżeczkę płynu wlać do 1/2 szklan­ki zimnej wody i użyć do okładów).

5. Używać maść Arcalen lub zastępczo Tormentiol.

6. Ulgę przynosi przyłożenie na kontuzję miazgi ze świeżego i uprzednio sta­rannie umytego liścia babki zwyczajnej lub lancetowatej.

7. Kontuzjowaną część ciała ułożyć w taki sposób, aby powrotny obieg krwi następował z góry na dół (np. pod nogę podłożyć poduszkę, żeby pięta była wyżej).

ZŁAMANIE KOŚCI (FRACTURA OSSIS)

Największą stratą jest strata czasu

Złamania kości w pierwszym etapie leczy się w szpitalu, przez złożenie jej i unieruchomienie opatrunkiem gipsowym. Po nałożeniu opatrunku, zazwyczaj po kilku dniach, odsyła się chorego do domu na dalsze leczenie. W okresie powrotu do zdrowia następuje stopniowe narastanie kości w miejscach złamania.

Stosowanie w tym okresie doustnie wyciągów ziołowych przyspiesza zespole­nie kości, ponieważ zioła dostarczają niezbędnych składników mineralnych, prze­de wszystkim wapnia i krzemu. Zmniejszają także stan zapalny w miejscu złama­nia oraz przyczyniają się do regeneracji uszkodzonych małych naczyń krwionoś­nych.

Zioła do stosowania wewnętrznego:

100,0

100,0

100,0

100,0

50,0

50,0

50,0

10,0

(Fol. Urticae) (Hb. Polygoni avicul.) (Hb. Eguiseti) (Hb. Cnici bened.) (Hb. Galeopsidis) (Hb. Pulmonaria off.) (Fol. Juglandis) (Fol. Menthae pip.)

Rp. Liść pokrzywy

Ziele rdestu ptasiego Ziele skrzypu Ziele drapacza lek. Ziele poziewnika Ziele miodunki Liść orzecha włoskiego Liść mięty pieprzowej

62

Zioła zmieszać, 2 czubate łyżki stołowe zalać 2 1/2 szklanki wody ciepłej, po­stawić na małym ogniu i gotować przez 5 min. pod przykryciem, odstawić na 5 min., przecedzić do termosu i pić porcjami w ciągu dnia 2-3 razy między posiłka­mi.

Po zdjęciu gipsu można też stosować kąpiele ziołowe (z siana, koniczyny, na­sion lub słomy owsianej, igliwia sosnowego lub inne). Kilka garści jednego z wy­mienionych ziół zalać 4-5 l wody, gotować powoli pod przykryciem 4-5 min., prze­cedzić do wanny. Worek podwiesić do kranu i puścić wodę gorącą.

Kąpiel powinna trwać 10-15 min. w temp. 38-40°C. W pierwszych dniach po zdjęciu gipsu robimy to codziennie. Polecam też stosowanie ciepłych okładów z na­stępujących ziół:

Rp. Liść żywokostu (Fol. Symphyti) 100,0

Liść mniszka (Fol. Taraxaci) 100,0

Liść lub korzeń łopianu (Fol. et Rad. Bardanae) 100,0

Ziele krwawnika (Hb. Millefolii) 50,0

Liść kasztanowca (Fol. Hippocastani) 50,0

Dwie duże łyżki ziół zalać szklanką ciepłej wody, doprowadzić do wrzenia (nie gotować), wziąć garść owsianej mąki lub otrąb pszennych, dolewać napar ziołowy, aby zrobiła się papka, przykładać na bolące miejsca, owinąć ceratką na 1-2 godz. Powtarzać: kilka razy w ciągu dnia. Okład ma być ciepły.

Zalecenia praktyczne:

1. Po zdjęciu gipsu prowadzić spokojny i oszczędny tryb życia (nie biegać, nie skakać, nie jeździć zbyt szybko i długo na rowerze, forsownie nie chodzić).

2. Zwiększać stopniowo czynność ruchową stawów (gimnastyka rehabilita­cyjna).

3. Przyzwyczajać się stopniowo i powoli do zwiększonej sprawności fizycz-no-ruchowej. Chodzić początkowo z laską.

4. Nie przeziębiać chorego miejsca, trzymać je zawsze w cieple ze względu na upośledzone krążenie krwi.

5. Spać na równym i twardym posłaniu, lecz nie na desce, dobrze się okry­wać.

6. Strzec się przed możliwym ponownym złamaniem.

7. Uregulować trawienie i wypróżnienia, spożywać pokarmy łatwo strawne.

8. Używać dużo witaminy C w tabletkach, pokarmach i owocach.

9. Jeść często zupy grochowe i fasolowe, białe sery, mleko.

10. Ubijać co trzeci dzień jajko z miodem i cukrem, jeść z chlebem.

11. Wysuszyć skorupkę z jajek, zemleć na proszek, wziąć na czubek noża i jeść 2 razy dziennie przez kilka tygodni.