Łoziński: Krzywdy niewyrównane

Stefczyk.info: Pełną parą idą prace nad nową formą finansowania Kościoła w Polsce. Rząd zainicjował zmiany. Wydaje się, że sytuacja byłaby jasna, gdyby doszło do odpłacenia dotychczasowych krzywd i wyjścia niejako na zero w relacjach państwo-Kościół. Tak jest?

Bogumił Łoziński: Państwo musiałoby zbankrutować, żeby było w stanie oddać Kościołowi wszystko, co zostało mu zabrane. Władze komunistyczne odbierały Kościołowi majątek na dwa sposoby. Po pierwsze, na mocy ustawy Bieruta, która nacjonalizowała wszystkie majątki ziemskie. Zakładano jednak, że do 50 hektarów ziemi mogły mieć poszczególne parafie. Komisja Majątkowa, która jest obecnie sekowana, zajmowała się zwrotem tylko tych ziem, które zostały zabrane niezgodnie z prawem PRL, czyli właśnie dekretem Bieruta. Komuniści zabierali bowiem wszystko. Zaborem sprzecznym z prawem zajmowała się Komisja. Jej działania zostały właściwie zakończone, sprawy zwrotu ziem przez tę komisję zostały wyjaśnione. Pozostałe przypadki zostały skierowane do sądów. Można więc uznać, że Komisja swoją misję zakończyła.

Jednak to dotyczy jedynie nielegalnej kradzieży majątków.

Tak. Nie zajęto się na razie specjalnie przypadkami zaboru ziem w sposób zgodny z prawem PRL. To dotyczy zdecydowanej większości przypadków. Na razie zwrócono około 30 procent tego, co zrabowano. Pozostała sprawa reszty przypadków. I jest druga odnoga tej sprawy. W PRL po zaborze majątków stworzono Fundusz Kościelny, który miał gromadzić dochody wyprawowane przez zrabowane ziemie. Te dochody miały pójść na Kościół, głównie katolicki, któremu zrabowano ziemie. Jednak w czasach komuny Fundusz nie istniał. Pieniądze zamiast iść na Kościół, szły na walkę z Kościołem. Fundusz zaczął działać dopiero po 1989. Jednak do tej pory suma wydatków na ten Fundusz to mały odsetek tego, co państwo zarobiło na zagrabionych ziemiach.

Jednak władze mówiły, że wszystko już wyrównane, że Kościół otrzymał co powinien.

Tak mówił również premier Donald Tusk w czasie tzw. drugiego expose. To jednak, mówiąc najłagodniej, diametralnie niezgodne z prawdą. Prawda jest taka, że spośród ziem zabranych przez komunistów zgodnie z komunistycznych prawem Kościół nie otrzymał nic. Bilans jest zatem skrajnie niekorzystny dla Kościoła.

Jak zatem oceniać pomysł odpisów podatkowych na Kościół?

To oznacza, że sprawa dotyczy jedynie tych sum, które powinny trafiać z odsetek do Komisji Majątkowej. To znów nie dotyczy sprawy 70 procent ziem zabranych przez komunistów. Oczywiście część z tych ziem jest obecnie poza granicami Polski. Niemniej jednak wciąż w Polsce są ogromne majątki, które powinno państwo zwrócić Kościołowi. To powinno się odbyć w ramach ustawy reprywatyzacyjnej. To jednak problem, ponieważ taka ustawa powinna dotyczyć wszystkich zagrabionych majątków, również niekościelnych. To oznacza ogromny wysiłek państwa. Jeśli byśmy zliczyli majątki zagrabione w PRL oraz obliczyli odsetki od tych majątków, to państwo polskie nie byłoby w stanie zadośćuczynić Kościołowi za krzywdy. Państwo nie będzie w stanie nigdy zwrócić tego, co zabrało.

Rozmawiał Nal