OCHORNA ZDROWIA PUBLICZNEGO W STANACH ZAGROŻEŃ

prof. Dr hab. Mieczysław Radkowski

Katedra Weterynaryjnej Ochrony Zdrowia publicznego

WYKŁAD I 21.02.2012

ćwiczenia zaczynają się 7.03 – 15 godzin ćwiczeń

na zakończenie przedmiotu – zalicznie; pisemne. Chodzenie na wykłady – zwolnienie

DLACZEGO ZAMUJEMY SIĘ OCHRONĄ ZDROWIA

Zdrowie i ..... są to dwie najważniejsze wartości w życiu

Zdrowie ma wpływ na długość życia

Chociaż zdrowie nominalnie zajmuje wysoką pozycję na liście uznanych wartości jako czynnik umożliwiający awans społeczny i ekonomiczny.

Jednak w społeczności rzeczywistej nie zawsze stanowi najwyższą wartość w życiu a zalecenia związane z obowiązkiem dbania o zdrowie pozostają w sprzeczności lub utrudniają realizację innych wyżej cenionych wartości takich jak: szczęście, atrakcyjny wygląd ( odchudzanie sie) praca dająca pozycję społeczną, sławę, karierę polityczną lub kumulację majątku.

JAKIE MAMY ZDROWIE

takie jaką mamy mądrość życiową

Zbyt często wartość zdrowia uświadamiana jest dopiero w chwili pojawienia się choroby naruszającej społeczne funkcjonowanie ludzi. Zapomina się że dbałość o własne zdrowie powinna dotyczyć całego życia i być moralną powinnością każdego człowieka. Ludzie traktują zdrowie jako rzecz naturalną i niewymagającą żadnych starań. W razie choroby odrzucają myśl o swoim udziele w doprowadzeniu do patologii i oczekują szybkiej i fachowej interwencji medycznej przywracającej zdrowie.

Zdrowie publiczne w przeciwieństwie do medycyny leczniczej swoje działanie skupia nie na pojedynczych osobach ale na całej społeczności.

Celem zdrowia publicznego jest utrzymanie i poprawa zdrowia zbiorowości, zapobieganie zachorowaniem, przedwczesnym zgonom, z aktywnym uczestnictwem ludzi i wsparciem państwowym ( długość życia zależy od tego w którym państwie żyjemy) Niezależnie od sposobu określania zakresu zdrowia publicznego podstawowym wyróżnikiem jest słowo publiczne podkreślające ukierunkowanie działań na całą populację kraju. Chociaż korzenie zdrowia publicznego tkwią w czasach starożytnych to coraz bardziej zorganizowane i ukierunkowane na ochronę zdrowia ludzi działania notowane są od około 200. Aż do drugiej połowy XX wieku były to głównie działania zapobiegające występowaniu chorób zakaźnych skierowane na poprawę warunków sanitarnych, odżywiania, higieny osobistej w miejscu pracy i nauki, zapewnianie wody pitnej a w razie wystąpienia choroby zakaźnej izolację chorych.

Zasadniczy wpływ na ukształtowanie się obecnej koncepcji zdrowia publicznego miała Światowa Organizacja Zdrowia, która od początku była jej propagatorem i mecenasem. Wraz z rozwojem coraz skuteczniejszych sposobów zapobiegania chorobom i wpływania na poprawę stanu zdrowia populacji coraz większego uznania i znaczenia nabierały działania ochrony zdrowia.

Przełom ukształtowaniu się nowoczesnej koncepcji nastąpił w drugiej połowie XX wieku kiedy to w rozwiniętych krajach przewlekłe choroby układu krążenia, nowotworowe, ja przyczyna przedwczesnych zachorowań i zgonów wysunęły się przed choroby zakaźne. Uznano, że aby ograniczyć ich występowanie konieczne jest wyeliminowanie takich czynników jak brak aktywności fizycznej. Poziom sprawności i wydolności fizycznej jest jednym z najważniejszych czynników decydujących o chorobach układu krążenia, a Polaków cechuje mała aktywność fizyczna. Zaledwie około 30% ludzi młodych i 10% ludzi dorosłych uprawia różne formy aktywności fizycznej, a wg. WHO powinno uprawiać co najmniej 60% młodych i 35% dorosłych powinno uprawiać różne formy aktywności fizycznej.

Bogato tłuszczowa dieta ma wpływ na choroby układu krążenia, otyłość, cukrzyca, miażdżyca

Nadciśnienie tętnicze powodowane m.in stresem, palenie tytoniu,nadużywanie alkoholu, złe warunki życia i pracy a nie tylko rozwój metod leczniczych – są problemem u młodych ludzi

Wielki wpływ na ukształcanie się nowego oblicza zdrowia publicznego miała rezolucja Zdrowie dla wszystkich do roku 2000 uchwalnona ?

Główne warunki strategii „Zdrowie dla wszystkich” były następujące: propagowanie i upowszechnianie stylu życia i zachowań sprzyjających zdrowiu, zmniejszanie częstości występowania chorób zakaźnych i zaburzeń zdrowia którym można

zapewnieniene podstawowej opieki zdrowotnej która byłaby dpowiednia do potrzeb, dostępna, akceptowana przez wszystkich. Zapewniałaby ona przejście od tradycyjnego myślenia że zdrowie ludzi zależy od skutecznej walki z chorobami do myślenia o umacnianiu zdrowia, jako drogi do osiągnięcia tego celu.

Za szczególnie ważne uznano działania ukierunkowane na czynniki związane ze stylem życia, oraz z środowiskiem fizycznym, społecznym, ekonomicznym w którym ludzie żyją i pracują. 20% różnych nowotworów jest związane z żywieniem. To spojrzenie odbiegało zasadniczo od raczej powszechnego przekonania, że zachowania zdrowia zależy przede wszystkim od działań medycyny leczniczej.

Zdrowie publiczne to określenia często używane jest przez polityków i menadżerów zdrowia. Jest silnie związane z polityką zdrowotną gdyż to decyzje polityczne leżą u podstaw wyboru priorytetów oraz dystrybucji środków. Zdrowie publiczne może być postrzegane poprzez

Problemy zdrowotne i warunkujące zdrowie: choroby zakaźne, choroby powodujące najwyzszą umieralność, choroby środowiskowe, a więc nie tylko środowisko naturalne ale takźe socjo – ekonomiczne, wreszcie problemy organizacyjne

Problemy metodologiczne ( epidemiologia, socjologia, ekonomika, zarządzanie)

Strategię rozwiązywania problemów zdrowotnych (promocja zdrowia). Zdrowie publiczne to nauka, sztuka zapobiegania chorobom, przedłużania życia, promowanie zdrowia poprzez zorganizowane wysiłki społeczne.

Definicja ta kładzie nacisk na działania skierowane

• promowanie prozdrowotnych zachowań (stylu życia)

• zapobieganie przedwczesnym zachorowaniom i zgonom

• a także na środowisko życia i pracy z aktywnym udziałem ludzi

Fundamentalne znaczenie dla powstania i ewolucji pojęzia Nowego Zdrowia Publicznego miała koncepcja autorstwa Marca Lalonde'a (ministra zdrowia kanady), w raporcie New Perspectives ...

Koncepcja obszarów (uwarunkowań) zdrowia Marca Lalode'a wiązaa się z obserwowanym gwałtownym wzrostem kosztów opieki zdrowotnej który nie przekładał się na stan zdrowia ludzi.

Aby zbadań przyczyny tego zjawiska i zalecić odpowiednie kroki powołano składający się z przedstawicieli rządu federalnego i administracji komitet ds kosztów slużby zdrowia.

Raport ten zainicjował nową erę postrzegania życia publicznego proponując szersze zrozumienie zdrowia jako stanu, który może nie być osiągalny dla większości populacji tylko przez zwiększenie funduszy dla poszerzenia infrastruktury i świadczeń medycyny naprawczej.

Punktem wyjścia dla koncepcji obszarów zdrowia Marca Lalonde'a była następująca definicja zdrowia:

Wyróżnił grupy czyników mających wpływ na stan zdrowia ludzi, czyli obszary zdrowia

• czynniki biologiczne

  - z dziedziczeniem genetycznym

  - cechy wrodzone

  - dojrzewanie

  - starzenie się

  - złożony system regulacji wewnętrznej

• czynniki środowiskowe (socjalne, fizyczne, psychiczne)

• styl życia - wzór konsumpcji

  - zatrudnienie

  - czynniki ryzyka zdrowotnego i zawodowego

  - sposób rekreacji

• systemu i organizacji opieki zdrowotnej kierunkowanej na

  - prewencję

  -promocję zdrowia

  - leczenie

  - rehabilitacje

Lalonde w raporcie nie usiłował kwalifikować wpływu poszczególnych grup czynników na stan zdrowia ludności

Wyjątek stanowiła analiza umieralności z powodu wypadków drogowych prowadząca do wniosku że może zależeć ona w

• 75% od zachowań

• 20% od czynników środowiskowych

• 5% od systemu ochrony zdrowia

W 1995 B. Badura szacował że czynniki te wpływają na umieralność z powodu chorób układu krążenia odpowiednio w wymiarze

• 25% biologia

• 9% środowisko

• 54 % styl życia

• 12% ochrona zdrowia

W przypadku nowotworów

• 29 % biologia

• 24 % środowisko

• 37 % styl życia

• 10% ochrona zdrowia

w umieralności oólnej

• 20% biologia

• 20% środowisko

• 50% styl życia

• 10% ochrona zdrowia

Narodowy program opieki Zdrowia w Polsce opiera się na opinii, iż stan zdrowia człowieka zależy

• w 50% od stylu życia

• w 20% od czynników środowiskowych

• w 20% od czynników genetycznych i biologicznych

• w pozostałej części od służby zdrowia, „która może rozwiązać 10-15% problemów zdrowotnych społeczeństwa”

Sformułowanie definicji zdrowia, która byłaby powszechnie akceptowana jest niezmiernie trudne, bowiem poczucie zdrowia, tak w wymiarze fizycznym jak i psychicznym jest sprawą indywidualną każdego człowieka.

Zdrowie to nie tylko sprawność

• fizyczna

• psychiczna

• intelektualna

• ale również chęc do pełni życia

• zdolność radzenia sobie z różnymi problemami

• oraz zdolność wypełniania życiowych zawodowych ról

• to także odporność psychiczna

• oraz umiejętność radzenia z różnymi chorobami i dolegliwościami

WHO określa zdrowie jako stan dobrego samopoczucia fizycznego i psychicznego, społecznego, a nie tylko brak choroby lub niepełnosprawności.

Przyjęto międzynarodowe ustalenia, że zdrowie jest podstawowym prawem każdego człowieka oraz bogactwem społecznym.

Zdrowy człowieka ma większe

• szanse samorealizacji

• satysfakcjonujące pełnienie ról społecznych

• dobrą adaptacje do zmian środowiska

Zdrowia podobnie jak szczęścia nie można określić w kategoriach ilościowo wymiernych.

Zdrowie, a małżeństwo

Weźmiesz panią, będziesz robił na nią.

Wymagania świadectw zdrowia przed zawarciem małżeństwa – Frank 1779

Z praktycznego punktu widzenia za kryterium oceny zdrowia mogłaby służyć

• długość życia

• częstość korzystania z porad lekarskich

• ilość i rodzaj przyjmowanych leków

Ludzie na koniec życia żałują że ciężko pracowali.

Niestety wszystkie kryteria są zawodne, bowiem wiele hipochondryków pomimo długiego i obiektywnie zdrowego życia źle ocenia swój stan zdrowia.

Z drugiej strony wiele osób cierpiących na różne fizyczne choroby ocenia go jako dobry.

Z kolei w ocenie lekarzy bez względu na zgłaszane dolegliwości zdrowy jest ten u którego brak jest uchwytnych objawów choroby.

Tylko zdrowe społeczeństwo może tworzyć

• dobra materialne

• kulturowe

• rozwój gospodarczy

• zapewnić rozwój społeczny

Narodowy program zdrowia na lata 2007-2015

Program oparty został na przeprowadzonej w 2003 roku analizie stanu zdrowia społeczeństwa, która wykazała że mimo wzrostu przeciętnego dalszego trwania życia zmniejszającego się zagrożenia chorobami układu krążenia nadal dzieli nas znaczny dystans od starych krajów UE.

Ogólnym celem programu jest poprawa zdrowia oraz jakości życia ludzi oraz zmniejszenie różnic terytorialnych w stanie zdrowia populacji poprzez kształtowanie prozdrowotnego stylu zużycia ludzi, stworzenia sprzyjającego środowiska życia, pracy, nauki. Aktywizowanie jednostek samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych.

Narodowy Program Zdrowia uwzględnia główne kierunki polityi zdrowotnej stwarza szanse na bardziej skuteczną realizacje zadań związanych ze zdrowiem społ.

Karta Ottawska Promocji Zdrowia

definiuje promocję zdrowia jako

• proces umożliwiający ludziom zwiększenie kontroli nad swoim zdrowiem poprzez podejmowanie wyborów i decyzji sprzyjajacych zdrowiu.

Najeść się i wypocząć.

Zdrowie człowieka zależy od wielu wzajemnie powiązanych czynników wśród których wyróżnia się cztery główne grupy

• styl życia 50% (wzory zachowań korzystne lub szkodliwe dla zdrowia

  • palenie tytoniu

  • nadużywanie alkoholu

  • niska aktywność fizyczna

  • złe odżywianie

  • substancje psychotropowe

  • nadużywanie leków

• środowisko fizyczne (naturalne oraz stworzone przez człowieka)

  • małe dochody

  • ogólne ubóstwo

  • brak zatrudnienia

• czynniki genetyczne 20%

  • zaburzenia psychiczne

  • wady wrodzone

• działania służby zdrowia 10%

• brak równego dostępu do opieki medycznej

• warunki społeczno-ekonomiczne

• największymi zagrożeniami ubóstwo

• Sami decydujemy o swoim zdrowiu, co dobrze odzwierciedla - Twoje zdrowie w Twoich rękach

• Od polityków zależeć będzie rozwijanie polityki zdrowotnej.

• W ciągu ostatnich 13 lat długość życia wzrosła o 5 lat m, 4 k

• w 2004 70,7 meżczyźni, 79,2 kobiety

• 2011 75,1 mężczyźni, 80,9 kobiety

• stan zdrowia Polaków gorszy niż w państwach UE

• o 4,6 mężczyźni, 2,5 kobiety

• wskaźnik umieralności w Polsce jest wyższy od przeciętnego w krajach UE we wszystkich grupach wiekowych z wyjątkiem kobiet 15-29 lat

• najbardziej niekorzystnej mężczyźni 30-59 lat

• dzieci poniżej 15 rż 40% większe ryzyko zgonu niz rówieśnicy z UE

• 17% kobiet nowotwór

• do głównych przyczyn zgonów

• choroby układu krążenia

• ok 40% mężczyzn i 50% kobiet

• nowotwory złośliwe

• 26% kobiet i 23 mężczyzn

• nowotwory złośliwe najważniejszą przyczyna przedwczesnych zgonów kobiet

• w PL rak oskrzeli i płuc

• przyczyny zewnętrzne

• 9,7% mężczyzn i 3,6 % kobiet

• gdyby w 2002 natężenie umieralnośći w PL było takie jak przecietne w UE to było by as 80 tys. Wiecej

• różnice społeczne w stanie zdrowia populacji