Kurs psychografologii  I stopień
Część druga
Twoja druga lekcja: dzisiaj poznasz elementy historii grafologii istotne dla
jej rozwoju oraz dowiesz się między innymi, jakie cechy charakteru ma
osoba, której pismo jest  arkadowe
Zapraszam!
Krótka historia grafologii
Czy wiesz, że pierwsze wzmianki o grafologii pochodzą ze starożytnego Egiptu, gdzie
Konfucjusz wypowiedział słowa:  Strzeż się człowieka, którego pismo kołysze się jak
trzcina na wietrze 1? Dzisiaj, analizując z
ródła grafologiczne, z dużym
prawdopodobieństwem można wnioskować, że pismo, o którym mówił Konfucjusz posiada
przynajmniej jedną z dwóch właściwości  falujące prowadzenie wiersza, świadczące o
niestabilności, wewnętrznych wahaniach i niestałości autora rękopisu, lub pochylenie
liter w wyrazach w różnych kierunkach, wskazujące na jego inwencję twórczą, ale
jednocześnie nieprzewidywalność, niechętne stosowanie się do norm. Przyznasz, że w
każdym z podanych przypadków należałoby się  mieć na baczności w relacjach z autorem
takiego pisma. Zarówno o interpretacji w zależności od pochylenia pisma jak i sposobu
prowadzenia wierszy  póz
niej. Wróćmy do historii.
W starożytnej Grecji próbowali badać pismo tacy myśliciele, jak Heraklit, Demetrios z
Faleronu, czy Arystoteles, który w dziele  Physiognomia napisał, że  najbardziej ceni
wypowiedzi pisemne od ustnych, bo te drugie mówią tylko o duszy piszącego, a te pierwsze i
o piśmie, i o duszy, i o sposobie mówienia 2 . Zakładali oni, że pismo wyraża duszę
człowieka i poprzez nie możemy ją poznać.
Nie ma doniesień o zainteresowaniu badaniem pisma w okresie średniowiecza (badanie
pisma w dalszym ciągu jest dla niektórych wiedzą tajemną, czy wróżeniem  w
średniowieczu prawdopodobnie przyznanie się do takich praktyk groziło spaleniem na stosie).
Ponownie o grafologii dopiero w XVII wieku, kiedy to w 1611 roku ukazała się w Neapolu
praca Prospera Aldorisiusa  Ideographikus nuntius . Stanowi ona próbę opisu związku
charakteru człowieka ze sposobem stawiania liter. W roku 1622 znakomity lekarz, profesor
1
I. Polańska, Grafologia dla każdego,  Wena Spółka Cywilna Wydawniczo Handlowa, Grodzisk
Mazowiecki 1990, str. 10.
2
Tamże, str. 10.
uniwersytetu w Bolonii, Camillo Baldi napisał traktat  O sposobach poznawania trybu życia,
charakteru, albo też osobistych cech człowieka na podstawie charakteru jego pisma .
Wyjaśnia w nim zależności pomiędzy pismem a osobowością, wskazuje, że każdy człowiek
pisze w szczególny, niepowtarzalny sposób, posługując się charakterystycznymi dla niego
kształtami liter, które nie mogą być wiernie naśladowane przez innych. Myśl Baldiniego
rozwijał francuski jezuita Flandrin, wokół którego skupieni byli uczniowie zajmujący się
badaniem pisma (tzw. szkoła badaczy pisma istniejąca do 1830 roku). O tym, że pozostawił
on po sobie spory dorobek z dziedziny grafologii dowiadujemy się w pracach Jean
Hyppolyte Michona, jednego z najwybitniejszych grafologów. Nazywa się go  ojcem
grafologii nie tylko z powodu osiągnięć w zakresie badania pisma, ale przede wszystkim
dlatego, że jako pierwszy nadał tej czynności nazwę  grafologia i zdefiniował ją jako
sztukę rozpoznawania charakteru człowieka na podstawie analizy jego pisma. Za
przełomowe w rozwoju grafologii uznaje się pojawienie się w 1875 roku jego dzieła
zatytułowanego  System grafologii oraz  Historia Napoleona według jego pisma . W tym
ostatnim stawia się tezę, że charakter pisma człowieka zależy nie tylko od cech jego
osobowości, ale również od warunków psychicznych, w jakich powstaje rękopis,
usposobienia i stanu uczuciowego piszącego. Jako przykład podaje podpis Napoleona
składany w trzech różnych momentach jego życia:
Rys. 1. Napoleon jako podporucznik artylerii składa podpis pod przysięgą na wierność i
posłuszeństwo3.
Rys. 2. Podpis złożony w momencie szczytu sławy Napoleona4.
3
A. L�ke, Sztuka grafologii, czyli Twój podpis mówi za Ciebie, Wydawnictwo Luna, Wrocław 1993,
str. 97.
4
Tamże, str. 97.
Rys. 3. Podpis Napoleona złożony po przegranej bitwie pod Lipskiem5.
Wystarczy być uważnym obserwatorem, aby dostrzec w tych podpisach istotne różnice. Ich
wygląd nasuwa przypuszczenie, że składając je ich autor był pod wpływem odmiennych
emocji. W podpisie pierwszym mocne podkreślenie oznacza człowieka pewnego siebie,
dążącego do sławy, kariery. Mocne zaakcentowanie początkowe w drugim podpisie można
interpretować jako roszczenie sobie prawa do poważania i wskazuje na dystans, jaki dzieli
jego autora od innych ludzi, jest przekonany o własnej wielkości, ważniejszy od innych. Ostro
zakończone podkreślenie jest  niczym cięcie szablą, usuwające wszystko co stoi mu na
drodze 6. Ostatni podpis, zagmatwany, pokreślony wygląda tak, jakby jego autor przekreślał
samego siebie. Można wnioskować, że jego samoakceptacja i stabilność emocjonalna w
trakcie składania podpisu była mocno zakłócona.
Jean Hyppolyte Michon przez lata zbierał rękopisy, porządkował je według cech i
katalogował. Jest przedstawicielem tzw. nurtu analitycznego grafologii7, mówiąc inaczej
grafologii znaków8. Badał pismo dokładnie rozkładając je na czynniki pierwsze. Poddawał je
analizie biorąc pod uwagę szybkość pisania, nacisk, kształt liter, kierunek i wielkość liter,
ciągłość wiersza i porządek  a więc te cechy, które bierze pod uwagę również współczesny
grafolog. Główny nacisk kładł na interpretację pojedynczych cech znaków graficznych w
sposób niezmienny, niezależnie od innych właściwości rękopisu. Przedstawił podstawowe
zasady analizy pisma, stworzył klasyfikację cech pisma i przyporządkował im cechy
charakteru.
Jednym z największych uczniów Michona był Jean Crepieux Jamin ( ABC grafologii ).
Udoskonalił on system stworzony przez swego nauczyciela i ustalił główne zasady analizy
grafologicznej (np. że należy stawiać diagnozę na podstawie nie jednego, lecz kilku
rękopisow; że znaki dodatkowe są istotne dla interpretacji pisma tylko wtedy, gdy się
powtarzają ) i uzasadnił psychologicznie interpretację cech pisma. Crepieux Jamin podał
klasyfikację rodzajów pisma i zamieścił w swojej pracy ponad 600 reprodukcji rękopisów.
5
Tamże, str. 98.
6
A. L�ke, Sztuka grafologii, czyli Twój podpis mówi za ciebie, Wydawnictwo Luna, Wrocław 1993,
str. 98.
7
B. Gawda, Psychologiczna analiza pisma, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1999, str. 39.
8
Red. M. Garncarek, Grafologia, Wydawnictwo  Sport i Turystyka , Warszawa 1988, str. 10.
Jego ważnym osiągnięciem w dziedzinie analizy pisma stała się teza o harmonii i
nieharmonijności pisma. Zgodnie z nią, analizując pismo uwagę zwracał przede wszystkim
na jego formę, rozmiar, nacisk, tempo pisania, wielkość, ciągłość i uporządkowanie. Crepieux
Jamin akceptował sposób analizowania pisma zaproponowany przez Michona, jednakże
przeciwny był trwałej interpretacji pojedynczej cechy znaków graficznych. Za najistotniejszą
czynność w interpretacji pisma uznał ustalenie poziomu ogólnego pisma i dopiero w
oparciu o te wnioski można analizować właściwości pojedynczych znaków. Tylko w
poszczególnych przypadkach pojedyncza cecha może być przyporządkowana na stałe jakiejś
właściwości charakterologicznej. Określając poziom ogólny pisma należy wziąć pod uwagę
harmonijność pisma, dynamikę, jego rytm, organizację i kombinacyjność. Pismo o wysokim
poziomie ogólnym charakteryzuje się wysoką dynamiką, jest harmonijne, rytmiczne, dobrze
zorganizowane i obfite w kombinacje (5 w ustalonej przez niego pięciostopniowej skali
oceniającej poziom pisma)9. Studiując temat nie znalazłam informacji o możliwości
dokładnego rozpoznania np. jakie cechy posiada pismo dobrze zorganizowane, czy
nierytmiczne. Wydaje się jednak, że wymienione kryteria, chociaż dają tylko ogólne pojęcie o
ocenie harmonijności, stanowią cenną wskazówkę dla badającego pismo, kierując jego uwagę
na obserwację pisma jako całości.
Koncepcja Crepieux Jamina stała się bazą dla współczesnej grafologii francuskiej, ale nie
tylko. Jej kontynuatorem jest niemiecki psycholog i filozof Ludwig Klages, okrzyknięty
ojcem grafologii niemieckiej. Klages w pracy  Charakter pisma i charakter
opublikowanej w 1917r badał zależności mowy, mimiki i pisma, a za najważniejszą cechę
rękopisu uważał rytm. Na tej podstawie określał poziom formy witalnej tzw. formniveau. Jej
pierwszy najwyższy stopień w pięciostopniowej skali oceny poziomu formy, określał pismo
wyważone, ukształtowane, ułożone optymalnie. Wysoki poziom formy witalnej oznacza
oryginalność formy, ruchu, kombinacji oraz dynamizm i witalność. Niski poziom
odzwierciedla pismo mało oryginalne,  banalne , mało witalne, mechaniczne. Uważał, że
każda cecha pisma nabiera zróżnicowania w zależności właśnie od poziomu formniveau. Na
przykład: pismo pochylone w prawo może być sygnałem, z jednej, strony charakteru
ekstrawertywnego (wysoki poziom formniveau), z drugiej zaś, braku refleksyjności (gdy
poziom jest niski). Klages starał się o zaakceptowanie grafologii jako psychologicznej metody
diagnozowania i to dzięki niemu grafologia w Niemczech otrzymała naukową rangę jako
metoda diagnozowania.
9
B. Gawda, Psychologiczna analiza pisma, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1999, str. 40.
 Pomimo krytyki - za rolę, jaką odgrywała w niej intuicja (dyskusyjna była na przykład
kwestia precyzyjnego określenia poziomu formy witalnej)  koncepcja Klagesa stała się
wiodącą w grafologii niemieckiej. Dwubiegunowość interpretacji znaków graficznych
zaproponowana przez niego została wyraz
nie przedstawiona w pracach Alfonsa Luke
(między innymi  Jesteś taki, jak piszesz wydana w 1984 roku). Oznacza ona, że niemalże
każda właściwość pisma może mieć zarówno pozytywne jak i negatywne odniesienie
charakterologiczne, a zależy to od całościowego obrazu pisma. Pismo girlandowe, może
na przykład oznaczać, że autor rękopisu jest osobą życzliwą, dobroduszną, otwartą na
kontakty z ludz
mi, ale też może sugerować, że jest to człowiek podatny na wpływy, traktujący
rzeczy pobieżnie, wygodny. Przy równych, estetycznie rozplanowanych marginesach grafolog
wskaże raczej na cechy pozytywne, jeżeli zaś ogólny obraz pisma będzie sprawiał wrażenie
nieuporządkowanego i niechlujnego  cechy negatywne. Ten prosty przykład należy
traktować wyłącznie jako służący wyjaśnieniu kwestii dwubiegunowości interpretacji.
Grafolog zanim wyciągnie wnioski powinien poddać pismo obszernej i wnikliwej analizie.
Na tym tle polska grafologia przedstawia się bardzo skromnie, właściwie nie ma doniesień o
pracach, które w szczególny, istotny sposób wpłynęły na jej rozwój, nie wypracowano też
żadnych nowych teorii. Korzystano głównie z osiągnięć Michona, Crepieux-Jamina i
grafologii niemieckiej (Ludwig Klages). Jednym z pierwszych przekazów o grafologii, z
jakimi mógł zetknąć się polski czytelnik, był cykl artykułów J. Belejowskiej poświęcony
koncepcjom Michona, publikowany na łamach  Tygodnika Ilustrowanego , następnie jej
praca wydana w 1892 r.:  Grafologia, nauka poznania charakteru człowieka z jego pisma 10.
W 1904 r. ukazał się polski przekład  Podręcznika grafologii C. Lombroso i  Grafologia w
zarysie, czyli tajemnice piszącej ręki L. Bidermann. W 1914 r. opublikował  Grafologię
znany wróżbita Szyller- Szkolnik, a cztery lata póz
niej W. Kwiatkowski  Poznaj z wyglądu
i pisma przyjaciół i wrogów 11. Tuż przed wybuchem II wojny światowej wydana została
praca jednego z najbardziej znanych polskich grafologów Rafała Schermana  Pismo nie
kłamie. Psychografologia z ilustracjami . Scherman był ewenementem na skalę światową 
odgadywał bezbłędnie nie tylko płeć piszącego, wiek, dolegliwości i problemy, czy zamiary,
ale też bez problemów identyfikował narkomanów, alkoholików, hazardzistów, a także
osobników mających problemy finansowe. Opublikowano drukiem wyniki eksperymentów,
jakie prowadził wraz z dr Oskarem Fischerem w 1916 i 1917 roku we Wiedniu. Trafność
wniosków Schermana na podstawie analizy pisma przypisywano jednak raczej jego
10
B. Scudder, Sekrety Grafologii, Wydawnictwo Alfa, Warszawa 1995, str. 17.
11
Tamże, str. 16.
niezwykle rozwiniętej intuicji i zdolnościom jasnowidzenia, niż popartej naukowo wiedzy
grafologicznej12.
Po wojnie grafologia w Polsce rozwijała się w zasadzie wyłącznie w obrębie
kryminalistyki w zakresie ekspertyzy pisma. Jej nurt zwany psychografologią traktowano jako
pozbawiony wszelkiej naukowości i wiarygodności. Oto opinia W. Chłopickiego i J.
Olbrychta zawarta w książce  Wypowiedzi na piśmie jako objawy zaburzeń psychicznych :
 pomijamy tu sprawę grafologii, która na podstawie analizy pisma stara się wykryć
właściwości charakterologiczne danej jednostki (...) Pewne jej założenia nie mają
dostatecznych podstaw obiektywnych i przyrodniczych, jak np. przypisywanie kreskom
nadlinijnym znaczenia składników mających odzwierciedlać wyższe pierwiastki psychiczne i
odwrotnie  podlinijnym  znaczenia pierwiastków zmysłowych, przyziemnych, podobnie jak
przypisywanie stopniowi nachylenia pisma roli składnika emotywności. 13. Kegel podobnie,
ponad dwadzieścia lat póz
niej, twierdził, że teorie psychografologiczne nie mogą odgrywać
roli przy naukowym badaniu pisma.
Współcześnie obserwujemy w Polsce zmianę nastawienia do grafologii. Pojawiło się kilka
publikacji z pogranicza psychologii pisma i ekspertyzy. Warto wymienić w tym miejscu prace
badawcze Tadeusza Widły, w których zajął się problematyką wykazania różnic w grafizmie
kobiet i mężczyzn14, wyodrębnieniem cech pisma charakterystycznych dla osób
leworęcznych15, wskazaniem możliwości wykorzystania grafologii w doradztwie
zawodowym16. Związki pomiędzy cechami pisma a zachowaniem patologicznym badali
miedzy innymi M.Legień17, A.Feluś18. Uniwersytet Wrocławski, od lat osiemdziesiątych
prowadzi cykliczne międzynarodowe sympozja badań pisma. W materiałach tych sesji
opublikowano wiele ciekawych tekstów, między innymi wspomniane już opracowania Widły
dotyczące cech płci w piśmie ręcznym.
Mówiąc o grafologii w Polsce nie sposób pominąć wkładu tych, którzy opierając się na
materiałach z
ródłowych, w swoich publikacjach podejmują próby przedstawienia wiedzy
grafologicznej w taki sposób, aby uczynić ją bardziej zrozumiałą dla przeciętnego czytelnika
12
Red. M. Garncarek, Grafologia, Wydawnictwo Sport i Turystyka , Warszawa 1988, str. 12.
13
W. Chłopicki, J.S. Olbr ycht, Wypowiedzi na piśmie jako objawy zaburzeń psychicznych, PZWL,
Warszawa 1959.
14
T. Widła, Cechy płci w piśmie ręcznym, Uniwersytet Śląski, Katowice 1986.
15
T. Widła, Znamiona grafizmu leworęcznego, Wydawnictwo Uniwersyteckie, Wrocław 1992.
16
T. Widła, Określenie zawodu na podstawie pisma, Wydawnictwo Uniwersyteckie, Wrocław 1982.
17
M. Legień, Test pisma jako metoda diagnozowania w toksykomanii, Psychiatria Polska 18, Warszawa 1984 i
Test graficzny jako metoda oceny stanu psychofizycznego, Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminalistyki, t.
XXXVIII, Warszawa 1988.
18
A. Feluś, Odchylenia materialne w piśmie osobniczym  z pogranicza grafologii i ekspertyzy pismoznawczej,
Uniwersytet Śląski, Katowice 1979.
(I. Polańska, J.P. Zajączkowski, D. Tarczyński, B. Scudder)19. Każda z wymienionych
pozycji może stanowić podręcznik, zawierający podstawowe informacje, wprowadzające
czytelnika w tajniki grafologii, inspirujący do samodzielnych prób interpretacji pisma.
Pismo to odzwierciedlenie ruchu, gestu ręki piszącego np. na kartce papieru. Cechy
pisma będące tego wyrazem dostarczają informacji o uzdolnieniach, możliwościach i
umiejętnościach, celach życiowych, uczuciach i popędach. Im bardziej wyraz
ny jest obraz
ruchu, tym bardziej wymienione cechy i zachowania dominują w charakterze piszącego.
Charakterystycznymi elementami pisma, które tworzą obraz ruchu, są między innymi: arkada,
girlanda, kąt i nitka. Najłatwiej rozpoznawać je w literach  n ,  m . Opiszę je kolejno.
Arkada
Arkada charakteryzuje się pociągnięciami wypukłymi, rozpoczynającymi się kreską w
górę, a kończącymi kreską w dół. Symbolicznie można odnieść jej kształt do arkadowych
łuków w architekturze, które wykazywały maksymalną możliwość obciążenia.
Wzór arkady.
W interpretacji tego znaku wymienia się między innymi możliwość znoszenia dużego
obciążenia i otwarcie na siły pochodzące z wewnątrz. Inne wskazówki interpretacyjne:
zręczność w sprawach formalnych, pewność siebie, konserwatyzm, wysoki stopień
świadomości, postawa ochronna, zamknięty, dąży do ukrycia się, przywiązanie do konwencji,
fasada (udaje).
Osoba pisząca pismem arkadowym w pierwszej chwili może wydać nam się ostrożna, trudno
zdobyć jej zaufanie. Stara się ukryć swoje emocje przed światem zewnętrznym, nawet w
trudnych sytuacjach może nad sobą świetnie panować. Mówi się o niej, że jest odporna na
stres (nie daje się łatwo wyprowadzić z równowagi). Należy do tych, którzy tłumią emocje,
stres kumulują w sobie i gdy nie mają możliwości odreagowania zaczynają chorować.
19
I. Polańska, Grafologia dla każdego, wyd.  Wena Spółka Cywilna, Grodziska Mazowiecki 1990; J.P.
Zajączkowski, Grafologia. Charakter pisma mówi wszystko o człowieku, Wydawnictwo  Rój , Warszawa
1990; D. Tarczyński, Psychografologia, Studio Astropsychologii, Białystok 1995; B. Scudder, Sekrety
grafologii, Wydawnictwo  Alfa , Warszawa 1995.
Przykład pisma arkadowego.
Girlanda
Jest odwróceniem arkady i w interpretacji również prezentuje cechy odmienne. Otwarta u
góry może przypominać gest otwartej dłoni, wyrażającej gotowość do przyjęcia sygnałów z
zewnątrz, do negocjacji, do porozumienia. Piszący girlandy są najczęściej bezinteresowni,
otwarci na kontakt z drugim człowiekiem.
Wzór girlandy.
Wskazówki interpretacyjne: zrozumienie, życzliwość, dobroduszność, zgodność,
kontaktowość, towarzyskość, uprzejmość, otwartość, wrażliwość, podatność na wpływy,
miękkość, brak asertwności, wygodnictwo.
Przykład pisma girlandowego.
Kąt
Kąt przejawia nagłą zmianę kierunku pisma. Kreślenie liter kątowych wynika z napięcia
muskulatury, odpowiadającej za ten ruch, któremu towarzyszy takie samo napięcie
wewnętrzne. Podobnie, jak ostry jest wyraz pisma kątowego, tak bezkompromisowe jest
zachowanie autora rękopisu.
Forma kąta.
Wskazówki interpretacyjne: mocny, wytrzymały, konsekwentny, twardy, nieskłonny do
kompromisu, niechętnie przystosowujący się, mało elastyczny, niezadowolony,
konserwatywny, nie ulegający wpływom, nieustępliwy, agresywny, konfliktowy. Piszący
pismem  kątowym na ogół rzeczywistość postrzega jako  czarno- białą . W zależności od
pozostałych cech pisma może być krytyczny w stosunku do siebie  albo wciąż krytykować to
co robią inni. Generalnie  mocny, ale niełatwy charakter w kontekście relacji z innymi.
Pismo kątowe.
Nitka
Pismo nitkowe ma w swoim wyrazie kształt fali, węża, jest giętkie i chwiejne. Podobnie
chwiejny i niestały, ale również zdolny do przystosowania się może być jego autor.
Wzór nitki.
Wskazówki interpretacyjne: mistrzowskie pokonywanie przeszkód, nie lubi zobowiązań,
dyplomacja, spryt, talent aktorski, zmienność nastrojów, ruchliwość, przebiegłość, brak
wewnętrznej stabilności, niestałość, wewnętrzna anarchia. Piszący  nitką posiada zdolność
 chwytania okazji , dopasowywania swojego zachowania do okoliczności. A
atwo
przystosowuje się do sytuacji.
Przykład pisma nitkowego.
Zdarza się, że w rękopisie występuje mieszana forma kreślenia liter, tzn. może to być pismo
arkadowe z elementami kąta. W takim przypadku zalecam w pierwszych próbach analiz
grafologicznych określić, która cecha jest dominującą i prowadzenie analizy z tej
perspektywy.
Ćwiczenie dla Ciebie:
1. Wydaje się, że taką najbardziej  zagadkową i zarazem trochę kontrowersyjną postacią jest
osoba pisząca pismem nitkowym. Jeżeli w Twoim otoczeniu jest ktoś taki (może to jesteś Ty)
pomyśl, które z cech charakteru podanych w powyższej wskazówkach interpretacyjnych
ujawniają się w jego zewnętrznym zachowaniu?
2. Tak się składa, że podany powyżej przykład pisma kątowego reprezentuje również pismo
duże. Przypomnij sobie z lekcji poprzednich interpretację pisma dużego  spróbuj połączyć te
dwie cechy (pismo kątowe i duże) w króciutkiej analizie.
Powodzenia!