Niepokój o przyszłość RP w pamiętnikach Paska (krytyka sarmatyzmu)






Niepokój o przyszłość RP w pamiętnikach Paska (krytyka
sarmatyzmu)




Obraz sarmackiego życia drobnoszlacheckiego :


zamiłowanie do gospodarowania na ziemi;
lubowanie się w zabawach, biesiadach i uroczystościach z różnych
okazji;
wygłaszanie uroczystycz przemówień; cenienie sobie wysoko sztuki
krasomówczej;
zamiłowanie do przepychu, wystawności i rozrzutności;
częste pojedynki; przesadne dbanie o własny honor;
awantury, burdy obozowe, zajazdy, rokosze;
typ religijności: czysto zewnętrzna, dewocyjna pobożność; przekonanie o
szczególnej opiece Boga nad autorem;
wiara w zabobony, czary i cuda oraz brak zamiłowania do
wiedzy;

Pamiętniki - dokumentem świadomości szlachcica sarmaty :



Pasek, autor i bohater, jako przykład typowego sarmaty XVII w.; typowy przedstawiciel sarmatyzmu w
jego najbardziej ujemnych przejawach; dostrzegamy typowe
wady szlachty, takie jak:
zacofanie, konserwatyzm, kłótliwość, awanturnictwo, pijaństwo,
samochwalstwo, skłonność do bójek, przesadna duma, pewność siebie, ciasnota
horyzontów myślowych;
autor przekonany jest o
świetności polskiego ustroju i złotej wolności szlacheckiej; przywiązany do wolności
i przywilejów szlacheckich;
typowo sarmacki stosunek autora do własnej klasy; uważanie tylko
szlachty za godnÄ… przedstawicielkÄ™ narodu;
nie ma zastrzeżeń do stanu
stosunków społecznych; ucisk i niedolę chłopów traktuje za naturalny stan
rzeczy (chełpi się doprowadzeniem do skazania na tortury niewinnego
karbowego i wypędzeniem go ze wsi);
przekonany o wyższości
szlachty nad innymi stanami (pogarda dla mieszczan nowogródzkich i
gdańskich);
niechętny stosunek do innych narodów i przekonanie o wyższości Polaków
(Szwedzi “naród Å›wiÅ„ski", Moskale “naród
jaszczurczy", obyczaje duńskie
śmieszne i niegodne polskiej szlachty;
nietolerancja wobec ludzi innych wyznań (wrogi stosunek do
innowierców w Gdańsku);
tradycjonalizm; przywiązanie do tego, co dawne i swojskie, a niechęć do
tego, co nowe i obce;
zgodność jego postaw, poglądów, pojęć sądów, uznawanych wartości i
wyznawanych idei z poglądami i sądami ogółu szlachty drugiej połowy XVII w.;
wszystkie wymienione powyżej cechy polskiego szlachcica mogą świadczyć o
zacofaniu, a wręcz nierządu państwa Polskiego.