WETERYNARIA
NEONATOLOGIA
W PRAKTYCE
dr n. wet. Wiesław Bielas, lek. wet. Marta Siemieniuch
Katedra i Klinika Rozrodu Chorób Przeżuwaczy i Ochrony Zdrowia Zwierząt
Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Akademii Rolniczej we Wrocławiu
Żywienie i opieka
hodowlana
nad kociętami i szczeniętami
WYBRANE ASPEKTY W OKRESIE OD URODZENIA
DO UZYSKANIA DOJRZAA
OÅšCI PA
CIOWEJ  CZ. I
Streszczenie Abstract
Prawidłowa opieka oraz żywienie szczeniąt i kociąt od urodzenia do Proper care and feeding puppies and kittens straight from birth till
osiągnięcia dojrzałości hodowlanej decyduje o zdrowiu, zdolności reproductive maturity condition health and reproductive performan-
użytkowej i płodności osobników dorosłych. W tym okresie życia ce of adult animals. In these periods of puppies and kittens life
szczeniąt i kociąt często popełnia się wiele błędów żywieniowych. many nutritional mistakes are often made  and later it is virtually
Błędów tych nie można już póz
niej praktycznie naprawić. Dlatego impossible to correct them. Hence this paper presents the most
niniejsza praca prezentuje ważniejsze zagadnienia związane important aspects connected with feeding and rearing of puppies
z optymalnym żywieniem i odchowem szczeniąt i kociąt na po- and kittens. The authors focus on feeding orphaned and weaned
szczególnych etapach ich rozwoju. W pracy szczególną uwagę animals. They also present most frequently occurring nutritional
zwrócono na żywienie osobników osieroconych i odsadzonych. disorders of growing puppies and kittens.
Prezentujemy również najczęściej występujące zaburzenia w od-
żywianiu rosnących szczeniąt i kociąt.
SÅ‚owa kluczowe Key words
szczenięta, kocięta, żywienie, zaburzenia żywieniowe puppies, kittens, nutrition, nutritional disorders
OKRES ŻYCIA SZCZENI
T przeczyszczające umożliwiające usu- pada okres dużych przyrostów masy
I KOCI
T OD URODZENIA nięcie smółki. Oseski wchłaniają prze- ciała młodych. Mleko suki jest niewy-
DO ODSADZENIA OD MATKI ciwciała z siary matek przez pierwsze starczające dla prawidłowego rozwoju
Nowo narodzone, zdrowe szczenię 24-36 godzin (1), (fot. 1). ich organizmów, co z kolei wiąże się
lub kocię po znalezieniu brodawki gru- Zdrowe szczenięta i kocięta w pierw- z wymogiem podawania szczeniętom
czołu sutkowego matki zaczyna natych- szych dwóch tygodniach powinny tylko dodatkowej, łatwo przyswajalnej karmy
miast ssać. Młode cechują się pełnym ssać i spać. W pierwszych dniach ży- stałej, obok mleka matki (1).
wigoru, aktywnym odruchem ssania. cia oseski ssą matkę z częstotliwością Na nieadekwatne odżywianie spo-
Ślepe oseski poszukują sutków mat- 6-12 razy na dobę, spożywając średnio wodowane niską jakością mleka matki
ki, kierujÄ…c siÄ™ przy tym bodz
cami ter- 15 ml mleka suki na 100 g masy ciała (1). wskazuje ciągły płacz, skomlenie, niska
micznymi i zapachowymi (feromony), Z wiekiem ssą coraz rzadziej, w 2. tygo- aktywność ruchowa oraz mniejsza niż
(1). Hodowca powinien umożliwić ose- dniu życia ośmiokrotnie, od 4. tygodnia przewiduje norma dla danej rasy masa
skom jak najszybsze, jeszcze w trakcie sześciokrotnie, a pod koniec 6. tygodnia ciała młodych. W przypadku, gdy zdro-
trwania porodu, odnalezienie broda- pięciokrotnie w ciągu doby (Donath, cyt. we szczenięta i kocięta nie przybierają
wek sutkowych i w miarę potrzeby za 2), (fot. 2a, 2b). na wadze w sposób właściwy, o czym
pomagać w tym sztukom słabym. Ab- Dobrze odżywiana i znajdująca się najlepiej informuje codzienne ważenie
solutnie niezbędne jest dopilnowanie w dobrym stanie zdrowia matka za- kontrolne (fot. 3), należy rozpocząć do-
przez hodowcę, aby siara wydziela- spokaja zapotrzebowanie młodych na karmianie młodych pokarmem innym
na w czasie pierwszych 24-48 godzin składniki pokarmowe do 3.-4. tygo- niż mleko ich matki. Szczenię powinno
znalazła się w przewodzie pokarmo- dnia życia szczeniąt i 4. tygodnia życia przybierać od 2 do 4 g na dobę na 1 kg
wym osesków, dopóki nie posiadają kociąt. Mleko suki jest optymalnym oczekiwanej masy osobnika dorosłe-
one zdolności do trawienia białka (2). pokarmem do 2.-4. tygodnia życia ose- go danej rasy. Np. jeżeli osobniki do-
Należy tak postępować, ponieważ łoży- sków. Produkcja mleka u suki spada rosłe tej rasy ważą 15 kg, to szczenięta
sko suki tylko w minimalnym stopniu około 5. tygodnia po porodzie, a szcze- powinny przybierać od 30 do 60 g na
umożliwia przenikanie białek odpor- nięta zaczynają być wtedy przez sukę dobę w ciągu pierwszych pięciu mie-
nościowych do płodów w macicy (3). rzadziej i na krótszy okres dopuszcza- sięcy życia. Kocięta, które nie przybie-
Siara zawiera przeciwciała i związki ne do ssania (4). W tym czasie przy- rają na wadze od 10 do 15 g dziennie,
28 MAJ-CZERWIEC " 3/2006
WETERYNARIA
NEONATOLOGIA
W PRAKTYCE
Fot. 1 Fot. 2a
Fot. 2b Fot. 3 Fot. 4
płaczą, są niespokojne, słabe, apatyczne szczeniąt może zachęcać je do jedzenia, Kocięta zachęca się do jedzenia do-
 świadczą swoim zachowaniem, iż są przystawiając lub wkładając karmę do datkowego pokarmu w wieku 4 tygodni.
niedożywione przez kocicę. pyszczków (4). W tym czasie w płytkich pojemnikach
Szczenięta i kocięta można dożywiać Karmę stałą można podawać w for- można podawać papkę z dobrej karmy
zarówno przy pomocy suchych karm mie gotowanego i rozdrobnionego mięsa komercyjnej dla małych kociąt w skła-
przemysłowych (fot. 4), jak i pożywienia chudego, twarogu, żółtka jaja, gotowa- dzie: 1 część karmy suchej plus 3 części
przygotowywanego w warunkach domo- nych płatków owsianych lub preparatów mleka lub 2 części karmy z puszki, roz-
wych. W przypadku szczeniąt przecho- mlekozastępczych. Dokarmianie rozpo- mieszanej z 1 częścią mleka. Hodowca
dzenie z mleka matki na pokarm stały czyna się od umieszczenia małych ilo- może zachęcać młode do jedzenia mie-
powinno przebiegać stopniowo, począw- ści pokarmu przed pyszczkiem leżącego szanki przez dotykanie ich pyszczkami
szy od trzeciego tygodnia u ras miniatu- oseska (1). papki lub delikatne umieszczenie palca
rowych, a od czwartego tygodnia u ras Sawosz rekomenduje dokarmianie zanurzonego w karmie w mordce zwie-
dużych. W razie potrzeby można do- szczeniąt w trzecim, czwartym tygodniu rzęcia. Gdy kocię zaczyna jeść pokar-
karmiać młode, gdy otworzą oczy (2, 4). najpierw mlekiem zastępczym, a na- my podawane przez hodowcę, należy
Na początku dokarmiania szczeniąt do- stępnie mięsem i pokarmami stałymi stopniowo odstawiać mleko, aż mło-
datkową karmę zadaje się raz dzien- w zależności od liczby zwierząt w mio- de będzie mogło jeść tylko samą su-
nie, stopniowo zwiększając podaż, aż do cie i kondycji matki, pamiętając, iż do chą karmę bez potrzeby jej specjalnego
4-5 razy dziennie pod koniec czwarte- ósmego tygodnia życia szczenięta sła- rozrzedzania.
go tygodnia życia. Szczenięta powinny biej wykorzystują pokarmy węglowo- Według Hoskinsa dokarmianie kociąt
otrzymywać w tym czasie papkę w skła- danowe (5). mięsem i resztkami jedzenia domowego
dzie: 3 części wody plus 2 części karmy Christiansen zaleca dodatkowe dokar- jest niewskazane, gdyż powoduje rozbi-
puszkowanej dla ich grupy wiekowej. mianie szczeniÄ…t od czwartego tygodnia lansownie diety oraz niedobory lub nad-
Papkę należy umieszczać w płytkich na- życia, pokarmem w formie mieszaniny miary pewnych składników i substancji
czyniach, zachęcając młode do jedzenia. mleka krowiego i rozdrobnionego mięsa w organizmach rosnących kociąt. Mleko
Gdy szczenięta nauczą się chłeptać pap- z żółtkiem jaja kurzego. Masa tego pokar- krowie jest dla kociąt bardzo dobre i za-
kę, należy całkowicie zaprzestać rozrze- mu powinna początkowo wynosić 2 g na zwyczaj nie powoduje rozstroju przewodu
dzania karmy puszkowej wodą. Opiekun dobę i stopniowo wzrastać (3). pokarmowego w formie biegunek (4).
MAJ-CZERWIEC " 3/2006 29
WETERYNARIA
NEONATOLOGIA
W PRAKTYCE
Fot. 5 Fot. 6
Fot. 7 Fot. 8
ŻYWIENIE ODSADZONYCH Po odsadzeniu szczenięta powin- jednocześnie zarówno do niedoborów,
SZCZENI
T I KOCI
T ny otrzymywać karmę dobrej jakości, jak i do nadmiarów pewnych składników
Szczenięta i kocięta powinny być cał- o stałych porach, przy ciągłym, pełnym w organizmie (4).
kowicie odseparowane od matki, gdy dostępie do czystej, świeżej wody (2). Zapotrzebowanie na energię w pierw-
są w stanie samodzielnie jeść. Szcze- Szczenięta powinny początkowo dosta- szej i drugiej połowie wzrostu organizmu
nięta można odsadzać od matki wieku wać dzienną dawkę pokarmu podzieloną po odsadzeniu u szczeniąt ras małych,
od 7 do 12 tygodni, najczęściej następuje na 5 porcji. W 3. miesiącu zmniejsza się średnich i olbrzymich wynosi odpo-
to w wieku 8 tygodni, chociaż niektórzy częstotliwość karmień do 4, a w 5. mie- wiednio: 260 i 200 kcal/kg 0,75; 335 i 250
hodowcy czynią to w wieku 5-7 tygodni siącu do 3. Szczenięta powyżej 7. mie- kcal/kg 0,75 oraz 370 i 300 kcal/kg 0,75.
(1, 2, 5, 6, 7). Wcześniejsze odsadzanie, siąca życia zaleca się karmić dwukrotnie Obliczając zapotrzebowanie szczeniąt na
przed 6. tygodniem, powoduje proble- w ciÄ…gu dnia (8). Hoskins proponuje, aby energiÄ™ metabolicznÄ… stosujemy potÄ™-
my behawioralne w życiu dorosłych od odsadzenia do 6. miesiąca życia (do gowanie przez 0,75. Zapotrzebowanie to
osobników, dlatego najlepiej odsadzać 12. miesiÄ…ca u ras olbrzymich) szczeniÄ™ta oblicza siÄ™ ze wzoru 100 × W 0,75, gdzie
w wieku co najmniej 6 tygodni, przy były karmione co najmniej 3 razy dzien- W jest masą ciała psa wyrażoną w kilo-
bliskim kontakcie z człowiekiem. Waż- nie w regularnych odstępach czasowych, gramach (8).
ne jest, aby szczenię kupione przez no- zawsze o stałej porze (4). W żywieniu od- Gotowe karmy dla szczeniąt do 3 mie-
wego właściciela było karmione w ten sadzonych szczeniąt niektórzy zalecają siąca oznaczone są typem  puppy , po-
sam sposób przez pierwsze 7-14 dni. raczej nieznaczne niedokarmianie niż wyżej 3 miesiąca oznaczone zaś typem
Przez ten czas stopniowo przestawia- przekarmienie. Ponadto proponuje się,  junior . Szczenięta żywione wyłącznie
my szczenię na żywienie docelowe (8). aby stały pokarm w miseczkach dostęp- karmą przemysłową nie wykazują nie-
W żywieniu odsadzonych szczeniąt i ko- ny był tylko w określonych porach kar- doborów żywieniowych, dlatego wysoce
ciąt należy stosować tylko komponen- mienia, przez 20 minut, a nie przez cały niewskazane jest podawanie im dodatko-
ty o optymalnej strawności i wysokiej dzień (4), (fot. 5). wych pokarmów i odżywek mineralno-
wartości biologicznej (8). Oznaką tole- Karma dla odsadzonych szczeniąt i ko- -witaminowych (8).
rowania nowej karmy jest konsystencja ciąt powinna zawierać 80% składników W żywieniu odsadzonych szczeniąt
kału, który nie powinien być wodnisty strawnych, w tym: 25% białek (kocięta dietą domową, od 8 tygodnia życia stosuje
ani spieniony (2, 6). 35%), 7% tłuszczu (kocięta 17%), 3850 się w 2/3 mięso i w 1/3 składniki roślin-
Już w początkowym okresie odsadzenia kcal energii na 1 kg masy ciała (kocięta ne. Z mięs preferuje się drobiowe, cielęce
szczeniąt dokarmianie musi zaspokajać 3960 kcal), mniej niż 5% włókna, 1-1,8% i wołowe, wymieszane z gotowaną kaszą,
całkowite zapotrzebowanie na energię, wapnia, 0,8-1,6% fosforu, z większą za- makaronem i ryżem. Ryby, szczególnie
składniki pokarmowe i związki biolo- wartością wapnia niż fosforu. Dlatego morskie oraz karpie, należy skarmiać
giczne czynne. Po odsadzeniu szczenię w przypadku żywienia szczeniąt tylko po uprzednim przegotowaniu. Należy
wykazuje bardzo duże zapotrzebowanie komercyjną karmą przemysłową po- pamiętać o podawaniu 1 raz w tygodniu
na te składniki diety  równe potrzebom dawanie dodatkowych porcji mięsa lub ściętego żółtka jaja kurzego. Maksymalne
bytowym dwóch dorosłych psów danej resztek pokarmowych jest wysoce nie- wzbogacanie mieszanki tłuszczem zwie-
rasy (2, 8, 9). wskazane, ponieważ może doprowadzić rzęcym oraz olejem roślinnym nie powin-
30 MAJ-CZERWIEC " 3/2006
WETERYNARIA
NEONATOLOGIA
W PRAKTYCE
Fot. 9
no przekraczać łyżki deserowej na 0,5 kg ko pełnowartościowej karmy dla szczeniąt wzrostem organizmu spowodowanym
posiłku. Psom rosnącym należy dostar- rosnących w zależności od ich rasy oraz przekarmieniem. Zdecydowana więk-
czać aminokwasy egzogenne, takie jak: masy oraz unikanie dodatkowego poda- szość kociąt nie posiada wilczego ape-
arginina, histydyna, lizyna, izoleucuna, wania substancji czynnych, takich jak wi- tytu oraz nie należy do tzw.  niejadków .
walina, tryptofan oraz metionina. Nale- taminy, makro- i mikroelementy (4). Kocięta posiadające nieograniczony do-
ży pamiętać, iż podawanie w tym czasie Podobnie, jak w przypadku szczeniąt, stęp do pożywienia z reguły nie przeja-
mleka krowiego usposabia do wystą- również kocięta po odłączeniu od matki, dają się, tylko spożywają karmę co kilka
pienia biegunki u szczeniąt, kasza jęcz- które najczęściej ma miejsce w 8. tygo- godzin (fot. 8), (4). Jednak również u ko-
mienna doprowadza zaś do wzdęć (fot. 6). dniu, należy żywić przez około 1-2 ty- ciąt rosnących można doprowadzić do
Zmielone i ugotowane skorupki jaj są godni pokarmem stosowanym przed otyłości przez przesadną troskliwość
idealnym z
ródłem wapnia. Należy pamię- odsadzeniem. Przejście na nową dietę hodowców, nadmierną koncentrację
tać również o dodawaniu do pożywienia powinno być stopniowe i trwać do 2 ty- dodatków smakowo-zapachowych, biał-
mieszanki wapniowo-fosforanowej i pre- godni (7). Małe kocięta powinny być kar- ka i/lub energii w karmie, jak również
paratów mineralno-witaminowych (8). mione co najmniej 5 razy dziennie, od przez podawanie jednego posiłku dzien-
Resztki obiadowe, takie jak sosy, wędli- 4. miesiąca można liczbę posiłków ogra- nie dla kilku kociąt trzymanych w gru-
ny, słodycze, żółty ser, groch, soja i owoce niczyć do 3. Karmy przemysłowe uzna- pie (7). Dlatego w tym okresie życia
cytrusowe, zawierają czynniki antyżywie- nych firm są zazwyczaj zbilansowane pod można stosować żywienie  do woli na
niowe, np. alergeny. 30 g gorzkiej czeko- względem składników pokarmowych zasadzie stałego dostępu kociąt do po-
lady może wywołać śmiertelne zatrucie oraz energii i mogą stanowić dla kociąt żywienia tylko w wybranych sytuacjach
3-kilogramowego psa ze względu na za- pokarm pełnoporcjowy. oraz, tak jak i w przypadku szczeniąt,
wartość teobrominy. Mięso zawiera zbyt Dieta domowa powinna być zbilanso- należy unikać dodatkowego dodawania
dużo fosforu w stosunku do wapnia, dla- wana tak, aby pokryć zapotrzebowanie do posiłków pełnoporcjowych witamin
tego błędem jest podawanie szczeniakom kota na wszystkie niezbędne składniki i związków mineralnych (4).
nadmiernej jego ilości (fot. 7), (8). oraz energię. Rosnące koty w porów-
Prawidłowe żywienie odsadzonych naniu do psów wykazują większe zapo- Piśmiennictwo zostanie opublikowane
szczeniąt jest bardzo istotne, ponieważ trzebowanie na argininę, lizynę, taurynę wraz z II częścią rtykułu.
błędów żywieniowych tego okresu życia i około dwukrotnie większe na metioninę
psów nie można już póz
niej praktycznie i cystynę. Kocięta mogą spożywać białko
naprawić. Błędy w żywieniu szczeniąt o wysokiej dla nich wartości biologicznej dr n. wet. Wiesław Bielas
odbijają się w szczególności na zdolno- w formie surowego mięsa wołowego, cie- Katedra i Klinika
ści użytkowej oraz płodności osobników lęcego, baraniny i jagnięciny oraz białka Rozrodu, Chorób Przeżuwaczy
dojrzałych (2, 6, 9). jaj. Mięso drobiowe i królicze oraz ryby i Ochrony Zdrowia Zwierząt
Podsumowując, w żywieniu szczeniąt mogą być stosowane jedynie po uprzed- Wydziału Medycyny Weterynaryjnej AR
odsadzonych rekomenduje się ogranicza- nim ugotowaniu (7). we Wrocławiu
nie dostępności do dobrej karmy tylko do U odsadzonych kociąt praktycznie nie 50-366 Wrocław, pl. Grunwaldzki 49
określonego okresu czasu, podawanie tyl- notuje się problemów z nadmiernym e-mail: [e-mail]
32 MAJ-CZERWIEC " 3/2006