SZKOLENIE
Rys. Etapy prowadzenia działań powietrznodesantowych
Start samolotów odbywa się okreS
lonym porządku. Prze- rozpoznawcze, których zadaniem jest pozyskanie wiadomo-
lotu dokonuje się zgodnie z opracowanym profilem na róż- S
ci o obiekcie, a zwłaszcza o sposobie jego obrony i ochrony,
nych wysokoS
ciach. W okreS
lonej odległoS
ci od zrzutowiska o warunkach podejS
cia do obiektu, możliwoS
ciach wzmoc-
zmniejsza się prędkoS
ć przelotu i nabiera wysokoS
ci, na jakiej nienia przez przeciwnika obrony podejS
ciach do obiektu i sa-
planuje się zrzut. Naprowadzanie samolotów należy zwykle mego obiektu oraz o celach, które należy obezwładnić w cza-
do zadań grup naprowadzania lotnictwa zrzucanych wraz sie ogniowego przygotowania ataku na obiekt.
z pododdziałami rozpoznawczymi i ubezpieczającymi.
Działanie sił głównych obejmuje zazwyczaj: marsz
W ogniowym przygotowaniu desantowania biorą udział
do obiektu, atak, jego zniszczenie lub opanowanie, zorganizo-
siły i S
rodki lotnictwa bojowego oraz artyleria. Czas trwania
wanie obrony opanowanego obiektu lub wycofanie się po je-
ogniowego przygotowania może być różny, jednak uderzenia
go zniszczeniu oraz wykonywanie innych zadań do czasu po-
należy zakończyć 10 min przed zrzutem desantu.
łączenia się z wojskami własnymi.
Krytyczną fazą działań powietrznodesantowych jest walka
Podsumowując, należy stwierdzić, że przygotowanie
o opanowanie zrzutowiska. Należy wyznaczać siły i S
rodki
działań powietrznodesantowych wymaga szczegółowego roz-
do zwalczania przeciwnika na zrzutowisku oraz do prowadze-
patrzenia różnych prawdopodobnych sytuacji. Wymaga rów-
nia rozpoznania i ubezpieczenia rejonów zbiórek pododdzia-
nież opracowania wariantów działania w przypadku pojawie-
łów. Ponadto trzeba stworzyć ruchliwe odwody, aby móc
nia się nagłych, nieoczekiwanych zagrożeń.
szybko likwidować sytuacje kryzysowe lub błyskawicznie wy-
korzystać powodzenie.
SkutecznoS
ć wykonania zadania zależy od wielu czynni-
W etapie walki w celu opanowania (niszczenia) nakaza- ków, wS
ród których za istotne należy uznać zsynchronizowa-
nych obiektów jako pierwsze do działań przystępują patrole ne w czasie i przestrzeni użycie sił.
WIDZIEĆ, NIE BęDĄC WIDZIANYM
St. chor. Często podczas różnego rodzaju ćwiczeń taktycznych czy nawet codzien-
RAFAŁ
nego prowadzenia zajęć żołnierze nie przywiązują większej wagi do bar-
KUBIŃSKI
dzo ważnego elementu zabezpieczenia bojowego, jakim jest maskowa-
CENTRUM SZKOLENIA
nie. Na dobre maskowanie wpływa wiele czynników okreS
lanych w lite-
WOJSK LĄDOWYCH
raturze jako tzw. wskax
niki obecnoS
ci. Poznanie ich i zrozumienie pozwo-
li nie tylko uniknąć wykrycia, ale także wykryć tych, którzy chcą być niewidoczni dla oczu obserwatora.
obecnoS
ć żołnierza na polu walki wskazuje wiele wzrokowo (wybór miejsca ukrycia, kształt, cień, sylwetka,
Na elementów, tj. dx
więk, zapach czy widoczne
Na faktura obiektu, rozmieszczenie, barwa i ruch).
zmiany, jakie pozostawia on w otoczeniu. WS
ród tak pogru-
Wybór miejsca ukrycia. JeS
li obiekt nie pasuje do oto-
powanych elementów najważniejszy jest wygląd danego
miejsca, który może przyczynić się do wykrycia położenia żoł- czenia, jest łatwo zauważalny, powoduje to, że obserwator
nierza. Składają się na ten wygląd elementy postrzegane rozpoczyna szczegółową obserwację terenu. Błędem będzie
18 LISTOPAD 2006
SZKOLENIE
zły dobór roS
linnoS
ci do maskowania bez uwzględnienia ota- wówczas duże możliwoS
ci ukrycia się, ale równie dobrze mo-
czającego krajobrazu albo rozkopywanie płaskiego terenu że pojawić się jako czarna sylwetka na rozS
wietlonym tle.
w celu zbudowania osłony i ukrycia się za nią. Wybór miejsca
Na przykład kryjąc się za jakąS
osłoną terenową lub prze-
ukrycia zależy zatem od rodzaju terenu i zadania, a także
istoczywszy się w zieloną postać na zielonym tle, nie jeste-
współdziałania z innymi pododdziałami (żołnierzami). Należy
S
my jako tacy widoczni, ale u naszych stóp będzie leżał cień.
więc uwzględnić te elementy podczas dobierania wyposaże-
Należy także zwracać uwagę, by nie zmieniać naturalnego
nia i rodzaju kamuflażu.
układu cieni w otoczeniu lub nie rzucać cienia samemu
Kształt. WiększoS
ć obiektów można natychmiast rozpo-
na siebie (mając słońce za plecami, przód postaci jest
znać po ich kształcie, zwłaszcza gdy wyrax
nie odcinają się
za ciemny w stosunku do oS
wietlonego tła). Tego typu
one od tła. Człowiek rozpoznaje przedmioty przez kojarzenie
sztuczne cienie nienaturalnie kontrastują ze S
rodowiskiem
ich kształtu lub konturu. Przede wszystkim z daleka kontur
i rzucają się w oczy obserwatorów. W lesie zaS
, do którego
może być rozpoznany o wiele wczeS
niej niż szczegóły budo-
poszycia dociera S
wiatło (słońca, księżyca), należy unikać je-
wy danego przedmiotu. Ludzką sylwetkę (zwłaszcza głowę
go promieni i pozostawać w cieniu.
i barki) oraz ekwipunek (plecak) można łatwo zidentyfikować,
Sylwetka. Może być również wynikiem padającego cie-
o ile ich kształt nie został zmieniony. Z tego względu najwięk-
nia, choć przede wszystkim zależy od kształtu samego obiek-
sze znaczenie dla maskowania osób i przedmiotów ma zatar-
tu. Wszystko, co znajdzie się na kontrastującym tle, staje się
cie wyrax
nych krawędzi. W naturze występuje ogromna do-
natychmiast doskonale widoczne. Jednolite i płaskie tło, takie
wolnoS
ć i przypadkowoS
ć form i kształtów, ekwipunek zaS

jak woda lub niebo, powoduje wyrax
ne uwidocznienie nawet
ma raczej geometryczną formę  linie proste i wyrax
ne kąty.
najlepiej zamaskowanego obiektu. Za to obszar z niejednoli-
Istotną sprawą jest dobór nakrycia głowy. Często roz-
tym tłem rozmywa sylwetkę i utrudnia dostrzeżenie jej jako
strzyga o tym charakter otrzymanego zadania, do którego się
odrębnego obiektu  staje się ona częS
cią tła. Maskowanie się
przygotowujemy. Decydując się na kominiarkę, wybierzmy tę
przy użyciu zbyt dużej iloS
ci kamuflażu naturalnego (fot. 1a)
z cienkiej bawełny, dodatkowo maskując ją paskami materia-
może żołnierza zdemaskować, a ponadto utrudni, a nawet
łu lub siatki maskującej. Mając hełm, można zrobić  zasłonę
uniemożliwi sprawne posługiwanie się bronią.
na twarz ze sznurków z pozawiązywanymi supełkami, co do-
Jasna twarz i białe ręce odbijają S
wiatło i kontrastują
datkowo latem odstrasza komary. Głowa jest najbardziej ru-
z całą sylwetką (fot. 1b). Braki w maskowaniu natomiast
chliwym elementem ciała, dlatego bardzo ważne jest jej sku-
umożliwiają w sposób jednoznaczny rozpoznanie sylwetki
teczne zamaskowanie.
człowieka. WłaS
ciwe zamaskowanie rozmywa kontury ludz-
RoS
linne elementy maskujące umieszczone na bocznych
kiej sylwetki (fot. 1c) i zaciemnia odkryte częS
ci ciała, za-
kieszeniach munduru i pagonach oraz za pasem dają bardzo
pewniając jednoczeS
nie łatwy dostęp do posiadanego
dobry efekt w postaci zmiany kształtu elementów wyposaże-
uzbrojenia i umożliwiając swobodne prowadzenie obser-
nia, a także wzmacniają ochronę przed promieniowaniem
wacji. Żołnierz przesadnie zamaskowany musi podnieS
ć
podczerwonym.
głowę, aby cokolwiek zobaczyć (fot. 2a) przez gąszcz roS
lin
Maskując kształty ekwipunku, można przymocować umieszczonych na hełmie. Prawidłowo zamaskowany 
do niego kawałki siatki, gałązki itp., pamiętając jednak, by by- jest prawie niewidoczny (fot. 2c).
ło możliwe korzystanie z niego. Nie blokujmy zatem na sku-
Faktura obiektu. Obiekt staje się podejrzany, gdy jego
tek maskowania dostępu do kieszeni i sprzętu. Niex
le w tym
powierzchnia kontrastuje z otoczeniem. Obiekty o gładkiej
przypadku sprawdza się pokrowiec na plecak.
powierzchni odbijają S
wiatło i o wiele łatwiej je zauważyć niż
Karabinki i karabiny maszynowe mają regularne kształ- obiekty o nierównej powierzchni, na których dodatkowo two-
ty i zwykle są one oksydowane. Można wprawdzie użyć ko- rzy się gra cieni i S
wiateł, imitując zaroS
la, skałę czy poszycie
lorowych tasiemek do ich maskowania, lecz nie jest roz- leS
ne. Oczywiste jest, że lS
niąca powierzchnia sprzączek, wy-
tropne umieszczanie ich na kolbie karabinu, gdyż mogą po- pastowanych butów, zegarka lub lornetki jest doskonale wi-
wodować zeS
lizgiwanie się broni podczas strzelania. Po- doczna i skutecznie przyciąga uwagę obserwatora. Proble-
nadto nie należy umieszczać sztucznych S
rodków masko- mem jest podobieństwo faktury przedmiotu i tła.
wania na lufie, gdyż mogą zasłaniać przyrządy celownicze.
Należy mieć S
wiadomoS
ć, że żaden wzór nie jest w sta-
Poza tym podczas prowadzenia ognia lufa będzie się na-
nie zastąpić wyglądu powierzchni ziemi. Wszelakie mundu-
grzewała, a sztuczne materiały przymocowane do niej będą
ry maskujące nie wyglądają jak krajobraz. Dopiero połącze-
się palić, topić bądx
przyklejać.
nie ich z kamuflażem (zwłaszcza naturalnym) umożliwia
Cień. W słoneczny dzień S
wiatło jest zwykle bardzo silne,  wtopienie się w tło. Należy przy tym zwrócić uwagę, jak
w związku z tym każdy obiekt będzie rzucał cień. Kontrast  roS
nie nasz roS
linny kamuflaż: w naturze rzadko cokol-
między obszarami S
wiatła i cienia sprawia, że oko ludzkie nie wiek wyrasta poziomo. Używając więc do maskowania tra-
jest w stanie przystosować się do obu na raz. Cień stwarza wy, należy przymocować ją pionowo, nie zapominając, że
PRZEGLĄD WOJSK LĄDOWYCH 19
SZKOLENIE
Barwa. Kolor jest największym problemem w maskowa-
a) b) c)
niu. Jest S
ciS
le związany z miejscem ukrycia. W naturze wy-
stępuje całe mnóstwo różnych barw i odcieni. Należy zatem
możliwie najwierniej je naS
ladować  najlepiej używając natu-
ralnego kamuflażu, tzn. pozyskanych na miejscu gałęzi, liS
ci,
traw). Im bardziej barwa obiektu odcina się od barwy otocze-
nia, tym bardziej staje się on widoczny. Zwłaszcza gdy nie wy-
stępuje ta barwa w najbliższym otoczeniu.
NiewłaS
ciwie dobrany odcień nie spowoduje jedno-
znacznej identyfikacji przedmiotu, ale będzie niezwykle
pomocny w jego lokalizacji, a przede wszystkim przycią-
gnie uwagę (fot. 3).
Używając do maskowania liS
ci, pamiętajmy, że są one
Fot. 1. Sposób zastosowania roS
linnoS
ci do zniekształcenia sylwetki
jaS
niejsze od spodu i tą stroną powinny być zwrócone
żołnierza: a) zbyt dużo roS
linnoS
ci, b) zbyt mało roS
linnoS
ci, c) ma-
do maskowanego obiektu. NiewłaS
ciwe umocowanie ro-
skowanie właS
ciwe
ródło: L. Cacutt: Sztuka przetrwania. Warszawa 1995.
S
linnego kamuflażu zdemaskuje żołnierza, zamiast go za-
maskować. Ponadto unikajmy kolorów, które przyciągają
w dolnej częS
ci jest jaS
niejsza niż w górnej. Nawet najlepiej
oko. Kwiaty i ukwiecone gałęzie nie są dobrym maskowa-
dobrane, ale za to  poziome i odwrócone x
dx
bła trawy wy-
niem ze względu na ostroS
ć barwy i przyciąganie owadów.
różniają się na tle  pionowej łąki. Zwracać należy także
uwagę na szklane przedmioty, których używanie jest nie- Ruch. Sposób, w jaki obiekt się porusza, prawie za-
wsze stanowi ważną wskazówkę co do jego tożsamoS
ci.
zbędne (okulary, lornetki, lunety, zegarki, kompasy itp.).
Nawet przy całkowitym braku innych czynników ruch na-
Nie mogąc uniknąć ich stosowania, należy starać się, aby
tychmiast zdradza czyjąS
obecnoS
ć. Najbardziej przycią-
nie stanowiły x
ródła widocznych z daleka refleksów (przede
ga uwagę ruch gwałtowny lub urywany. Poruszając się,
wszystkim podczas słonecznej pogody).
należy zatem robić to powoli i płynnie (w zależnoS
ci
Buty można po prostu owinąć szmatami. Służy to także od wykonywanego zadania), przesuwając się za prze-
 rozmyciu S
ladów. Ze względu na dużą czepliwoS
ć do drzew szkodami terenowymi zapewniającymi osłonę. Należy
i krzewów nie nadaje się do tego celu siatka maskująca. Po- przy tym unikać niepotrzebnych ruchów. Pod uwagę na-
leży wziąć także otoczenie, w którym każda zmiana może
nadto nie należy owijać butów w czasie deszczu lub gdy jest
wywołać łatwe do zaobserwowania zachowania, np.: zry-
mokro i S
lisko, zwłaszcza podczas chodzenia po górach. Ma-
wające się nagle do lotu ptaki, uciekające zwierzęta, po-
skowaniu lS
niących butów służy zwyczajne wyciągnięcie no-
ruszającą się roS
linnoS
ć. Takie gwałtowne zmiany dla
gawek na cholewki.
każdego obserwatora mogą sygnalizować obecnoS
ć
Rozmieszczenie. W naturze rzadko zdarza się syme- przeciwnika. Prawdziwym kunsztem będzie wykorzysta-
trycznoS
ć rozmieszczenia. Lokując zatem grupę w terenie, nie ruchu spowodowanego wiatrem w celu niepostrzeżo-
nego przemieszczania się.
unikajmy umieszczania żołnierzy w liniach prostych
i w równych odstępach. Żołnierze, którzy będą wykonywać
Żołnierz, który wykonuję zadanie jako obserwator, po-
zadanie w równym szyku, mogą zostać wykryci wczeS
niej
winien korzystać z pełnego zakresu pola widzenia oczu, tak
niż grupa, która działała w nieregularnych odstępach i od-
ległoS
ciach.
a) b) c)
Fot. 2. Przykłady maskowania: a) zbyt dużo roS
linnoS
ci, b) zbyt ma-
ło roS
linnoS
ci, c) maskowanie właS
ciwe Fot. 3. Dobór sposobu maskowania do terenu
ródło: L. Cacutt: Sztuka przetrwania. Warszawa 1995. ródło: C. Schulze: Deutsche Fallschirmjager heute.
20 LISTOPAD 2006
SZKOLENIE
by jak najmniej poruszać głową. Wychylając głowę Z pewnoS
cią S
wieżo nabyta częS
ć munduru czy tekstylne
nad przeszkodę, należy pamiętać, że widać ją, zanim sami zasobniki można przed użyciem wyprać. Zmatowieją lekko,
coS
dostrzeżemy. Z tego względu lepiej nie wystawiać gło- a kolory stracą nieco na wyrazistoS
ci.
wy ponad przeszkodę, a obserwację w miarę możliwoS
ci

prowadzić z boku.
Zagadnienia te będą zawsze istotne podczas dobierania Podczas szkolenia żołnierzy szczególną uwagę należy
kamuflażu. Każdą z niebezpiecznych cech uda nam się zniwe- zwracać na wyrobienie w nich umiejętnoS
ci stosowania ka-
lować, maskując się lub eliminując wywołującą ją przyczynę.
muflażu. Należy im uS
wiadomić, że dobry kamuflaż jest pra-
LS
niący zegarek możemy osłonić specjalnym ochraniaczem
wie tak ważny jak umiejętnoS
ci strzeleckie. Dobrze ukryty i za-
lub po prostu zdjąć z ręki.
maskowany żołnierz, który jest słabym strzelcem, prawdopo-
dobnie przetrwa na polu walki dłużej niż x
le zamaskowany
Jeszcze jedna ważna kwestia to  nowoS
ć sprzętu i odzie-
strzelec wyborowy. Dlatego też bardzo ważne jest, by żołnie-
ży. Trudno w zasadzie okreS
lić, na czym to polega, ale nowe
zazwyczaj  lS
ni nowoS
cią , w przeciwieństwie do już znoszo- rze przykładali więcej wagi do maskowania oraz znali zasady
nych elementów. i sposoby dobierania właS
ciwego kamuflażu na polu walki.
Ogniowe przygotowanie ataku
w natarciu związku taktycznego
Natarcie jest podstawowym, rozstrzygającym rodzajem działań bo-
Płk dr
jowych polegającym na rażeniu przeciwnika, wykonaniu zdecydo- KRZYSZTOF
CZAJKA
wanego uderzenia, rozbiciu jego wojsk i opanowaniu zajmowane-
AKADEMIA OBRONY
go przez niego terenu. Tylko natarcie prowadzi do osiągnięcia
NARODOWEJ
ostatecznego sukcesu w walce. SkutecznoS
ć działań prowadzonych
przez nacierające oddziały i pododdziały związku taktycznego w dużej mierze zależy od wsparcia
ogniowego realizowanego  w warunkach naszych wojsk lądowych  głównie przez artylerię.1
ynika to z faktu, że występuje ona etatowo w struk- i strzelaniem na wprost wydzielonych S
rodków przeciw-
W turach organizacyjnych związków taktycznych i od- pancernych do obiektów przeciwnika rozmieszczonych
W
działów. Ponadto, funkcjonują dwie brygady artylerii na odcinku wejS
cia do walki w ugrupowaniu pierwszo-
na szczeblu wojsk lądowych, których częS
ć dywizjonów rzutowych batalionów, a do selektywnie wybranych, waż-
podporządkowuje się zazwyczaj ZT wykonującym główne nych obiektów  nawet w zasięgu posiadanego sprzętu.
zadania korpusu (komponentu lądowego), zwłaszcza pro- Jak już zaznaczono, OPA charakteryzuje się scentralizo-
wadzącym działania zaczepne. wanym użyciem wymaganej (możliwej) w danych warun-
kach liczby dywizyjnych, brygadowych i batalionowych
W działalnoS
ci ogniowej artylerii w natarciu ZT szcze-
S
rodków wsparcia ogniowego.
gólne miejsce zajmuje ogniowe przygotowanie ataku
Angażowane siły, czas trwania, strukturę i układ OPA
(OPA). W literaturze przedmiotu jest okreS
lane jako naj-
2
okreS
la się zwykle na szczeblu dywizji stosownie do sytu-
bardziej scentralizowany sposób użycia artylerii. Wystę-
acji taktycznej, której zasadniczym wyznacznikiem jest ro-
puje w końcowej fazie pierwszego etapu natarcia, tj. pod-
dzaj prowadzonego natarcia. Niewątpliwie największe po-
czas podejS
cia i rozwinięcia wojsk. W etapie tym prowa-
dzą również ciągłą walkę ogniową z artylerią przeciwnika
wydzielone pododdziały dalekonoS
nej artylerii ZT (korpu-
su), jak również  w miarę potrzeb i możliwoS
ci  zwal-
1
Inny, ważny komponent wsparcia ogniowego  LWL wykorzystuje się za-
cza się inne wybrane obiekty przeciwnika, np. S
rodki OPL
zwyczaj według planu dowódcy korpusu (komponentu lądowego). Nie
na kierunkach przelotu własnego lotnictwa (rys.).
można jednak wykluczyć przydziału nacierającemu związkowi taktyczne-
mu S
migłowców bojowych (do eskadry) oraz wydzielenia okreS
lonego wy-
Celem OPA jest naruszenie trwałoS
ci struktury obro-
siłku kawalerii powietrznej (do szwadronu). Szczupły skład lotnictwa my-
ny oraz stworzenie pododdziałom dogodnych warunków
S
liwsko-bombowego i wynikający z tego scentralizowany sposób użycia
powodują, że jego udział we wsparciu ogniowym wojsk jest niewielki. Wy-
do pobicia przeciwnika na zajmowanych pozycjach,
siłek lotnictwa myS
liwsko-bombowego przyznany wojskom lądowym przez
a także opanowanie obiektu poS
redniego. Ogniowe przy-
naczelnego dowódcę jest wykorzystywany według planu dowódcy korpu-
gotowanie ataku może składać się z 1-3 nawał ognio-
su (komponentu lądowego), na ogół poza strefą odpowiedzialnoS
ci związ-
wych artylerii połączonych z zakłócaniem elektronicznym ków taktycznych (powyżej 50-100 km od linii stycznoS
ci wojsk).
PRZEGLĄD WOJSK LĄDOWYCH 21