�ż




bierny produkcji przemysłowej, lecz również wszystkie inne problemy ludzkie. Nie wiedziano, że rozwiązania należy szukać zupełnie gdzie indziej.
Miłość nic jest skutkiem zaspokojenia seksualnego, lecz szczęście seksualne - a naweL znajomość tak zwanej techniki seksualnej - jest wynikiem miłości. Gdyby teza ta wymagała dowodu, abstrahując od codziennych obserwacji, moglibyśmy go bez trudu znaleźć w obszernym materiale danych psychoanalitycznych. Badania najczęściej występujących problemów seksualnych - płciowej oziębłości u kobiet lub lżejszych czy ostrzejszych form impotencji psychicznej u mężczyzn �" wykazują, żc przyczyną ich nic jest brak znajomości właściwej techniki, lecz różne hamulec, które miłość uniemożliwiają. U podłoża trudności, które nic pozwalają człowiekowi całkowicie się oddać, postępować w spontaniczny sposób, zaufać partnerowi seksualnemu w bezpośredniości i prostocie fizycznego zbliżenia, leży lęk przed drugą płcią lub nawet nienawiść do niej. Jeżeli człowiek mający pewne zahamowania seksualne potrafi wyzwolićsięod lęku czy nienawiści i w ten sposób stanic się zdolny do miłości - jego lub jej problem seksualny będzie rozwiązany. Jeżeli nie, nie pomoże znajomość techniki seksualnej.
Ale podczas gdy dane z zakresu psycłioanalityczncj terapii wykazują błędność koncepcji, jakoby znajomość odpowiedniej techniki seksualnej prowadziła do szczęścia seksualnego i miłości, podstawowe założenie, że miłość jest czynnikiem towarzyszącym obopólnemu seksualnemu zaspokojeniu, było w znacznej mierze wynikiem wpływu teorii Freuda. Dla Freuda miłość była zasadniczo zjawiskiem seksualnym, �ś...doświadczenie stwierdzające, iż miłość płciowa (genitalna) daje ludziom największe zadowolenie i stanowi dla nich właściwie wzorzec wszelkiego szczęścia, musiało iin nasunąć myśl, aby dalej szukać szczęścia w dziedzinie stosunków płciowych i w centralnym punkcie życia postawić erotykę seksualną”1. Uczucie miłości braterskiej według Freuda jest rezultatem pożądania seksualnego, w którym jednakżo instynkt seksualny przekształcił się w impuls w �śzakazanym kierunku”. �śMiłość ta była pierwotnie miłością zmysłową i w nieświadomości ludzi pozostału taką do dzisiaj"3. Jeśli chodzi o uczucie połączenia, jedności (uczucie oceaniczne), które jest istotą mistycznego doznania i źródłem najbardziej intensywnego przeżycia związku z jakąś drugą osobą lub z własnym bliźnim, Freud zinterpretował je jako zjawisko patologiczne, jako cofnięcie się do stanu wczesnego �śnieograniczonego narcyzmu"2 3.
Wystarczy postąpić na tej drodze o krok dalej niż Freud, by U2nać, że miłość sama w sobie jest zjawiskiem irracjonalnym. Różnica między miłością irracjonalną a miłością jako wyrazem dojrzalej osobowości dla niego nie istnieje. Twierdzi on w swoim artykule na temat transfcrencji miłości3, żc miłość przemieszczona nie różni się zasadniczo od �śnormalnego” zjawiska miłości. Zakochanie się zawsze graniczy z nienormalnością, zawsze towarzyszy mu zaślepienie oraz uczucie podporządkowania się pewnemu przymusowi; jest ono przeniesieniem związków z przedmiotami miłości z dzieciństwa. Miłością jako zjawiskiem racjonalnym, jako szczytowym osiągnięciem dojrzałości Freud się nic zajmował, gdyż problem ten dla niego nie istniał.
Jednakże nie należy przeceniać wpływu, jaki wywarły zapatrywania Freuda na pogląd, że miłość jest rezultatem zainteresowania seksualnego lub raczej, żc jest ona tym samym, co zaspokojenie seksualne, znajdujące odbicie w świadomym uczuciu. W istocie proces wynikania przebiegał w innym kierunku. Na zapatrywania Freuda w pewnej mierze wpływała atmosfera dziewiętnastego wieku, zyskały zaś one popularność na skutek dominujących nastrojów panujących po pierwszej wojnie światowej. Pewne czynniki, które wywarły wpływ zarówno na ogólnie przyjęte poglądy, jak też na teorie Freuda, były przede wszystkim reakcją na surowe obyczaje epoki wiktoriańskiej. Drugim czynnikiem
03
1
Z. Freud, Kultura jaka źródło cierpień, (w:) Człowiek, rełigia, kultura, prze). J. Prokopiuk, Warszawa 1967, s. 273.
2
Mhid.s. 27-1-27.**.
*    Ibid , a. 245.
3
   S. Freud, (Sesammeltc Werk. t. X, London 1U40-52.