„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Lucjan Klimuszko
Małgorzata Suszalska

Wykonywanie fundamentów i podmurówek pod
konstrukcje zduńskie 712[08].Z2.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
dr inż. Władysława Francuz
mgr inż. Anna Kusina


Opracowanie redakcyjne:
inż. Lucjan Klimuszko
mgr inż. Małgorzata Suszalska



Konsultacja:
mgr inż. Piotr Ziembicki




Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 712[08].Z2.02
Wykonywanie fundamentów i podmurówek pod konstrukcje zduńskie zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu zdun.
























Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie ..................................................................................................................4
2. Wymagania wstępne.........................................................................................................6
3. Cele kształcenia ................................................................................................................7
4. Materiał nauczania...........................................................................................................8

4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
obowiązujące podczas wykonywania fundamentów i podmurówek pod konstrukcje
zduńskie ............................................................................................................................8

4.1.1. Materiał nauczania ................................................................................................8
4.1.2. Pytania sprawdzające ............................................................................................9
4.1.3. Ćwiczenia ........................................................................................................... 10
4.1.4. Sprawdzian postępów ......................................................................................... 10

4.2. Wykonywanie rusztowań kozłowych ...................................................................... 11

4.2.1. Materiał nauczania .............................................................................................. 11
4.2.2. Pytania sprawdzające .......................................................................................... 15
4.2.3. Ćwiczenia ........................................................................................................... 15
4.2.4. Sprawdzian postępów ......................................................................................... 17

4.3. Wykonywanie wykopów pod fundamenty .............................................................. 18

4.3.1. Materiał nauczania .............................................................................................. 18
4.3.2. Pytania sprawdzające .......................................................................................... 20
4.3.3. Ćwiczenia ........................................................................................................... 20
4.3.4. Sprawdzian postępów ......................................................................................... 21

4.4. Wykonywanie szalunków fundamentu ...................................................................22

4.4.1. Materiał nauczania .............................................................................................. 22
4.4.2. Pytania sprawdzające .......................................................................................... 24
4.4.3. Ćwiczenia ........................................................................................................... 25
4.4.4. Sprawdzian postępów ......................................................................................... 26

4.5. Wykonywanie zbrojenia i betonowanie fundamentów........................................... 27

4.5.1. Materiał nauczania .............................................................................................. 27
4.5.2. Pytania sprawdzające .......................................................................................... 30
4.5.3. Ćwiczenia ........................................................................................................... 30
4.5.4. Sprawdzian postępów ......................................................................................... 32

4.6. Murowanie fundamentów pod piece na stropach i gruncie, z zachowaniem zasad
wiązania cegieł ................................................................................................................ 33

4.6.1. Materiał nauczania .............................................................................................. 33
4.6.2. Pytania sprawdzające .......................................................................................... 38
4.6.3. Ćwiczenia ........................................................................................................... 38
4.6.4. Sprawdzian postępów ......................................................................................... 41

4.7. Podwieszanie do belek stalowych, podciąganie klinami i zdejmowanie deskowania
po związaniu zaprawy w płycie ceglanej........................................................................ 42

4.7.1. Materiał nauczania .............................................................................................. 42
4.7.2. Pytania sprawdzające .......................................................................................... 44
4.7.3. Ćwiczenia ...........................................................................................................44
4.7.4. Sprawdzian postępów .........................................................................................45

4.8. Osadzanie odcinków belek dwuteowych w ścianie kominowej i wykonywanie płyty
ceglanej opartej na tych belkach, do posadowienia pieca w budynku o stropach
drewnianych ...................................................................................................................46

4.8.1. Materiał nauczania ..............................................................................................46
4.8.2. Pytania sprawdzające ..........................................................................................50

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

4.8.3. Ćwiczenia ...........................................................................................................50
4.8.4. Sprawdzian postępów ......................................................................................... 52

4.9. Ustawianie obiektów zduńskich przy ścianach w zależności od rodzaju materiału
ścian ................................................................................................................................53

4.9.1. Materiał nauczania .............................................................................................. 53
4.9.2. Pytania sprawdzające .......................................................................................... 53
4.9.3. Ćwiczenia ...........................................................................................................54
4.9.4. Sprawdzian postępów ......................................................................................... 55

5. Sprawdzian osiągnięć .....................................................................................................56
6. Literatura ....................................................................................................................... 61

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten przeznaczony jest dla uczniów, kształcących się w zawodzie zdun.

Opracowany został na podstawie modułowego programu nauczania, standardów wymagań
egzaminacyjnych oraz podstawy programowej. Obejmuje on zagadnienia dotyczące
wykonywania fundamentów i podmurówek, niezbędnych do ustawiania konstrukcji
zduńskich. W skład poradnika wchodzą również zagadnienia związane z robotami ziemnymi,
ciesielskimi, betoniarskimi, zbrojarskimi i murarskimi. Szczególną uwagę zwróć na bardzo
ważne zagadnienia: ustawianie deskowania oraz murowanie płyt ceglanych stropowych
i fundamentowych. Z powodu zagrożeń związanych z wykonywaniem robót w wykopach,
montażem i demontażem rusztowań i deskowań, a także wykorzystaniem urządzeń
mechanicznych, powinieneś bezwzględnie przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy.

W poradniku znajdziesz:

−

wprowadzenie,

−

wymagania wstępne, jakie powinieneś spełnić przed przystąpieniem do opanowywania
nowego materiału nauczania,

−

cele kształcenia w zakresie opanowywania nowych umiejętności, jakie nabędziesz,
poznając sposoby i metody wykonywania podmurówek i fundamentów pod konstrukcje
zduńskie,

−

materiał nauczania, czyli informacje niezbędne do opanowania nowych umiejętności.
Materiał nauczania zawiera podstawowe pojęcia, definicje, opisy zjawisk i procesów
technicznych oraz rysunki i tabele. Umożliwia samodzielne przygotowanie się
do zaliczania sprawdzianów wiedzy i wykonywania zalecanych ćwiczeń,

−

pytania sprawdzające przeznaczone do samodzielnego sprawdzania własnych
umiejętności, niezbędne do wykonania ćwiczeń,

−

ćwiczenia, które dostosowane są do treści kształcenia, składające się z: poleceń,
określających jakie czynności należy wykonać, a także wykazu materiałów, sposobów
i metod wykonania na poszczególnych etapach oraz wyposażenia stanowiska pracy.
Ćwiczenia staraj się wykonywać dokładnie, zgodnie z zaleceniami i wskazówkami
nauczyciela,

−

sprawdzian postępów, który posłuży Ci do sprawdzenia swoich umiejętności z tego
zakresu materiału i w przypadku ujawnienia pewnych niedociągnięć – ich uzupełnienia,

−

sprawdzian osiągnięć, czyli przykładowy zestaw zadań z instrukcją ich wykonania i kartą
odpowiedzi. Będzie on przeprowadzony na zakończenie cyklu kształcenia jednostki
modułowej. Umożliwi on sprawdzenie wiadomości i umiejętności nabytych podczas
realizacji programu nauczania.

−

wykaz literatury na końcu poradnika, z której możesz skorzystać, aby poszerzyć wiedzę
na ten temat.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

Schemat układu jednostek modułowych

712[08].Z2

Technologia budowy konstrukcji zduńskich

712[08].Z2.01

Wykonywanie prac przygotowawczo

zakończeniowych w robotach zduńskich

712[08].Z2.02

Wykonywanie fundamentów i podmurówek pod

konstrukcje zduńskie

712[08].Z2.03

Wykonywanie pieców kaflowych

712[08].Z2.04

Wykonywanie pieców komorowych

712[08].Z2.05

Wykonywanie pieców przenośnych i pieców innych

systemów

712[08].Z2.06

Wykonywanie kominków

712[08].Z2.07

Wykonywanie trzonów kuchennych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś, umieć:

−

charakteryzować proces spalania paliw technicznych,

−

wyjaśniać zasadę ciągu kominowego,

−

określać na podstawie dokumentacji przebieg kanałów dymowych, spalinowych

i wentylacyjnych,

−

właściwie lokalizować kanał spalinowy, dymowy i wentylacyjny,

−

przygotowywać materiały stosowane do budowy konstrukcji zduńskich i kominiarskich,

−

przygotowywać zaprawy ognioodporne,

−

dobierać i przygotowywać narzędzia i sprzęt niezbędny do wykonywania prac zduńskich

i kominiarskich,

−

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony

środowiska podczas wykonywania prac zduńskich i kominiarskich,

−

wykonać różne typy rusztowań,

−

sporządzić zapotrzebowanie materiałowe na podstawie rysunków konstrukcyjnych,

−

rozpoznać i dobrać narzędzia zduńskie,

−

wykonać konserwację narzędzi zduńskich,

−

sporządzić przedmiar robót,

−

zinterpretować dokumentację techniczną dotyczącą robót zduńskich,

−

zorganizować i zlikwidować stanowisko pracy zduna na budowie,

−

zorganizować i zlikwidować stanowisko pracy w warsztacie rzemieślniczym,

−

wykonać trasowanie położenia konstrukcji zduńskiej,

−

wymurować ścianki na zaprawie murarskiej,

−

wykonać spoinowanie elementów w ścianach konstrukcji zduńskich,

−

wykonać kredowanie spoin,

−

wykonać fugowanie spoin,

−

przygotować pastę grafitową,

−

wykonać grafitowanie armatury w konstrukcjach zduńskich,

−

wykonać obmiar prac zduńskich,

−

rozliczyć robociznę,

−

rozliczyć zużyte materiały na podstawie norm materiałowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostko modułowej powinieneś, umieć:

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz

przeciwporażeniowej obowiązujące podczas wykonywania fundamentów i podmurówek
pod konstrukcje zduńskie,

−

utrzymać porządek na pomoście rusztowania,

−

zorganizować i zlikwidować stanowisko wykonania fundamentów i podmurówek

pod konstrukcje zduńskie,

−

wykonać szkice fundamentów i podmurówek,

−

zaplanować kolejność robót,

−

wykonać proste prace murarskie,

−

wymurować fundamenty pod piece na stropach,

−

wymurować fundamenty pod piece na gruncie,

−

osadzić belki na ścianie kominowej,

−

podwiesić deskowanie do belek,

−

podciągnąć deskowanie klinami,

−

zdjąć deskowanie,

−

wykonać płyty ceglane,

−

ustalić położenie obiektów zduńskich w zależności od rodzaju materiałów z jakich

wykonane są ściany,

−

wykonać wykop w gruncie pod fundament,

−

wykonać szalunki fundamentów,

−

wykonać zbrojenie i wylać fundamenty,

−

zdjąć szalunki po uzyskaniu normatywnej wytrzymałości betonu,

−

wykonać obmiar prac, rozliczyć narzędzia, materiały i sprzęt,

−

sprawdzić poprawność wykonanych prac,

−

wykonać prace zgodnie z warunkami technicznymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony

przeciwpożarowej obowiązujące podczas wykonywania
fundamentów i podmurówek pod konstrukcje zduńskie

4.1.1. Materiał nauczania

Fundament, na którym może być ustawiony piec lub trzon kuchenny, musi być

dostatecznie wytrzymały i sztywny, aby nie uległ ugięciu czy popękaniu, pod jego ciężarem.
Rodzaj fundamentu jest zależny od tego, na jakiej podstawie ma być posadowiony.
W zależności od właściwości i przeznaczenia miejsca rozróżnia się fundamenty ustawione
w pomieszczeniu niepodpiwniczonym na podłodze lub bezpośrednio na gruncie oraz
na stropach ogniotrwałych.

Konstrukcje zduńskie ustawiane mogą być na fundamencie lub podmurówce z cegieł

ułożonych na płask grubości 6,5 cm na zaprawie cementowo – wapiennej. Wysokość
podmurówki zależy od konstrukcji stropu i rodzaju posadzki.

Przy wykonywaniu robót murowych można zatrudnić pracowników o pełnej sprawności

fizycznej oraz dobrym wzroku i słuchu. Do czynników mających wpływ na bezpieczeństwo
pracy przy wykonywaniu robót murowych, należą między innymi:

−

prawidłowe rozmieszczenie materiałów,

−

stan techniczny narzędzi,

−

właściwe zorganizowanie stanowisk roboczych oraz utrzymanie ładu i porządku.

W czasie murowania murarze i pomocnicy powinni chronić palce przed zdarciem

naskórka, poprzez zakładanie rękawic i innych środków ochrony indywidualnej. Skaleczenia,
otarcie naskórka palców rąk może nastąpić w czasie przycinania cegieł całych na ułamkowe
oraz samych czynności murowania. W celu zabezpieczenia rąk przed żrącym działaniem
zaprawy należy je natłuścić kremami lub wazeliną.

Podczas wykonywania fundamentów i podmurówek pod konstrukcje zduńskie może

nastąpić zranienie ostrymi narzędziami (przecinak, młotek, szlifierka) pracownika – zduna. Po
zranieniu najczęściej występują krwotoki zewnętrzne, których objawami są:

−

bladość ciała,

−

przyspieszenie tętna,

−

ogólne osłabienie,

−

zimny pot i szum w uszach,

−

niepokój.

Zatamowanie krwotoku może nastąpić przez:

−

uniesienie kończyny,

−

ucisk ręczny w miejscu wypływu krwi,

−

założenie opatrunku uciskowego.

Przed uciskiem ranę należy zdezynfekować i przykryć gazą opatrunkową. Opatrunek

uciskowy polega na nałożeniu na ranę czystego opatrunku osłaniającego i uciśnięcie go
wałkiem ze zwiniętego bandaża, ligniny, waty, a następnie umocowaniu go opaską
dociskającą.

Pracownik wykonujący roboty murarskie powinien być wyposażony w odzież i obuwie

robocze:

−

kamizelkę ciepło - ochronną,

−

rękawice drelichowe,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

−

okulary,

−

fartuch przedni,

−

hełm ochronny,

oraz odpowiednie środki ochrony indywidualnej:

−

czapkę drelichową lub beret,

−

ubranie drelichowe lub kombinezon drelichowy,

−

trzewiki skórzane,

−

lub trzewiki gumowe.

Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie

robocze oraz środki ochrony indywidualnej, a także informować go o celu i sposobach
posługiwania się tymi środkami. Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy
bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych
do stosowania na danym stanowisku pracy. Środki ochrony indywidualnej oraz odzież
i ubranie robocze (dostarczone prze pracodawcę) stanowią własność pracodawcy.
Zobowiązany jest on zapewnić ich pranie, konserwację, naprawę, odpylanie i odkażanie.

Przy ręcznym przemieszczaniu przedmiotów – tam gdzie jest to możliwe – należy

zapewnić sprzęt pomocniczy odpowiednio dobrany do ich wielkości, masy i rodzaju,
zapewniający bezpieczne i dogodne wykonywanie pracy. Przedmiot przemieszczany ręcznie
nie powinien ograniczać pola widzenia pracownika. Niedopuszczalne jest ręczne
przemieszczanie przedmiotów przez pomieszczenia, schody, korytarze albo drzwi zbyt wąskie
w stosunku do rozmiarów tych przedmiotów, jeżeli stwarza to zagrożenie wypadkowe.

Masa przedmiotów przenoszonych przez jednego pracownika (pełnoletniego mężczyznę)

nie może przekraczać:

−

30 kg przy pracy stałej,

−

50 kg przy pracy dorywczej.

Sposób ładowania oraz rozmieszczania ładunków na taczkach powinien zapewnić ich

równowagę i stabilność podczas przemieszczania.

Przed dopuszczeniem pracownika do ręcznych prac transportowych pracodawca jest

obowiązany:

−

przeszkolić pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym

w szczególności w zakresie prac transportowych,

−

zapewnić pracownikom informacje dotyczące przemieszczanego przedmiotu,

−

zapoznać z wymogami ergonomii, w tym z wynikami oceny ryzyka zawodowego,

poinformować o środkach bezpieczeństwa zapobiegającym urazom.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakim warunkom powinien odpowiadać fundament pod piec lub trzon kuchenny

ze względu na bezpieczeństwo konstrukcji?

2. Jakie cechy psychofizyczne powinien posiadać pracownik wykonujący konstrukcje

murowe?

3. Jakie czynniki mają decydujący wpływ na bezpieczeństwo podczas prac murarskich?
4. Na jakie urazy fizyczne są narażeni murarze oraz ich pomocnicy?
5. Jakie narzędzia mogą spowodować skaleczenia?
6. Jak należy zabezpieczyć ręce przed urazami oraz żrącym działaniem zapraw

budowlanych?

7. Jakim warunkom powinny odpowiadać stanowiska pracy pod względem bezpieczeństwa

i higieny pracy?

8. Jakie wyposażenie w odzież i obuwie robocze powinien otrzymać pracownik podczas

wykonywania robót murarskich?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

9. Jakie środki ochrony indywidualnej są niezbędne podczas murowania?
10. Jakie są obowiązki pracodawcy w zakresie zabezpieczenia podczas prac murarskich?
11. Co oznaczają pojęcia: ręczne prace transportowe i praca dorywcza?
12. O czym powinni być poinformowani pracownicy zatrudnieni do ręcznych prac

transportowych?

13. Jaka jest dopuszczalna masa przedmiotów przenoszonych przez jednego dorosłego

pracownika?

14. Jak powinny być utrzymane drogi dla taczek podczas transportowania?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Udziel pierwszej pomocy współpracownikowi (koledze), który uległ zranieniu,

uszkadzając tkankę i przerywając skórę ręki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zatrzymać krwotok (krwawienie),
2) zabezpieczyć ranę przed zakażeniem przez oczyszczenie okolicy rany benzyną, eterem

lub spirytusem,

3) spłukać ranę 3% roztworem wody utlenionej,
4) przykryć miejsce zranione wyjałowioną gazą,
5) umocować opatrunek bandażem,
6) skierować ewentualnie do szpitala,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

benzyna, eter,

−

spirytus odkażający,

−

wyjałowiona gaza,

−

woda utleniona,

−

bandaż,

−

pęseta.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

TAK NIE

1) ustalić rodzaj narzędzi lub sprzętu, które mogą zranić pracującego?





2) określić stan poszkodowanego po zranieniu?





3) ustalić stopień uszkodzenia?





4) ustalić rodzaj rany?





5) zatrzymać krwotok?





6) zabezpieczyć ranę przed zakażeniem?





7) opatrzyć ranę przy użyciu dostępnych środków?





8) umocować opatrunek?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

4.2. Wykonywanie rusztowań kozłowych

4.2.1. Materiał nauczania

Podstawowym rusztowaniem przy pracach zduńskich jest tradycyjne rusztowanie

na kozłach (kobyłkach). Rusztowanie to składa się z kozłów oraz ułożonego na nich pomostu
z desek. Kozły wykonuje się w dwóch rodzajach: dłuższe i krótsze.

Kozły mają długość 1,0÷1,2 m lub 2,0÷2,2 m oraz wysokość 1,0÷1,2 m. Leżnie

o wymiarach 120×120 mm i nogi kozłów o wymiarach 76×76 mm należy wykonać
z krawędziaków. Nogi kozłów, pochylone do poziomu pod kątem około 70

o

, powinny być tak

przycięte, aby opierały się całym przekrojem na podłożu. W celu nadania kozłom sztywności
należy stężyć je deskami w czerech płaszczyznach.

Rys. 1. Kozły o dwóch różnych długościach [9, s. 213]

Kozły rozstawia się w odstępach nie większych niż 1,5 m i układa na nich pomost

z dwóch warstw desek o grubości 32 mm i szerokości 18 cm. Deski pomostu łączy się tylko
nad kozłami na zakład, zwracając uwagę na to, by nie był on mniejszy niż 20 cm, licząc
od osi oparcia.

Rusztowanie na kozłach może być ustawiane jako jedno – lub dwupoziomowe.

Przy ustawianiu rusztowań w dwóch poziomach, na pomoście pokrywającym dolne kozły
ustawia się kozły górne, krótsze, pozostawiając wolny pas szerokości około 1,0 m, służący
do transportu materiałów. Wejścia i wyjścia z pomostów powinny odbywać się po
schodniach, czyli pochylniach zaopatrzonych w listwy przeciwpoślizgowe, poręcze
i odbojnice. Rusztowanie na kozłach jest rusztowaniem typowym i wszystkie zasady
wykonywania oraz eksploatacji są znormalizowane.

Rys. 2. Rusztowanie kozłowe dwupoziomowe [9, s. 213]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Stosowane jest także rusztowanie kozłowe stalowe. Wysokość tego rusztowania nie może

być większa od 4,0 m. Kozioł (kobyłka) zaciskowy składa się z dwóch ram wykonanych
z kątowników stalowych stanowiących nóżki oraz z ryg drewnianych z desek o grubości
38 mm. W celu ustawienia kozła nasuwa się na deskę nóżki ustawiając je w położeniu
ukośnym. Dzięki takiemu ustawieniu ram następuje zaciśnięcie deski i usztywnienie kozła. Po
ułożeniu pomostu na kozłach rusztowanie jest gotowe do użytku.

Rys. 3. Kobyłka zaciskowa [1, s. 169]

Rys. 4. Rusztowanie kozłowe stalowe [28]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Rys. 5. Sposób układania desek pomostu [4, s. 45]

Rusztowanie stolikowe z wysuwanymi nóżkami i zaciskami stanowi pewną odmianę

rusztowania na kozłach. Rusztowanie to składa się ze stolików ustawionych na styk.
Konstrukcję stolika stanowi rama z rur stalowych o średnicy 24 mm. Na ustawionej ramie
układa się pomost roboczy, składający się z dwóch ryg wykonanych z krawędziaków lub bali
i ułożonych na nich desek. Gdy stoliki ustawia się na styk, rygi odpowiednich pomostów
zachodzą wzajemnie na siebie. W celu uzyskania rusztowania podwójnej wysokości (1,8 m)
ustawia się dwa stoliki jeden na drugim, łącząc je ze sobą specjalnym trzpieniem
łącznikowym. Trzpień ten wkłada się jednym końcem w górny koniec dolnego stolika
(w miejsce rozpory), drugim zaś w dolny koniec stolika ustawionego wyżej.

Rys. 6. Rusztowanie stolikowe: a) widok ogólny rusztowania, b) widok z góry – ustawienie stolików na styk,

c) trzpień łącznikowy [24, s. 225]

Innym rodzajem rusztowania, które może być zastosowanie w robotach zduńskich jest

rusztowanie stojakowe teleskopowe. Rusztowanie to składa się ze stojaków 1, poprzecznic
(ryg) 2 i pomostu 3. Wysokość stojaka może być regulowana dzięki wysuwanemu z obudowy
trzpieniowi. Trzpień po wysunięciu zamocowuje się w żądanym położeniu za pomocą
zawleczki przepuszczanej przez otwór w rurze i trzpieniu. Stojaki łączy się ze sobą
poprzeczkami z kątownika, zapewniającymi stateczność rusztowania.

Maksymalne obciążenie pomostów tych rusztowań wynosi 1500 N/m

2

(1,5 kN/m

2

).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Rys. 7. Rusztowanie stojakowe teleskopowe [24, s. 225]: a) stojak, b) widok boczny rusztowania

1 – stojak, 2 – poprzecznica (ryga), 3 - pomost

Rys. 8. Rusztowanie ruchome teleskopowe [28]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany wykonania ćwiczeń.

1. Jakie rodzaje rusztowań stosuje się do robót zduńskich?
2. Z jakich elementów składa się rusztowanie kozłowe?
3. Jak zbudowane są kozły?
4. Jakie są wymiary kozłów?
5. W jakich odstępach ustawia się kozły?
6. Jak jest wykonywany pomost?
7. W jaki sposób łączy się deski pomostu?
8. Jakie zasady obowiązują przy układania rusztowania dwupoziomowego?
9. Jak jest zbudowany kozioł stalowy zaciskowy?
10. Jak jest zbudowane rusztowanie stolikowe?
11. Z jakich elementów ustawia się rusztowanie stolikowe?
12. Jak jest zbudowane rusztowanie stojakowe teleskopowe?
13. Jakie jest dopuszczalne obciążenie rusztowań kozłowych?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj stalowe kozły zaciskowe do wykonywania obiektów zduńskich.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić stan techniczny ram do ustawienia kozłów,
3) sprawdzić jakość drewna, z którego wykonane są rygi,
4) nasunąć pierwszą ramę kozła na rygę drewnianą,
5) nasunąć drugą ramę kozła na rygę, ustawiając ją ukośnie do pionu,
6) zacisnąć ramy na rydze drewnianej,
7) sprawdzić stabilność i sztywność kozła,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie oraz uporządkować stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

ryga z deski o grubości 38 mm,

−

cztery ramy z kątowników.

Ćwiczenie 2

Ułóż pomost rusztowania na przygotowanych wcześniej kozłach stalowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić stan techniczny i stabilność kozłów,
3) sprawdzić jakość desek na pomost rusztowania,
4) zmierzyć grubość i szerokość desek,
5) wybrać deski o grubości 32 mm i szerokości około 18 cm,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

6) ułożyć pierwszą warstwę pomostu, dopasowując ją ściśle do siebie,
7) ułożyć drugą warstwę pomostu, tak by połączenia desek na zakład nie były mniejsze niż

20 cm, licząc od osi oparcia,

8) sprawdzić dokładność i stabilność ułożenia pomostu,
9) zaprezentować wykonane ćwiczenie oraz uporządkować stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kozły stalowe,

−

deski o różnych grubościach i szerokościach.

Ćwiczenie 3

Oblicz wielkość obciążenia rusztowania na podstawie rysunku oraz dopuszczalnego

obciążenia pomostu rusztowania 1500 N/m

2

. Do obliczeń przyjmij, że masa 1 kg

przemnożona przez przyśpieszenie ziemskie (w przybliżeniu) 10 m/s

2

- to 1 N.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) obliczyć powierzchnię pomostu rusztowania w m

2

,

3) wyliczyć maksymalne obciążenie pomostu w N, mnożąc obliczoną powierzchnię przez

1500,

4) przeliczyć wartość obciążenia na masę w kg, dzieląc obliczone obciążenie przez 10,
5) zaproponować podział wyliczonej masy na poszczególne składowe obciążenia pomostu

według rysunku: zdun, narzędzia, cegły szamotowe, zaprawa zduńska,

6) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rysunek rusztowania,

−

kalkulator,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

−

kartki papieru A4,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 4

Ułóż pomost rusztowania na przygotowanych wcześniej kozłach stalowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić stan techniczny i stabilność kozłów,
3) sprawdzić jakość desek na pomost rusztowania,
4) zmierzyć grubość i szerokość desek,
5) wybrać deski o grubości 32 mm i szerokości około 18 cm,
6) ułożyć pierwszą warstwę pomostu, dopasowując je ściśle do siebie,
7) ułożyć drugą warstwę pomostu, tak by połączenia desek na zakład nie były mniejsze niż

20 cm, licząc od osi oparcia,

8) sprawdzić dokładność i stabilność ułożenia pomostu,
9) utrzymywać porządek na pomoście rusztowania,
10) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kozły stalowe,

−

deski o różnych grubościach i szerokościach.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

TAK NIE

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia?

 

2) sprawdzić stan techniczny elementów rusztowania?

 

3) przygotować kozły stalowe do ustawienia rusztowania?

 

4) sprawdzić stabilność rusztowania?

 

5) dobrać deski na pomost o odpowiednich wymiarach?

 

6) ułożyć pomost rusztowania?

 

7) utrzymać porządek na pomoście rusztowania?

 

8) zaplanować prawidłowe rozmieszczenie materiałów i narzędzi na pomoście

roboczym?

 

9) zaprezentować wykonane ćwiczenia?

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

4.3. Wykonywanie wykopów pod fundamenty

4.3.1. Materiał nauczania

W budynkach niepodpiwniczonych piec lub trzon kuchenny może być posadowiony

na gruncie. Pod wpływem ciężaru może nastąpić usunięcie się gruntu, a w następstwie
poważne uszkodzenie konstrukcji zduńskiej. Posadowienie konstrukcji nie powinno
spowodować zagrożenia bezpieczeństwa lub użytkowania, w żadnej sytuacji możliwej
w założonym czasie jej eksploatacji.

Grunty naturalne różnią się pochodzeniem geologicznym, uziarnieniem, spoistością,

zawartością części organicznych, itd. Grunty spoiste różnią się głównie stanem, spoistością
i uziarnieniem. Grunty niespoiste – głównie uziarnieniem i stopniem zagęszczenia.

Przed wykonaniem fundamentu pod konstrukcje zduńskie należy wykonać wykop

w gruncie. Pod trzony kuchenne i piece ogrzewcze stosowane są wyłącznie wykopy
szerokoprzestrzenne lub jamiste, których rzut poziomy ma kształt kwadratu albo do niego
zbliżony.

Rys. 10. Wykop szerokoprzestrzenny [25, s. 192]

Fundamenty

pod

piece

to

fundamenty

przekazujące

obciążenie

wyłącznie

przez powierzchnię podstawy, tzw. bezpośrednie. Głębokość wykopów, a tym samym
posadowienia fundamentów bezpośrednich pod konstrukcje zduńskie nie powinna być
mniejsza od 0,5 m.

Wykopy mogą być wykonywane sposobem ręcznym. Prace ręczne stosuje się wyłącznie

dla bardzo małych ilości robót ziemnych. Wykonywanie wykopu składa się z trzech
zasadniczych czynności: odspojenia gruntu, wydobycia i przerzutu lub przewozu rozluźnionej
ziemi.

Grunty sypkie, takie jak piaski, gliny piaszczyste lub mało spoiste, odspaja się łopatami.

Do odspojenia gruntów zwięzłych, jak gliny i iły, stosuje się rydle. Grunty twarde, jak zleżałe
iły, lub grunty ziarniste, ale o dużej zawartości kamienia, wymagają użycia oskardów
i łomów. Skały o wyraźnym uwarstwieniu lub spękane skały miękkie odspaja się klinami
drewnianymi lub stalowymi i młotkami.

0,2

0,2

0,2

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Rys.11. Narzędzia do ręcznego odspajania gruntu: a) łopata, b) rydel, c) oskard, d) łom, e) klin i młot, f) szufla

[8, s. 58]

Do ręcznego wydobywania odspojonych gruntów służą szufle i łopaty. Robotnik może

odspojoną ziemię przerzucić ręcznie na odległość 3 m w poziomie lub 1,5÷2 m wzwyż.

Przy ręcznym prowadzeniu robót do transportu urobku stosuje się bardzo często taczki na

gumowym kole.

Rys. 12. Taczka [8, s. 59]

Po wykonaniu wykopu należy dokonać obmiaru według ściśle określonych zasad.

Wykopy obmierza się w metrach sześciennych (m

3

).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. W jakich budynkach mogą być sytuowane piece i trzony kuchenne bezpośrednio

na gruncie?

2. Jakim warunkom powinno odpowiadać usytuowanie konstrukcji zduńskich na gruncie?
3. Jakie rodzaje wykopów stosowane są pod fundamenty pieców grzewczych i trzonów

kuchennych?

4. Jakie czynniki decydują o głębokości wykonania wykopów?
5. W jaki sposób wykonuje się wykopy pod fundamenty?
6. Jakich narzędzi ręcznych używa się do wykonywania wykopów?
7. Jakie środki transportu stosowane są w celu wywiezienia urobku na niewielkie

odległości?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie

Wykonaj ręcznie wykop na głębokość 50 cm, w gruncie spoistym, pod fundament trzonu

kuchennego mieszkalnego o wymiarach 55×100 cm, w budynku parterowym
niepodpiwniczonym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z dokumentacją techniczną,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) wytyczyć rzut poziomy wykopu,
4) dobrać narzędzia do odspojenia gruntu,
5) dobrać środki transportowe do wywiezienia urobku,
6) ustalić głębokość wykonywanego wykopu,
7) wykopać wykop na ustaloną głębokość,
8) wywieźć urobek wydobyty podczas kopania,
9) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
10) zlikwidować stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

teren pod wykop,

−

rysunek wykopu w rzucie poziomym,

−

rysunek wykopu w rzucie pionowym,

−

łopata,

−

rydel,

−

taczka,

−

przymiar taśmowy,

−

poziomnica,

−

sznurek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

TAK NIE

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia?





2) posługiwać się przyrządami pomiarowymi?





3) dobrać narzędzia do wykonywania robót ziemnych sposobem ręcznym?





4) dobrać środki transportu ręcznego poziomego?





5) posługiwać się narzędziami ręcznymi przy odspajaniu gruntu?





6) wykopać wykop?





7) wywieźć urobek wydobyty podczas kopania?





8) zaprezentować wykonane ćwiczenie?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

4.4. Wykonywanie szalunków fundamentu

4.4.1. Materiał nauczania

Mieszanka betonowa o określonej konsystencji i urabialności, zaraz po jej ułożeniu jest

plastyczna i potrzebuje pewnego czasu do związania składników i stwardnienia. Dlatego
elementy betonowe i żelbetowe wykonywane muszą być w drewnianych deskowaniach lub
metalowych formach, nadających elementom potrzebny kształt i podtrzymujących je do czasu
stwardnienia. Deskowania (szalunki) wykonywane są na podstawie rysunków poszczególnych
elementów. Elementy deskowań mogą być wykonywane na miejscu ich ustawienia lub
w ciesielni jako gotowe montowane na budowie.

Deskowanie powinno być sztywne, wytrzymałe i stateczne, aby pod ciężarem świeżej

mieszanki betonowej nie zmieniło swego kształtu, a równocześnie proste do montowania
i rozbiórki. Na deskowanie fundamentów używane są deski z drewna najczęściej iglastego
grubości 19÷32 mm. Nakładki szerokości 7,5 cm wykonywane są z takich samych desek.
Tarcze deskowania należy usztywnić dwiema podłużnymi łatami 7,5×10 cm, podpartymi
zastrzałami. Zastrzały mocuje się co 1,0÷1,5 m i podpiera kołkami drewnianymi wbitymi
w grunt.

Rys. 13. Deskowanie ławy fundamentowej o wysokości do 50 cm [7, s. 347]

Deskowanie przedstawione na rysunku 13 stosowane może być pod fundamenty trzonów

kuchennych

restauracyjnych,

warzelnych.

Fundamenty

takie

mają

kształt

ławy

fundamentowej o przekroju prostokątnym. Natomiast po piece ogrzewcze mieszkaniowe i nie
tylko oraz trzony kuchenne niewielkich wymiarów stosowane są fundamenty w formie płyty
o kształcie kwadratu lub zbliżonym do kwadratu w rzucie poziomym. Deskowanie takie
wykonywane jest z czerech tarcz ustawianych w ramkach (Rys. 14).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Rys. 14. Widok aksonometryczny deskowania płyty fundamentowej: 1 – ściąg z drutu, 2 – listwy, 3 – rozpórka,

4 – podpórka, 5 – zastrzał, 6 – kołek [13, s. 127]

Tarcze wykonywane są z desek o grubości 19÷32 mm. Tarcze wewnętrzne rozpierane są

rozpórką. Zewnętrzne tarcze powinny być wzmocnione nakładkami. Dodatkowo tarcze
wewnętrzne ściągane są drutem, który po rozdeskowaniu i stwardnieniu pozostaje w betonie.

Zarówno deskowania pod trzony kuchenne restauracyjne jak i piece ogrzewcze mogą być

wykonywane z materiałów i elementów w miejscu ich usytuowania. Do deskowania
nie można używać drewna krętowłóknistego i zmurszałego. Oprócz tych cech deski nie mogą
mieć wypadających sęków. Deski nie powinny być przesuszone, gdyż paczą się po nasiąkaniu
wodą i wilgocią. Nie należy też używać desek bardzo szerokich; najodpowiedniejsze są deski
szerokości 10÷15 cm, grubości 25 mm. Do deskowań fundamentów pod konstrukcje zduńskie
używane są deski niestrugane.

Pierwszą czynnością podczas wykonywania deskowania (szalunku) jest jego

rozrysowanie. Na podstawie rysunków roboczych rysowane są elementy deskowania wprost
na deskach, w wielkości naturalnej (podziałka 1:1). Elementy wykonywane w warsztatach
ciesielskich powinny być ponumerowane i oznakowane, aby ułatwić ich dobieranie i scalanie.
Należy unikać wbijania gwoździ w deskowanie, ponieważ przyśpiesza to niszczenie
materiału. W miarę możliwości gwoździe należy zastąpić drutem, śrubami, chomątami lub
jarzmami z desek lub stali. Jeżeli jest to niemożliwe, to gwoździe powinny być wbijane tak,
aby podczas rozdeskowania nie uszkodziły desek. Gwoździe wbijać należy zagłębiając tylko
lekko główki w deski, aby łatwo można było je podważyć podczas wyciągania żabką,
młotkiem lub specjalnymi narzędziami. Po wykonaniu deskowania należy tuż przed
betonowaniem sprawdzić i przejrzeć deskowanie, czy jest dobrze oczyszczone ze śmieci,
opiłków, trocin o odpadów, czy gwoździe nie wysunęły się wskutek zsychania się drewna.
Wreszcie trzeba sprawdzić całe deskowanie, czy jest dobrze wypoziomowane i wypionowane.
Deskowanie powinno być tak wykonane, aby wszelkie przesunięcia części deskowania lub
jego deformacje były niemożliwe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Rys. 15. Wyciąganie gwoździ: a) żabką, b) młotkiem, c) obcęgami, d) po siekierze [7, s. 128]

Narzędzia ciesielskie, jak siekiery, dłuta, żabki oraz gwoździe i śruby należy nosić

w specjalnie przygotowanych do tego celu skrzynkach drewnianych. Ze względu
na bezpieczeństwo pracy niedozwolone jest pozostawianie ostrych narzędzi na deskowaniu.
Narzędzia takie, jeżeli trzeba pozostawić, powinny być wbite ostrzem w drewno.

Do rozdeskowania konstrukcji betonowej lub żelbetowej można przystąpić

po stwierdzeniu dostatecznej wytrzymałości betonu i uzyskaniu zezwolenia upoważnionej
do tego osoby.

Po zakończeniu wykonania deskowań fundamentów należy dokonać obmiaru

wykonanych robót. Deskowanie obmierza się w metrach kwadratowych powierzchni
rozwinięcia.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakimi cechami charakteryzuje się mieszanka betonowa?
2. Jakie materiały stosowane mogą być do wykonywania deskowań dla fundamentów?
3. Jakie są cechy prawidłowo wykonanego deskowania?
4. Jakie są elementy deskowań fundamentów pod trzony kuchenne restauracyjne?
5. Jakie są elementy deskowań fundamentów pod piece ogrzewcze i trzony kuchenne

mieszkaniowe?

6. Jakie są wymagania wytrzymałościowe dla deskowań fundamentów?
7. Jakie są sposoby montowania deskowań fundamentów?
8. Co to są tarcze deskowań?
9. W jaki sposób wykonywane mogą być tarcze deskowań fundamentów?
10. Jakie elementy stosowane są do zabezpieczania deskowań fundamentów?
11. Jakie łączniki powinny być stosowane do zbijania tarcz deskowań, aby podczas

demontażu nie zniszczyć desek?

12. Pod jakim względem należy sprawdzić deskowanie przed betonowaniem?
13. Jakie zasady powinny być przestrzegane podczas wykonywania deskowań?
14. W jaki sposób należy przechowywać narzędzia do robót ciesielskich?
15. Od czego zależy okres od ułożenia mieszanki betonowej do czasu rozdeskowania?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj elementy deskowania fundamentu betonowego, pod piec ogrzewczy

mieszkaniowy o wymiarach rzutu poziomego 2×3 kafla. Wymiary fundamentu: szerokość
55 cm, długość 75 cm, głębokość 50 cm.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) ustalić wymiary rzutu poziomego płyty fundamentowej w cm,
3) sprawdzić deski pod względem wilgotności, układu włókien, spaczeń oraz wypadających

sęków,

4) narysować elementy deskowania w wielkości naturalnej,
5) sprawdzić stan techniczny narzędzi i sprzętu,
6) sprawdzić wymiary gabarytowe desek,
7) dociąć deski na długość według zaznaczonych wymiarów,
8) dociąć elementy mocujące tarcze deskowania,
9) ponumerować poszczególne elementy,
10) oznakować poszczególne elementy farbą niezmywalną, wpisując pierwszą literę ich

nazwy,

11) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

deski sosnowe grubości 19 i 25 mm,

−

piła poprzeczna,

−

siekiera,

−

młotek,

−

gwoździe,

−

przymiar liniowy,

−

kreda.

Ćwiczenie 2

Wykonaj demontaż deskowania płyty fundamentowej pod konstrukcje zduńskie,

wykonanego z desek sosnowych grubości 19 mm.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić sposób łączenia poszczególnych elementów deskowania,
3) ustalić kolejność rozbierania deskowania,
4) wyciągnąć z gruntu kołki mocujące,
5) usunąć zastrzały,
6) usunąć przybite usztywnienie z krawędziaków,
7) wyjmować gwoździe z poszczególnych elementów poważając żabką i młotkiem,
8) zdjąć deski w postaci tarcz,
9) oczyścić z betonu deski tarcz,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

10) posegregować i ułożyć według typów płyt,
11) odnowić zatarte numery i oznakowania,
12) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

deskowanie płyty fundamentowej,

−

kreda,

−

obcęgi,

−

żabka,

−

młotek.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

TAK NIE

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia?





2) przeliczyć wymiary konstrukcji zduńskich wyrażone w ilości kafli na cm? 



3) dokonać oględzin desek?





4) dobrać odpowiednie deski na wykonanie szalunku?





5) sprawdzić wymiary desek, docinając je według potrzeb?





6) sprawdzić stan techniczny narzędzi i sprzętu pod kątem

bezpieczeństwa pracy?





7) sprawdzić i ustalić łączniki poszczególnych elementów deskowania?





8) ustalić kolejność demontażu deskowania płyty fundamentowej?





9) oczyścić deski deskowania z resztek betonu?





10) posegregować elementy deskowania?





11) ułożyć według typów i rodzajów elementy deskowania?





12) odnowić oznakowanie i numery elementów deskowania?





13) zaprezentować sposób i efekty wykonanego ćwiczenia?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

4.5. Wykonywanie zbrojenia i betonowanie fundamentów

4.5.1. Materiał nauczania

Przed ułożeniem zbrojenia fundamentów w gotowym deskowaniu (szalunku), należy

przygotować go zgodnie z rysunkiem roboczym według dokumentacji.

W skład robót zbrojarskich wchodzą:

−

czyszczenie stali zbrojeniowej: z błota – silnym strumieniem wody, z łuszczącej się rdzy

– ręcznie ostukując młotkami i zeskrobując szczotkami stalowymi, ze smarów i tłustych
zanieczyszczeń – opalając lampami benzynowymi lub opalarkami powietrznymi,

−

prostowanie stali zbrojeniowej – stal zbrojeniowa lekka dostarczana w kręgach musi być

wyprostowana przez wyciąganie wciągarkami ręcznymi lub obtaczanie w prostowarkach,
stal ciężką w postaci prętów prostych pokrzywioną prostuje się przy pomocy młotka lub
kluczy zbrojarskich na płycie stalowej z czterema bolcami,

−

cięcie stali zbrojeniowej, na wymaganą długość – najczęściej wykonuje się za pomocą

ręcznych nożyc dźwigniowych,

Rys. 16. Ręczne nożyce do cięcia prętów [22, s. 150]

−

gięcie stali zbrojeniowej, w celu nadania żądanego kształtu według rysunku, najprościej

wykonuje się kluczem zbrojarskim na płycie stalowej podobnie jak przy prostowaniu,

Rys. 17. Ręczne gięcie pręta kluczem [22, s. 151]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

−

łączenie prętów w szkielety zbrojeniowe, aby podczas betonowania nie zmieniły swego
położenia, wykonuje się poprzez ich wiązanie drutem wiązałkowym oraz zgrzewanie.

Rys. 18. Węzły: a) prosty, b) podwójny, c) krzyżowy, d) martwy [20, s. 46]

Wykonanie zbrojenia zależy od rodzaju fundamentu. Fundament pod piece może mieć

kształt płyty. Zbrojenie należy przygotować zgodnie z rysunkiem roboczym fundamentu,
zwracając uwagę na: rodzaj stali zbrojeniowej, średnice prętów, kształt i rozmieszczenie
prętów, wzajemne usytuowanie i powiązanie prętów zbrojeniowych oraz odstęp prętów
od dolnej powierzchni fundamentu, pozwalający na właściwe otulenie zbrojenia betonem.

Zbrojenie wykonuje się na warstwie chudego betonu o grubości od 5 do 10 cm.

Rys. 19. Zbrojenie płyty fundamentowej [20, s. 60]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Przygotowane i ułożone w deskowaniu zbrojenie zalewa się mieszanką betonową.

Składnikami tej mieszanki są: cement, kruszywo o założonym uziarnieniu (żwir, piasek) oraz
woda. Wodę dodaje się w takiej ilości, aby uzyskać odpowiednią konsystencję, umożliwiającą
ułożenie mieszanki w deskowaniu, a zarazem uzyskanie wymaganej wytrzymałości betonu.
Klasę betonu, czyli jego wytrzymałość na ściskanie po 28 dniach twardnienia wyraża się
w megapaskalach (MPa).

Przygotowanie mieszanki betonowej polega na odmierzeniu składników i ich

wymieszaniu. Dozowanie składników odbywa się wagowo, a przy wykonywaniu mniej
odpowiedzialnych konstrukcji można dozować objętościowo. Ilość składników odmierza się
na podstawie załączonej dokumentacji, według ustalonych proporcji. Proporcje te wynoszą
1:1,5:3; 1:2:4; 1:2,5:5; 1:3:6 w zależności od wymaganej wytrzymałości betonu. Pierwsza
liczba oznacza cement, druga – piasek, trzecia – żwir. Im więcej cementu w mieszance
betonowej, tym beton będzie bardziej wytrzymały.

Mieszanie składników – w możliwie najkrótszym czasie – powinno zapewnić

jednorodność mieszance betonowej. Mieszanie odbywa się w betoniarkach. Różnią one się
pojemnością oraz sposobem mieszania. Mogą być wolnospadowe – o mieszaniu
grawitacyjnym lub przeciwbieżne o mieszaniu wymuszonym.

Przygotowaną mieszankę betonową dostarcza się na miejsce ułożenia taczkami, wózkami

lub w specjalnych pojemnikach. Układanie mieszanki w deskowaniu powinno odbywać się
warstwami o grubości około 20÷30 cm. Podczas układania nie można dopuścić
do rozsegregowania mieszanki, zatem wysokość swobodnego zrzucania nie powinna być
większa niż 0,5 m (przy konsystencji ciekłej). Każdą warstwę należy zagęścić poprzez
sztychowanie lub za pomocą wibratorów wgłębnych (pogrążanych) albo powierzchniowych.

Rys. 20. Narzędzia do ręcznego zagęszczania mieszanki betonowej [22, s. 158]

Rys. 21. Schematy działania wibratorów: a) pogrążalnego, b) powierzchniowego [9, s. 150]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Mieszankę betonową po ułożeniu w deskowaniu i zagęszczeniu należy pielęgnować,

aż do czasu zupełnego stwardnienia, przez około 7 dni. W upalne dni świeży beton zrasza się
co kilka godzin wodą, a przed deszczem zabezpiecza poprzez okrycie workami lub folią.
W okresie przymrozków beton należy okryć na noc workami, tekturą falistą lub materiałem
izolacyjnym.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie czynności należy wykonać przygotowując zbrojenie?
2. Jakie są sposoby czyszczenia prętów zbrojeniowych?
3. Jakich narzędzi i urządzeń używa się do prostowania stali zbrojeniowej?
4. Jakim narzędziem przecina się pręty zbrojeniowe?
5. W jaki sposób wygina się pręty?
6. W jaki sposób łączy się pręty w szkielety zbrojeniowe?
7. Jak układa się przygotowane zbrojenie w deskowaniu?
8. W jaki sposób odmierza się składniki mieszanki betonowej?
9. Jakie są sposoby dozowania składników mieszanki betonowej?
10. W czym miesza się mieszankę betonową?
11. W jaki sposób układa się przetransportowaną mieszankę w deskowaniu?
12. Jak pielęgnuje się świeżo ułożony beton?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj szkielet zbrojeniowy z prętów prostych, do ułożenia w deskowaniu płyty,

według załączonego rysunku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) dobrać środki ochrony indywidualnej,
3) dobrać narzędzia do wykonania ćwiczenia,
4) ustalić stopień i rodzaj zanieczyszczeń prętów,
5) zakwalifikować pręty do czyszczenia,
6) oczyścić pręty z zanieczyszczeń,
7) sprawdzić prostoliniowość prętów,
8) wyprostować ewentualne zakrzywienia prętów,
9) odmierzyć potrzebną długość prętów zgodnie z rysunkiem,
10) pociąć pręty na wymaganą długość,
11) wygiąć haki na końcach prętów,
12) połączyć pręty drutem wiązałkowym w szkielet zbrojeniowy,
13) sprawdzić poprawność wykonanego zbrojenia,
14) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rysunek płyty ze brojeniem,

−

narzędzia do przygotowania zbrojenia,

−

pręty zbrojeniowe proste ze stali gładkiej,

−

drut wiązałkowy,

−

przymiar liniowy,

−

środki ochrony indywidualnej.

Ćwiczenie 2

Przygotuj mieszankę betonową, ze składników, których ilości na 1 m

3

wynoszą: 256 kg

cementu, 411 litrów piasku, 739 litrów żwiru i 164 litrów wody. Ułóż gotową mieszankę
w przygotowanym i zazbrojonym deskowaniu, o wymiarach płyty 2 × 2 × 0,5 m, oraz
wykonaj zagęszczenie przy użyciu ręcznych narzędzi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) dobrać środki ochrony indywidualnej,
3) dobrać narzędzia i sprzęt do wykonania ćwiczenia,
4) odmierzyć składniki w ilości: 512 kg cementu, 822 litrów piasku, 1478 litrów żwiru oraz

328 litrów wody,

5) zasypać odmierzone składniki do pracującej betoniarki w kolejności: żwir, piasek. woda,

cement,

6) wymieszać mieszankę betonową,
7) przestrzegać zasad bezpiecznej pracy z betoniarką,
8) wyładować mieszanki z betoniarki do pojemnika,
9) przetransportować mieszankę na miejsce betonowania,
10) ułożyć mieszankę warstwą o grubości około 25 cm,
11) zagęścić ułożoną warstwę poprzez sztychowanie,
12) ułożyć drugą warstwę mieszanki do równości z deskowaniem,
13) zagęścić ułożoną warstwę mieszanki,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

14) wyrównać łatą powierzchnię płyty,
15) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

cement, piasek, żwir i woda,

−

betoniarka,

−

pojemnik do odmierzania ilości składników,

−

narzędzia do zasypywania składników mieszanki do betoniarki,

−

pojemnik na gotową mieszankę,

−

wózek transportowy,

−

narzędzia do ręcznego zagęszczania mieszanki betonowej,

−

łata do wyrównywania powierzchni mieszanki betonowej,

−

środki ochrony indywidualnej.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

TAK NIE

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia?





2) sprawdzić stan prętów do wykonania zbrojenia?





3) oczyścić pręty z zanieczyszczeń?





4) wyprostować niewielkie zakrzywienia prętów?





5) pociąć pręty na odcinki o żądanej długości?





6) wygiąć haki na końcach prętów na podstawie rysunku?





7) połączyć pręty w szkielet zbrojeniowy za pomocą drutu wiązałkowego?





8) odmierzyć poszczególne składniki mieszanki betonowej?





9) zasypać składniki do betoniarki?





10) wymieszać składniki, aby uzyskać jednorodną mieszankę betonową?





11) przetransportować mieszankę na miejsce betonowania?





12) ułożyć warstwami mieszankę w deskowaniu?





13) zagęścić poszczególne warstwy ułożonej mieszanki betonowej?





14) wyrównać powierzchnię mieszanki do poziomu deskowania?





15) przestrzegać zasad bezpiecznej pracy w trakcie robót betoniarskich?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

4.6. Murowanie fundamentów pod piece na stropach i gruncie,

z zachowaniem zasad wiązania cegieł

4.6.1. Materiał nauczania

Jednym z głównym warunków trwałości konstrukcji zduńskich jest posadowienie go

na trwałym i sztywnym fundamencie. Piece ogrzewcze mieszkaniowe, nawet o średniej
wielkości, mają dość znaczną masę, wynoszącą około 1500 kg (1,5 t). Ciężar ten przenosi się
na stosunkowo małą powierzchnię wynoszącą około 0,4÷0,5 m

2

. Z tych względów na parterze

budynku niepodpiwniczonego nie można ustawiać pieca lub trzonu wprost na gruncie, lecz
należy zastosować samodzielny fundament oddzielony od fundamentu budynku. Oddzielenie
to jest konieczne z tych względów, iż fundamenty budynku osiadają inaczej niż fundament
pieca i w razie połączenia obu fundamentów może nastąpić znaczne odkształcenie,
powodujące skrzywienie konstrukcji zduńskiej. Szczelina dylatacyjna między fundamentem
budynku, a fundamentem pieca powinna wynosić co najmniej 5 cm. Szczelinę tę zasypuje się
suchym piaskiem.

Piece i trzony kuchenne przenośne oraz małe piece stałe o masie 600÷700 kg można

ustawiać wprost na posadzce, o ile jest ona dostatecznie sztywna i wytrzymała. Umieszczenie
pieca wprost na gruncie na parterze budynku niepodpiwniczonego może spowodować
usunięcie gruntu, a w następstwie jego pochylenie, popękania, a nawet rozsypanie się pieca.

Fundament pod piec lub trzon kuchenny może być wykonany z kamieni polnych

lub cegieł układanych na zaprawie cementowej lub cementowo – wapiennej. W celu
zaoszczędzenia cegły można wymurować z cegieł tylko ścianki zewnętrzne fundamentu,
a wnętrze wypełnić gruzem ceglanym lub drobnymi kamieniami zalanymi rzadką zaprawą
cementową 1:3.

Rys. 23. Fundament pod piec w budynku niepodpiwniczonym: a) z kamieni polnych, b) z cegieł [11, s. 187]

Fundament z kamieni polnych wykonywany jest w ten sposób, że najpierw należy dobrać

kamienie o kształcie prostopadłościanów i z nich ułożyć na zaprawie zewnętrzne ściany
w kształcie czworoboku, stosując w miarę możliwości przewiązanie spoin. Następnie
wypełnia się wnętrze na sucho kawałkami cegieł lub kamieniami, po czym zalewa rzadką
zaprawą cementową i wyrównuje powierzchnię zaprawy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

W podobny sposób układa się fundament z cegieł. Najpierw należy wykonać na zaprawie

zewnętrzne ściany grubości 12 cm, stosując prawidłowe wiązanie cegieł, a więc przesuwając
spoiny o ½ cegły. Wnętrze wypełnia się jak w przypadku fundamentu z kamieni. Fundament
z kamieni lub cegieł wykonuje się do wysokości 14÷15 cm poniżej poziomu posadzki.

Układ cegieł w fundamentach murowanych powinien odpowiadać podstawowym

zasadom:

−

cegły powinny być ułożone poziomo największą płaszczyzną (układ płaski), czyli

prostopadle do sił na nią działających,

−

spoiny pionowe jednej warstwy cegieł powinny być przykryte pełnymi powierzchniami

cegły warstwy następnej.
Najczęściej stosowane jest wiązanie pospolite jako najprostsze.
Spoiny są to miejsca między poszczególnymi cegłami wypełnione zaprawą.

W murowanych konstrukcjach o prawidłowym wiązaniu występują trzy rodzaje spoin:
wsporne (poziome), podłużne i poprzeczne (pionowe). Spoinami wspornymi nazywamy
wszystkie spoiny prostopadłe do kierunku działania sił ściskających. Spoiny podłużne
i poprzeczne maja ułożenie pionowe, przy czym spoiny podłużne są równoległe do długości
muru, a spoiny poprzeczne – równoległe do szerokości muru.

Zbyt grube spoiny zmniejszają wytrzymałość muru, co powoduje znaczne osiadanie

wskutek wysychania zaprawy i nacisku górnych warstw murowanej konstrukcji. Grubość
spoin powinna odpowiadać warunkom technicznym wykonania konstrukcji murowanych
i wynosić:

−

spoiny wsporne (poziome) – 12 mm,

−

spoiny podłużne i poprzeczne (pionowe) – 10 mm.

Rys. 24. Spoiny w murze: 1 – poziome, 2 – pionowe [11, s.14]

Nośność konstrukcji murowej zależy od klasy elementów i od marki zaprawy.

Fundament z kamieni lub cegły wykonywany jest do określonej wysokości, a po wyrównaniu
powierzchni fundamentu układa się na niej dwie warstwy papy, w celu zaizolowania pieca
od wilgoci gruntowej. Na warstwie izolacji układana jest jedna lub dwie warstwy cegieł, aby
wierzch fundamentu był na poziomie podłogi.

Każda warstwa cegieł powinna być ułożona poziomo. Poziom krótkiego odcinka muru

sprawdzamy, kładąc na nim poziomnicę. Dłuższe odcinki muru sprawdzamy kładąc najpierw
na nich łatę (prawidło), a dopiero na łacie poziomnicę. Należy wówczas sprawdzić, czy
wszystkie cegły warstwy przylegają do poziomnicy. Ściana fundamentu, powstała z ułożenia
na sobie kilku warstw cegieł powinna być pionowa. Pion ściany niewielkiej wysokości
sprawdzamy przez bezpośrednie przystawienie do niej poziomnicy.

Spoiny między cegłami powinny być dokładnie wypełnione zaprawą, przez co

uzyskujemy nie tylko mocne, ale i szczelne połączenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

Rys. 25. Sprawdzanie poziomu ściany [11, s. 24]

Rys. 26. Sprawdzanie pionu ściany poziomnicą [11, s. 25]

Do murowania używa się podstawowych narzędzi do robót murarskich i zduńskich:

kielnia, czerpak, młotek murarski, poziomnica, kątownik, łata, przecinak.

Rys. 27. Kielnia i młotek murarski [9, s. 178 i 179]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

Rys. 28. Czerpak murarski i przecinak [9, s. 179 i 185]

Rys. 29. Kątowniki murarskie: a) drewniany, b) stalowy [9, s. 183]

Sposób posadowienia pieców na piętrze zależny jest od rodzaju stropu oraz od miejsca

umieszczenia pieca w lokalu (w rogu albo pośrodku ściany).

Podłogę z materiału zbyt miękkiego lub nietrwałego trzeba w miejscu wykonania

fundamentu usunąć.

Strop drewniany posiada małą sztywność i stosunkowo łatwo ugina się pod ciężarem.

pieca. Dlatego fundamentu pieca nie można opierać bezpośrednio na stropie drewnianym,
lecz musi on być wykonany niezależnie od stropu.

W tym celu opiera się piece na płycie wspornikowej wykonanej przez zamocowanie

w ścianie dwóch lub więcej stalowych belek z płytą ceglaną lub żelbetową. Jeżeli projektuje
się ustawienie pieca w narożu, wówczas wystarczy jedna belka stalowa ukośnie zamocowana
w ścianach konstrukcyjnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

Rys. 30. Posadowienie pieca w narożu na płycie ceglanej: 1 – belka stalowa, 2 – płyta ceglana [25, s. 225]

W budynkach o ścianach murowanych, jeżeli piec ma być umieszczony pośrodku ściany,

osadza się w ścianie dwie belki stalowe o przekroju dwuteowym. Odległość miedzy belkami
powinna odpowiadać szerokości fundamentu.

W budynku nowo wznoszonym trzeba część stropu przeznaczoną pod piec wykonać jako

płytę żelbetową. Stropy żelbetowe mają zwykle wytrzymałość dostateczną i nie wymagają
wzmocnienia. Konieczne jest tylko usunięcie nawierzchni, jeśli jest wykonana z materiału
zbyt miękkiego (drewno). Powstałe wówczas zagłębienie wypełnia się cegłami ułożonymi
na płask na zaprawie cementowo – wapiennej (1:2:10).

Rys. 31. Przekrój przez strop na belkach stalowych z monolityczną płytą żelbetową wieloprzęsłową [21 s.39]

W wypadku przestawiania pieca już istniejącego należy zawsze sprawdzić stan

fundamentu. Ujemne skutki nieprawidłowego wykonania fundamentu mogą się okazać
niekiedy dopiero po dłuższym czasie.

Jeżeli konstrukcja nie jest ustawiana na fundamencie, stosuje się podmurówkę.

Podmurówkę należy wykonać z cegły ceramicznej pełnej na zaprawie cementowo –
wapiennej. Wysokość podmurówki zależy od konstrukcji stropu i rodzaju podłogi. Zamiast
podmurówki z cegły można zastosować pierwszą warstwę oblicowania o wysokości do 7 cm
z przepołowionych kafli.

Jeżeli podłoga jest drewniana albo jeżeli ułożono polepę, wierzch fundamentu może

wystawać na 2÷3 cm ponad powierzchnię podłogi. Przy podłodze drewnianej lub posadzce
z klepek dookoła pieca przybija się listwy przyścienne, które zakrywają miejsce złączenia
pieca z fundamentem. Polepę cementową lub asfalt podciąga się w górę zakrywając w ten
sposób wystający fundament. Przy posadzce z płytek ceramicznych wierzch fundamentu musi
być na poziomie podłogi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaką funkcje pełni fundament wykonywany pod konstrukcje zduńskie?
2. Od jakich czynników zależy rodzaj fundamentu?
3. W jakich przypadkach stosowana jest szczelina dylatacyjna?
4. Z jakich materiałów wykonywane są fundamenty?
5. Jakie skutki wystąpią przy ustawienia pieca na zbyt słabym fundamencie?
6. W jakich budynkach wykonywane są fundamenty bezpośrednio na gruncie?
7. Czym charakteryzuje się fundament pod piec lub trzon wykonywany na piętrze budynku?
8. W jaki sposób należy wykonać fundament na stropie drewnianym?
9. W jaki sposób należy wykonać fundament na stropie na belkach stalowych lub

żelbetowych?

10. Jaki rodzaj zaprawy stosowany jest do murowania fundamentów ceglanych?
11. Jakie są zasady wiązania cegieł w murach?
12. Jakie są rodzaje spoin występujących w konstrukcjach murowanych?
13. Jakie grubości spoin stosowane są podczas murowania?
14. Jakie znaczenie ma prawidłowe wiązanie cegieł?
15. Za pomocą jakich narzędzi należy murować fundamenty?
16. W jaki sposób ustawić należy fundament pod piec usytuowany w rogu pomieszczenia?
17. Co to jest podmurówka?
18. W jaki sposób wykonuje się podmurówkę?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wymuruj fundament z cegieł ceramicznych pełnych na przygotowanej zaprawie

cementowo – wapiennej pod piec o wymiarach 2,5×3 kafla. W przekroju poziomym
fundament ma stanowić pełną konstrukcje ceglaną o wymiarach: szerokość 55 cm, długość
75 cm, głębokość posadowienia 50 cm.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) obliczyć wymiary rzutu poziomego fundamentu według zadanych wymiarów pieca,
3) dostarczyć cegłę na stanowisko pracy,
4) wytrasować na płaskiej powierzchni rzut poziomy fundamentu,
5) dostarczyć zaprawę na stanowisko pracy,
6) ustawić na sucho zewnętrzne warstwy cegieł według wytrasowanego prostokąta,
7) wymurować na zaprawie zewnętrzne warstwy cegieł,
8) sprawdzić linię ułożonych w rzędach cegieł,
9) sprawdzić poziom ułożonych cegieł,
10) mieszać zaprawę w pojemniku,
11) przycinać cegły według potrzeb do wmurowania wnętrza,
12) wypełnić spoiny pionowe zaprawą glinową w wymurowanej konstrukcji,
13) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

cegła ceramiczna pełna,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

−

zaprawa cementowo – wapienna,

−

woda,

−

kielnia,

−

młotek murarski,

−

pojemnik na zaprawę,

−

poziomnica,

−

łata (prawidło),

−

przymiar liniowy składany,

−

arkusze papieru A4,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Przygotuj sposobem ręcznym zaprawę cementowo – wapienną 1:1:5 o konsystencji

plastycznej z następujących składników: cement portlandzki CEM II, wapno hydratyzowane,
piasek i woda, do wymurowania podmurówki z cegły ceramicznej pełnej o wysokości ¼ c,
pod piec o wymiarach 3×3 kafla.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) odmierzyć ilość wapna według proporcji,
3) sprawdzić jakość cementu pod względem zbrylenia,
4) odmierzyć ilość cementu według zadanej proporcji,
5) odmierzyć ilość piasku według zadanej proporcji,
6) wymieszać suche składniki do uzyskania jednorodnej barwy,
7) dolać wodę do wymieszanych suchych składników i wymieszać w skrzyni,
8) umieścić zaprawę w naczyniu pomiarowym,
9) opuścić stożek pomiarowy do naczynia,
10) odczytać w cm głębokość zanurzenia stożka,
11) odczytać rodzaj konsystencji zależnie od głębokości zanurzenia,
12) zapisać głębokość zanurzenia i rodzaj konsystencji,
13) zaprezentować efekty wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

cement portlandzki CEM II,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

−

wapno hydratyzowane,

−

woda,

−

piasek,

−

skrzynia drewniana,

−

łopata,

−

wiadro,

−

naczynie pomiarowe,

−

stożek opadowy.

Ćwiczenie 3

Wykonaj na stropie żelbetowym podmurówkę pod piec. z cegieł ceramicznych pełnych

na przygotowanej zaprawie cementowo – wapiennej. Piec o wymiarach 2×2,5×3 kafla
usytuowano w rogu pomieszczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) obliczyć wymiary rzutu poziomego fundamentu według zadanych wymiarów pieca,
3) obliczyć wysokość podmurówki, tak aby górna powierzchnia podmurówki pokrywała się

z poziomem podłogi,

4) dostarczyć cegłę na stanowisko pracy,
5) wytrasować na płaskiej powierzchni rzut poziomy podmurówki,
6) dostarczyć zaprawę na stanowisko pracy,
7) ustawić na sucho zewnętrzne warstwy cegieł według wytrasowanego prostokąta,
8) wymurować na zaprawie zewnętrzne warstwy cegieł,
9) sprawdzić linię ułożonych w rzędach cegieł,
10) sprawdzić poziom ułożonych cegieł,
11) przycinać cegły według potrzeb do wmurowania wnętrza,
12) wypełnić spoiny pionowe wymurowanej konstrukcji,
13) sprawdzić wymiary wykonanej podmurówki,
14) rozliczyć materiały, narzędzia i sprzęt,
15) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

cegła ceramiczna pełna,

−

zaprawa cementowo – wapienna,

−

woda,

−

kielnia,

−

młotek murarski,

−

pojemnik na zaprawę,

−

poziomnica,

−

łata (prawidło),

−

przymiar liniowy składany,

−

arkusze papieru A4,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

TAK NIE

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia?

 

2) dobrać materiały do murowania?

 

3) transportować materiały na stanowisko pracy?

 

4) przeliczyć wymiary pieca wyrażone w kaflach na cm i mm?

 

5) wytrasować wymiary rzutu poziomego fundamentu?

 

6) przyciąć cegły całe na ułamkowe?

 

7) rozłożyć zaprawę?

 

8) murować stosując zasady wiązania cegieł?

 

9) sprawdzić poziom i linię murowanej konstrukcji?

 

10) wypełnić spoiny pionowe?

 

11) wymurować fundament na gruncie?

 

12) wymurować podmurówkę na stropie pod piec?

 

13) wykonać obmiar prac, rozliczyć materiały, narzędzia i sprzęt?

 

14) dobrać do zaprawy dobrej jakości spoiwo?

 

15) dozować objętościowo składniki zaprawy?

 

16) mieszać składniki zaprawy według obowiązujących zasad i kolejności?

 

17) sprawdzić konsystencję zaprawy?

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

4.7. Podwieszanie do belek stalowych, podciąganie klinami

i zdejmowanie deskowania po związaniu zaprawy w płycie
ceglanej

4.7.1. Materiał nauczania

Przed przystąpieniem do murowania płyty ceglanej należy wykonać deskowanie. Składa

się ono z pomostu z desek, krawędziaków i klinów. Deskowanie podwiesza się do belek
stalowych w taki sposób, by deski spoczywały bezpośrednio na krawędziakach biegnących
prostopadle do belek stalowych, ale nie przylegały do dolnych stopek belek. Odstęp
deskowania od belek powinien wynosić około 1 cm. Krawędziaki mocuje się specjalnymi
hakami (wieszakami) ze stali zbrojeniowej Ø 26÷30 mm, drutem Ø 4÷6 mm, lub specjalnymi
uchwytami nożycowymi (jarzemkami zaciskającymi) do belek stalowych.

Rys. 33. Wieszak do deskowań płyt na belkach stalowych: a) widok ogólny wieszaka, b) sposób podwieszania

deskowania [1, s. 174]

Rys. 34. Deskowanie do płyt na belkach stalowych [1, s. 167]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

Rys. 35. Deskowanie sklepienia odcinkowego zawieszone na belce stalowej za pomocą podtrzymywaczy

nożycowych [21, s. 36]

Rys. 36. Fragment stropu ceglanego Kleina na belkach stalowych z deskowaniem podwieszonym do belek

[13, s. 587]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

Deski powinny mieć odpowiednią sztywność wykluczającą uginanie się ich pod ciężarem

cegieł. Zwykle stosuje się deski bez sęków o grubości 32 mm.

Kliny służą do regulowania poziomu i opuszczania pomostu z deskowaniem przy jego

demontażu. Kliny umieszcza się w zależności od sposobu podwieszenia rusztowania: pod
krawędziakami (rysunek 37), nad krawędziakami (rysunek 38) lub bezpośrednio na belce
stalowej (rysunek 39).

Rozmontowanie

deskowań

może

nastąpić

przy

sprzyjających

warunkach

atmosferycznych po upływie 7÷14 dni od wykonania płyty (zależnie od temperatury
otoczenia). W warunkach nie sprzyjających (np. przy temperaturze 0

o

C) okres pozostawania

stropu w deskowaniu powinien być przedłużony co najmniej do 28 dni.

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Z jakich elementów składa się deskowanie do wymurowania płyty ceglanej?
2. Do czego podwiesza się deskowanie płyty ceglanej?
3. Za pomocą jakich elementów można podwiesić deskowanie?
4. Jakiej grubości deski stosuje się do wykonania pomostu deskowania?
5. W jaki sposób podwiesza się deskowanie do belek stalowych?
6. Do czego służą kliny?
7. Gdzie umieszcza się kliny w deskowaniu?
8. Po jakim czasie można rozmontować deskowanie?
9. Od jakiej czynności należy rozpocząć demontaż deskowania?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Podwieś fragment deskowania do belek stalowych za pomocą podtrzymywaczy

nożycowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić stan techniczny podtrzymywaczy nożycowych,
3) sprawdzić stabilność umocowania belek stalowych,
4) sprawdzić jakość krawędziaków i deskowania,
5) założyć podtrzymywacze nożycowe na dolną stopkę belki stalowej,
6) włożyć jednocześnie dwa krawędziaki w gniazda podtrzymywaczy nożycowych

założonych na tą samą belkę,

7) ułożyć kliny na krawędziakach,
8) ustawić deskowanie na klinach, tak by górna powierzchnia deskowania znajdowała się

około 1 cm poniżej poziomu dolnej stopki belek stalowych,

9) wyregulować deskowanie w poziomie, pobijając kliny młotkiem, aż do uzyskania

prawidłowego położenia,

10) sprawdzić poprawność ułożenia deskowania,
11) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

belki stalowe owinięte siatką drucianą,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

−

podtrzymywacze nożycowe,

−

krawędziaki,

−

deski,

−

kliny,

−

młotek do pobijania klinów,

−

rękawice robocze.

Ćwiczenie 2

Zdemontuj deskowanie podwieszone do belek stalowych za pomocą wieszaków.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) poluzować kliny pod jednym krawędziakiem,
3) podeprzeć krawędziak podporami,
4) poluzować kliny, w celu sprawdzenia wielkości osiadania płyty ceglanej,
5) wybić kliny spod wieszaków pod podpartym krawędziakiem,
6) wyjąć wieszaki,
7) usunąć podparcie wraz z krawędziakiem,
8) zdjąć deskowanie,
9) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

fragment deskowania płyty ceglanej na belkach stalowych,

−

podpory pod krawędziaki,

−

kliny,

−

młotek,

−

rękawice robocze.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

TAK NIE

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia?





2) nazwać elementy deskowania?





3) wymienić rodzaje uchwytów do podwieszania deskowania?





4) sprawdzić stan techniczny uchwytów do podwieszania deskowania?





5) sprawdzić jakość elementów deskowania?





6) podwiesić deskowanie do belek stalowych?





7) wyregulować deskowanie do poziomu?





8) sprawdzić poprawność wykonania podwieszenia deskowania

do belek stalowych?





9) poluzować kliny pod deskowaniem?





10) usunąć bezpiecznie krawędziaki podtrzymujące deskowanie?





11) zdjąć deskowanie pod płytę ceglaną?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

46

4.8. Osadzanie odcinków belek dwuteowych w ścianie kominowej

i wykonywanie płyty ceglanej opartej na tych belkach,
do posadowienia pieca w budynku o stropach drewnianych

4.8.1. Materiał nauczania

Aby posadowić piec w budynku na stropach drewnianych należy wykonać płytę ceglaną

lub żelbetową opartą na belkach stalowych. Belki te o kształcie dwuteowym powinny mieć
wysokość powyżej 16 cm (Ι 160 mm) w zależności od obciążenia i ich rozpiętości. Rozstaw
belek w zależności od obciążenia wynosi 1,0÷1,5 m, co pozwala na oparcie belek na ścianie
kominowej i ominięcie przewodów kominowych. Długość oparcia belek na murze przyjmuje
się równą połowie wysokości belki powiększonej o 15 cm.

Belki stalowe dwuteowe opiera się:

−

bezpośrednio na murze wyrównanym wylewką cementową – jeśli mur wykonany jest

z materiałów o dużej wytrzymałości na ściskanie, np. z cegły,

−

na 2-3 warstwach z cegły wymurowanych na zaprawie cementowej – jeżeli mur został

wykonany z pustaków lub bloczków z betonu komórkowego,

−

na poduszkach betonowych – jeśli mur wykonany jest z materiałów o małej

wytrzymałości na ściskanie, np. pustaki żużlobetonowe, bloczki gazobetonowe,

−

na podkładce z 10–milimetrowej blachy stalowej, jeżeli przewiduje się zbyt duży nacisk

belki na mur o małej nośności,

−

na wieńcach żelbetowych.

Rys. 37. Oparcie belek stropowych stalowych na ścianie zewnętrznej: a) na poduszce betonowej, b) na warstwie

zaprawy cementowej, c) w wieńcu żelbetowym [21, s. 38]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

47

Przed ostatecznym ustawieniem belek na murze, zgodnie z rysunkiem roboczym, ich

dolne stopki na całej długości owija się siatką drucianą, aby można było otynkować sufit.
Końce belek opierane na murze powinny być powleczone mleczkiem cementowym
zabezpieczającym stal przed rdzewieniem. Po rozstawieniu belek należy je wypoziomować.
Następnie belki kotwi się w murze za pomocą płaskownika przykręconego do boku belki
i obmurowuje, aby podczas montażu deskowania belki nie zmieniły ustalonego położenia.

Rys. 38. Sposoby kotwienia belek stalowych: a) za pomocą płaskownika, b) za pomocą pręta stalowego

[21, s. 39]

Jeżeli belki opiera się na murze tylko jednym końcem, to należy osadzić je na głębokość

co najmniej 38 cm. W zależności od wielkości i ciężaru pieca, pod który muruje się płytę
ceglaną, nad belkami stalowymi należy zastosować odpowiedniej wysokości mur. Pozwoli on
na dociążenie belek stalowych, a tym samym zapewni im stateczność na obrót. Końce
swobodne belek stalowych ściąga się prętami ściągającymi lub drutem stalowym.

Rys. 39. Konstrukcja płyty Kleina na belkach stalowych: a) przekrój równoległy do belek, b) przekrój

prostopadły do belek [10, s. 150]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

48

Rys. 40. Przekrój przez strop na belkach stalowych z monolityczną płytą żelbetową jednoprzęsłową

do posadowienia pieca ogrzewczego [21 s. 39]

Płyta ceglana oparta na dolnych stopkach belek składa się z cegieł (pełnych lub

dziurawek) i umieszczonego w spoinach zbrojenia w postaci płaskowników (bednarki).

W zależności od obciążenia stropu i odległości między belkami wykonuje się płyty:

−

typu lekkiego o grubości ¼ cegły (cegła ułożona na płask),

Rys. 41. Płyta typu lekkiego [21, s. 36]

Rys. 42. Widok płyty typu lekkiego [24, s. 249]

−

typu półciężkiego o grubości ¼ cegły z żebrami z cegieł ustawionych na rąb (ten typ

zwany jest również stropem z żeberkami lub „w organki”),

Rys. 43. Płyta typu półciężkiego [21, s. 36]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

49

Rys. 44. Widok płyty typu półciężkiego [9, s. 240]

−

typu ciężkiego o grubości ½ cegły (na rąb).

Rys. 45. Płyta typu ciężkiego [21, s. 36]

Rys. 46. Widok płyty typu ciężkiego [24, s. 249]

We wszystkich typach płyt cegły układa się długością prostopadle do belek

z zachowaniem przesunięcia spoin o pół cegły w sąsiednich rzędach cegieł. W celu uzyskania
równej powierzchni sufitu spód płyty ceglanej powinien być położony o 1 cm niżej od spodu
belek. Z tego względu cegły opierające się na dolnej stopce belki powinny być odpowiednio
przycięte. Płyty zbroi się płaskownikami o przekroju poprzecznym 1×20 mm do 2×30 mm lub
prętami ze stali okrągłej o średnicy 4,5÷8 mm. Liczba płaskowników i sposób ich
rozmieszczenia w płycie zależą od rozstawu belek i obciążenia stropu. Jeżeli rozpiętości belek
są większe, ze względu na obciążenie stosuje się większe przekroje zbrojenia. Rodzaj płyty
oraz rozmieszczenie jej zbrojenia należy odczytać z rysunku roboczego z dokumentacji.
Zbrojenie umieszcza się 1 cm wyżej od spodu płyty, najczęściej w co drugiej, co trzeciej lub
co czwartej spoinie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

50

Rys. 47. Sposób zaginania płaskownika przy belce stalowej [21, s. 37]

Końce płaskowników przygina się tak, by umożliwić ich ułożenie na wymaganej

odległości 1 cm od spodu płyty, a następnie zagina pod kątem prostym na długość około 3 cm
i pozostawia w spoinie między cegłami i środnikami belek (rysunek 49). Grubość spoin
ze zbrojeniem wynosi co najmniej 2 cm, spoin niezbrojonych 1,5 cm, a spoin poprzecznych –
około 1 cm. Do murowania płyt stosuje się zaprawę cementową 1:3, zarobioną mlekiem
wapiennym (5l wapna na 50 kg cementu). Po wymurowaniu górną powierzchnię płyty należy
zalać rzadką zaprawą cementową 1:2 lub 1:3, która dokładnie wypełni wszystkie spoiny
i nierówności. Wskazane jest obetonowanie górnych stopek belek, co zwiększy ich sztywność
i zabezpieczy przed korozją.

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Od czego zależą wysokości belek stalowych dwuteowych do wykonania płyty ceglanej?
2. O jakim rozstawie układa się belki na murze?
3. Jaka jest wymagana długość oparcia belki na murze?
4. Na czym opiera się belki, ze względu na rodzaj materiału muru?
5. W jakim celu owija się dolne stopki belek siatką drucianą?
6. W jaki sposób zabezpiecza się końce belek opierające się na murze?
7. W jaki sposób unieruchamia się belki po ich ustawieniu?
8. W jaki sposób mocuje się belki tylko jednym końcem w murze?
9. Jakie są typy płyt ceglanych?
10. W którym kierunku układa się cegły w stosunku do belek?
11. O jaką długość przesuwa się cegły w kolejnych rzędach?
12. Czym zbroi się płyty ceglane?
13. W jakiej odległości umieszcza się zbrojenie od spodu płyty?
14. W jakim celu wygina się końce płaskowników?
15. Jakie są grubości spoin w płycie ceglanej?
16. Jaką zaprawą muruje się płytę ceglaną?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zamocuj belki dwuteowe I 160 w murze z cegieł, o ich rozstawie osiowym 1,0 m.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

51

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić stan podkładu z zaprawy cementowej, wykonanego na murze,
3) wyliczyć głębokość oparcia belek na murze,
4) odmierzyć na murze miejsce ustawienia belek,
5) ustawić belki stalowe na podkładzie cementowym,
6) sprawdzić poziom ustawionych belek,
7) wsunąć drut stalowy w otwory środników belek,
8) obmurować końce belek używając cegieł całych i cząstkowych,
9) sprawdzić jakość wykonanych prac,
10) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

mur z cegły, wyrównany wcześniej zaprawą cementową,

−

belki dwuteowe,

−

druty stalowe do kotwienia belek,

−

cegły do obmurowania belek,

−

zaprawa cementowa do murowania,

−

narzędzia i sprzęt do murowania,

−

poziomnica,

−

przymiar liniowy.

Ćwiczenie 2

Wymuruj fragment płyty ceglanej typu ciężkiego, między ułożonymi dwoma belkami

stalowymi, na umocowanym wcześniej deskowaniu. Zbrojenie płyty z przygotowanych
płaskowników umieść w każdej spoinie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić jakość cegieł pod kątem pęknięć oraz zniekształceń,
3) sprawdzić poprawność wygięcia płaskowników,
4) zmoczyć deskowanie, aby nie odciągało wody z zaprawy,
5) wymurować pierwszy rząd cegieł ustawionych na rąb, nakładając zaprawę na boczną

powierzchnię każdej cegły,

6) ułożyć płaskownik na deskowaniu na płask,
7) nałożyć wąski pasek zaprawy na płaskownik,
8) docisnąć płaskownik do cegieł wymurowanego pierwszego rzędu płyty ceglanej,
9) sprawdzić, czy zachowana jest odległość płaskownika około 1 cm od spodu płyty,
10) wymurować kolejny rząd, dociskając układane cegły do już ułożonych,
11) zalać wymurowaną płytę rzadką zaprawą cementową,
12) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

belki stalowe I 160, z podwieszonym deskowaniem,

−

cegły ceramiczne pełne,

−

płaskowniki 1×20 mm, wygięte do ułożenia w płycie ceglanej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

52

−

zaprawa cementowa o gęstej konsystencji, dostosowanej do nakładania na boczną

powierzchnię cegieł,

−

zaprawa cementowa o rzadkiej konsystencji, dostosowanej do zalania płyty,

−

woda,

−

narzędzia do murowania,

−

przymiar liniowy,

−

rękawice robocze.

4.8.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

TAK NIE

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia?





2) dobrać wysokość belek stalowych?





3) ustalić rozstaw belek stalowych?





4) dobrać rodzaj oparcia belek stalowych w zależności od materiału muru?





5) ustalić głębokość oparcia belek na murze?





6) oprzeć belki na murze z zachowaniem poziomu?





7) zamocować belki w sposób uniemożliwiający ich przemieszczenie?





8) dobrać cegły do murowania płyty ceglanej?





9) ustalić wymiary i rozmieszczenie płaskowników?





10) wymurować płytę ceglaną z nakładaniem zaprawy na boczną

powierzchnię cegły?





11) umieścić zbrojenie w spoinach płyty ceglanej?





12) zachować wymaganą odległość zbrojenia od spodu płyty?





13) wypełnić zaprawą spoiny i nierówności płyty?





14) zaprezentować wykonane ćwiczenie?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

53

4.9. Ustawianie obiektów zduńskich przy ścianach w zależności

od rodzaju materiału ścian

4.9.1. Materiał nauczania

Do obiektów zduńskich zaliczamy: kaflowe ogrzewcze piece mieszkaniowe stałe, piece

kaflowe przenośne, piece metalowe stałe i przenośne, piece z kamienia, trzony kuchenne
mieszkaniowe oraz trzony kuchenne restauracyjne. Wszystkie te obiekty wydzielają dużą
ilość ciepła do otoczenia. Z tego względu w bezpośredniej ich bliskości powinny znajdować
się elementy odporne na wyższą temperaturę. Do materiałów dobrze znoszących różnice
temperatury i odpornych na wyższą temperaturę zaliczamy materiały ceramiczne, silikatowe,
betonowe oraz gipsowe. Natomiast bezpośrednio przy źródle ciepła nie powinny znajdować
się elementy wykonane z materiałów łatwo zapalnych, takich jak: drewno lub materiały
drewnopochodne.

Obiekty zduńskie sytuuje się zazwyczaj przy ścianach lub w narożu ścian. Jest to

spowodowane koniecznością podłączenia takiego obiektu do przewodu kominowego,
znajdującego się w ścianie kominowej. W związku z tym, że obiekty zduńskie wydzielają
ciepło należy je odsuwać od ścian na pewne odległości określone w przepisach
przeciwpożarowych.

Piece lub trzony wykonane z kamienia, cegieł, kafli, powinny być odsunięte od łatwo

zapalnych nieosłoniętych elementów budynku co najmniej o 30 cm. Jeżeli elementy te są
otynkowane tynkiem o grubości 2,5 cm, wykonanym na siatce, odstęp takich pieców
powinien wynosić co najmniej 15 cm.

Piece metalowe z wewnętrzną wykładziną ceramiczną lub kaflowe wykonane w ramach

metalowych powinno się sytuować, od łatwo zapalnych nieosłoniętych elementów budynku,
w odległości minimum 60 cm. Jeśli elementy te są otynkowane tynkiem o grubości 2,5 cm,
wykonanym na siatce, odległość ta musi być nie mniejsza niż 30 cm.

Piece metalowe przenośne, nie wyłożone wewnątrz wykładziną ceramiczną, powinny być

odsunięte od łatwo zapalnych części budynku analogicznie: o 100 cm – dla elementów
nieosłoniętych, oraz o 60 cm – dla elementów otynkowanych tynkiem o grubości 2,5 cm.

Ustawienie pieców i trzonów przy ścianach, wykonanych z materiałów odpornych

na wyższą temperaturę, powinno uwzględnić odstęp od ściany co najmniej równy 13 cm,
w przypadku obiektów stałych, oraz 10 cm w przypadku obiektów przenośnych.

Piec ogrzewczy mieszkaniowy budowany w celu ogrzania dwóch pomieszczeń

i usytuowany w ścianie drewnianej otynkowanej, powinien być od niej odizolowany naokoło,
tzn.: z boków i od góry, murem z cegły o grubości 25 cm.

4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie rodzaje pieców zaliczamy do obiektów zduńskich?
2. Jakie materiały są odporne na ciepło emitowane z obiektów zduńskich?
3. Jakie materiały są nieodporne na wyższą temperaturę?
4. W którym miejscu pomieszczenia sytuuje się obiekty zduńskie?
5. Dlaczego obiekty zduńskie umieszcza się przy ścianach lub w narożach ścian?
6. W jakim celu obiekty zduńskie odsuwa się od ścian na ustalone odległości?
7. W jakiej odległości umieszcza się piece ceglane lub kaflowe, od nieosłoniętych ścian

łatwo zapalnych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

54

8. Jaka jest wymagana odległość ustawiania pieców ceglanych lub kaflowych, od

osłoniętych tynkiem ścian łatwo zapalnych?

9. W jakiej odległości umieszcza się piece ceglane lub kaflowe od ścian murowanych?
10. W jakiej odległości od ścian łatwo zapalnych nieosłoniętych, umieszcza się piece

metalowe z wykładziną ceramiczną?

11. Jaka powinna być najmniejsza odległość od ścian usytuowania pieca metalowego bez

wykładziny ceramicznej?

12. W jaki sposób zabezpiecza się drewnianą ścianę otynkowaną w przypadku umieszczenia

w niej pieca do ogrzania dwóch pomieszczeń?

4.9.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie

Dobierz rodzaj pieca, który będzie można ustawić w pomieszczeniu budynku

letniskowego drewnianego o ścianach nieosłoniętych tynkiem. Naszkicuj usytuowanie pieca
w kilku wariantach, w zależności od rodzaju pieca oraz w przypadku, gdy ściana jest
osłonięta tynkiem (wymiary podano w cm).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) przeanalizować rodzaje obiektów zduńskich,
3) wybrać możliwe do zastosowania piece w pomieszczeniu,
4) ustalić odległości wybranych pieców od ściany drewnianej nieosłoniętej,
5) naszkicować usytuowanie pieców z zachowaniem odległości od ściany,
6) naszkicować usytuowanie pieców, w przypadku ściany osłoniętej tynkiem,
7) zapisać wybrane rodzaje wybranych pieców i ich odległości od ściany nieotynkowanej

i otynkowanej,

8) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartki papieru formatu A4,

−

przybory do pisania i rysowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

55

4.9.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

TAK NIE

1) wymienić rodzaje obiektów zduńskich?





2) ustalić, które materiały nie są odporne na wyższą temperaturę?





3) wyjaśnić, dlaczego obiekty zduńskie umieszcza się przy ścianach?





4) wyjaśnić konieczność odsunięcia pieców od ścian pomieszczenia?





5) ustalić wymagane odległości pieców od ścian pomieszczenia?





6) uzasadnić potrzebę zabezpieczenia ściany drewnianej przylegającej

do pieca ogrzewającego dwa pomieszczenia?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

56

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję testowania.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z treścią zadań testowych.
4. Za każde poprawnie rozwiązane zadanie otrzymasz 1 punkt.
5. Czytaj uważnie każde zadanie.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na karcie odpowiedzi:
7. Po rozwiązaniu testu sprawdź, czy udzieliłeś odpowiedzi na wszystkie zadania.
8. Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

Powodzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

57

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH


1. Haki (wieszaki) do podwieszania deskowania do stalowych belek stropowych wykonywane

mogą być z:

a) drutu Ø 4÷6 mm,
b) prętów stalowych o Ø 26÷30 mm,
c) drewna,
d) blachy.

2. Długość oparcia belek stalowych na murach zależy od:

a) szerokości stopki,
b) grubości muru,
c) grubości środnika,
d) jej wysokości.

3. Jakiego rodzaju stal stosowana może być do zbrojenia płyty ceglanej:

a) pręty żebrowane,
b) bednarka stalowa,
c) płaskowniki,
d) pręty okrągłe.

4. Trzony kuchenne powinny być odsunięte od elementów łatwo zapalnych nieosłoniętych na

odległość:

a) równą 15 cm,
b) co najmniej 20 cm,
c) równą 25 cm,
d) co najmniej 30 cm.

5. Murowanie fundamentów pod piece wykonuje się w wiązaniu:

a) krzyżykowym,
b) polskim,
c) pospolitym,
d) wielowarstwowym.

6. Szalunki (deskowania) fundamentów pod trzony kuchenne wykonywane są z:

a) desek,
b) płyt pilśniowych,
c) tarcz metalowych,
d) krawędziaków.

7. Maksymalny rozstaw kozłów rusztowania powinien wynosić:

a) 1,50 m,
b) 2,20 m,
c) 2,50 m,
d) 2, 80 m.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

58

8. Podmurówki pod konstrukcje zduńskie wykonywane mogą być z:

a) betonu.
b) cegieł ceramicznych pełnych.
c) cegieł dziurawek.
d) żelbetu.

9. Które z zagrożeń oddziaływujących bezpośrednio na człowieka, powodując utratę życia lub

zdrowia, należą do zagrożeń chemicznych:

a) wysoka temperatura,
b) ciśnienie powietrza,
c) wibracja,
d) zapachy.

10. Do odzieży ochronnej należą:

a) hełmy przeciwhałasowe,
b) kombinezony,
c) pochłaniacze ucieczkowe,
d) półmaski.

11. Składniki mieszanki betonowej najdokładniej można dozować poprzez:

a) ważenie,
b) odmierzanie objętościowe,
c) ważenie i odmierzanie objętościowe,
d) dowolne odmierzanie według proporcji.

12. Piece i trzony kuchenne obmierza się w:

a) metrach,
b) sztukach.
c) metrach sześciennych,
d) metrach kwadratowych.

13. Tłuste plamy na prętach zbrojeniowych oczyszcza się przy użyciu:

a) benzyny,
b) szczotek drucianych,
c) pędzlem,
d) wody pod ciśnieniem.

14. Demontaż deskowania podwieszonego rozpoczyna się od:

a) usunięcia desek,
b) usunięcia stempli,
c) poluzowania klinów,
d) przecięcia drutów podtrzymujących deskowanie.

15. Belka stalowa dwuteowa o wysokości 200 mm powinna być oparta na ścianie na długości

co najmniej:
a) 150 mm,
b) 180 mm,
c) 200 mm,
d) 250 mm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

59

16. Fundamenty pod piece …………………………. są na zaprawie cementowo – wapiennej.

17. Płyty ceglane stropu na belkach stalowych należy ……………………. płaskownikami.

18. Pod fundament trzonu kuchennego ustawianego na gruncie należy wykonać …………….

poniżej poziomu terenu.

19. Obmiaru robót konstrukcji zduńskich dokonuje się na podstawie …………………………

z natury.

20. Wykonanie betonowego fundamentu pod konstrukcje zduńskie wymaga przygotowania
…………………………………….. z desek.

21. Od czego zależy głębokość przemarzania gruntu?

22. Ile wynosi grubość ceglanej płyty stropowej lekkiej opartej na belkach stalowych?

23. Jakie narzędzia mogą być stosowane do ręcznego wykonywania wykopów pod

fundamenty? Wymień co najmniej dwa.

24. Jakie są sposoby łączenia prętów do zbrojenia fundamentów pod piec?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

60

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ………………………………………………….

Wykonywanie fundamentów i podmurówek pod konstrukcje zduńskie

Zakreśl poprawną odpowiedź lub wpisz brakujące części zdania.

Nr zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

17

18

19

20

21

22

23

24

Razem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

61

6. LITERATURA

1. Cwil R., Chrościcki T.: Roboty murowe. Poradnik. Arkady, Warszawa 1973
2. Francuz W. M., Sokołowski R.,: Bezpieczeństwo i higiena pracy na budowie. KWK Bud

– Ergon OW PZITB, Warszawa 1998

3. Francuz W. M., Sokołowski R.: Bezpieczeństwo i higiena pracy w rzemiośle. WSiP,

Warszawa 1996

4. Kettler K.: Murarstwo. Część 1. Rea, Warszawa 2002
5. Kowalczyk Z., Loska F., Czarkowski M.: Kosztorysowanie w budownictwie. WSiP,

Warszawa 1995

6. Lenkiewicz W.: Budownictwo ogólne. Część 2. PWSZ, Warszawa 1970
7. Lenkiewicz W., Zdziarska – Wis I.: Ciesielstwo. WSiP, Warszawa 1998
8. Martinek W.: Budownictwo ogólne. Część 1. WSiP, Warszawa 1969
9. Martinek W., Szymański E.: Murarstwo i tynkarstwo. WSiP, Warszawa 1999
10. Mirski J. Z., Łącki K.: Budownictwo z technologią. Część 2. WSiP 1998
11. Paradistal J.: Roboty zduńskie. Część 1. PWSZ, Warszawa 1960
12. Paradistal J.: Roboty zduńskie. Część 2. PWSZ, Warszawa 1957
13. Poradnik majstra budowlanego. Praca zbiorowa. Arkady, Warszawa 2005
14. Pyrak S.: Konstrukcje z betonu. WSiP, Warszawa 2001
15. Pyrak S., Włodarczyk W.: Posadowienie budowli, konstrukcje murowe i drewniane.

WSiP, Warszawa 2000

16. Roj – Chodacka A.: Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. KOWEZ, Warszawa 2002

17. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków

technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75)

18. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie

ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 169)

19. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa

i higieny podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. 2003, Nr 47)

20. Słowiński Z.: Technologia budownictwa. Część 2. WSiP, Warszawa 1992
21. Słowiński Z.: Technologia budownictwa. Część 3. WSiP, Warszawa 1994
22. Tauszyński K.: Budownictwo z technologią. Część 1. WSiP, Warszawa 1992
23. Technologia budownictwa. Część 1. Praca zbiorowa. WSiP, Warszawa 1991
24. Urban L.: Murarstwo i tynkarstwo. WSiP, Warszawa 1990
25. Urban L.: Technologia robót murarskich i tynkarskich. PWSZ, Warszawa 1969
26. Vademecum budowlane. Pod redakcją E. Pliszek. Arkady, Warszawa 2001
27. Wieczorek Z.: Bezpieczeństwo pracy, roboty budowlane i rozbiórkowe. WNT, Warszawa

2003

28. www.volter.website.pl