STYL W DYSKURSIE

Dyskurs

to z łac. discursus, czyli ‘rozmowa’, ‘rozprawa, ‘rozumowanie’

1

. Za pomocą języka

(lub innych środków przekazu) jesteśmy w stanie wyrażać własną opinię – a w związku z tym

przekazywać znaczenia. Dyskurs zawiera więc w sobie język (pisany i mówiony),

komunikację werbalną (gesty, mimikę) oraz obrazy wizualne (czego przykładem może być

rysunek, fotografia, film). Dyskurs to zjawisko, którego podstawę stanowią trzy główne

wymiary, tzn. użycie języka, procesy poznawcze oraz interakcje w ich społeczno-kulturowych

kontekstach

2

. Głównym celem społecznym jest komunikacja, dlatego też dyskurs wiąże się z

celowym, nieprzypadkowym użyciem języka.

Dyskurs ma wiele właściwości - znaczenie, stosunki referencyjne między zdaniami i inne. Nie

wszystkie jednak muszą znajdywać się w polu zainteresowań gramatyki (językoznawstwa).

Taka właściwość dyskursu jest na przykład sygnalizowana przez pojęcie stylu. Termin ten

oznacza sposób ukształtowania wypowiedzi, który polega na doborze środków językowych

(uwzględniając przy tym założony przez wypowiadającego się cel). O stylu powinniśmy

mówić tylko w liczbie mnogiej, tzn. z uwzględnieniem możliwych odmian służących

formułowaniu wypowiedzi

3

. Style różnią się między sobą, dzięki czemu istnieje wybór wśród

wielu sposobów mówienia

. Styl

to pojęcie, które pozwala nam rozpoznawać i opisywać różne

odmiany stylistyczne, ich sens oraz funkcje w dyskursie. O stylu nie świadczy to, o czym się

opowiada, a to za pomocą jakich słów to opowiadanie się odbywa.

Jednym ze sposobów określania stylu jest ujęcie go w kategoriach

„wyboru wariantów”

4

.

Wybór danego słowa może zależeć od charakteru wypowiedzi, gatunku, grupowej

przynależności nadawcy (jego pozycji i podzielanych przez niego opinii), audytorium, statusu

społecznego, ekonomicznego (kompetencji komunikacyjnej nadawcy), stanu wiedzy,

1

Uniwersalny słownik języka polskiego PWN, Warszawa 2003; Słownik wyrazów obcych PWN Warszawa 2000.

2

T. A. van Dijk, Badania nad dyskursem, [w:] Dyskurs jako struktura i proces, pod red. tegoż, przeł. G. Grochowski, PWN,

Warszawa 2001, s. 42

3

M. Lisowska-Magdziarz: Analiza tekstu w dyskursie medialnym, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków

2006, s. 74

4

Por. T.A. van Dijk: Badania nad dyskursem [w:] tegoż (red.): Dyskurs jako struktura i proces,

przeł. G. Grochowski, PWN, Warszawa 2001, s. 20

poglądów nadawcy lub od epoki historycznej. Jeśli przyjęcie określonego wariantu stanowi

funkcję kontekstu, zwykle nazywamy taką cechę wykładnikiem stylu tekstu lub wypowiedzi

5

.

Reasumując styl to zwykle uzależniony od kontekstu -

wybór wariantów językowych na

poziomie wyrażania

6

.

Znaczenia muszą pozostać takie same, ponieważ w innym wypadku nie byłoby mowy o

stylistycznych wariantach dyskursu lecz o różnych dyskursach. Pojęcie stylu zakłada, że coś

(znaczenie, temat, zdarzenie) pozostaje tożsame, dzięki czemu jesteśmy w stanie porównać,

jak różne dyskursy mówią, przekazują to samo

7

.

Wykorzystanie wariantów stylistycznych służy przekazywaniu kilku typowych i

powtarzających się znaczeń

8

.

Pozwala to:

– wyrazić stosunek do danej sytuacji np. przez stopień nasycenia wypowiedzi formami

oficjalnymi (tu: poprzez gesty, mimikę)

– umożliwić autoprezentację danego nadawcy poprzez ukazanie go jako osoby np.

wykształconej (w przypadku prawnika) – należącej do określonej klasy, grupy społecznej ( w

tym wypadku inteligenckiej).

– wywołać określone zachowania ze strony odbiorców należących do różnych grup

społecznych np. różnych subkultur

– określić porządek czynności w zależności od ich charakteru

Bibliografia:

1. van Dijk, T.A., 2001, Badania nad dyskursem [w:] tegoż (red.), Dyskurs jako struktura i proces, przeł. G.

Grochowski, PWN, Warszawa.

2. Lisowska-Magdziarz, M., 2006, Analiza tekstu w dyskursie medialnym, Wydawnictwo Uniwersytetu

Jagiellońskiego, Kraków.

3. Sanding Barbara, Selting Margaret, 2001, Style dyskursu [w:] T.A. van Dijk (red.), Dyskurs jako struktura i proces,

przeł. G. Grochowski, PWN, Warszawa.

4. Witosz, B., 2001, Stylistyka a pragmatyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowic

5

Ibidem.

6

Ibidem.

7

Ibidem.

8

B. Sanding, M. Selting, Style dyskursu [w:] T.A. van Dijk (red.), Dyskurs jako struktura i proces, pod red.

tegoż, przeł. G. Grochowski, PWN, Warszawa 2001, s. 133-134