„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Janusz Frymus

Montaż tablic rozdzielczych i rozdzielnic 724[05].Z2.04

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:

mgr inż. Grażyna Adamiec

mgr inż. Urszula Kaczorkiewicz

Opracowanie redakcyjne:

mgr inż. Barbara Kapruziak

Konsultacja:

dr inż. Bożena Zając

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 724[05].Z2.04
„Montaż tablic rozdzielczych i rozdzielnic” zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu elektromechanik 724[05].

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Materiał nauczania

7

4.1. Rozdzielnice niskiego napięcia

7

4.1.1. Materiał nauczania
4.1.2. Pytania sprawdzające
4.1.3. Ćwiczenia
4.2.4. Sprawdzian postępów

7

24
24
26

4.2. Montaż rozdzielnic

27

4.2.1. Materiał nauczania
4.2.2. Pytania sprawdzające
4.2.3. Ćwiczenia
4.2.4. Sprawdzian postępów

27
32
33
36

5. Sprawdzian osiągnięć

38

6. Literatura

41

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o montażu tablic rozdzielczych

i rozdzielnic.

W poradniku zamieszczono:

1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś

mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwi samodzielne przygotowanie się do

wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy
wskazaną literaturę oraz inne źródła informacji. Obejmuje on również ćwiczenia, które
zawierają:

−

pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,

−

ćwiczenia, które zawierają wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do ich

realizacji,

−

sprawdzian postępów w formie pytań, na które powinieneś odpowiadać „tak” lub „nie”,

co oznacza, że opanowałeś materiał albo nie.

4. Sprawdzian osiągnięć zawierający zestaw zadań testowych, sprawdzających Twoje

opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki. Zaliczenie tego sprawdzianu
jest dowodem opanowania umiejętności określonych w tej jednostce modułowej.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.


Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp i higieny

pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.
Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

724[05].Z2.01

Wykonywanie instalacji elektrycznych

724[05].Z2.03

Montaż i uruchamianie układów

sterowania

724[05].Z2.05

Instalowanie maszyn i urządzeń wraz

z układem zasilania i zabezpieczeniami

724[05].Z2

Instalacja maszyn i urządzeń

elektrycznych

724[05].Z2.02

Wykonywanie pomiarów

sprawdzających w instalacjach

elektrycznych

724[05].Z2.04

Montaż tablic rozdzielczych

i rozdzielnic

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2.

WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

określać jednostki układu SI,

−

korzystać z fachowej literatury dotyczącej elektroenergetyki,

−

korzystać z katalogów firmowych,

−

korzystać z przepisów budowy urządzeń elektrycznych,

−

korzystać z polskich norm,

−

posługiwać się podstawowymi prawami i wzorami z elektrotechniki,

−

charakteryzować podstawowe parametry podzespołów elektrycznych,

−

określać zastosowanie różnych elementów instalacji elektrycznych,

−

analizować pracę instalacji elektrycznych na podstawie schematów ideowych,

−

oceniać stan techniczny elementów elektrycznych na podstawie oględzin i pomiarów.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3.

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

sklasyfikować rozdzielnice niskiego napięcia,

−

odczytać schematy ideowe i montażowe prostych rozdzielnic,

−

sporządzić zestawienie wyposażenia rozdzielnicy na podstawie dokumentacji
technicznej,

−

dobrać elementy składowe rozdzielnicy (rodzaj, parametry i liczba elementów) na
podstawie dokumentacji,

−

posłużyć się katalogami aparatury łączeniowej oraz rozdzielnic niskiego napięcia,

−

wybrać rodzaj obudowy rozdzielnicy,

−

zorganizować stanowisko pracy przy montażu rozdzielnicy,

−

posłużyć się zestawem narzędzi monterskich i elektronarzędziami przy montażu
elementów rozdzielnicy,

−

rozróżnić wyłączniki, bezpieczniki, liczniki energii elektrycznej i przekaźniki po ich
wyglądzie zewnętrznym i oznaczeniach na nich stosowanych,

−

sprawdzić stan techniczny aparatury elektrycznej przeznaczonej do montażu rozdzielnic,

−

rozmieścić elementy na tablicy rozdzielczej lub w rozdzielnicy,

−

wykonać montaż mechaniczny aparatury elektrycznej rozdzielnicy,

−

dobrać przewody elektryczne (typ, przekrój, liczbę przewodów) do wykonania połączeń,

−

przygotować końce przewodów do różnych sposobów połączenia aparatury,

−

wykonać połączenia elektryczne na podstawie schematu montażowego,

−

podłączyć obwody zasilające i odbiorcze rozdzielnicy,

−

sprawdzić poprawność działania rozdzielnicy,

−

zastosować zasady bhp i ochrony ppoż. obowiązujące na stanowisku pracy.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Rozdzielnice niskiego napięcia

4.1.1. Materiał nauczania

Rozdzielnicą nazywa się zespół urządzeń elektroenergetycznych składający się

z aparatury rozdzielczej, zabezpieczeniowej, pomiarowej, sterowniczej i sygnalizacyjnej wraz
z szynami zbiorczymi, różnorodnymi połączeniami elektrycznymi, elementami izolacyjnymi
oraz konstrukcją mechaniczną i osłonami, przeznaczony do rozdziału energii elektrycznej, do
łączenia i zabezpieczania linii oraz obwodów zasilających i odbiorczych. Rozdzielnice
powinny charakteryzować się prostymi i przejrzystymi układami połączeń oraz budową
zapewniającą:

−

bezpieczeństwo obsługi,

−

dogodną eksploatację, w szczególności wykonywanie wszelkiego rodzaju przełączeń,

−

łatwy montaż i konserwację,

−

dużą niezawodność,

−

możliwość rozbudowy,

−

niewielki koszt i małe gabaryty.

Część rozdzielnicy grupująca zestaw aparatów przeznaczonych do wykonywania

określonych zadań przyjęto nazywać polem, często z przymiotnikiem określającym
przeznaczenie pola (zasilające, odbiorcze, pomiarowe, sprzęgłowe itd.).

Rozdzielnice mogą być wykonane jako:

−

wolnostojące, z możliwością dostępu do aparatów od czoła i tyłu rozdzielnicy,

−

przyścienne, przylegające do ściany z dostępem do aparatów jedynie od przodu.

Ze względu na sposób umieszczenia aparatów rozróżnia się rozdzielnice:

−

jednoczłonowe, w których wszystkie aparaty i tory prądowe są w trwały sposób związane
z konstrukcją,

−

dwuczłonowe, w których część aparatów jest umieszczona na członie stałym
rozdzielnicy, a część na członie ruchomym (wózku); części te mogą być łączone oraz
rozłączane mechanicznie i elektrycznie przez obsługę, poprzez ustawienie wózka we
właściwym położeniu.

Obecnie montaż rozdzielnic jest najczęściej wykonywany w sposób przemysłowy

u wytwórcy z prefabrykowanych elementów (pól) oraz poszczególnych aparatów. W miejscu
zainstalowania odbywa się jedyne montaż końcowy. Stosowane są prawie wyłącznie
rozwiązania typowe.

Rozdzielnice niskiego napięcia, w zależności od konstrukcji i sposobu wykonania osłon

części będących pod napięciem, wytwarzane są jako tablicowe, skrzynkowe, szafowe
szkieletowe

lub

bezszkieletowe,

jednoczłonowe

i

dwuczłonowe,

przedziałowe

i bezprzedziałowe.

Rozdzielnice

tablicowe

znajdują

zastosowanie

przeważnie

w

obiektach

nieprzemysłowych, takich jak: domki jednorodzinne, mieszkania, szkoły, szpitale, w których
dominują odbiorniki oświetleniowe oraz siłowe o stosunkowo niewielkich mocach
znamionowych. Wszystkie aparaty, a więc liczniki, rozłącznik lub łącznik izolacyjny,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

wyłączniki instalacyjne i różnicowo - prądowe, bezpieczniki montuje się na tablicy
izolacyjnej. Zaciski przyłączeniowe obwodów są wyprowadzane na specjalną listwę
mocowaną w taki sposób, że zapewnione jest łatwe wykonywanie różnych połączeń i
przełączeń, bez zdejmowana tablicy. Połączenia między przyrządami wykonuje się
przewodami o żyłach miedzianych o przekroju nie mniejszym niż 2,5 mm

2

. Tablice

przymocowuje się do ścian za pomocą kotew lub kształtowników stalowych osadzonych w
murze (ścianie). Odległość pomiędzy nie izolowanymi przewodami a ścianą nie powinna być
mniejsza niż 15 mm. Tablice rozdzielcze należy umieszczać, o ile jest to tylko możliwe, we
wnękach lub skrzynkach z drzwiczkami ograniczającymi dostęp do przyrządów i części pod
napięciem.

Urządzenia są budowane zgodnie z przeznaczeniem do pracy na zewnątrz pomieszczeń

lub w budynkach. Wyposaża się je w osłony zapewniające wymagane bezpieczeństwo ludzi
i ochronę przed zniszczeniem i niepoprawnym działaniem wskutek przedostania się do ich
wnętrza ciał stałych, pyłu, wody oraz przed uszkodzeniem mechanicznym. Oznaczenia
stopnia ochrony osłon składają się z liter IP (Internal Protection) oraz dwóch cyfr
określających cechy osłon według PN-92/E-08106.

W rozdzielnicach skrzynkowych szyny zbiorcze, aparaty elektryczne i zestawy aparatów

umieszcza się w skrzynkach o znormalizowanych wielkościach. Skrzynki łączy się między
sobą śrubami lub specjalnymi klinami i montuje na ramach stalowych przy ścianach
pomieszczeń. Bezpieczeństwo obsługi, niewielkie wymiary, łatwość montażu i rozbudowy,
dobra ochrona przed narażeniami środowiskowymi i mechanicznymi oraz możliwość
instalowania rozdzielnic skrzynkowych w pomieszczeniach ogólnodostępnych, np. halach
fabrycznych, a nawet na wolnym powietrzu pod zadaszeniem spowodowały, że są one
powszechnie stosowane w układach prądu przemiennego i stałego niskiego napięcia. Napięcia
i prądy znamionowe rozdzielnic skrzynkowych zależą od ich konstrukcji.

Przez wiele lat dominowały rozwiązania ze skrzynkami żeliwnymi, mimo że odznaczały

się one dużą masą. Dopiero w ostatnim dziesięcioleciu wprowadzono do produkcji w pełni
udane rozdzielnice ze skrzynkami z materiałów izolacyjnych. Spowodowało to stopniowe
odchodzenie od wytwarzania i stosowania rozdzielnic ze skrzynkami żeliwnymi, choć
pozostają one jeszcze w eksploatacji.

W Polsce rozdzielnice skrzynkowe z materiałów izolacyjnych są wytwarzane m.in. przez

przedsiębiorstwo Elektromontaż. Rozdzielnice typu Z o napięciu znamionowym 500 V
i prądzie znamionowym szyn zbiorczych 250 i 400 A, mają stopień ochrony IP54 i są
przeznaczone do stosowania głównie w instalacjach przemysłowych:

Z1 – 200x280x155 (220) mm oraz Z2 – 280x280x155 (220) mm.

Skrzynki są łączone między sobą w zestawy mocowane do konstrukcji za pomocą śrub.

Niewielkie wymiary skrzynek ograniczają zakres zastosowania tych rozdzielnic do prostych
układów zasilania i niewielkich wartości prądów znamionowych aparatów.

Elektromontaż Wrocław wytwarza na licencji ABB w pełni nowoczesne rozdzielnice

skrzynkowe systemu INS (rys. 1) o napięciu znamionowym do 1000 V prądu przemiennego
i 800 V prądu stałego oraz prądzie znamionowym 200

÷

1000 A. Rozdzielnice są

przeznaczone do stosowania w instalacjach elektrycznych przemysłowych i dowolnych
innych. Do istotnych cech tych rozdzielnic należy m.in. zaliczyć:

−

wysoki stopień ochrony (IP65),

−

doskonałe właściwości mechaniczne, elektryczne oraz inne materiałów izolacyjnych
(nietoksyczne, samo gasnące),

−

prosty i szybki system łączenia skrzynek za pomącą specjalnych klinów,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

−

tylko 5 rozmiarów skrzynek, lecz o bardzo zróżnicowanych wymiarach od 300x150 do
600x600 mm,

−

możliwość montażu aparatów o dużych gabarytach do 565x565x405 mm,

−

możliwość stosowania pierścieni wentylacyjnych o stopniu ochrony IP30 lub IP54,

−

duże znamionowe wartości prądów zwarciowych, jednosekundowych - do 40 kA
i szczytowych do 75 kA,

−

możliwość wykonywania zmian i rozbudowy rozdzielnicy,

−

łatwy serwis i eksploatacja,

−

estetyczny wygląd.

Rys. 1. Skrzynki rozdzielcze typu INS [4]

1 - kliny łączące,
2 - zwornik mocujący,
3 - uszczelka samoprzylepna,
4 - osłabienia w ściankach bocznych celem wprowadzenia przewodów

Pokrywy skrzynek są przezroczyste lub matowe, wytwarzane w wersji zwykłej albo

podwyższonej, przez co zwiększa się ich głębokość użytkową. Przykręcane są śrubami lub
mają specjalne zawiasy i zamki zatrzaskowe umożliwiające łatwe otwarcie skrzynek.

Wyposażenie rozdzielnicy w aparaturę montuje się w zakładzie wytwórczym, zgodnie

z życzeniami klientów i ustaleniami projektanta. W celu ułatwienia transportu duże
rozdzielnice mogą być dzielone i ponownie montowane w miejscu użytkowania. Umożliwiają
to odpowiednie systemy połączeń szynowych i połączeń skrzynek.

Inne systemy rozdzielnic skrzynkowych w zależności od konstrukcji mają właściwości

podobne lub zbliżone do opisanych.

Rozdzielnice o większych wartościach prądów znamionowych, od kilkuset do kilku

tysięcy amperów, przy których nie jest możliwe stosowanie rozdzielnic skrzynkowych,
wytwarza się z zestawionych obok siebie stalowych szaf o konstrukcji szkieletowej lub
bezszkieletowej.

W rozdzielnicach szkieletowych jednoczłonowych konstrukcję nośną wykonuje się ze

stalowych kształtowników z blach perforowanych spawanych lub skręcanych. Cięższe
aparaty, np. wyłączniki, przekładniki, bezpieczniki umieszcza się na stalowych ramach,
stanowiących jednocześnie część konstrukcji wsporczej rozdzielnic. Napędy łączników,
przyrządy pomiarowe, lampki sygnalizacyjne, przyciski sterownicze i in. instaluje się
najczęściej na czołowej płycie osłonowej rozdzielnicy.

W rozdzielnicach bezszkieletowych nie stosuje się osobnych elementów konstrukcji

nośnej. Szafa rozdzielnicy jest wykonana z odpowiednio ukształtowanych, skręcanych
śrubami blach, które stanowią zarówno osłony między poszczególnymi aparatami, jak
i między poszczególnymi szafami. Jedynie przy instalowaniu bardzo ciężkich aparatów może

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

być konieczne wzmocnienie mechaniczne rozdzielnicy przez dodanie stalowych
kształtowników łączących jej poszczególne węzły konstrukcyjne.

W Polsce w zakładach przemysłowych wytwarza się kilkanaście różnych typów

rozdzielnic szafowych i szaf sterowniczych niskiego napięcia. Rozróżnia się rozdzielnice
jedno- i dwuczłonowe, wolnostojące i przyścienne, o różnym stopniu ochrony przed
narażeniami środowiskowymi i różnym przeznaczeniu. Do bardziej rozpowszechnionych
i bardziej nowoczesnych konstrukcji można zaliczyć:

−

rozdzielnice jednoczłonowe typu ZUR/Ł92,

−

rozdzielnice dwuczłonowe (kostkowe) typu UNIBLOK,

−

rozdzielnice dwuczłonowe typu PROBLOK,

−

rozdzielnice dwuczłonowe typu MNS,

−

rozdzielnice dwuczłonowe typu ZMR.

Rozdzielnice typu ZUR na napięcie 500 V i prądy znamionowe szyn zbiorczych od 630

do 2500 A są przeznaczone do rozdziału energii elektrycznej oraz zasilania, sterowania
i zabezpieczeń obwodów i odbiorników elektrycznych. Mogą być stosowane w zakładach
przemysłowych jako rozdzielnice główne, oddziałowe lub manewrowo-stycznikowe,
w pomieszczeniach wolnych od pyłów, przewodzących par i gazów. Szafy mogą być
w wykonaniu wolnostojącym lub przyściennym ze ściankami blaszanymi z boków, drzwiami
od czoła oraz z nieotwieranymi ściankami lub tylko barierkami ochronnymi z tyłu.

Liczba pól mieszczących się w jednej szafie zależy od typu szafy oraz rodzaju

zastosowanych aparatów i ich prądów znamionowych (rodzaju pola). Pola zasilające zajmują
jedną szafę, pola sprzęgłowe mieszczą się w jednej lub dwu szafach. Liczba pól odbiorczych
wynosi od jednego przy prądach znamionowych 1000 i 1600 A i wyłącznikach typu APU do
czterech przy wyposażeniu pól w wyłączniki typu kompakt (FB, LA, WIS), rozłączniki lub
styczniki z bezpiecznikami (rys. 2).

Rys. 2. Szafa rozdzielnicy ZUR/Ł92 z szynami na poziomie górnym [4]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Rozdzielnice ZUR, pomimo przeprowadzonej modernizacji (ZUR/Ł92), nie należą do

konstrukcji nowoczesnych, głównie ze względu na:

−

utrudnioną obsługę urządzeń (konserwację, wymianę), co jest jednak wspólną cechą
większości rozdzielnic jednoczłonowych,

−

niewielkie wykorzystanie przestrzeni szaf rozdzielczych i niewielką liczbę pól
mieszczących się w jednej szafie,

−

niski stopień ochrony przed narażeniami środowiskowymi (IP00, IP20).

Rozdzielnice dwuczłonowe UNIBLOK i PROBLOK nie należą do konstrukcji najbardziej

nowoczesnych, lecz pozostają nadal na zadowalającym poziomie technicznym i zapewne
jeszcze długo będą użytkowane.

Dane znamionowe rozdzielnic UNIBLOK są następujące:

−

napięcie znamionowe: 380 i 500 V,

−

prąd znamionowy szyn: 1600 i 2500 A,

−

prądy znamionowe pól odbiorczych od 40 do 1600 A,

−

prądy znamionowe jednosekundowy i szczytowy szyn zbiorczych pól zasilających oraz
sprzęgłowych odpowiednio 42 i 105 kA,

−

stopień ochrony IP40.

Połączenie elektryczne urządzeń umieszczonych na wózku, z szynami bloku szynowego

jest wykonane za pomocą zestyków szczękowo-segmentowych, a połączenia obwodów
pomocniczych – za pomocą złączy wtykowych.

Najmniejsza odległość między dwoma polami (wysokość wózka) wynosi 240 mm

i stanowi tzw. kostkę podstawową. Wysokość większych kostek jest całkowitą krotnością
kostki podstawowej i wynosi 480 lub 720 mm. W szafie mieści się dziewięć kostek
podstawowych.

W jednej szafie podstawowej mogą być umieszczone następujące rodzaje pól:

−

pole zasilające lub sprzęgłowe z wyłącznikiem typu DS,

−

dwa pola odbiorcze z wyłącznikami typu DS-416,

−

do dziesięciu pól odbiorczych o innym wyposażeniu.

Wyłącznik (umieszczony na wózku) może znajdować się w czterech położeniach,

a mianowicie w stanie:

−

pracy, w którym jest całkowicie wsunięty w podstawę, a obwody pomocnicze są
połączone,

−

próby, w którym obwody prądowe są rozłączone, a obwody pomocnicze są połączone,

−

spoczynkowym, w którym obwody główne i pomocnicze są rozłączone,

−

odblokowania, przy którym możliwe jest całkowite wysunięcie wyłącznika z pola
rozdzielnicy.

Zastosowane blokady mechaniczne lub elektryczne chronią przed możliwością

wykonania przez obsługę błędnych manipulacji.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Rozdzielnice UNIBLOK są przeznaczone do ustawienia wolnostojącego lub

przyściennego. Doprowadzenia kablowe lub szynowe wykonuje się od góry lub od dołu
szafy.

Wymiary szaf, w zależności od przeznaczenia i rodzaju zastosowanych aparatów, mogą

być równe:

−

szerokość: 300; 600 i 750 mm,

−

głębokość: 900 i 1050 mm,

−

wysokość: 2330 mm.

Rozdzielnice UNIBLOK, podobnie jak inne rozdzielnice dwuczłonowe, charakteryzują

się m.in. tym, że czasy przerw awaryjnych powodowanych uszkodzeniami urządzeń mogą
być znacznie skrócone ze względu na możliwość wymiany całego uszkodzonego zestawu na
rezerwowy. Ponadto znaczne fragmenty szyn zbiorczych i tory prądowe główne są izolowane
materiałami izolacyjnymi stałymi, przeważnie żywicami termoutwardzalnymi, przez co
zwiększa się w istotny sposób bezpieczeństwo obsługi oraz niezawodność całego urządzenia.

Przemysłowe rozdzielnice kostkowe typu PROBLOK III są wytwarzane jako przyścienne

(p), wolnostojące (w) oraz wolnostojące w wykonaniu uszczelnionym (wu). Są przeznaczone
do pracy wewnątrz budynków, w dowolnym miejscu hal fabrycznych, magazynów itp.
Niektóre dane techniczne rozdzielnic zestawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Niektóre dane techniczne rozdzielnic typu PROBLOK III [4]

Rozdzielnice PROBLOK

Dane techniczne

III p

III w

III wu

Napięcie znamionowe, [V]
Prąd znamionowy ciągły pól
zasilających, [A]
Prąd znamionowy ciągły pól
odbiorczych, [A]
Prąd znamionowy szczytowy szyn
zbiorczych, pól zasilających
i sprzęgłowych, [kA]
Stopień ochrony
Wymiary szaf, [mm]:

- wysokość
- szerokość
- głębokość

500

200

÷

1500

15

÷

1000

67

IP20

2350

440; 700

1000

500

1000, 1400, 2000

100

÷

1000

90

IP20

2350

440; 700

1000

500

1000, 1250, 1500

150

÷

1000

80

IP65

2350

740

1110

Szafy rozdzielnicy mają konstrukcję szkieletową, osłoniętą blachą stalową. W skład szafy

wchodzi człon stały, wyposażony w szyny zbiorcze, szyny pomocnicze i przekładniki
prądowe oraz człon ruchomy. Cała szafa może być podzielona na 1

÷

4 poziomów

montażowych (modułów, kostek), w których instaluje się wyposażenie pól rozdzielczych
(rys. 3 i 4). Człon ruchomy rozdzielnicy to specjalny wózek, na którym jest umieszczona
aparatura wyposażona w odpowiednie styki szczękowo-segmentowe do łączenia z szynami
w części stałej rozdzielnicy.

Pola zasilające i sprzęgłowe rozdzielnicy PROBLOK są wyposażone w wyłączniki DS.

Pola odbiorcze o prądach znamionowych od 400 do 1000 A mają wyłączniki DS lub APU,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

a pola o mniejszych wartościach prądów znamionowych - wyłączniki typu FB, LA, WIS lub
bezpieczniki i styczniki.

Rozdzielnice typu PROBLOK są konstrukcjami na dobrym poziomie technicznym, nie

wolnymi jednak od pewnych wad, do których można zaliczyć:

−

brak możliwości sprawdzania działania wyłączników w pozycji wysuniętej (brak
położenia „próba”),

−

po wysunięciu wózków szyny pionowe są nieosłonięte, co może stwarzać zagrożenie dla
obsługi przy pracach konserwacyjnych,

−

wysunięcie górnych wózków z ciężką aparaturą wymaga od obsługi stosowania
specjalnych pomostów.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Rys. 3. Przykładowy schemat połączeń rozdzielnicy PROBLOK [4]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Rys. 4. Szafa rozdzielnicy wolnostojącej budowy kostkowej typu PROBLOK III z pięcioma polami

odpływowymi [4]

1 - wyłącznik APU-30, 2 - stycznik S-200 z bezpiecznikami, 3 - wyłącznik budowy zwartej,

4 - przekładnik prądowy IMOC

Rozdzielnice prefabrykowane są dostarczane na miejsce budowy w zestawach

transportowych trój-, cztero- lub pięcioszafowych, nie dłuższych jednak niż 3 m. Montaż
rozdzielnicy wykonuje się po całkowitym zakończeniu prac budowlanych.

Elektromontaż Wrocław wytwarza na licencji ABB rozdzielnice typu MNS

o parametrach technicznych porównywalnych z najlepszymi konstrukcjami światowymi. Są
one wyposażone w najnowocześniejsze aparaty produkowane przez firmy zrzeszone
w koncernie ABB. Rozdzielnice typu MNS na licencji ABB są wytwarzane w wielu innych
krajach.

Szafy rozdzielnic są zbudowane z ram skręcanych z perforowanych kształtowników

i osłon blaszanych, chronionych skutecznie przed wpływami zewnętrznymi przez cynkowanie
galwaniczne oraz pokrycie farbą epoksydową proszkową. Wnętrza szaf mogą być podzielone

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

na odizolowane między sobą przedziały (szynowy, aparatowy, kablowy), przez co
ograniczono skutecznie rozprzestrzenianie się skutków zwarć poza miejsce ich powstania.

Rys. 5. Rozdzielnica MNS [4]

a) widok szafy wyposażonej w standardowe moduły, b) wyposażenie i układ połączeń jednego z modułów

Rozdzielnice wykonuje się jako jednoszafowe przy niewielkiej liczbie pól lub jako

zestawy wieloszafowe. Aparaturę w postaci modułów umieszcza się z przodu rozdzielnicy lub
wykorzystując wspólny środkowy przedział rozdzielnicy – z przodu i z tyłu. Modułowa
konstrukcja rozdzielnicy (rys. 5), zawierająca standardowe moduły stałe i wysuwane,
umożliwia przystosowanie rozdzielnicy do indywidualnych życzeń klienta. Standardowe
moduły są wyposażone w następujące aparaty lub zestawy aparatów:

−

rozłączniki typu Dumeco o prądach znamionowych 1000

÷

3150 A,

−

rozłączniki bezpiecznikowe typu SLM lub SLP i SLPS o prądach znamionowych 125

÷

630 A,

−

wyłączniki samoczynne typu SACE MODUL o prądach znamionowych 100

÷

3200 A,

−

wyłączniki samoczynne ograniczające typu SACE LIMITOR o prądach znamionowych
32

÷

1000 A,

−

wyłączniki samoczynne typu MEGAMAX F o prądach znamionowych 800

÷

6300 A,

−

układy sterowania silników z napędem jednokierunkowym lub nawrotnym,
ze stycznikami i przekaźnikami termicznymi o prądach 0,17

÷

500 A,

−

układy sterowania silników o ciężkich rozruchach, ze stycznikami i przekaźnikami
termicznymi o prądach 1,2

÷

400 A,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

−

układy sterowania silników z samoczynnymi przełącznikami gwiazda-trójkąt,
ze stycznikami i przekaźnikami termicznymi o prądach:

a)

8,6

÷

430 A w modułach wysuwanych

,

b)

0,3

÷

630 A w modułach stacjonarnych.

Oprócz podanych modułów rozdzielnice mogą być dodatkowo wyposażone w moduły:

−

układów zasilania napięciem sterowniczym,

−

układów do kompensacji mocy biernej,

−

standardowych wersji obwodów pomocniczych.

W jednej szafie mogą być umieszczone:

−

pole zasilające lub sprzęgłowe z wyłącznikiem,

−

dwa pola odbiorcze z wyłącznikami,

−

do 36 pól odbiorczych o innym wyposażeniu.

Niektóre inne dane techniczne rozdzielnic MNS podano w tabeli 2.

Tabela 2. Niektóre dane techniczne rozdzielnic typu MNS [4]

Dane techniczne i mechaniczne

Wartości

Napięcie znamionowe [V]:

- prąd przemienny
- prąd stały

Prądy znamionowe szyn zbiorczych:

- prąd ciągły [A]
- prąd jednosekundowy [kA]
- prąd szczytowy [kA]

Prądy znamionowe pól odpływowych:

- prąd ciągły [A]
- prąd jednosekundowy [kA]
- prąd szczytowy [kA]

Wymiary szaf [mm]:

- wysokość
- szerokość
- głębokość

Stopień ochrony:

- konstrukcja otwarta
- konstrukcja panelowa
- konstrukcja szafowa

660
800

do 5500

do 100
do 250

do 1200

do 60

do 130

2200

(200), 400, 600, 800, 1000

400, 600, 800, 1000

IP00

IP00, przód IP30

IP30 do IP54

Rozdzielnice typu MNS mają wszystkie pozytywne cechy rozdzielnic dwuczłonowych,

a ponadto:

−

zwarta, modułowa budowa umożliwia zmniejszenie gabarytów rozdzielnic w porównaniu
z rozdzielnicami innych typów, przy tej samej liczbie odbiorów i podobnym
wyposażeniu,

−

bogato wyposażone i bardzo zróżnicowane moduły standardowe pozwalają na
zestawienie rozdzielnicy o dowolnej konfiguracji i wyposażeniu,

−

wyróżniają się dużą niezawodnością wynikającą m.in. z zastosowania aparatów
najwyższej jakości.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Zastosowanie aparatów wytwarzanych w większości przez firmy zagraniczne, wprawdzie

wysokiej klasy, lecz stosunkowo drogie – powoduje, że cała rozdzielnica MNS jest droższa
niż mogłaby być przy wykorzystaniu, tam gdzie jest to możliwe, aparatów wytwarzanych
w Polsce o porównywalnych parametrach technicznych i jakości.

Rys. 6. Szafa rozdzielcza ZMR [4]

a) widok czołowy, b) schemat połączeń

Rozdzielnice typu ZMR (rys. 6) mają cechy konstrukcyjne zbliżone do rozdzielnic MNS,

lecz są przystosowane do wykorzystywania aparatów wytwarzanych przez przemysł krajowy.
Szafy rozdzielnic o konstrukcji bezszkieletowej są podzielone na odizolowane od siebie
przedziały: szynowy, aparatowy i przyłączowy, przez co zwiększono bezpieczeństwo
i niezawodność. Konstrukcje te mają budowę modułową, przy czym podstawową jednostką
jest blok funkcjonalny (pole). System ZMR jest systemem otwartym, pozwalającym na
budowę rozdzielnic ze standardowych pól (modułów) i szaf o pożądanym układzie
i wyposażeniu. Po uzgodnieniu z wytwórcą możliwe jest wykonanie rozdzielnicy o układzie
połączeń i wyposażeniu w aparaturę, wykraczające poza propozycje katalogowe. Obecnie
wytwórcy oferują ponad 20 różnorodnych pól zasilających i odbiorczych oraz zapowiadają
rozszerzenie katalogu typowych rozwiązań.

Niektóre podstawowe dane techniczne rozdzielnic ZMR są następujące:

−

napięcie znamionowe izolacji 660 V,

−

prąd znamionowy ciągły szyn głównych do 4000 A,

−

prąd znamionowy jednosekundowy do 75 kA,

−

prąd szczytowy do 200 kA,

−

stopień ochrony IP40.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Standardowe pola rozdzielnicy mogą być wykonane z członami stałymi, wysuwanymi

lub ruchomymi wtykowymi.

Człony wysuwne, zawierające pojedyncze aparaty lub zestawy różnorodnych aparatów

zainstalowane na ruchomym wózku (kasecie), mogą znajdować w położeniu „praca”,
„próba”, „odłączenie” oraz całkowitego rozdzielenia (wyjęcie kasety).

Człony ruchome wtykowe mogą natomiast pozostawać albo w położeniu pracy, albo

rozdzielenia. Członem ruchomym może być sam wyłącznik czy rozłącznik lub też blok
aparatowy utworzony z kilku aparatów (bezpieczniki, styczniki, wyłącznik, przekładnik i in.).
Człony te mogą być mocowane na wspólnej konstrukcji ze stykami wtykowymi obwodów
głównych od strony zasilania i listwy zaciskowej do bezpośredniego przyłączenia kabli od
strony odbiorów. Obwody pomocnicze są wyprowadzone przez listwę zaciskową lub wtyczkę
i gniazdo wtyczkowe.

Pola zasilające i sprzęgłowe są najczęściej wyposażone w wyłączniki typu DS, pola

odbiorcze – w wyłączniki typu kompakt (FB, HFB, LA, HLA i in.), rozłączniki typu SMP,
SLBM i in., wyłączniki instalacyjne, styczniki SLA lub próżniowe SV, bezpieczniki i inne
aparaty zgrupowane w odpowiednich zestawach.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Rys. 7. Rozdzielnica RNm [4]

a) widok, b) schemat połączeń

Na rysunku 7 przedstawiono widok z przodu i układ połączeń rozdzielnicy jednoczłonowej

typu RNm, wytwarzanej przez Elektromontaż Łódź, przeznaczonej do rozdziału energii
elektrycznej oraz zabezpieczenia linii i urządzeń elektroenergetycznych, do stosowania jako
rozdzielnice główne

i oddziałowe w zakładach przemysłowych oraz stacjach

transformatorowych. W zależności od potrzeb rozdzielnice mogą być wykonane z 6, 9, 12 lub
18 polami odpływowymi z rozłącznikami bezpiecznikowymi typu RB2. Przy mniejszej
liczbie pól rozdzielnica jest jedynie częścią zestawu pokazanego na rys. 7, z polem szynowym
z lewej lub prawej strony.

Napięcie znamionowe izolacji rozdzielnicy wynosi 500 V, prąd znamionowy pola

zasilającego 1250 A, prądy znamionowe pól odpływowych 400 A a stopień ochrony IP30.

Rozdzielnice są przystosowane do ustawienia w suchych pomieszczeniach, nad kanałem

kablowym służącym do umieszczenia kabli obwodów odpływowych. W rozdzielnicach tych,
w odróżnieniu od innych typów rozdzielnic, nie ma aparatów przystosowanych do zdalnego

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

sterowania ani zabezpieczeń urządzeń i linii w postaci łączników samoczynnych
z wyzwalaczami i przekaźnikami przeciążeniowymi.

Rys. 8. Rozdzielnica transformatorowa dwunastopolowa typu RT2L-62P z rozłącznikami bezpiecznikowymi

pionowymi SLMB [4]: a) widok, b) schemat połączeń

Na rysunku 8 przedstawiono dwunastopolową rozdzielnicę transformatorową typu

RT2L-62P z bezpiecznikami i rozłącznikami bezpiecznikowymi pionowymi typu SLBM.

Oprócz

rozdzielnic

przeznaczonych

do

sterowania

i

zabezpieczeń

linii

elektroenergetycznych i różnych odbiorników energii elektrycznej są wytwarzane i stosowane
szafy i pulpity sterownicze. Wyposażone są one w różnorodną aparaturę elektryczną
i elektroniczną i przeznaczone do sterowania zautomatyzowanymi procesami produkcyjnymi
i liniami technologicznymi. Wyposażenie szaf zależy od przeznaczenia, rodzaju sterowanych
obwodów i odbiorników oraz złożoności procesów produkcyjnych.

Konstrukcje mechaniczne szaf sterowniczych są identyczne lub podobne jak szaf

rozdzielczych, mają stopień ochrony do IP54, przeznaczone są do instalowania
w pomieszczeniach ruchu elektrycznego lub pomieszczeniach ogólnie dostępnych.
Konstrukcje takie są m.in. wytwarzane w Polsce lub budowane jako rozwiązania licencyjne.
Podobnie liczne są konstrukcje wytwarzane przez inne kraje lub międzynarodowe koncerny
przemysłu elektrotechnicznego. Rozwiązania tam stosowane są identyczne lub podobne

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

do opisanych (rozdzielnice skrzynkowe, szafy jedno- i dwuczłonowe i in.). Natomiast różnią
się szczegółami konstrukcyjnymi samych szaf, sposobami rozwiązań prowadnic i zestyków
rozłącznych lub różnorodnością standardowych modułów rozdzielnic dwuczłonowych.
Największe różnice wynikają z rodzaju i typów stosowanych aparatów łączeniowych
i zabezpieczeniowych (wyłączniki, styczniki, przekaźniki, bezpieczniki i in.). Nowoczesność
i jakość zastosowanych aparatów decyduje o jakości i nowoczesności rozdzielnic.

Zgrupowanie wielu aparatów w zamkniętej przestrzeni szaf rozdzielnic powoduje,

że temperatury w ich wnętrzach mogą być nawet znacznie wyższe od standardowych
temperatur otoczenia, przy których wyznaczono i oznaczono na tabliczkach aparatów
wartości prądów znamionowych ciągłych. Oznacza to, że największe dopuszczalne wartości
prądów roboczych, jakimi mogą być obciążone te aparaty są lub mogą być znacznie mniejsze
od prądów znamionowych ciągłych.

Dla przybliżenia sposobów zasilania budynków przestawiono przykładowe zasilanie kablowe
z sieci Zakładu Energetycznego kablem YAKXS 4x120 mm

2

o napięciu 230/400 V

z zastosowaniem stacji transformatorowej 15/04 kVA, 630 kVA; układ sieci nn. TN-C.
Złącze kablowe oraz przystawkę pomiarową przedstawiono na rys. 9.

W układzie zastosowano:

−

bezpośredni pomiar energii licznikiem dwutaryfowym zamontowanym w rozdzielnicy
typu PROFI LINE IP43,

−

wyłącznik nadmiarowo - prądowy selektywny typu LSH-E80/3 jako zabezpieczenie
nadmiarowo-prądowe linii kablowej zasilającej budynek,

−

wkładki topikowe typu BM 160 A jako zabezpieczenie przyłącza w złączu kablowym,

−

ogranicznik przepięć,

−

zestaw zacisków jako głównej szyny uziemiającej.
Rozmieszczenie elementów w rozdzielnicy przedstawione jest na rysunku 10.

Elementami składowymi skrzynki rozdzielnicy typu PROFI LINE IP43 są:

−

kaseta MW 1/850,

−

ściana tylna RWN 1/850 K,

−

ściana boczna MSW 850,

−

drzwi z ramą TLN 1/850,

−

kaseta licznika ZWN 1/400/1,

−

elementy mocujące BEL 01.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Rys. 9. Schemat złącza kablowego i przystawki pomiarowej [11]

1. zegar cyfrowy typu Z-SDW1K-WO,
2. wyłącznik nadprądowy 3+N- biegunowy

w obudowie przystosowanej do plombowania
typ – LSH-E80/3,

3. ogranicznik przepięć typ – SPB-35/440,
4. listwa zaciskowa,
typ – KL-7 na wspornikach KT-7,
5. listwa zaciskowa pod kabel zasilający,
6. szyna nośna stalowa typ TSS 15/1 Stal,
7. licznik energii elektrycznej dwutaryfowy,
8. rozdzielnica PROFILINE IP43

Rys. 10. Rozmieszczenie aparatury w przystawce pomiarowej [11]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest rozdzielnica niskiego napięcia?
2. Jakie rodzaje aparatury wchodzą w skład rozdzielnicy niskiego napięcia?
3. Jakimi cechami powinna się charakteryzować rozdzielnica niskiego napięcia?
4. Jakie są rodzaje rozdzielnic niskiego napięcia?
5. Jak, ze względu na sposób umieszczenia aparatów, dzielimy rozdzielnice niskiego

napięcia?

6. Jakie rodzaje rozdzielnic znajdują zastosowanie w szkołach, domkach jednorodzinnych,

szpitalach?

7. Jak, ze względu na konstrukcję, dzielimy rozdzielnice niskiego napięcia?
8. Jakie podstawowe rodzaje podzespołów wchodzą w skład rozdzielnicy niskiego napięcia?
9. Jakie cechy rozdzielnic skrzynkowych sprawiły, że są one bardzo rozpowszechnione?
10. Jakimi cechami charakteryzują się rozdzielnice skrzynkowe systemu INS?
11. Kiedy stosuje się rozdzielnicę szafową?
12. Czym charakteryzują się rozdzielnice szafowe typu ZUR, UNIBLOK, PROBLOK, MNS

i ZMR?

13. Czym różnią się człony wysuwne od członów ruchomych w rozdzielnicach szafowych?
14. Co nazywamy szafą i pulpitem sterowniczym?
15. Co oznacza symbol IP?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj na schematach ideowych rozdzielnic następujące podzespoły:

a) licznik,
b) rozłącznik lub łącznik izolacyjny,
c) wyłączniki instalacyjne,
d) wyłączniki różnicowo - prądowe,
e) bezpieczniki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić na podstawie schematu rodzaj rozdzielnicy,
2) zlokalizować i nazwać poszczególne podzespoły wchodzące w skład rozdzielnicy na

podstawie schematu ideowego,

3) odnaleźć w katalogach zidentyfikowane podzespoły i odczytać ich parametry,
4) znaleźć w Internecie dane o ich producentach,
5) określić rolę poszczególnych podzespołów w danym typie rozdzielnicy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

schematy ideowe różnych rodzajów rozdzielnic,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

−

dokumentacja techniczna podzespołów wchodzących w skład rozdzielnicy,

−

katalogi firmowe podzespołów rozdzielnicy,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

zeszyt do ćwiczeń, ołówek i inne przybory kreślarskie.

Ćwiczenie 2

Znajdź w Internecie handlowców i producentów rozdzielnic i porównaj ich oferty na

podstawie zawartych tam danych i ich katalogów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) znaleźć w Internecie producentów rozdzielnic,
2) wykonać zestawienie typów rozdzielnic przez nich oferowanych uwzględniając

przeznaczenie, budowę i podstawowe parametry,

3) podać podobieństwa i różnice w budowie rozdzielnic skrzynkowych przeznaczonych do

domów mieszkalnych,

4) podać różnicę w budowie rozdzielnic w zależności od stopnia ochrony IP,
5) porównać informacje dostępne w Internecie i zawarte w katalogu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

katalogi producentów rozdzielnic.

Ćwiczenie 3

Na postawie schematu ideowego dobierz z katalogów odpowiednią rozdzielnicę,

w zależności od zastosowania:

−

w szkole,

−

na placu budowy,

−

w zakładzie rzemieślniczym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić na podstawie dokumentacji typ rozdzielnicy w zależności od miejsca

zastosowania,

2) określić parametry rozdzielnicy w zależności od przeznaczenia,
3) zidentyfikować niezbędne podzespoły rozdzielnicy w zależności od wymaganego typu,
4) wyjaśnić różnice w doborze w zależności od zastosowania,
5) znaleźć w katalogu lub Internecie parametry i producentów odpowiednich rozdzielnic,
6) określić liczbę wykonań, podać różnice w budowie poszczególnych typów rozdzielnic,
7) sporządzić zestawienie części składowych wybranych wersji rozdzielnic.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

schematy ideowe i montażowe rozdzielnic,

−

makiety rozdzielnic skrzynkowych, szafowych i pulpitów sterujących,

−

katalogi firmowe podzespołów oraz kompletnych rozdzielnic,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

−

przepisy budowy urządzeń elektrycznych,

−

Polskie Normy.

Ćwiczenie 4

Na podstawie dokumentacji technicznej rozdzielnic dobierz z katalogów odpowiedni

rodzaj i odpowiednią liczbę podzespołów elektrycznych rozdzielnicy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać ze zrozumieniem dokumentację techniczną rozdzielnic,
2) znaleźć w katalogu poszczególne podzespoły elektryczne,
3) zlokalizować informacje o zidentyfikowanych podzespołach,
4) określić ich podstawowe parametry,
5) opisać funkcje, jakie spełniają poszczególne podzespoły w rozdzielnicy,
6) sporządzić zestawienie podzespołów rozdzielnicy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

dokumentacje techniczne rozdzielnic,

−

katalogi firmowe podzespołów elektrycznych rozdzielnic,

−

zeszyt do ćwiczeń,

−

przyrządy do pisania i rysowania.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić rolę rozdzielnicy?

¨

¨

2) wskazać odpowiedni typ rozdzielnicy na podstawie dokumentacji

technicznej?

¨

¨

3) zlokalizować na schemacie blokowym poszczególne podzespoły

elektryczne rozdzielnicy?

¨

¨

4) wskazać podobieństwa i różnice poszczególnych typów rozdzielnic?

¨

¨

5) wskazać reguły, jakimi się kierujesz przy doborze odpowiednich

podzespołów elektrycznych rozdzielnicy?

¨

¨

6) wymienić podstawowe parametry podzespołów elektrycznych

decydujące o ich doborze?

¨

¨

7) narysować schemat blokowy projektowanej rozdzielnicy?

¨

¨

8) narysować uproszczone schematy i wyjaśnić działanie

poszczególnych podzespołów rozdzielnicy?

¨

¨

9) dobrać rozdzielnicę do określonego zastosowania?

¨

¨

10) posłużyć się katalogami rozdzielnic i ich wyposażenia?

¨

¨

11) sporządzić zestawienie podzespołów rozdzielnicy na podstawie

dokumentacji i danych z katalogu?

¨

¨

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

4.2. Montaż rozdzielnic

4.2.1. Materiał nauczania

Symbole graficzne aparatury stosowanej w rozdzielnicach

Dla pokazania na schematach, planach i rysunkach instalacji bądź rozdzielnicy

odpowiedniej liczby szczegółów technicznych ułatwiających dobór i montaż oraz dokonanie
analizy działania rozdzielnicy lub instalacji wprowadzono jednolite symbole i oznaczenia
aparatury stosowanej w rozdzielnicach. Symbole najczęściej wykorzystywanej aparatury
przedstawiono na rysunku 11.

rozłącznik 3+N- biegunowy

wyłącznik nadprądowy 3+N- biegunowy

wyłącznik nadprądowy 3-biegunowy selektywny

wyłącznik nadprądowy 3-biegunowy

wyłącznik nadprądowy 1-biegunowy

wyłącznik nadprądowy z modułem różnicowo - prądowym

wyłącznik ochronny różnicowo - prądowy 4-biegunowy

wyłącznik ochronny różnicowoprądowy 2-biegunowy

wyłącznik ochronny różnicowo - prądowy selektywny 4-
biegunowy

rozłącznik bezpiecznikowy 3-biegunowy

wyłącznik silnikowy 3-biegunowy

stycznik instalacyjny 3-biegunowy

wyłącznik zmierzchowy

zegar cyfrowy

transformator 230/24V~

ogranicznik przepięć

ogranicznik przepięć

Rys. 11. Symbole graficzne najczęściej wykorzystywanej aparatury [11]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Przykładowy schemat ideowy rozdzielnicy, z której zasilane są obwody oświetleniowe,

gniazda wtyczkowe i urządzenia wymagające indywidualnego zabezpieczenia (podgrzewacz
wody, piec sauny, pompa głębinowa) przedstawiono na rys. 12, rozmieszczenie aparatury
elektrycznej dla tej rozdzielnicy przedstawiono na rysunku 13.

Rys. 12. Schemat ideowy przykładowej rozdzielnicy [11]

1. rozłącznik 3+N- biegunowy typu Z-HA40/4
2. wyłącznik ochronny różnicowo - prądowy

4-biegunowy typu CFI6-25/4/003-A

3. wyłącznik nadprądowy 1-biegunowy typu CLS6-B6
4. wyłącznik nadprądowy 1-biegunowy typu CLS6-B10
5. wyłącznik nadprądowy z modułem różnicowo -

prądowym typu CKN6-10/1N/B003-A

6. rozdzielnica podtynkowa 2-rzędy, 28 modułów typu

U-2/20 DT

Rys. 13. Sposób rozmieszczenia aparatury w rozdzielnicy [11]

Przed przystąpieniem do prac montażowych rozdzielnicy należy na podstawie

dokumentacji technicznej lub schematu sporządzić zestawienie jej wyposażenia.

Zestawienie takie powinno zawierać:

−

nazwę zestawienia (nazwę rozdzielnicy wraz z jej symbolem),

−

nazwę i typ podzespołu (materiału),

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

−

ilość,

−

producenta,

−

numer strony dokumentacji na której znajdują się szczegółowe dane podzespołu.
Na podstawie zestawienia materiałów niezbędnych do montażu można przystąpić do

gromadzenia materiałów i wykonywania prac.
Wykonywanie połączeń elektrycznych

W sieci przystosowanej do zerowania ten sam przewód może pełnić rolę przewodu

ochronnego PE i neutralnego N. Przewód ochronno-neutralny PEN powinien mieć przekrój
przewodu nie mniejszy niż 10 mm

2

dla przewodu miedzianego, a 16 mm

2

dla przewodu

aluminiowego.

Do wykonywania wewnętrznej linii zasilającej (w.l.z.) nie wolno stosować przewodów

o przekroju mniejszym niż 4 mm

2

Cu, a do odgałęzień w.l.z. względnie dla w.l.z.

przeznaczonych dla jednego względnie dwóch odbiorców, przewodów o przekroju mniejszym
niż 2,5 mm

2

Cu.

W zależności od konstrukcji rozdzielnicy przewody układa się:

−

bezpośrednio na konstrukcji mocując specjalnymi uchwytami,

−

w rurkach izolacyjnych przymocowanych do konstrukcji,

−

w korytkach z tworzyw sztucznych przymocowanych do konstrukcji,

−

luzem (w małych rozdzielnicach).

Połączenia w rozdzielnicach należy wykonywać ze szczególną starannością. Źle

wykonane połączenie powoduje miejscowy znaczny wzrost temperatury mogący
spowodować uszkodzenie izolacji, stopienie się przewodów. Przy wykonywaniu połączeń
należy stosować następujące zasady:

−

podczas zdejmowania izolacji z przewodów nie wolno uszkodzić żyły (nacinać),

−

do zdejmowania izolacji należy stosować przystosowane do tego celu narzędzia,

−

żyły w miejscu przyłączenia nie powinny być narażone na działanie sił rozciągających
lub zginających,

−

końce przewodów, przyłączone do zacisków, powinny być dostatecznie długie, aby
w koniecznych przypadkach (złamanie lub uszkodzenie końcówki) można było wykonać
nowe połączenie bez wymiany przewodu,

−

końce jednodrutowych żył miedzianych o przekroju ponad 10 mm

2

i wielodrutowe

o przekroju ponad 6 mm

2

należy zaopatrzyć w końcówki,

−

jednodrutowe żyły miedziane o przekroju do 10 mm

2

i wielodrutowe o przekroju ponad

6 mm

2

wolno wprowadzić do zacisków bez końcówek z tym, że na końcach żył

wielodrutowych należy zacisnąć odpowiednie do przekroju żył tulejki zaciskowe
(rys. 14b) przy użyciu przystosowanych do tego celu narzędzi,

−

długość odizolowanej żyły powinna być dopasowana do długości zacisku (rys. 14a),

−

przykręcana do zacisku żyła powinna być czysta i niezatłuszczona,

−

pod jeden zacisk podłączać nie więcej niż dwa przewody,

−

do wykonywania połączeń w rozdzielnicach używa się najczęściej sztywnych przewodów
jedno- lub wielodrutowych,

−

w miejscach, w których przewody są narażone na gięcie (przejście przewodów
z konstrukcji nośnej na drzwiczki) należy stosować przewody giętkie (linki izolowane),

−

przewody stosowane w zaciskach sworzniowych powinny mieć wykonane oczko
o średnicy dostosowanej do średnicy wkrętu,

−

w zacisku oczko należy skierować w prawo, by zapobiec wypychaniu przewodu spod łba
wkrętu w trakcie dokręcania (rys. 14c),

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

−

końce przewodów należy znakować symbolami zgodnymi ze schematem montażowym,

−

przewodów nie łączy się przez lutowanie i nie oblutowuje się ich końców wchodzących
do zacisków, końcówek i tulejek,

−

połączenie powinno charakteryzować się

małą rezystancją

i wystarczająca

wytrzymałością mechaniczną (właściwości te nie powinny ulegać pogarszaniu pod
wpływem czasu, wilgoci drgań),

−

zaciski powinny być wykonane z takiego materiału albo mieć powłokę ochronną, by nie
ulegały korozji,

−

do dokręcania zacisków używa się wkrętaka o szerokości pióra odpowiadającej średnicy
łba wkrętu (rys. 14d), źle dobrane wkrętaki powodują uszkodzenie łba wkrętu lub grożą
zerwaniem gwintu),

−

przy wykonywaniu połączeń należy unikać wielokrotnego przeginania przewodu
(osłabiona żyła może ulec uszkodzeniu podczas przełączeń dokonywanych w czasie
eksploatacji lub napraw),

−

zaciski przewodów ochronnych oznaczać symbolem uziemienia.

Rys. 14. Poprawne i niepoprawne wykonywanie połączeń w zaciskach gwintowych [6]

Wykonując połączenia ochronne należy stosować barwne oznakowanie (kolor izolacji):

−

żółto-zielone na całej długości przewodów ochronnych PE (nie wolno tak oznakowanego
przewodu używać w roli innego przewodu - L, N),

−

jasnoniebieskie na przewody neutralne,

−

żółto-zielone na całej długości przewodów a końce oznaczać barwą jasnoniebieską,
w przypadku przewodów ochronno-neutralnych PEN.

Instalowanie aparatów

Większość aparatów zawierających części ruchome wymaga zainstalowania w położeniu

wskazanym przez wytwórcę, a dopuszczalne odchylenie położenia jest nieduże
(15

0

-45

0

). Jeśli normalne położenie pracy nie jest podane przez wytwórcę, to przy ustalaniu

pozycji pracy należy mieć na względzie to, że:

−

aparaty są na ogół przystosowane do mocowania na pionowych konstrukcjach,

−

w normalnym położeniu pracy fabryczne napisy na obudowie powinny wypaść w pozycji
ułatwiającej ich odczytanie,

−

w łącznikach z obrotowym ruchem styków oś obrotu znajduje się na ogół u dołu,
a przerwa zestykowa u góry (wydmuch łuku następuje ku górze),

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

−

w stycznikach zwora przy otwieraniu przesuwa się w dół lub w bok tak, że nie pokonuje
siły ciężkości.
Wytwórcy łączników podają obszar zagrożenia, w którym nie należy umieszczać innych

elementów, które mogłyby zostać uszkodzone przez gorące gazy wydobywające się z komór
łącznika.

W sąsiedztwie aparatu należy pozostawić wolną przestrzeń, aby:

−

umożliwić przyłączenie i prowadzenie przewodów,

−

umożliwić przeprowadzenie czynności konserwacyjnych i regulacyjnych,

−

zapewnić poprawne chłodzenie.

Podczas montażu aparatów elektrycznych należy zwrócić uwagą na to, do których

zacisków przyłączane są przewody zasilające. Niektóre typy łączników wymagają
określonego podłączenia przewodów zasilających, najczęściej są to zaciski górne (WIS,
APU). W pobliżu tych zacisków bywa umieszczany napis „ZASILANIE” (lub „LINE”).

Zaciski wejściowe torów głównych przyjęto oznaczać kolejno cyframi 1, 3, 5, (lub L1,

L2, L3), a zaciski wyjściowe odpowiednio cyframi 2, 4, 6 (lub T2, T4, T6).

Łączniki powinny być przyłączane tak, aby na ich stykach ruchomych nie było napięcia

po otwarciu wyłącznika.

Dźwignie napędów i przyciski sterownicze powinny być tak rozmieszczone

i oznakowane, aby manipulowanie nimi nie wymagało zastanawiania się. Obowiązują
następujące zasady:

−

położenie dźwigni w pozycji załączonej zawsze na górze lub z prawej strony (takie samo
położenie obowiązuje dla przycisków załączających),

−

kierunkiem zamykania i załączania jest jeden z kierunków: ku górze, w prawo, od siebie;
a w przypadku pokręteł kierunek zgodny z ruchem wskazówek zegara patrząc od strony
obsługującego,

−

przy dźwigniach, przyciskach i bezpiecznikach umieszcza się informację o przeznaczeniu
obwodu, w którym znajduje się łącznik.

Kolory przycisków, ich znaczenie i typowe zakresy zastosowań przedstawiono w tabeli 3.

Tabela 3. Kolory przycisków, ich znaczenia i typowe zakresy zastosowań [11]

Kolor

Znaczenie koloru

Typowe zakresy zastosowań

Niebezpieczeństwo

Wyłączenie awaryjne.

Czerwony

STOP lub WYŁ.

Wyłączenie całkowite.
Wyłączenie urządzenia sterującego.
Wyłączenie (zatrzymanie) silnika.
Wyłączenie części urządzenia.
Wyłączenie urządzenia sterującego.
Kasowanie połączone z funkcją STOP.

Żółty

Nieprawidłowy stan

pracy.

Przywrócenie normalnego stanu pracy.
Przeciwdziałanie niezamierzonym zmianom
(dezaktywacja wcześniej wybranych funkcji).

Zielony

Normalny stan pracy

(START lub ZAŁ.)

Włączenie urządzenia sterującego.
Rozruch ze stanu bezpiecznego.
Start funkcji pomocniczych.
Rozruch części urządzenia.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

Podanie napięcia na obwód sterujący.

Niebieski

Dowolne znaczenie

nieobowiązujące dla

kolorów: czerwonego,

żółtego i zielonego.

Stosowany w sytuacjach, w których nie
obowiązuje kolor czerwony, żółty i zielony.
Sterowanie ręczne.
Ponowne zadawanie parametrów.

Biały

Zalecane włączenie (rozruch).

Szary

-

Czarny

Bez określonego

znaczenia.

Zalecane wyłączenia (zatrzymanie).

Przycisk załączający może mieć oznaczenie I.
Przycisk wyłączający może mieć oznaczenie O.


Podstawowe zasady bhp

Przed przystąpieniem do montażu należy:

−

dokładnie zapoznać się z dokumentacją, a w razie wątpliwości wyjaśnić problem
z projektantem,

−

zapoznać się ze stanowiskiem pracy, z zastosowaną ochroną przeciwporażeniową
i miejscem usytuowania wyłącznika awaryjnego,

−

dokonać oględzin i sprawdzić stan techniczny podzespołów (działanie łącznika,
rezystancję przejścia styków, stan elementów mechanicznych i obudowy, wygląd
i parametry cewki, czystość itp.),

−

sprawdzić zgodność parametrów podzespołów z danymi podanymi w dokumentacji,

−

zorganizować w sposób bezpieczny i ergonomiczny stanowisko pracy,

−

zgromadzić niezbędne materiały i narzędzia,

−

sprawdzić stan narzędzi, szczególną uwagę poświęcić elektronarzędziom (stan izolacji,
oznakowanie, prawidłowa praca),

−

podczas wykonywania prac dobierać narzędzia odpowiednie do wykonywanej czynności
i używać zgodnie z ich przeznaczeniem,

−

dbać o czystość,

−

przed przystąpieniem do wykonywania połączeń elektrycznych sprawdzić pewność
zamocowania podzespołów,

−

podczas wykonywania połączeń elektrycznych sprawdzać ich poprawność i pewność
mocowania,

−

przed przyłączeniem przewodów zasilających upewnić się, czy nie nastąpi zwarcie
podczas czynności manipulacyjnych,

−

jako ostatnie połączenie wykonuje się przyłączenie przewodów sieci zasilającej po
uprzednim wyłączeniu napięcia,

−

sprawdzanie poprawności działania wykonywać ze szczególną ostrożnością, prace pod
napięciem należą do prac szczególnie niebezpiecznych,

−

wszelkie poprawki w układzie wykonywać tylko po wyłączeniu napięcia zasilającego
układ.

4.2.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Czym różnią się symbole wyłącznika, rozłącznika i bezpiecznika?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

2. Po jakich cechach wyglądu zewnętrznego można rozróżnić wyłączniki, rozłączniki,

bezpieczniki, styczniki i przekaźniki?

3. Na podstawie czego dobiera się elementy składowe rozdzielnic?
4. Na czym polega sprawdzenie stanu technicznego aparatury elektrycznej stosowanej

w rozdzielnicach niskiego napięcia?

5. Czym należy się kierować przy rozmieszczaniu elementów w rozdzielnicy?
6. Jakimi kolorami oznaczane są przewody fazowe, neutralne, ochronne i ochronno-

neutralne?

7. Jakie informacje zawiera wykaz materiałów niezbędnych do montażu rozdzielnicy?
8. Gdzie znajdują się dane niezbędne do sporządzenia zestawienia materiałów potrzebnych

do montażu?

9. Jakie zasady obowiązują podczas przygotowywania końcówek przewodów do

wykonywania połączeń?

10. Jakie żyły można podłączać bezpośrednio do zacisków (bez żadnych końcówek)?
11. Jakie żyły należy oblutowywać przed przykręcaniem do zacisków?
12. Czym charakteryzuje się dobre połączenie elektryczne?
13. Jakie zasady obowiązują przy wykonywaniu połączeń w zaciskach gwintowanych?
14. Jakie są konsekwencje źle dobranego wkrętaka do rozmiarów wkrętu?
15. Jakie są zasady mocowania aparatów elektrycznych?
16. Co to jest obszar zagrożenia aparatu elektrycznego?
17. Po czym rozpoznać zaciski wejściowe aparatu elektrycznego?
18. Jak znakowane są przyciski załączające, a jak przyciski wyłączające?
19. Jakie czynności należy wykonać przed podłączeniem nowo zmontowanej rozdzielnicy do

napięcia zasilającego?

20. Jakie obowiązują podstawowe zasady bhp podczas wykonywania montażu i sprawdzania

poprawności działania rozdzielnic niskiego napięcia?

4.2.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Porównaj symbole graficzne podzespołów elektrycznych stosowanych w rozdzielnicach

niskiego napięcia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić na podstawie symbolu rodzaj podzespołu,
2) pogrupować podzespoły o podobnych symbolach graficznych,
3) objaśnić podobieństwa i różnice w symbolach graficznych każdej grupy,
4) odnaleźć w katalogach zidentyfikowane podzespoły i odczytać ich parametry,
5) znaleźć w Internecie i katalogach dane o ich producentach,
6) odnaleźć zidentyfikowane symbole na schematach ideowych i montażowych rozdzielnic,
7) określić rolę poszczególnych podzespołów w rozdzielnicy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw symboli graficznych podzespołów elektrycznych stosowanych w rozdzielnicach,

−

schematy ideowe i montażowe różnych rodzajów rozdzielnic,

−

dokumentacja techniczna podzespołów wchodzących w skład rozdzielnicy,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

−

katalogi firmowe podzespołów rozdzielnicy,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

zeszyt do ćwiczeń, ołówek.

Ćwiczenie 2

Sprawdź stan techniczny aparatury elektrycznej przeznaczonej do montażu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) obejrzeć aparaturę elektryczną przeznaczoną do montażu,
2) nazwać wszystkie elementy aparatury,
3) wskazać podstawowe dane techniczne sprawdzanej aparatury,
4) wyjaśnić znaczenie odczytanych danych technicznych aparatury do montażu,
5) przedstawić sposoby sprawdzenia stanu technicznego aparatury,
6) dokonać sprawdzenia stanu technicznego wybranych aparatów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

katalogi aparatury elektrycznej,

−

różna aparatura elektryczna,

−

zeszyt do ćwiczeń,

−

ołówek, długopis,

−

omomierz,

−

podstawowe narzędzia monterskie.

Ćwiczenie 3

Na podstawie schematu elektrycznego zaplanuj rozmieszczenie elementów:

a) na tablicy rozdzielczej,
b) w rozdzielnicy skrzynkowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) omówić przedstawiony schemat elektryczny,
2) zidentyfikować elementy układu i znaleźć je w katalogu,
3) wyjaśnić, jaką funkcję spełniają poszczególne elementy w danym układzie,
4) dobrać tablicę rozdzielczą lub rozdzielnicę skrzynkową dla zadanego schematu na

podstawie katalogów,

5) zaplanować rozmieszczenie elementów,
6) uzasadniać wybór rozmieszczenia elementów na tablicy rozdzielczej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

katalogi aparatury elektrycznej,

−

schemat ideowy tablicy rozdzielczej i rozdzielnicy skrzynkowej,

−

zeszyt do ćwiczeń,

−

ołówek i długopis.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

Ćwiczenie 4

Wykonaj montaż tablicy mieszkaniowej wraz z wyposażeniem zgodnie ze schematem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się ze schematem i sporządzić wykaz niezbędnych elementów,
2) sprawdzić zgodność elementów przygotowanych do montażu ze sporządzonym

wykazem,

3) sprawdzić stan techniczny elementów,
4) określić sposób mocowania aparatów na podstawie danych katalogowych lub

wykonanych pomiarów,

5) wykonać szkic montażu tablicy na podstawie schematu i uzasadnić go,
6) wyznaczyć położenie elementów na tablicy,
7) wytrasować i wywiercić niezbędne otwory montażowe,
8) umieścić i przymocować podzespoły na tablicy mieszkaniowej,
9) sprawdzić poprawność montażu i oznaczyć podzespoły,

10) dobrać rodzaj i długość przewodów i przygotować je do montażu,
11) wykonać połączenia elektryczne i sprawdzić ich pewność i poprawność wykonania,
12) sprawdzić poprawność montażu tablicy,
13) podłączyć obwody odbiorcze i obwód zasilający,
14) włączyć napięcie zasilające i sprawdzić poprawność działania (w przypadku

nieprawidłowości wyłączyć napięcie zasilające, znaleźć i usunąć usterkę i ponownie
sprawdzić działanie układu),

15) zademonstrować działanie i uzasadnić sposób wykonania zadania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

katalogi aparatury elektrycznej,

−

zeszyt do ćwiczeń, ołówek,

−

multimetr cyfrowy,

−

wkrętaki, miara, i inne narzędzia monterskie,

−

wiertarka z kompletem wierteł,

−

tablica mieszkaniowa,

−

elementy do montażu wynikające ze schematu,

−

schemat ideowy tablicy mieszkaniowej,

−

drobne elementy montażowe.

Ćwiczenie 5

Wykonaj montaż rozdzielnicy skrzynkowej wraz z wyposażeniem zgodnie ze

schematem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się ze schematem i sporządzić wykaz niezbędnych elementów,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

2) sprawdzić zgodność elementów przygotowanych do montażu ze sporządzonym

wykazem,

3) sprawdzić stan techniczny elementów,
4) określić sposób mocowania aparatów na podstawie danych katalogowych lub oględzin,
5) wykonać szkic montażu rozdzielnicy na podstawie schematu i uzasadnić go,
6) umieścić i przymocować podzespoły w rozdzielnicy skrzynkowej,
7) sprawdzić poprawność montażu i oznaczyć podzespoły,
8) dobrać rodzaj i długość przewodów i przygotować je do montażu,
9) wykonać połączenia elektryczne i sprawdzić ich pewność i poprawność wykonania,

10) sprawdzić poprawność montażu rozdzielnicy skrzynkowej,
11) podłączyć obwody odbiorcze i obwód zasilający,
12) włączyć napięcie zasilające i sprawdzić poprawność działania (w przypadku

nieprawidłowości wyłączyć napięcie zasilające, znaleźć i usunąć usterkę i ponownie
sprawdzić działanie układu),

13) zademonstrować działanie i uzasadnić sposób wykonania zadania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

katalogi aparatury elektrycznej,

−

zeszyt do ćwiczeń, ołówek,

−

multimetr cyfrowy,

−

wkrętaki, miara, i inne narzędzia monterskie,

−

rozdzielnica skrzynkowa,

−

elementy do montażu wynikające ze schematu,

−

schemat ideowy tablicy mieszkaniowej,

−

drobne elementy montażowe.

4.2.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) odczytać schematy ideowe i montażowe prostych rozdzielnic?

¨

¨

2) sporządzić zestawienie wyposażenia rozdzielnicy na podstawie

dokumentacji technicznej?

¨

¨

3) dobrać elementy składowe rozdzielnicy (rodzaj, parametry i liczba

elementów) na podstawie dokumentacji?

¨

¨

4) posłużyć się katalogami aparatury łączeniowej oraz rozdzielnic

niskiego napięcia?

¨

¨

5) wybrać rodzaj obudowy rozdzielnicy?

¨

¨

6) zorganizować stanowisko pracy do montażu rozdzielnicy?

¨

¨

7) posłużyć się zestawem narzędzi monterskich i elektronarzędziami przy

montażu elementów rozdzielnicy?

¨

¨

8) rozróżnić wyłączniki, bezpieczniki, liczniki energii elektrycznej

i przekaźniki po ich wyglądzie zewnętrznym i oznaczeniach na nich
stosowanych?

¨

¨

9) sprawdzić stan techniczny aparatury elektrycznej przeznaczonej do

montażu rozdzielnic?

¨

¨

10) rozmieścić elementy na tablicy rozdzielczej lub w rozdzielnicy?

¨

¨

11) wykonać montaż mechaniczny aparatury elektrycznej rozdzielnicy?

¨

¨

12) dobrać przewody elektryczne (typ, przekrój, liczbę przewodów) do

wykonania połączeń?

¨

¨

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

13) przygotować końce przewodów do różnych sposobów podłączenia?

¨

¨

14) wykonać

połączenia

elektryczne

na

podstawie

schematu

montażowego?

¨

¨

15) podłączyć obwody zasilające i odbiorcze rozdzielnicy?

¨

¨

16) sprawdzić poprawność działania rozdzielnicy?

¨

¨

17) zastosować zasady bhp obowiązujące na stanowisku pracy przy

montażu i sprawdzaniu poprawności działania rozdzielnicy?

¨

¨

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 22 zadania dotyczących aparatury łączeniowej i sterowniczej. Wszystkie

zadania są zadaniami wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
6. Zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź

zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową),

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie testu masz 45 min

Powodzenia

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Najmniejszy przekrój przewodu miedzianego PEN to:

a) 4 mm

2

,

b) 6 mm

2

,

c) 10 mm

2

,

d) 16 mm

2

.

2. Najmniejszy przekrój przewodu miedzianego w odgałęzieniach wlz. to:

a) 2,5 mm

2

,

b) 4 mm

2

,

c) 6 mm

2

,

d) 10 mm

2

.

3. Minimalne napięcie izolacji przewodów wlz. to:

a) 400 V,
b) 500 V,
c) 750 V,
d) 1000 V.

4. Najmniejszy przekrój przewodu miedzianego stosowanego do połączeń między

elementami tablicy rozdzielczej to:

a) 1 mm

2

,

b) 2,5 mm

2

,

c) 4 mm

2

,

d) 6 mm

2

.

5. Przycisk załączający powinien być umieszczony w stosunku do przycisku

wyłączającego po stronie:

a) obojętne,
b) lewej lub u góry,
c) prawej lub u dołu,
d) prawej lub u góry.

6. Kierunek ruchu dźwigni podczas załączania łączników dźwigniowych to kierunek:

a) obojętny,
b) w górę lub w lewo,
c) w górę lub w prawo,
d) w dół lub w prawo.

7. Normalne położenie stycznika to takie, w którym zwora przy otwieraniu przesuwania

się:

a) w dół lub w bok,
b) w górę lub w bok,
c) w dół lub w górę,
d) w dowolnym kierunku.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

8. Kolor jasnoniebieski jest stosowany do oznaczenia przewodu:

a) ochronnego,
b) neutralnego,
c) jednej z faz,
d) ochronno-neutralnego.

9. W rozdzielnicach lutowanie stosuje się do:

a) łączenia przewodów o małych przekrojach żył,
b) oblutowywania końców żył wielodrutowych,
c) łączenia przewodów o małych przekrojach żył z końcówkami,
d) nie stosuje się połączeń lutowanych.

10. Część rozdzielnicy grupująca zestaw aparatów przeznaczonych do wykonywania

określonych zadań nazywamy:

a) grupą,
b) zespołem,
c) polem,
d) szafą.

11. Napięcia znamionowe rozdzielnic szafowych typu UNIBLOK są następujące:

a) 400 i 500 V,

b) 400 i 500 kV,
c) 400 i 500 W,
d) 400 i 500 kW.

12. Symbol IP30 oznacza:

a) numer instalacji przyłączonej do rozdzielnicy,
b) numer identyfikujący przyłącze,
c) stopień zagrożenia pożarowego,
d) stopień ochrony.

13. Na poniższym rysunku przedstawiony jest symbol:

a) wyłącznika różnicowo - prądowego,
b) wyłącznika nadprądowego,
c) rozłącznika,
d) wyłącznika z modułem różnicowo - prądowym.

14. Cyfra 2 przy symbolu łącznika z zadania 13 oznacza, że:

a) w układzie są dwa jednakowe łączniki,
b) od jednego zacisku łącznika odchodzą dwa przewody,
c) łącznik posiada dwa bieguny,
d) jest to łącznik o kolejnym numerze 2.

15. Rysunek przedstawia symbol:

a) kiloomomierza,
b) watomierza,
c) licznika energii elektrycznej,
d) kilowatomierza.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

16. Na poniższym rysunku przedstawiony jest symbol:

a) wyłącznika różnicowo - prądowego,
b) wyłącznika nadprądowego,
c) rozłącznika,
d) wyłącznika

z

członem

różnicowo

–

prądowym.

17. Rozdzielnice tablicowe stosuje się:

a) w obiektach przemysłowych,

b) na placach budów,
c) w szkołach,
d) w obiektach specjalnych.

18. Zaciski wejściowe torów głównych przyjęto oznaczać kolejno:

a) kolejno literami A, B, C,
b) kolejno cyframi 1, 2, 3,
c) kolejno cyframi 1, 3, 5,
d) kolejno cyframi 2, 4, 6.

19. Ile wyłączników nadprądowych występuje w rozdzielnicy wykonanej zgodnie

z poniższym schematem:

a) 1,
b) 2,
c) 4,
d) 6.

20. Ile łączników z zabezpieczeniem różnicowo - prądowym występuje w rozdzielnicy

wykonanej zgodnie schematem z zadania 19:

a) 1,
b) 2,
c) 3,
d) 4.

21. Ile rozłączników występuje w rozdzielnicy wykonanej zgodnie schematem z zadania

19:

a) 1,
b) 2,
c) 4,
d) 6.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

22. Ile łączników nadprądowych z zabezpieczeniem o wartości dziesięciu amperów

występuje w rozdzielnicy wykonanej zgodnie schematem z zadania 19:

a) 1,
b) 2,
c) 3,
d) 4.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Montaż tablic rozdzielczych i rozdzielnic

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

21

a

b

c

d

22

a

b

c

d

Razem:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

6. LITERATURA

1.

Boczkowski A.: Wybrane zagadnienia ochrony przeciwporażeniowej w instalacjach
elektrycznych do1 kV. COBR, Elektromontaż, Warszawa 2001

2. Brunon L.: Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. WNT, Warszawa 2005
3. Jabłoński W.: Instalacje elektryczne w budownictwie. WSiP, Warszawa 1999
4. Markiewicz H.: Instalacje elektryczne. WNT, Warszawa 2000
5. Markiewicz H.: Aparaty elektryczne. PWN, Warszawa 1996
6. Markiewicz H., Wołkowiński K.: Urządzenia elektroenergetyczne. WNT, Warszawa 1996
7. Musiał H.: Instalacje i urządzenia elektroenergeryczne. WSiP, Warszawa 2000
8. Miedziński B.: Elektrotechnika, podstawy i instalacje elektryczne. WSiP, Warszawa 2000
9. Pazdro K., Wolski A.: Instalacje elektryczne w budynkach mieszkalnych w pytaniach

i odpowiedziach. WNT, Warszawa 1987

10.

Poradnik montera elektryka. Praca zbiorowa. WNT, Warszawa 1997

11. www.moeller.pl
12. Przepisy Budowy Urządzeń Elektroenergetycznych – PBUE z 1997 r.

13.

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Dz. U. Nr 75, poz.
690 z 2002r.

14. PN-IEC 60364-1 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Zakres, przedmiot

i wymagania podstawowe

15. PN-IEC 60364-4-441 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla

zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przeciwporażeniowa

Rozporządzenie