1

SZTUKA KINETYCZNA I OP ART

Sztuka kinetyczna jest to kierunek w sztuce XX wieku

, traktujący ruch jako jeden

z

integralnych składników dzieła. Początki tego kierunku związane są z poszukiwaniami

rosyjskich konstruktywistów m.in. A. Rodczenki oraz N. Gabo. Termin stosowany od lat 50.,

określający dzieła poruszane za pomocą sił natury np. wody, wiatru (mobile, A. Calderon);

wbudowanego silnika lub elektromagnesów (L. Moholy-Nagy – znany prof. Bauhausu,

wykorzystywał ruch i światło np. Modulator światła i przestrzeni, ok. 1930 rok) lub też przy

pomocy widza. W kompozycjach kinetycznych, z

łudzenie ruchu łączono z ruchem

dosłownym. Jako elementy prac wykorzystywano m.in. polerowany metal i lustra. Niektórzy

teoretycy (Frank Popper)

obejmują tym pojęciem dzieła nieruchome, ale wywołujące

wrażenie ruchu. Dlatego w szerszym sensie do sztuki kinetycznej zalicza się także dzieła
powstałe w kręgu op-artu.

Sztukę kinetyczną uprawiali artyści zrzeszeni w grupach badawczych

zorganizowanych na wzór s

pecjalistycznych zespołów naukowych np. założona w 1957 roku,

w Düsseldorfie Grupa Zero (H. Mack, O. Piene, G. Uecker); w 1960, w

Paryżu Groupe

de Recherche d''Art Visuel GRAV (J. le Parc, F. Morellet) oraz w Zagrzebiu, w 1961

Nouvelle Tendance

(I. Meštrović).

Artystą, który w dużym stopniu przyczynił się do rozwoju ruchomej rzeźby

był Alexander Calder. Od 1932 roku konstruował mobile- wieloelementowe, najczęściej
wiszące struktury z drutu i blachy.

2

Najbardziej znanymi przykładami sztuki kinetycznej są prace Jeana Tinguely`ego,

twórcy ruchomych rzeźb-machin oraz instalacji

1

Jean Tinguely

Homage to New York, 1960

Museum of Modern Art, zdj. David Gahr

Jego najbardziej znane dzie

ło to samoniszcząca się rzeźba, zatytułowana

Homage to New Jork

(Hołd dla Nowego Yorku) - (1960), w rzeczywistości tylko częściowo

uległa rozpadowi (Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Nowym Jorku). Dopiero jego późniejsza

praca Studium o

Końcu Świata nr 2 (1962), została zdetonowana przed publicznością zebraną

na pustyni w okolicy Las Vegas.

Inni znaczący przedstawiciele to: Yaacov Agam, Niki de Saint-Phalle i nieco

zapomniany pionier Gyula Kosice.

. Sztuka szwajcarskiego malarza i rzeźbiarza

w satyryczny sposób ukazywała bezmyślność nadprodukcji dóbr materialnych

w

zaawansowanym społeczeństwie przemysłowym.

Op – art (ang. optical art, czyli sztuka o

ptyczna, „wzrokowa”) jest to rozwijający

się od połowy lat . XX wieku kierunek sztuki abstrakcyjnej, stosujący formy wywołujące
złudzenia optyczne w oku widza. Oddziałuje bezpośrednio na zmysł wzroku a nie na uczucia

odbiorcy i nie wymaga od niego jakiejkolwiek wiedzy. Do zaistnienia tego rodzaju sztuki,

koniec

zny jest aktywny udział widza (skupienie się na konkretnym punkcie lub zmiana

pozycji w celu pełnego odbioru dzieła). Celem artystów było stworzenie wrażenia ruchu

3

form, wywołany właściwościami ludzkiego oka, które z trudem przystosowuje się do układów
silnie zagęszczonych, mijających się kresek i form geometrycznych, sprawiających wrażenie
zmienności perspektywy, migotania, pulsowania, krążenia czy falowania itp. Głównymi

twórcami kierunku byli Bridge

t Riley, Victor Vasarely oraz członkowie wcześniej

wspomnianej grupy GRAV.

Bridget Riley, angielska malarka zainteresowała się problemem współgrania

kształtów, świateł i linii na płaszczyźnie. Cechą charakterystyczną jej twórczości były
wielkoformatowe płótna pokryte splecionymi pasami, poskręcanymi krzywiznami

oraz

powtarzającymi się kwadratami i trójkątami. Szczególne mistrzostwo osiągnęła

w

konstruowaniu płaskich układów ornamentalnych, zróżnicowanych pod względem

wielkości, kształtu oraz zwielokrotnieniu elementów w kompozycji. Początkowo malowała

czarno-

białe wzory geometryczne, dające złudzenie ruchu, by z czasem dodać kolor i uzyskać

wrażenie głębi.

Bridget Riley , Opadanie, 1963 r.

Bridget Riley , Przerwa, 1964 r.

Victor Vasarely, formułował idee, których celem była synteza nauki i sztuki.

Poszukiwał sposobu na ożywienie obrazu. Stworzył dzieła graficzne, w których z szeregu
odpowiednio zdeformowanych linii wydobywają się konkretne, „żywe” kształty.
Charakterystyczne dla Vasarelego są składające się z rombów hipnotyzujące obrazy, dające
pozór naprzemiennej wklęsłości i wypukłości. Równie częste są u niego fosforyzujące barwy,
które dodatkowo tworzą efekt migotania.

4

Victor Vasarely, obraz z serii Vega, 1971 r.

Victor Vasarely, rzeźba w Peczu

Podsumowując, sztuka kinetyczna skupia się na ruchu niezależnie czy jest to ruch

pozorny czy

rzeczywisty. Sztuka kinetyczna bliższa jest rzeźbie, ze względu na niezwykłe

mechaniczne i nieprak

tyczne konstrukcje. Wyrosły z niej op-art operuje abstrakcyjnymi

malarskimi kompozycjami lub barwnymi reliefami

o dwu-trzech

płaszczyznach

wyrastającymi z tła. Układy otwarte, zrytmizowane, kształty geometryczne, matematyczny
porządek. Ponadto optical art czerpie z fizyki optycznej. Tym, co łączy sztukę kinetyczna i

op art w

ywołaniem złudzeń wzrokowych łączących się z ruchem.