47

E

LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 1/97

2130

Do czego to s³u¿y?

Do niczego powa¿nego. Nale¿y nam

siê chyba chwila relaksu. Zbudowaliœmy
ju¿ tyle bardzo “m¹drych” urz¹dzeñ, roz-
poczêliœmy realizowaæ program “roboty-
ki”, trwa burza mózgów, do czego zasto-
sowaæ raabowozy - ruchome doœwiad-
czalne platformy do przeprowadzania
eksperymentów cybernetycznych. Pro-
ponowany uk³ad jest wy³¹cznie zabaw-

k¹, ale zabawk¹ ciekaw¹ i na nienajgor-
szym poziomie. Mo¿e on znaleŸæ zasto-
sowanie w szkolnej mini-dyskotece lub
w domowym k¹ciku audio. Po prostu
zróbmy efektown¹ zabawkê! A za to, ¿e
jest to zabawka efektowna i wspania³y
bajer autor rêczy w³asnym s³owem.
A wiêc bawmy siê, zmontujmy kolej-
ny uk³ad s³u¿¹cy wy³¹cznie zabawie.
Zaszpanujmy wszystkim, jakie to ba-
jerki potrafimy robiæ i pamiêtajmy

WskaŸnik wysterowania
- gwiazda do dyskoteki

o jednym: nasz zabawa stoi pod
wzglêdem intelektualnym o wiele
piêter wy¿ej ni¿ ogl¹danie na video
tandetnych filmów o mordowaniu lu-
dzi, czy te¿ delektowanie siê progra-
mem TVP i reklamami proszków do
prania.

Proponowany uk³ad mo¿na do³¹-

czyæ do wyjœcia dowolnego wzmac-
niacza akustycznego. Bêdzie on dzia-
³a³ podobnie jak ka¿dy inny wskaŸnik
wysterowania, z tym ¿e poziom na-
piêcia obrazowany bêdzie za pomoc¹
nie jednego, lecz a¿ oœmiu s³upków
diod LED, u³o¿onych koncentrycznie
w formie gwiazdy. Efekt naprawdê
jest znakomity, ca³kowicie rekompen-
suj¹cy trud i koszta wykonania uk³a-
du. Jeszcze lepszy efekt daj¹ dwa
identyczne wskaŸniki do³¹czone do
wzmacniacza stereo.

Jak to dzia³a?

Schemat elektryczny uk³adu pokazany

zosta³ na rysunku 1 . Z pozoru wygl¹da
doœæ groŸnie, ale po chwili z pewnoœci¹
zauwa¿ymy, jak prosty jest to uk³ad. Je-
go sercem jest znana kostka LM3916.
Uk³ad ten by³ ju¿ stosowany w projek-
tach serii 2000 i jego szczegó³owy opis
mo¿na znaleŸæ w EdW 2/96 oraz w biule-
tynie USKA RTV i AV 1/95 .

LM3916 pracuje tu w typowej dla sie-

bie aplikacji z jednym wyj¹tkiem: uk³ad
z rezystorami R31, R32 i kondensatorem
C3 pozwala na uzyskanie wyj¹tkowo cie-
kawego efektu œwietlnego. Je¿eli wzras-
taj¹cy na wejœciu poziom napiêcia dopro-
wadzi do zapalenia ostatniej diody œwie-
c¹cej (w naszym przypadku bêdzie to
ostatnie osiem diod) to ca³y wskaŸnik za-
czyna migotaæ, sygnalizuj¹c przestero-
wanie monitorowanego uk³adu. Nasze
urz¹dzenie ma charakter typowo rozryw-
kowy, tak wiêc wspomniany efekt wyko-
rzystywany bêdzie raczej nie jako sygna³
o przesterowaniu wzmacniacza, lecz ja-
ko dodatkowy efekt œwietlny. W naszym
uk³adzie LM3916 nie steruje bezpoœred-
nio diodami œwietlnymi, lecz bazami
dziesiêciu tranzystorów PNP - T1...T10.
Ka¿dy z tych tranzystorów zasila od stro-
ny plusa zasilania 8 diod LED, po³¹czo-
nych szeregowo równolegle. Wielu
z Czytelników zapewne spyta o cel takie-

Rys. 1. Schemat ideowy uk³adu.

48

E

LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 1/97

go rozwi¹zania. Przecie¿ mo¿na by by³o
po³¹czyæ wszystkie diody zasilane przez
jeden tranzystor w szereg i w ten spo-
sób znacznie uproœciæ uk³ad? Oczywiœ-
cie, takie rozwi¹zanie jest mo¿liwe, ale
spowodowa³oby koniecznoœæ zasilania
uk³adu doœæ wysokim (spadek napiêcia
na 8 diodach LED), co niekiedy mog³oby
byæ k³opotliwe.

Reszta uk³adu nie wymaga ju¿ szcze-

gó³owego komentarza. Diody D81 i D82
tworz¹ prosty uk³ad prostowniczy, za-
mieniaj¹ce napiêcie zmienne pochodz¹-
ce z wyjœcia wzmacniacza na napiêcie
sta³e pulsuj¹ce w rytm muzyki. Poten-
cjometrem PR1 mo¿emy ustawiæ czu-
³oœæ uk³adu odpowiednio do mocy
wzmacniacza steruj¹cego. Kondensato-
ry C1 I C2 s³u¿¹ filtracji i odsprzêganiu
napiêcia zasilania.

Monta¿ i uruchomienie

Uk³ad zmontujemy na dwóch p³ytkach

drukowanych: jednej du¿ej o okr¹g³ym
obrysie i drugiej ma³ej. Rozmieszczenie
elementów na p³ytkach pokazuj¹ rysunki
2 i 3. Monta¿ ma³ej p³ytki, zawieraj¹cej

Rys. 2. P³ytka drukowana wyœwietlacza.

AVT2130A
TRAXPLOT 1.61
THU 5-DEC 1996 16:43:13

49

E

LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 1/97

czêœæ steruj¹c¹ uk³adu jest trywialnie
prosty i nie sprawi nikomu wiêkszego
k³opotu. Wykonujemy go w tradycyjny
sposób, rozpoczynaj¹c od najmniejszych
elementów. Pod uk³ad scalony koniecz-
nie nale¿y zastosowaæ podstawkê. Ma
to na celu umo¿liwienie dokonywania
ewentualnych eksperymentów z ró¿ny-
mi typami uk³adu LM39XX. Nastêpnie
przystêpujemy do monta¿u du¿ej p³ytki
z diodami LED. Ta faza budowy urz¹dze-
nia bêdzie wymagaæ od Was pewnej
zrêcznoœci: 80 diod musi zostaæ wluto-
wanych idealnie równo! Autor wypróbo-
wa³ prost¹ metodê monta¿u diod i gor¹-
co j¹ Wam poleca. Rozpoczniemy pracê
od wlutowania trzech diod, równomier-
nie rozmieszczonych na ostatnim ze-
wnêtrznym krêgu. Lutujemy tylko po
jednej nó¿ce, uwa¿aj¹c aby diody znajdo-
wa³y siê w identycznej odleg³oœci od
p³ytki. Nastêpnie wk³adamy w otwory lu-
townicze wszystkie pozosta³e diody. Pa-

AVT2130B
TRAXPLOT 1.61
THU 5-DEC 1996 16:43:44

WYKAZ ELEMENTÓW

Rezystory
PR1: 22k

Ω

R1...R10, R33: 1,5k

Ω

R11...R30: 470

Ω

R31: 1,2k

Ω

R32: 510

Ω

R34: 100k

Ω

Kondensatory
C1: 470µF/16V
C2: 100nF
C3: 100µF/16V
C4: 4,7µF/16V
C5: 1µF/16V
Pó³przewodniki
D1...D80: diody LED 5mm (16
¿ó³tych, 16 czerwonych, 48
zielonych)
D81, D82: 1N4148 lub
odpowiednik
T1...T10: BC557 lub odpowiednik
U1: LM3916
Ró¿ne
Z1: ARK2
Odcinek przewodu taœmowego
min. 21 ¿y³, 10 cm

Komplet podzespo³ów z p³ytk¹ jest

dostêpny w sieci handlowej AVT

jako "kit szkolny" AVT-2130.

miêtajmy o ich polaryzacji: do kwadrato-
wego punktu lutowniczego musz¹ zo-
staæ przylutowane katody, czyli krótsze
wyprowadzenia diod! Po w³o¿eniu
wszystkich diod ca³oœæ odwracamy
o 180

o

, pomagaj¹c sobie w tej czynnoœci

kawa³kiem tektury, a jeszcze lepiej pod-
stawk¹ opisan¹ w EdW 11/96 przez
MacGyvera. Teraz wyrównujemy po³o-
¿enie diod, uwa¿aj¹c aby ¿adna z nich
nie pozosta³a uniesiona ponad p³aszczyz-
nê wyznaczon¹ przez trzy pierwsze dio-
dy. Je¿eli wszystko jest w porz¹dku, to
lutujemy po jednej nó¿ce ka¿dej z diod.
Nastêpnie wyrównujemy diody tak, aby
utworzy³y linie proste i lutujemy pozosta-
³e nó¿ki.

Pozosta³o nam jeszcze po³¹czenie ze

sob¹ obu p³ytek, które wykonamy za po-
moc¹ odcinak przewodu taœmowego.
I tu autor musi siê usprawiedliwiæ. Jakie-
kolwiek lutowanie przewodów bezpo-
œrednio do p³ytki obwodu drukowanego

jest jego zdaniem b³êdem w sztuce. Do
tego celu s³u¿¹ specjalne z³¹cza, u³atwia-
j¹ce monta¿, szczególnie przy wiêkszej
iloœci przewodów. Tym razem jednak au-
tor prosi o wybaczenie mu odstêpstwa
od tej zasady. Popatrzcie tylko na mozai-
kê œcie¿ek okr¹g³ej p³ytki. Podprowadze-
nie œcie¿ek do z³¹cza typu goldpin spo-
wodowa³oby koniecznoœæ zastosowania
laminatu dwustronnego i znaczego
wzrostu kosztów, albo zastosowania
ogromnej iloœci zworek. Tak wiêc musi-
cie siê trochê pomêczyæ i przylutowaæ
tych 21 kabelków do p³ytek.

Prawid³owo zmontowany uk³ad nie

wymaga uruchamiania, lecz prostej re-
gulacji polegaj¹cej na dostosowaniu czu-
³oœci wskaŸnika do mocy wzmacniacza.

Opisany uk³ad zachêca do doœwiad-

czeñ. Wspomnieliœmy ju¿ o mo¿liwoœci
eksperymentowania z ró¿nymi typami
uk³adów LM39XX. Ale dlaczego nasz
uk³ad ma byæ zawsze sterowany
z wzmacniacza akustycznego? A mo¿e
do³¹czyæ bezpoœredni do wejœcia
LM3916 jakiœ ciekawy generator, np.
przebiegów pi³okszta³tnych czy sinusoi-
dalnych? Autor zachêca do eksperymen-
tów i prosi o podzielenie siê z nami ich
wynikami.

Zbigniew Raabe

Rys. 3. P³ytka drukowana uk³adu steruj¹cego.