MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ

DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNO�CI

ALKOHOL

�WIADOME RYZYKO

Materia� o charakterze proflaktyczno-edukacyjnym

do prowadzenia zaj��

z zakresu profilaktyki alkoholowej

WARSZAWA 2006

WARSZAWA 2009

MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ

DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNO

�CI

Materia� o charakterze profilaktyczno-edukacyjnym

www.wojsko-polskie.pl

www.wp.mil.pl

3

2

PLAN - KONSPEKT

z zakresu profilaktyki nikotynowej

TEMAT:

NIKOTYNA – legalny narkotyk

CZAS: 2 x 45'
CELE:

1. Przekazanie wiedzy na temat negatywnych skutków zdrowotnych zwi

�zanych

z paleniem tytoniu.

2. Zmniejszenie skali zjawiska nikotynizmu w wojsku.
3. Zapoznanie z przepisami prawnymi dotycz

�cymi zakazów palenia w miejscach

publicznych.

METODY:

Wyk�ad, dyskusja.

MATERIA�Y I

�RODKI DYDAKTYCZNE:

Rzutnik

�wiat�a dziennego lub multimedialny, foliogramy, p�yta CD

MIEJSCE:

�wietlica, sala wyk�adowa

LIETRATURA:

1. „Alkohol, Narkotyki, Tyto

�”. Podr�cznik Prewencji, Biuro ds. Narkomanii,

Warszawa 1999 r.

2. ks. Czesław Cekiera, „Tyto

�. Uzale�nienia, fakty i mity”, KUL „Gardium”,

Lublin 2005 r.

3. Krzysztof Zaj

�czkowski, „Nikotyna, alkohol, narkotyki. Profilaktyka

uzale

�nie�”, Rubikon, Kraków 2001 r.

4. Ramowa Konwencja

�wiatowej Organizacji Zdrowia o Ograniczeniu U�ycia

Tytoniu, sporz

�dzona w Genewie dnia 21 maja 2003 r. (Dz. U. z 2007, Nr 74,

poz. 487). Ratyfikowana przez Polsk

� dnia 28 sierpnia 2006 r.

5. Ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed nast

�pstwami

u

�ywania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 10 poz. 55).

6. Narodowy Program Zdrowia na lata 2007-2015.
7. Program Ograniczania Zdrowotnych Nast

�pstw Palenia Tytoniu. Cele

i zadania na lata 2008 – 2011.

8. Rozporz

�dzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 25 maja 2000 r. w sprawie

okre

�lenia zasad dopuszczalno�ci u�ywania wyrobów tytoniowych na terenie

4

3

obiektów podległych Ministrowi Obrony Narodowej (Dz. U. z 2000 r. Nr 44
poz. 512).

ZAGADNIENIA:

1. Podstawowe informacje na temat nikotynizmu
2. Mechanizm uzale

�nienia

3. Skład dymu tytoniowego
4. Skutki zdrowotne palenia tytoniu
5. Korzy

�ci wynikaj�ce z rzucenia palenia

6. Fakty i mity na temat palenia tytoniu
7. Przepisy prawne dotycz

�ce zakazów palenia

5

4

PRZEBIEG ZAJ

��:

Lp Tre

�� zagadnienia

Czas

Uwagi

organizacyjno-

metodyczne

1.

Rozpocz

�cie zaj��

Zapoznanie uczestników z tematem i celem zaj

��

5 min. Folia/slajd nr 1

tytu�owa

2.

Zagadnienie 1
Podstawowe informacje na temat nikotynizmu

(skrypt str. 12)
Palenie tytoniu powoduje wi

�ksz� liczb� zgonów

w Polsce ni

� picie alkoholu, AIDS, samobójstwa,

zabójstwa, urazy i zatrucia razem wzi

�te.

Według

�wiatowej Organizacji papierosy pali

ponad miliard osób. Na choroby b

�d�ce wynikiem

palenia tytoniu na

�wiecie co 10 sekund umiera

człowiek.
Szacuje si

�, �e ka�dego dnia ok. 100 tysi�cy

młodych ludzi na

�wiecie zaczyna pali� papierosy.

W Polsce palaczami tytoniu jest 47% m

��czyzn

i 23% kobiet powy

�ej 16 roku �ycia. Około 10 mln

Polaków wypala regularnie 15 – 20 sztuk
papierosów dziennie.
Ka

�dego roku 100 tysi�cy zgonów w Polsce ma

bezpo

�redni zwi�zek z paleniem tytoniu.

Codziennie w Polsce zaczyna pali

� ok. 500

nieletnich dziewcz

�t i chłopców, a rocznie jest ich

ok. 180 tysi

�cy.

10 min. Folia/slajd nr 2 i 3

Nikotyna – silna

trucizna, jest jednym
ze składników dymu
tytoniowego. W stanie
naturalnym wyst

�puje

wył

�cznie w postaci

li

�ciastej, zielonej

ro

�liny tytoniu

w ponad 60
gatunkach, jednak

�e

tylko 2 z nich mog

�

zosta

� wykorzystane

do palenia.
Nikotynizm – nałóg

palenia lub

�ucia

tytoniu albo
za

�ywania tabaki,

powoduj

�cy

przewlekłe (rzadziej
ostre) zatrucie
nikotyn

�.

3. Zagadnienie 2

Mechanizm uzale

�nienia (skrypt str. 13)

Palenie tytoniu jest uzale

�nieniem równie silnym,

jak uzale

�nienie od narkotyków czy alkoholu.

Wyró

�niamy:

Uzale

�nienie psychiczne – polegaj�ce na przymusie

zapalenia

papierosa,

w

celu

osi

�gni�cia

przyjemno

�ci, uczucia odpr��enia.

Uzale

�nienie fizyczne – spowodowane znajduj�c�

si

� w papierosach nikotyn�, kryterium uzale�nienia

jest tolerancja i zespół fizycznych objawów

15 min.

Folia/slajd nr 4

Dla ch

�tnych

mo

�liwo�� wykonania

Testu Tolerancji

Fagerströma, za

pomoc

� którego

mo

�na okre�li�

poziom uzale

�nienia

od nikotyny. (skrypt

str. 15)

6

5

odstawienia. Tolerancja polega na konieczno

�ci

zwi

�kszenia dawek u�ywki w celu utrzymania

efektów jej działania na tym samym poziomie
(palimy coraz wi

�cej papierosów lub coraz

mocniejsze).
Faza wczesna charakteryzuje si

� paleniem

okazjonalnym, towarzyskim, ch

�ci� zaspokojenia

ciekawo

�ci, akceptacj� grupy rówie�niczej,

paleniem dla „szpanu”.
Faza

�rodkowa wymusza potrzeb� palenia

(odczuwany głód nikotynowy), palenie przynosi
uczucie ulgi, relaksu; palacz zawsze musi mie

� przy

sobie papierosy.
Faza pó

�na charakteryzuje si� cz�stym kaszlem,

zwłaszcza porannym, nadkwasot

�, zwi�kszon�

tolerancj

�, chorobami wywołanymi paleniem

tytoniu. Rzucenie palenia wydaje si

� niemo�liwe.

Uzale

�nienie

spo�eczne

–

polega

na

podporz

�dkowaniu si� normom obowi�zuj�cym

w

danej

grupie

(np.

rówie

�niczej) oraz

na

�ladowaniu wzorów zachowa� m.in. palenia

papierosów.

4.

Zagadnienie 3
Sk�ad dymu tytoniowego (skrypt str. 16)
W procesie palenia tytoniu powstaj

� dwa strumienie

dymu: główny i boczny.
Strumie

� główny inhalowany jest przez palacza

i powstaje podczas zaci

�gania si�.

Strumie

� boczny powstaje w wyniku tlenia si�

papierosa oraz w przerwach mi

�dzy zaci�ganiem si�

przez palacza. Zawiera on ok. 46 razy wi

�cej

amoniaku, 5 razy wi

�cej tlenku w�gla i 3 razy

wi

�cej nikotyny ni� strumie� główny, gdy� nie jest

filtrowany ani przez filtr papierosa ani płuca
palacza.
Toksyczne substancje znajduj

�ce si� w dymie

papierosowym z płuc dostaj

� si� do krwioobiegu

i w ten sposób rozprowadzane s

� po całym

organizmie.

10 min. Folia/slajd nr 5

Pytanie do
uczestników zaj

��:

Ile zwi

�zków

chemicznych wchodzi

w sk�ad dymu

tytoniowego?

W skład dymu
tytoniowego wchodzi
około 4200 zwi

�zków

chemicznych oraz
kilkaset substancji
dot

�d

niezidentyfikowanych.
Co najmniej 40
spo

�ród nich ma

działanie rakotwórcze,
inne za

� powoduj�

uzale

�nienie.

7

6

Najbardziej szkodliwe dla palaczy s

�:

Nikotyna – obkurcza

�ciany naczy� krwiono�nych

zwi

�kszaj�c ci�nienie krwi, powoduje zaburzenia

rytmu serca.
Tlenek w

�gla – czad, utrudnia transport tlenu przez

hemoglobin

�, powoduj�c niedotlenienie organów

wewn

�trznych.

Cia�a smoliste – lepki, czarny osad składaj

�cy si�

z tysi

�cy zwi�zków chemicznych, który pozostaje

w płucach palacza.
Metale ci

��kie – w dymie tytoniowym znajduje si�

a

� 19 metali ci��kich, wi�kszo�� z nich ma

wła

�ciwo�ci toksyczne i rakotwórcze.

Pytanie do
uczestników zaj

��:

Który strumie

� dymu

tytoniowego jest

bardziej szkodliwy –

g�ówny czy boczny?

Bardziej szkodliwy
jest boczny strumie

�

dymu tytoniowego,
gdy

� zawiera o wiele

wi

�cej substancji

toksycznych dla
organizmu człowieka.

5.

Zagadnienie 4
Skutki zdrowotne palenia tytoniu (skrypt str. 18)

Palenie tytoniu i/lub wdychanie dymu tytoniowego
prowadz

� do powstawania nowotworów zło�liwych

w 14 ró

�nych miejscach ludzkiego organizmu.

Do najcz

�stszych nale�y:

- rak płuca, (skrypt str. 19)
- rak j

�zyka, (skrypt str. 20)

- rak krtani. (skrypt str. 20)
Równie cz

�sto wyst�puj�:

- mia

�d�yca naczy� krwiono�nych, (skrypt str. 20)

- choroba niedokrwienna serca, (skrypt str. 20)
- zawał mi

��nia sercowego, (skrypt str. 21)

- przewlekłe zapalenie oskrzeli, (skrypt str. 21)
- wrzody

�oł�dka i dwunastnicy. (skrypt str. 22)

Palenie tytoniu wpływa równie

� niekorzystnie na

wygl

�d naszej skóry – wcze�niej wyst�puj�

zmarszczki, trudniej goj

� si� rany.

Palenie bierne jest równie szkodliwe, co palenie

czynne i wywołuje te same schorzenia. Z biernym
paleniem mamy do czynienia, gdy osoba niepal

�ca

jest nara

�ona mimowolnie na wdychanie dymy

tytoniowego. Bierny palacz jest nara

�ony na tzw.

Dym

�rodowiskowy, na który składa si� strumie�

boczny dymu oraz dymu wydychanego przez
palacza.

15 min.

Folia/slajd nr 6

Pytanie do
uczestników zaj

��:

Kto jest bardziej

nara

�ony na skutki

zdrowotne palenia

papierosów – palacz

bierny czy czynny?

Zarówno palacz
bierny jak i czynny
nara

�ony jest na

schorzenia zwi

�zane

z paleniem tytoniu.
Szacuje si

�, �e bierna

ekspozycja na dym
jest równoznaczna
z wypaleniem kilku
papierosów dziennie.

8

7

6.

Zagadnienie 5
Korzy

�ci wynikaj�ce z rzucenia palenia (skrypt

str. 24)
Korzy

�ci zdrowotne od zgaszenia ostatniego

papierosa:
w 20 minut – obni

�y si� t�tno, do normy powróci

ci

�nienie krwi oraz czynno�� serca

w 8 godzin – podniesie si

� poziom tlenu we krwi,

a zmniejszy si

� poziom tlenku w�gla

w 24 godziny – ryzyko ostrego zawału mi

��nia

sercowego znacznie si

� zmniejszy

w 48 godzin – rozpoczyna si

� regeneracja

zako

�cze� nerwowych, powraca do

normy zmysł smaku i w

�chu

od 2 tygodni do 3 miesi

�cy – układ kr��enia ulega

wzmocnieniu, polepsza si

� kondycja

fizyczna, wydolno

�� płuc wzrasta

o 30%

od 1 do 9 miesi

�cy – ulegaj� zmniejszeniu kaszel,

uczucie niedro

�no�ci nosa, duszno�ci

i zm

�czenia. Wzrasta ogólna energia

organizmu. Rozpoczyna si

� proces

regeneracji rz

�sek pokrywaj�cych

nabłonek dróg oddechowych, które
pomagaj

� w procesie oczyszczania

oskrzeli i zapobiegaj

� przedostawaniu

si

� do wn�trza naszego organizmu

mikroorganizmów np. wirusów

po 1 roku – ryzyko zachorowania na chorob

�

niedokrwienn

� serca zmniejsza si�

o połow

�

po 5 latach – ryzyko zachorowania na raka płuca,

raka jamy ustnej, krtani, przełyku
zmniejsza si

� o połow�. W du�ym

stopniu

zmniejsza

si

�

ryzyko

wyst

�pienia udaru mózgu

po 10 latach – ryzyko zachorowania na chorob

�

niedokrwienn

� serca jest podobne jak

u osoby nigdy nie pal

�cej. Komórki

o zaburzonej budowie, które powstały
w wyniku palenia tytoniu zostaj

�

10 min.

Folia/slajd nr 7, 8, 9

Dla ch

�tnych do

wykonania – test

motywacyjny do

zaprzestania palenia

wed�ug Schneider

(skrypt str. 26)
Dla ka

�dego

uczestnika zaj

��

mo

�na przygotowa�

na osobnych kartkach
Rady pomocne przy

rzucaniu palenia

(skrypt str. 27)

lub w

grupach wypracowa

�

takie rady.

9

8

zast

�pione

przez

komórki

o prawidłowej budowie. Ryzyko
zachorowania na raka jamy ustnej,
krtani, przełyku, p

�cherza moczowego

i nerek nadal si

� zmniejsza

po 15 latach – ryzyko zachorowania na raka płuca

jest podobne jak u osoby nigdy nie
pal

�cej

Korzy

�ci finansowe od zgaszenia ostatniego

papierosa:
W Polsce paczka papierosów kosztuje około 6 zł
1 dzie

�

6,00 PLN – czasopismo

4 dni

24,00 PLN – bilet do kina

1 tydzie

� 42,00 PLN – ksi��ka

1 miesi

�c 180,00 PLN – ubranie

4 miesi

�ce 720,00 PLN – rower górski

6 miesi

�cy 1080,00 PLN – telewizor

1 rok 2160,00 PLN – 2-tygodniowe wczasy
10 lat 21600,00 PLN – działka rekreacyjna
40 lat 86400,00 PLN – wysokiej klasy samochód
Proces rzucania palenia przebiega etapowo i jest
długotrwały. Na ogół wyró

�nia si� nast�puj�ce fazy:

- sporadyczne my

�lenie o rzuceniu palenia,

- cz

�ste my�lenie o rzuceniu palenia, przy

jednoczesnym braku motywacji i gotowo

�ci do

podj

�cia takich decyzji,

- umotywowanie do zerwania z nałogiem,
- odstawienie palenia,
- trwanie w abstynencji.

7.

Zagadnienie 6
Fakty i mity na temat palenia tytoniu (skrypt str. 28)
Fakty
Pal

�c papierosy zwi�kszasz ryzyko wyst�pienia

zawału serca i udaru mózgowego trzykrotnie.
Wypalenie

ka

�dego papierosa wi��e si�

z natychmiastowym wzrostem ci

�nienia t�tniczego

i przyspieszeniem akcji serca.
Nie ma "bezpiecznej" liczby wypalanych papierosów.

10 min.

Folia/slajd nr 10, 11

Bardzo wa

�na cz���

zaj

��. Poprzez

obalanie mitów
i stereotypów mo

�na

zmieni

� nastawienie

do nałogu palenia
i nałogowych palaczy.

10

9

Papierosy

mog

� by�

�ródłem impotencji

u m

��czyzn i zaburze� płodno�ci u kobiet.

Palenie papierosów jest w Polsce przyczyn

� co

drugiego zgonu m

��czyzn w wieku 35-69 lat.

Pal

�c papierosy nara�asz nie tylko siebie, ale

równie

� osoby z Twojego najbli�szego otoczenia.

Mity

Pal

� papierosy „light”. To mniej szkodliwe i dzi�ki

temu jestem zdrowszy.
Gdy pal

�, mniej si� stresuj�...

Jeden papieros mi nie zaszkodzi.
Nie potrafi

� �y� bez papierosa.

Papierosy mentolowe mniej szkodz

�...

Palenie pozwala utrzyma

� wag�.

Organizm jest w stanie zniwelowa

� szkodliwe

działanie około 7 sztuk papierosów dziennie.
Palenie tzw. słomek jest mniej szkodliwe.
Nie mo

�na gwałtownie rzuca� palenia.

8. Zagadnienie 7

Przepisy prawne dotycz

�ce zakazów palenia.

(skrypt str. 31)
Podstawowymi

aktami

prawnymi

w

Polsce

zawieraj

�cymi kwestie zwi�zane z paleniem tytoniu s�:

1. Ramowa Konwencja

�wiatowej Organizacji

Zdrowia o Ograniczeniu U

�ycia Tytoniu

(Dz. U. z 2007 r. Nr 74 poz. 487) –
ratyfikowana przez Polsk

� w 2006 r.

2. Ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie

zdrowia przed nast

�pstwami u�ywania tytoniu

i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r.
Nr 10 poz. 55).

3. Narodowy Program Zdrowia na lata 2007-2015.
4. Program

Ograniczania

Zdrowotnych

Nast

�pstw Palenia Tytoniu. Cele i zadania na

lata 2008 – 2011.

5. Rozporz

�dzenie Ministra Obrony Narodowej

z dnia 25 maja 2000 r. w sprawie okre

�lenia

zasad dopuszczalno

�ci u�ywania wyrobów

tytoniowych na terenie obiektów podległych

10 min. Folia/slajd nr 12

11

10

Ministrowi Obrony Narodowej (Dz. U.
z 2000 r. Nr 44 poz. 512).

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt. 3 ustawy z dnia

9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed
nast

�pstwami u�ywania tytoniu i wyrobów tytoniowych

zabrania si

� palenia wyrobów tytoniowych poza

pomieszczeniami wyodr

�bnionymi i odpowiednio

przystosowanymi w zakładach opieki zdrowotnej, w
szkołach i placówkach o

�wiatowo-wychowawczych

oraz pomieszczeniach zakładów pracy i innych
obiektów u

�yteczno�ci publicznej.

Na podstawie art. 5 ust. 3 ww. ustawy wydane

zostało rozporz

�dzenie Ministra Obrony Narodowej

z dnia 25 maja 2000 r. w sprawie okre

�lenia zasad

dopuszczalno

�ci u�ywania wyrobów tytoniowych na

terenie obiektów podległych Ministrowi Obrony
Narodowej,

stosownie

do

którego

w pomieszczeniach zajmowanych przez komórki
organizacyjne Ministerstwa Obrony Narodowej
i

jednostki

organizacyjne

podporz

�dkowane

Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego
nadzorowane dopuszcza si

� palenie wyrobów

tytoniowych tylko w miejscach wyznaczonych przez
dyrektorów

(dowódców,

komendantów)

tych

komórek

(jednostek).

Na

podstawie

ww.

rozporz

�dzenia Ministra ON miejsca, w których

palenie wyrobów tytoniowych jest dozwolone,
wyznacza si

� w cz��ci budynku uniemo�liwiaj�cej

oddziaływanie dymu tytoniowego na osoby niepal

�ce,

w odr

�bnych zamykanych pomieszczeniach oraz

oznacza si

� je w sposób widoczny. Je�eli w budynku

nie mo

�na spełni� ww. warunków, miejsca, w których

palenie wyrobów tytoniowych jest dozwolone, mog

�

by

� wyznaczone na zewn�trz budynku.

Stosownie do art. 13 ust. 1 pkt. 2 i pkt. 3 oraz ust. 2
ww. ustawy kto pali wyroby tytoniowe w miejscach
obj

�tych zakazami okre�lonymi w art. 5 albo

dopuszcza na podległym mu terenie do palenia
tytoniu wbrew zakazom okre

�lonym w art. 5 –

podlega karze grzywny. W powy

�szych sprawach

orzekanie

nast

�puje

w

trybie

przepisów

o post

�powaniu w sprawach o wykroczenia.

11

Zagadnienie 1
Podstawowe informacje na temat nikotynizmu

Palenie tytoniu jest olbrzymim problemem społecznym, b

�d�cym najcz�stsz�

przyczyn

� przedwczesnej umieralno�ci w Polsce.

Powoduje wi

�ksz� liczb� zgonów w Polsce ni� picie alkoholu, AIDS,

samobójstwa, zabójstwa, urazy i zatrucia razem wzi

�te.

Papierosy s

� jedynym legalnie sprzedawanym �rodkiem rakotwórczym w Polsce

i na

�wiecie.

Nikotyna jest jednym ze składników dymu tytoniowego. W małych dawkach

krótkotrwale przyspiesza czynno

�� serca i wzrost ci�nienia krwi. Zwi�ksza zu�ycie

tlenu przez serce i powoduje zw

��enie naczy� wie�cowych. Takie działanie jest

niebezpieczne dla osób cierpi

�cych na chorob� wie�cow�. Zwi�ksza si� równie�

zawarto

�� dwutlenku w�gla we krwi. Palenie tytoniu prowadzi do uzale�nienia

i tolerancji na nikotyn

�. Przy nagłym zaprzestaniu palenia mog� nast�pi� zaburzenia

czynno

�ci organizmu (zespół odstawienny). Nikotyna jest stosowana w lecznictwie,

w czasie terapii przy rzucaniu palenia. Ostre zatrucie nikotyn

� powoduje przej�ciowy

wzrost ci

�nienia krwi i przyspieszenie oddechu, a nast�pnie dochodzi do spadku

ci

�nienia krwi i bezdechu. Dawka �miertelna dla osoby niepal�cej wynosi od 50 do 100

mg. Dla osoby pal

�cej w wyniku zjawiska tolerancji jest ona wi�ksza.

W stanie naturalnym nikotyna wyst

�puje wył�cznie w postaci li�ciastej, zielonej

ro

�liny tytoniu, która nale�y do rodziny psiankowatych. Wyst�puje w ponad

60 gatunkach, jednak

�e tylko dwa z nich – Nicotiana Rustica i Nicotiana Tabacum

mog

� zosta� wykorzystane do palenia.

Do Polski tyto

� trafił w 1590 r., za spraw� Pawła Ucha�skiego, ambasadora

w Turcji, w czasie panowania Zygmunta III. W 1650 r. Sejm Polski uznał tyto

� za

nieszkodliwy dla zdrowia oraz ustanowił podatek od jego uprawy i u

�ywania.

W połowie XVII wieku istniały ju

� liczne plantacje tytoniu w Polsce, a jego palenie

stało si

� zjawiskiem powszechnym.

Wiek XIX przyniósł liczne ograniczenia i zakazy palenia tytoniu w wielu krajach.
Nikotynizm (fr. nicotinisme) med. społ. – nałóg palenia lub

�ucia tytoniu albo

za

�ywania tabaki, powoduj�cy przewlekłe (rzadziej ostre) zatrucie nikotyn� (Słownik

Wyrazów Obcych, PWN, 2003).

Według

�wiatowej Organizacji Zdrowia (WHO) papierosy pali ponad miliard

osób. Na choroby b

�d�ce wynikiem palenia tytoniu na �wiecie co 10 sekund umiera

człowiek. WHO przewiduje,

�e w 2030 roku nikotyna b�dzie przyczyn� zgonu 8,3 mln

osób na naszym globie. Szacuje si

�, �e ka�dego dnia ok. 100 tysi�cy młodych ludzi na

�wiecie zaczyna pali� papierosy.

12

13

12

W Polsce

1

palaczami tytoniu jest 47% m

��czyzn i 23% kobiet powy�ej

16 roku

�ycia. Około 10 mln Polaków wypala regularnie 15-20 sztuk papierosów

dziennie.

Ka

�dego roku 100 tysi�cy zgonów w Polsce ma bezpo�redni zwi�zek z paleniem

tytoniu.

Codziennie w Polsce zaczyna pali

� około 500 nieletnich dziewcz�t i chłopców,

a rocznie jest ich ok. 180 tysi

�cy.

Zagadnienie 2
Mechanizm uzale

�nienia

Palenie tytoniu jest uzale

�nieniem równie silnym jak uzale�nienie

od narkotyków czy alkoholu. Uzale

�nienie od nikotyny powinno by� traktowane jako

problem medyczny i leczone tak, jak ka

�da inna choroba.

W Mi

�dzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów

Zdrowotnych ICD-10 znajduj

� si� pod kodem F17 Zaburzenia psychiczne i zaburzenia

zachowania spowodowane paleniem tytoniu objawiaj

�ce si�:

� siln� potrzeb� u�ywania tytoniu i trudno�ciami kontrolowania tego zachowania;
� u�ywaniem tytoniu mimo szkodliwych nast�pstw;
� zwi�kszaj�c� si� tolerancj�;
� preferowaniem palenia tytoniu od innych zaj��;
� wyst�powaniem zespołu abstynencyjnego.

Klasyfikacja Ameryka

�skiego Towarzystwa Psychiatrycznego – DSM-IV

wymienia zaburzenia zwi

�zane z nikotyn� oraz objawy zespołu abstynencyjnego, na

który składaj

� si� m.in.:

- głód nikotynowy,
- frustracja, gniew,
- dra

�liwo��,

- stany l

�kowe,

- bóle głowy,
- trudno

�ci w koncentracji i zasypianiu,

- wzmo

�ony apetyt, czego wynikiem jest wzrost masy ciała,

- obni

�enie cz�stotliwo�ci t�tna,

- du

�e zapotrzebowanie na spo�ywanie słodyczy.

1

na podstawie danych statystycznych z Instytutu Onkologii w Warszawie

13

Objawy te s

� najsilniejsze w pierwszym tygodniu po zaprzestaniu palenia, ale

wi

�kszo�� z nich trwa jeszcze przez 3-4 tygodnie, a nast�pnie sukcesywnie ust�puj�.

Jednak ch

�� palenia tytoniu cz�sto utrzymuje si� kilka miesi�cy, a nawet kilka lat.

Do inicjacji nikotynowej najcz

��ciej dochodzi pod wpływem grupy rówie�niczej

b

�d� przykładów wyniesionych z domu rodzinnego. Jednym z motywów jest potrzeba

potwierdzenia swojej dorosło

�ci, wr�cz jej manifestowanie.

Palenie tytoniu jest

uzale

�nieniem psychicznym, polegaj�cym na przymusie

zapalenia papierosa, w celu osi

�gni�cia przyjemno�ci, uczucia odpr��enia. Zjawisku

temu sprzyjaj

� przemiany społeczno – ekonomiczne i cz�sto brak mo�liwo�ci

znalezienia swojego miejsca w nowej rzeczywisto

�ci oraz szybki tryb �ycia i nasilenie

si

� sytuacji stresowych, z którymi wiele osób nie jest w stanie sobie poradzi�.

Uzale

�nienie fizyczne powoduje znajduj�ca si� w papierosach nikotyna,

a kryteriami uzale

�nienia jest tolerancja i zespół fizycznych objawów odstawienia.

Tolerancja polega na konieczno

�ci zwi�kszenia dawek u�ywki w celu utrzymania

efektów jej działania na tym samym poziomie. Innymi słowy palimy coraz wi

�cej

papierosów lub coraz mocniejsze (zawieraj

�ce wi�ksz� ilo�� nikotyny).

Faza wczesna charakteryzuje si

� paleniem okazjonalnym, towarzyskim, ch�ci�

zaspokojenia ciekawo

�ci, akceptacj� grupy rówie�niczej, paleniem dla „szpanu”.

Faza

�rodkowa wymusza na nas potrzeb� palenia (odczuwamy głód nikotynowy);

palenie przynosi uczucie ulgi, relaksu; zawsze musimy mie

� przy sobie papierosy.

Faza pó

�na charakteryzuje si� cz�stym kaszlem, zwłaszcza porannym;

nadkwasot

�; zwi�kszon� tolerancj� (potrzeba palenia coraz wi�kszej liczby

papierosów); chorobami wywołanymi paleniem tytoniu; brakiem perspektyw na
rzucenie palenia (rzucenie palenia wydaje si

� nam niemo�liwe).

Uzale

�nienie spo�eczne polega na podporz�dkowaniu si� normom

obowi

�zuj�cym w danej grupie (np. rówie�niczej) oraz na na�ladowaniu wzorów

zachowa

� m.in. palenia papierosów.

14

15

14

Poziom uzale

�nienia od nikotyny mo�na sprawdzi� wykonuj�c Test Tolerancji

Fagerströma:

Pytanie

Odpowied

�

Punkty

1. Jak szybko po przebudzeniu zapala
Pan/Pani swego pierwszego papierosa?

a) w ci

�gu 30 min.

b) po 30 min.

1
0

2. Czy sprawia Panu/Pani trudno

��

powstrzymanie si

� od palenia tytoniu w

miejscach publicznych, w których
obowi

�zuje zakaz palenia (np. ko�ciół,

biblioteka, kino itp)?

a) tak
b) nie

1
0

3. Z którego papierosa byłoby Panu/Pani
najtrudniej zrezygnowa

�?

a) z pierwszego rano
b) z ka

�dego innego

1
0

4. Ile papierosów wypala Pan/Pani
dziennie?

a) mniej ni

� 15

b) 16-25
c) ponad 25

0
1
2

5. Czy cz

��ciej pali Pan/Pani papierosy

w ci

�gu pierwszych godzin po

przebudzeniu, czy w pozostałej cz

��ci

dnia?

a) tak
b) nie

1
0

6. Czy pali Pan/Pani podczas choroby,
która

zmusza

Pana

/Pani

� do

pozostawania w łó

�ku przez wi�ksz�

cz

��� dnia?

a) tak
b) nie

1
0

7. Jaka jest zawarto

�� nikotyny w

papierosach, które Pan/Pani zwykle pali?

a) mniej ni

� 0,9 mg

b) 1,0 – 1,2 mg
c) ponad 1,3 mg

0
1
2

8. Czy zaci

�ga si� Pan/Pani dymem

tytoniowym?

a) nigdy
b) czasami
c) zawsze

0
1
2

Komentarz do kwestionariusza:
Maksymalna liczba punktów wynosi 11.
Od 0 do 7 pkt. – wskazuje na niski poziom uzale

�nienia od nikotyny.

Warto

�� 7 pkt. i powy�ej wskazuje na wysoki poziom uzale�nienia od nikotyny.

16

15

Zagadnienie 3
Sk�ad dymu tytoniowego

W procesie palenia tytoniu powstaj

� dwa strumienie dymu: główny i boczny.

Strumie

� główny inhalowany jest przez palacza i powstaje podczas zaci�gania si�.

Strumie

� boczny powstaje w wyniku tlenia si� papierosa oraz w przerwach mi�dzy

zaci

�ganiem si� przez palacza. Zawiera on ok. 46 razy wi�cej amoniaku, 5 razy wi�cej

tlenku w

�gla i 3 razy wi�cej nikotyny ni� strumie� główny, gdy� nie jest filtrowany ani

przez filtr papierosa ani płuca palacza.

W skład dymu wchodzi około 4200 zwi

�zków chemicznych, kilkaset substancji

dot

�d niezidentyfikowanych. Co najmniej 40 spo�ród nich ma działanie rakotwórcze,

inne za

� powoduj� uzale�nienie.

Temperatura w procesie palenia papierosa wynosi

950 °C - podczas zaci

�gania

i

600 °C - w czasie tlenia si

� papierosa.

Toksyczne substancje znajduj

�ce si� w dymie papierosowym z płuc dostaj� si� do

krwioobiegu i w ten sposób rozprowadzane s

� po całym organizmie.

Niektóre z toksycznych sk�adników dymu tytoniowego:
aceton – truj

�cy rozpuszczalnik organiczny, składnik farb i lakierów

akroleina – bojowy

�rodek truj�cy, stosowany m. in. do produkcji tworzyw

sztucznych

akrydyna – stosowana do produkcji barwników
akrylonitryl – truj

�cy zwi�zek organiczny, stosowany w produkcji włókien

i kauczuków syntetycznych oraz kwasu akrylowego i jego pochodnych

amoniak – parz

�ca substancja, dra�ni�cy gaz, stosowany w chłodnictwie i jako

składnik nawozów mineralnych

arsen – truj

�cy minerał, składnik chemicznych �rodków bojowych

benzen – substancja rakotwórcza
benzopiren – silna substancja rakotwórcza, stosowany w przemy

�le chemicznym

chinolina – substancja rakotwórcza
chlorek winylu – stosowany w produkcji plastiku
cyjanowodór – był u

�ywany w komorach gazowych, obecnie stosowany do

dezynsekcji, dezynfekcji

dimetylonitrozoamina – silna substancja rakotwórcza, stosowana w przemy

�le

chemicznym

DDT – silny

�rodek owadobójczy

fenol – truj

�cy �r�cy �rodek dezynfekuj�cy

17

16

formaldehyd – substancja rakotwórcza, stosowany m. in. do produkcji tworzyw

sztucznych i barwników oraz do odka

�ania

kadm – rakotwórczy metal ci

��ki, kumuluje si� w nerkach i ko�ciach

metanol – truj

�cy alkohol powoduj�cy �lepot�

naftalen –

�rodek przeciwko owadom, stosowany równie� do produkcji

barwników,

�ywic syntetycznych, detergentów

naftyloamina – substancja rakotwórcza, składnik barwników, stosowany

w drukarstwie

nikotyna – silna trucizna, uzale

�nia jak narkotyk

o�ów – znany ju

� w staro�ytno�ci toksyczny metal ci��ki, u�ywany m. in.

w osłonach przed promieniowaniem jonizuj

�cym i do wyrobu płyt akumulatorowych

piren – zwi

�zek silnie truj�cy, stosowany w syntezie organicznej

polon – pierwiastek promieniotwórczy, wysoko radiotoksyczny
rt

�� – znana ju� w staro�ytno�ci, silnie truj�ca

tlenek w

�gla – �miertelnie truj�cy gaz, powoduje zaczadzenie, składnik spalin

toluen – rakotwórczy rozpuszczalnik przemysłowy, stosowany równie

� do

produkcji materiałów wybuchowych

toluidyna – truj

�cy rozpuszczalnik chemiczny, stosowany w syntezie chemicznej

uretan – organiczny zwi

�zek rakotwórczy

Najwi

�ksze szkody u palaczy wywo�uj�:

Nikotyna – obkurcza

�ciany naczy� krwiono�nych zwi�kszaj�c ci�nienie krwi;

powoduje zaburzenia rytmu serca. Mo

�e by� palona, wdychana, �uta. �wiatowa

Organizacja Zdrowia zaliczyła j

� do �rodków truj�cych i uzale�niaj�cych.

Tlenek w

�gla – CO, czad, utrudnia transport tlenu przez hemoglobin�, powoduj�c

niedotlenienie organów wewn

�trznych. Uszkodzeniu przez tlenek w�gla w pierwszej

kolejno

�ci ulega układ sercowo-naczyniowy i o�rodkowy układ nerwowy. Wypalenie

jednego papierosa zmniejsza o 8 % ilo

�� tlenu dost�pnego dla tkanek.

Alkohole – aldehydy i ketony, które odpowiadaj

� za aromat papierosa, działaj�

dra

�ni�co na błony �luzowe, powoduj� kaszel, obrz�k płuc.

Cia�a smoliste - lepki, czarny osad składaj

�cy si� z tysi�cy zwi�zków chemicznych,

który pozostaje w płucach palacza. Nikotyna bardzo uzale

�nia, ale to ciała smoliste

i inne substancje chemiczne zawarte w papierosach powoduj

� raka.

Metale ci

��kie – w dymie tytoniowym znajduje si� a� 19 metali ci��kich. Wi�kszo��

z nich ma wła

�ciwo�ci toksyczne i rakotwórcze.

18

17

Zagadnienie 4
Skutki zdrowotne palenia tytoniu

Choroby maj

�ce naukowo udowodniony zwi�zek z paleniem tytoniu i/lub

wdychaniem dymu tytoniowego:
Nowotwory z�o

�liwe – ł�cznie palenie tytoniu i/lub wdychanie dymu tytoniowego

prowadz

� do powstawania nowotworów w 14 ró�nych miejscach ludzkiego organizmu:

�

rak płuc

�

rak wargi, j

�zyka oraz jamy ustnej

�

rak krtani

�

rak gardła

�

rak przełyku

�

rak nerki

�

rak p

�cherza moczowego

�

rak trzustki

a tak

�e:

�

rak

�oł�dka

�

rak nosa

�

rak w

�troby

�

rak szyjki macicy

�

białaczki

Uk�ad sercowo-naczyniowy:

�

mia

�d�yca naczy� krwiono�nych

�

nadci

�nienie t�tnicze

�

choroba niedokrwienna serca

�

zawał serca

�

t

�tniak aorty

Uk�ad oddechowy:

�

przewlekłe zapalenie oskrzeli

�

przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP)

�

astma oskrzelowa

�

wi

�ksza podatno�� na zaka�enia bakteryjne i wirusowe

�

gru

�lica

Uk�ad pokarmowy:

�

wrzody

�oł�dka i dwunastnicy

�

refluks

�oł�dkowo-przełykowy

�

choroba Le

�niewskiego-Crohna

�

wrzodziej

�ce zapalenie jelita grubego

�

przepukliny jelitowe

Uk�ad nerwowy:

�

udar mózgu

19

18

�

zakrzepy naczy

� mózgowych

�

krwawienia podpaj

�czynówkowe

W ci

��y:

�

przedwczesne odklejenie si

� ło�yska

�

przedwczesne p

�kni�cie błon płodowych

�

mała masa urodzeniowa noworodka

�

utrudnione zaj

�cie w ci��� (obni�ona płodno��)

Inne choroby:

�

wcze

�niejsza menopauza

�

osteoporoza

�

za

�ma

�

przyspieszone zwyrodnienie plamki

�ółtej zwi�zane z wiekiem

�

wcze

�niejsze starzenie si� skóry

�

paradontoza

�

nasilenie objawów niedoczynno

�ci tarczycy

�

zmienione działanie wielu leków (H2-blokery, teofilina, itd.)

Opis wybranych chorób, których przyczyn

� jest palenie tytoniu:

Rak p�uca

2

- najcz

�stszy nowotwór zło�liwy, na który umiera rocznie na całym �wiecie

1,3 mln osób. Stanowi najcz

�stsz� przyczyn� zgonów z powodu raka u m��czyzn i jest

na 2. miejscu pod tym wzgl

�dem u kobiet. Obecny stan wiedzy wskazuje na to, �e

najwi

�kszy wpływ na ryzyko zachorowania na raka płuca ma długotrwałe nara�enie na

wdychane karcynogeny, a zwłaszcza dym tytoniowy. W rzadkich przypadkach
zachorowa

� na raka płuca u osób, które nigdy nie paliły, do zachorowania dochodzi

najcz

��ciej przez poł�czenie czynników genetycznych oraz ekspozycji na bierne

palenie. Głównymi objawami choroby s

�: kaszel, duszno��, ból w klatce piersiowej

i krwioplucie. Podstaw

� rozpoznania jest ocena histopatologiczna wycinków guza

pobranych, na przykład, podczas bronchoskopii. Leczenie i rokowanie zale

�y od typu

histologicznego nowotworu oraz stopnia klinicznego zaawansowania i ogólnego stanu
zdrowia pacjenta. W leczeniu stosuje si

� przede wszystkim metody operacyjne

(wybrane postacie raka płuc), radioterapi

� i chemioterapi�, co składa si� na systemowe

leczenie nowotworów. Efekty leczenia raka płuca s

� niezadowalaj�ce i najwa�niejsze

znaczenie w zmniejszeniu

�miertelno�ci z jego powodu ma zwalczanie nałogu palenia

tytoniu i innych zagro

�e� �rodowiskowych.

Rak płuca jest nowotworem rokuj

�cym �le. Wynika to głównie z powodu wykrycia

choroby w zaawansowanym stadium i du

�ej zło�liwo�ci samego nowotworu. Odsetek

prze

�ycia okresu 5 lat po wykryciu nowotworu jest ni�szy ni� 10%. W przypadku raka

niedrobnokomórkowego za jedyn

�, daj�c� szans� na całkowite wyleczenie metod�

terapii, uznaje si

� prawidłowo przeprowadzony zabieg operacyjny. W stopniu I odsetek

5-letnich prze

�y� w�ród pacjentów operowanych si�ga 70%, ale chorzy z tak niskim

stopniem zaawansowania choroby stanowi

� mniejszo��. W stopniu III (granica

2

Wikipedia Wolna encyklopedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Rak_p%C5%82uca

19

operacyjno

�ci) wspomniany odsetek wynosi maksymalnie 30%. W stopniu IV prze�ycia

5-letnie si

� nie zdarzaj�. Rak drobnokomórkowy od samego pocz�tku rokuje bardzo

�le, 5 lat prze�ywa około 2% chorych. Nawet w przypadku pomy�lnego rokowania

skutkiem agresywnego leczenia jest powa

�ne upo�ledzenie wydolno�ci organizmu, co

rodzi niepełnosprawno

�� i niezdolno�� do pracy.

Rak j

�zyka

3

- najcz

��ciej wyst�puj�cy nowotwór zło�liwy w jamie ustnej. Rak j�zyka

jest zwykle nowotworem pierwotnym tego narz

�du (ognisko pierwotne rozwija si�

w j

�zyku), rzadko wtórnym, jako przerzut raka gruczołu tarczowego czy raka nerki.

W epidemiologii raka j

�zyka du�o mówi si� na temat czynników ryzyka tego

nowotworu oraz stanów przedrakowych. Do najcz

�stszych z nich nale��:

�

palenie papierosów

�

nadu

�ywanie alkoholu

�

zła higiena jamy ustnej, w tym tak

�e czynniki dra�ni�ce: nieprawidłowe

dopasowanie protez z

�bowych wywołuj�cych urazy błony �luzowej j�zyka

�

zaka

�enie wirusem brodawczaka

�

niedobór ryboflawiny i

�elaza

�miertelno�� u chorych z rakiem j�zyka wynosi zwykle 40-50%.
Rak krtani

4

- najcz

�stszy nowotwór głowy i szyi oraz drugi po raku płuca nowotwór

dróg oddechowych. Rzadki jest u ludzi do 20 roku

�ycia (ok. 1,5% przypadków).

Nieznane s

� uwarunkowania genetyczne powstania raka krtani, do jego rozwoju

predysponuje palenie tytoniu i spo

�ywanie alkoholu. Rokowanie zale�y od stopnia

zaawansowania choroby. Wczesne postaci choroby daj

� 90% prze�ycia 5 lat od

momentu rozpoznania. Mo

�e dochodzi� do wznowy nowotworu krtani, szczególnie

w pierwszych dwóch latach od operacji dlatego konieczna jest stała obserwacja
chorego.
Mia

�d�yca naczy� krwiono�nych

5

- przewlekła choroba, polegaj

�ca na zmianach

zwyrodnieniowo-wytwórczych w błonie wewn

�trznej i �rodkowej t�tnic, głównie

w aorcie, t

�tnicach wie�cowych i mózgowych, rzadziej w t�tnicach ko�czyn.

Mia

�d�yca jest najcz�stsz� przyczyn� stwardnienia t�tnic. Etiologia mia�d�ycy t�tnic

nie jest w pełni poznana. Do jej powstania i rozwoju usposabia m.in.
hypercholesterolemia, cukrzyca, nadci

�nienie t�tnicze, niewła�ciwy sposób od�ywiania,

zaburzenia krzepni

�cia krwi oraz stres. Prawdopodobnie istotn� rol� w patogenezie

mia

�d�ycy odgrywa tak�e czynnik infekcyjny (bakterie z rodzaju Chlamydia lub

nanobakterie). Mia

�d�yca t�tnic jest cz�stsza u m��czyzn i nasila si� z wiekiem.

Choroba niedokrwienna serca

6

- zespół objawów chorobowych b

�d�cych

nast

�pstwem przewlekłego stanu niedostatecznego zaopatrzenia komórek mi��nia

3

Wikipedia Wolna encyklopedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Rak_j%C4%99zyka

4

Wikipedia Wolna encyklopedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Rak_krtani

5

Wikipedia Wolna encyklopedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Mia%C5%BCd%C5%BCyca

6

Wikipedia Wolna encyklopedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Choroba_niedokrwienna_serca

20

21

20

sercowego w tlen i substancje od

�ywcze. Zaburzenie równowagi pomi�dzy

zapotrzebowaniem a mo

�liwo�ci� ich dostarczenia, pomimo wykorzystania

mechanizmów autoregulacyjnych zwi

�kszaj�cych przepływ przez mi�sie� sercowy,

zwanych rezerw

� wie�cow�, doprowadza do niedotlenienia zwanego równie�

niewydolno

�ci� wie�cow�. W konsekwencji cz�sto dochodzi do dusznicy bolesnej,

a tak

�e zawału mi��nia sercowego. Choroba niedokrwienna serca, spowodowana

głównie mia

�d�yc� t�tnic wie�cowych, ze wszystkimi jej podtypami jest najcz�stsz�

przyczyn

� �mierci w wi�kszo�ci pa�stw zachodnich. Polskie Towarzystwo

Kardiologiczne za najwa

�niejsze czynniki ryzyka uwa�a m.in. palenie papierosów.

Zawa� mi

��nia sercowego

7

- ostra, gro

�na choroba serca, w której powstaje obszar

martwicy mi

��nia sercowego w wyniku jego niedotlenienia. Zawał mi��nia sercowego

jest postaci

� choroby niedokrwiennej mi��nia sercowego.

Do zawału mi

��nia sercowego najcz��ciej dochodzi na tle mia�d�ycy t�tnic

wie

�cowych w przebiegu choroby wie�cowej (cz�sto uto�samianej z chorob�

niedokrwienn

� serca). Ognisko mia�d�ycy w �cianie t�tnicy wie�cowej nazywane jest

blaszk

� mia�d�ycow�. Powoduje ona zw��enie �wiatła tego naczynia i ograniczenie

przepływu krwi - cz

�sto w tych przypadkach pacjent odczuwa objawy dławicy

piersiowej przy wysiłku czy zdenerwowaniu. Zawał mi

��nia sercowego wyst�puje na

ogół po 40. roku

�ycia, cz��ciej u m��czyzn ni� u kobiet, zwłaszcza u osób otyłych

i z nadci

�nieniem t�tniczym. Do czynników ryzyka nale��:

�

starzenie si

� (wiek krytyczny: u m��czyzn 32-50 lat, u kobiet 45-70)

�

płe

� m�ska

�

palenie tytoniu

�

nadci

�nienie t�tnicze.

Przewlek�e zapalenie oskrzeli

8

- definiuje si

� jako stan zapalny błony �luzowej

oskrzeli, utrzymuj

�cy si� przez wi�kszo�� dni w 3 miesi�cach roku, w dwóch kolejnych

latach. Stanowi, obok rozedmy płuc, jedn

� z dwóch podstawowych przyczyn

prowadz

�cych do przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP). Czynnik

uszkadzaj

�cy (zazwyczaj dym tytoniowy) powoduje migracj� komórek stanu zapalnego.

Wydzielane mediatory powoduj

� uszkodzenie nabłonka migawkowego dróg

oddechowych, a tak

�e wi�kszenie liczby gruczołów �luzowych. Te dwa procesy

nakładaj

�c si� na siebie doprowadzaj� do zalegania �luzu, który stanowi doskonał�

po

�ywk� dla rozwoju mikroorganizmów chorobotwórczych. Uszkodzenie nabłonka

migawkowego uniemo

�liwia normaln� drog� ewakuacji zalegaj�cej wydzieliny, która

jest usuwana w drodze odruchu kaszlowego.
Przewlek�a obturacyjna choroba p�uc (POChP)

9

- zespół chorobowy

charakteryzuj

�cy si� post�puj�cym i niecałkowicie odwracalnym ograniczeniem

przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Ograniczenie to zwi

�zane jest najcz��ciej

z nieprawidłow

� odpowiedzi� zapaln� ze strony układu oddechowego na szkodliwe

7

Wikipedia Wolna encyklopedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Zawa%C5%82_mi%C4%99%C5%9Bnia_sercowego

8

Wikipedia Wolna encyklopedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Przewlek%C5%82e_zapalenie_oskrzeli

9

Wikipedia Wolna encyklopedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Przewlek%C5%82a_obturacyjna_choroba_p%C5%82uc

22

21

pyły i substancje, z jakimi chory ma do czynienia w ci

�gu swojego �ycia. Najcz�stsz�

przyczyn

� POChP jest nara�enie na dym tytoniowy. U palaczy tytoniu (aktualnych

i byłych) przewlekła obturacyjna choroba płuc wyst

�puje znacznie cz��ciej ni�

w populacji osób niepal

�cych. Cz��ciej choruj� równie� osoby po 40. roku �ycia oraz

m

��czy�ni. Do najlepiej udokumentowanych czynników ryzyka wyst�pienia

przewlekłej obturacyjnej choroby płuc nale

�y palenie tytoniu (papierosy, fajki,

cygara). Ryzyko jest zale

�ne od dawki, im wi�ksze nara�enie, tym wi�ksza cz�sto��

wyst

�powania POChP. Palenie fajek czy cygar powoduje nieco mniejsz� mo�liwo��

zachorowania i umieralno

�� ni� u palaczy papierosów, ale i tak istotnie wy�sz� ni�

u populacji niepal

�cej. Z uwagi na to, �e nie u wszystkich palaczy tytoniu rozwija si�

klinicznie jawna POChP, postuluje si

� współistniej�cy udział czynników genetycznych,

które mog

� modyfikowa� odpowied� organizmu na szkodliwe substancje. Zwi�kszone

ryzyko wyst

�pienia POChP mo�e równie� warunkowa� bierne palenie tytoniu. Rozwój

choroby jest zwi

�zany z lokaln�, nieprawidłow� reakcj� zapaln� w tkance płucnej,

b

�d�c� odpowiedzi� organizmu na działanie szkodliwych substancji dostarczanych

drog

� wziewn� i wyst�puj�c� u osób predysponowanych (wiek, czynniki genetyczne

i inne wymienione w sekcji czynniki ryzyka). Dochodzi do bezpo

�redniego uszkodzenia

płuc z rozwojem rozedmy i zwłóknieniem drobnych dróg oddechowych, co prowadzi
do upo

�ledzenia wymiany gazowej. Leczenie ma charakter objawowy. POChP jest

chorob

� nieuleczaln�, a wszelkie działania lekarskie maj� na celu spowolnienie procesu

chorobowego i popraw

� komfortu �ycia pacjenta.

Wrzody

�o��dka i dwunastnicy

10

- obecno

�� wrzodów trawiennych, czyli ubytków

w

�cianie �oł�dka lub dwunastnicy. Wyst�puj� one najcz��ciej w dwunastnicy. Bardziej

podatni na choroby s

� m��czy�ni. Przyczynami powstania wrzodów jest zaka�enie

Helicobacter pylori i nadu

�ywanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych.

Głównym objawem jest ból w nadbrzuszu. O obecno

�ci wrzodów rozstrzyga

gastroskopia. W leczeniu główn

� rol� odgrywa wła�ciwa dieta, zaprzestanie palenia

papierosów, unikanie niektórych leków, a tak

�e leczenie zaka�enia Helicobacter pylori

oraz stosowanie blokerów pompy protonowej i H

2

-blokerów. W przypadku

nieskuteczno

�ci leczenia zachowawczego jedynym sposobem jest leczenie operacyjne.

Składniki dymu tytoniowego maj

� bezpo�redni wpływ na powstawanie wrzodów. Poza

tym u palaczy tytoniu cz

��ciej dochodzi do nawrotów, a tak�e do trudniejszego gojenia

wrzodu.

Palenie tytoniu wpływa równie

� niekorzystnie na wygl�d skóry – wcze�niej

wyst

�puj� zmarszczki, trudniej goj� si� rany. Palenie tytoniu obni�a zawarto�� witamin

A, C i E, które chroni

� skór� przed działaniem wolnych rodników – skóra traci sw�

elastyczno

�� i zdolno�� do regeneracji. Dym papierosowy obni�a tak�e poziom

estrogenów, powoduj

�c wysuszenie skóry.

Bierne palenie to problem tak powa

�ny, �e doczekał si� terminu naukowego: „second

hand smoker”, co dosłownie oznacza: „palacz z drugiej r

�ki”.

10

Wikipedia Wolna encyklopedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Choroba_wrzodowa

23

22

Z biernym paleniem mamy do czynienia, gdy osoba niepal

�ca jest nara�ona

mimowolnie na wdychanie dymu tytoniowego.

Do najokrutniejszych jego form mo

�na zaliczy� palenie tytoniu przez ci��arn�

matk

�.

Bierne palenie tytoniu jest równie szkodliwe, co palenie czynne i wywołuje te

same schorzenia. Bierny palacz jest nara

�ony na tzw. dym �rodowiskowy, na który

składa si

� strumie� boczny dymu oraz dymu wydychanego przez palacza. Biernemu

paleniu przypisuje si

� szeroki wachlarz negatywnych efektów, niezale�nie od tego, czy

ekspozycja na dym jest krótko- czy długotrwała.

Wypalany papieros wydziela 2 razy wi

�cej dymu ze strumienia bocznego ni�

głównego! Dym boczny wydostaje si

� w ci�gu całego czasu palenia papierosa i nie jest

filtrowany ani przez filtr papierosowy, ani przez „

�ywy filtr”, jakimi s� płuca. Dym

główny natomiast jest wdychany jedynie przez 20-30 sekund.

St

��enie niektórych zwi�zków w bocznym strumieniu dymu jest wielokrotnie

wy

�sze np. amoniak 40-170 razy wi�ksze st��enie ni� w strumieniu głównym, tlenek

azotu – 4-10 razy wi

�ksze, cyjanowodór – 4-10 razy wi�ksze, benzen – 10 razy

wi

�ksze, kadm 4-7 razy wi�ksze. Z dymem bocznym dostaje si� do atmosfery ponad

75% nikotyny uwalnianej podczas spalania papierosa. Nikotyna zawarta w dymie jest
błyskawicznie wchłaniana poprzez

�luzówk� górnych dróg oddechowych i p�cherzyki

płucne. Dostaje si

� do krwioobiegu płucnego, nast�pnie do aorty i dalej do krwioobiegu

obwodowego. Dostawszy si

� do naczy� mózgowych dra�ni receptory i uwalnia

hormony. Przyspiesza prac

� serca, wpływa na wzrost ci�nienia t�tniczego krwi,

bezpo

�rednio działa na zwoje komórek nerwowych układu sympatycznego

i parasympatycznego oraz na poł

�czenia neuromi��niowe.

Z 70 miligramów tlenku w

�gla (CO), popularnie zwanego czadem, wydzielanego

podczas palenia papierosa, a

� 50 mg zawartego jest w dymie bocznym. Skutkiem

podwy

�szonego poziomu CO we krwi jest mi�dzy innymi choroba wie�cowa i dusznica

bolesna. Tlenek w

�gla blokuje hemoglobin� i tworzy z ni� nieodwracalny zwi�zek

chemiczny – karboksyhemoglobin

� (COHb). Pora�a układ enzymów oddechowych,

co utrudnia lub uniemo

�liwia oddychanie i wymian� gazow�. CO hamuje dopływ tlenu

i składników od

�ywczych do mi��nia sercowego, doprowadzaj�c do jego zawału,

choroby niedokrwiennej serca, do mia

�d�ycy naczy� t�tniczych i nadci�nienia.

Szacuje si

�, �e bierna ekspozycja na dym jest równoznaczna z wypaleniem kilku

papierosów dziennie.

Palenie bierne podra

�nia �luzówki nosa, jamy ustnej, gardła i oczu. Mo�e

wywoływa

� kaszel, a nawet spowodowa� – w reakcji alergicznej – dychawic�

oskrzelow

�.

W pomieszczeniach zanieczyszczonych dymem papierosowym nie powinni

przebywa

� cierpi�cy na rozedm� płuc, zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc, zapalenie

24

23

opłucnej, choroby układu kr

��enia, nie�yt błony �luzowej nosa, przezi�bienia

i uczulenia.

Zagadnienie 5
Korzy

�ci wynikaj�ce z rzucenia palenia

W momencie zgaszenia przez nas ostatniego papierosa, organizm rozpoczyna

proces oczyszczania si

� i regenerowania. Zaledwie po kilku miesi�cach daj� si� odczu�

pozytywne skutki rzucenia palenia, poprawia si

� wydolno�� płuc, polepsza kondycja

fizyczna.
Korzy

�ci zdrowotne od zgaszenia ostatniego papierosa:

w 20 minut – obni

�y si� t�tno, do normy powróci ci�nienie krwi oraz czynno�� serca

w 8 godzin – podniesie si

� poziom tlenu we krwi, a zmniejszy si� poziom tlenku w�gla

w 24 godziny – ryzyko ostrego zawału mi

��nia sercowego znacznie si� zmniejszy

w 48 godzin – rozpoczyna si

� regeneracja zako�cze� nerwowych, powraca do normy

zmysł smaku i w

�chu

od 2 tygodni do 3 miesi

�cy – układ kr��enia ulega wzmocnieniu, polepsza si� kondycja

fizyczna, wydolno

�� płuc wzrasta o 30%

od 1 do 9 miesi

�cy – ulegaj� zmniejszeniu kaszel, uczucie niedro�no�ci nosa, duszno�ci

i zm

�czenia. Wzrasta ogólna energia organizmu. Rozpoczyna si� proces

regeneracji rz

�sek pokrywaj�cych nabłonek dróg oddechowych, które

pomagaj

� w procesie oczyszczania oskrzeli i zapobiegaj� przedostawaniu

si

� do wn�trza naszego organizmu mikroorganizmów np. wirusów

po 1 roku – ryzyko zachorowania na chorob

� niedokrwienn� serca zmniejsza si�

o połow

�

po 5 latach – ryzyko zachorowania na raka płuca, raka jamy ustnej, krtani, przełyku

zmniejsza si

� o połow�. W du�ym stopniu zmniejsza si� ryzyko

wyst

�pienia udaru mózgu

po 10 latach – ryzyko zachorowania na chorob

� niedokrwienn� serca jest podobne jak

u osoby nigdy nie pal

�cej. Komórki o zaburzonej budowie, które powstały

w wyniku palenia tytoniu zostaj

� zast�pione przez komórki o prawidłowej

budowie. Ryzyko zachorowania na raka jamy ustnej, krtani, przełyku,
p

�cherza moczowego i nerek nadal si� zmniejsza

po 15 latach – ryzyko zachorowania na raka płuca jest podobne jak u osoby nigdy nie

pal

�cej

25

24

Korzy

�ci finansowe od zgaszenia ostatniego papierosa:

W Polsce paczka papierosów kosztuje około 6 zł
1 dzie

�

6,00 PLN – czasopismo

4 dni

24,00 PLN – bilet do kina

1 tydzie

�

42,00 PLN – ksi

��ka

1 miesi

�c

180,00 PLN – ubranie

4 miesi

�ce 720,00 PLN – rower górski

6 miesi

�cy 1080,00 PLN – telewizor

1 rok

2160,00 PLN – 2-tygodniowe wczasy

10 lat

21600,00 PLN – działka rekreacyjna

40 lat

86400,00 PLN – wysokiej klasy samochód

Wypalenie papierosa zajmuje przeci

�tnie około 10 minut czasu. Je�li

przyjmiemy,

�e �rednio w ci�gu dnia wypalanych jest 20 papierosów, to na czynno�� t�

tracimy
3,5 godziny dziennie. Tygodniowo daje to stracon

� cał� dob� (24,5 godz.). Rocznie

1274 godz. – 7,5 tygodnia.

26

25

Test motywacyjny do zaprzestania palenia wed�ug Schneider

1. Czy chcesz rzuci

� palenie tytoniu?

Tak Nie

2. Czy decydujesz si

� na to dla siebie samej/samego? (podkre�l

"Tak"), czy dla kogo

� innego, np. dla rodziny itp.? (podkre�l "Nie")

Tak Nie

3. Czy podejmowała

�(e�) ju� próby rzucenia palenia?

Tak Nie

4. Czy orientujesz si

�, w jakich sytuacjach palisz najcz��ciej?

Tak Nie

5. Czy wiesz dlaczego palisz tyto

�?

Tak Nie

6. Czy mogłaby

�/mógłby� liczy� na pomoc rodziny, przyjaciół itp.,

gdyby

� chciał(a) rzuci� palenie?

Tak Nie

7. Czy członkowie Twojej rodziny s

� osobami niepal�cymi?

Tak Nie

8. Czy w miejscu, w którym pracujesz nie pali si

� tytoniu?

Tak Nie

9. Czy jeste

� zadowolona(y) ze swojej pracy i trybu �ycia?

Tak Nie

10. Czy orientujesz si

�, gdzie i w jaki sposób szuka� pomocy, gdyby�

miała/miał problemy z utrzymaniem abstynencji?

Tak Nie

11. Czy wiesz na jakie pokusy i trudno

�ci b�dziesz nara�ona(y) w

okresie abstynencji?

Tak Nie

12. Czy wiesz, w jaki sposób samej/samemu sobie poradzi

� w

sytuacjach kryzysowych?

Tak Nie

Suma .... ....

Interpretacja wyników testu
Test mierzy motywacj

� palacza do zaprzestania palenia tytoniu. Aby to sprawdzi�,

nale

�y podsumowa� wszystkie udzielone odpowiedzi "Tak" i osobno podsumowa�

odpowiedzi "

Nie".

Je

�li suma udzielonych odpowiedzi na "Tak" jest wy�sza od sumy odpowiedzi na

"

Nie" oznacza to,

�e palacz jest stosunkowo silnie umotywowany do zerwania z

nałogiem palenia tytoniu. Im wi

�cej razy na pytania testu odpowiadał twierdz�co, tym

wi

�ksza jest jego gotowo�� do zaprzestania palenia.

Je

�li natomiast osoba poddana testowi cz��ciej zakre�lała odpowied� na "Nie", oznacza

to,

�e jej gotowo�� do zerwania z nałogiem nie jest zbyt wysoka. Nale�y sprawdzi�, na

które pytania została udzielona odpowied

� przecz�ca. Wówczas trzeba podpowiedzie�

sposoby rozwi

�zania problemów oraz zaproponowa� podj�cie kolejnej próby zerwania

z nałogiem.

27

26

Proces rzucania palenia przebiega etapowo i jest długotrwały. Na ogół da si

�

w nim wyró

�ni� nast�puj�ce fazy:

� sporadyczne my�lenie o rzuceniu palenia,
� cz�ste my�lenie o rzuceniu palenia, przy jednoczesnym braku motywacji

i gotowo

�ci do podj�cia takiej decyzji,

� umotywowanie do zerwania z nałogiem,
� odstawienie palenia,
� trwanie w abstynencji.

Rady pomocne przy rzucaniu palenia

11

:

Je

�li naprawd� chcesz rzuci� palenie, ale ka�dy kolejny dzie� bez papierosa napawa Ci�

l

�kiem, zastosuj poni�sze wskazówki, które pomog� Ci prze�y� najtrudniejsze chwile

bez ukochanego dymka.
1. Ustal konkretny dzie

� całkowitego zaprzestania palenia, najlepiej w ci�gu

najbli

�szych 2 tygodni.

2. Powiadom o swojej decyzji zaprzestania palenia wszystkich swoich znajomych,

kolegów z pracy i członków rodziny. Popro

� o ich zrozumienie i wsparcie dla

Twojej decyzji.

3. Usu

� ze swojego otoczenia papierosy oraz wszelkie inne przedmioty kojarz�ce Ci

si

� z paleniem (np. popielniczki).

4. Staraj si

� cały czas zajmowa� r�ce drobnymi przedmiotami (np. długopisem,

ołówkiem, spinaczem biurowym).

5. Celem zapobiegni

�cia przybrania na wadze od razu zastosuj odpowiedni�,

niskokaloryczn

� diet�. Jedz du�o warzyw i owoców. Ogranicz spo�ywanie

słodyczy, mi

�sa (zwłaszcza wołowego i wieprzowego). Pij du�o płynów (najlepiej

niegazowan

� wod�, soki owocowe, mleko).

6. Ogranicz picie mocnej kawy i alkoholu.
7. Zadbaj o odpowiednio długi sen, pami

�taj�c, �e najbardziej regeneruj�cy

i warto

�ciowy dla naszego organizmu jest sen przed godz. 24.00.

8. Je

�li brakuje ci trzymanego w ustach papierosa lub fajki, u�ywaj cukierków (bez

dodatku cukru) lub

�uj gum�.

9. Staraj si

� zaplanowa� szczegółowo ka�dy kolejny dzie�, zwłaszcza chwile wolnego

czasu (kino, teatr, koncerty).

10. Unikaj dymu tytoniowego i miejsc, gdzie przebywaj

� ludzie pal�cy (palarnie

w miejscach pracy, miejsca dla pal

�cych w restauracjach, pubach, na dworcach,

wagony dla pal

�cych w poci�gach).

11

Oprac. lek. Jaros�aw Kosiaty, portal Esculap.pl Autor serwisu: palenie.esculap.pl

28

27

11. Unikaj ogl

�dania reklam papierosów na bilbordach i w prasie.

12. Staraj si

� jak najwi�cej czasu sp�dza� na �wie�ym powietrzu oraz w miejscach

wolnych od dymu tytoniowego (sklepy, biblioteki, muzea, obiekty sportowe).

13. Stosuj aktywny tryb

�ycia, uprawiaj sport, pami�taj�c, �e Twoje serce "lubi" wysiłek

fizyczny i przez sport wzmacniasz i poprawiasz jego funkcjonowanie.

14. Znajd

� przyjaciół, znajomych, członków rodziny, którzy b�d� wspierali Ci�

w Twojej decyzji zaprzestania palenia. Dziel si

� z nimi swoim sukcesem.

Pami

�taj: nigdy nie jest za pó�no! Zawsze mo�esz rzuci� palenie a Twój organizm

postara si

� zregenerowa� i naprawi� wyrz�dzone przez palenie szkody

i zniszczenia! Zacznij ju

� dzi�! Jutro lub pojutrze mo�e by� za pó�no...

Zagadnienie 6
Fakty i mity na temat palenia tytoniu

Fakty
Pal

�c papierosy zwi�kszasz ryzyko wyst�pienia zawa�u serca i udaru mózgowego

trzykrotnie.
Wypalenie ka

�dego papierosa wi��e si� z natychmiastowym wzrostem ci�nienia

t

�tniczego i przyspieszeniem akcji serca. Efekt ten jest szczególnie wyra�ny podczas

palenia pierwszego papierosa w godzinach porannych, kiedy ryzyko wyst

�pienia zawału

serca i udaru mózgowego jest najwi

�ksze. Spróbuj oceni� wpływ papierosów na Twój

układ kr

��enia mierz�c t�tno przed i po wypaleniu papierosa.

Podczas palenia papierosów dochodzi do skurczu t

�tnic unaczyniaj�cych mi�sie�

sercowy (tzw. naczy

� wie�cowych). Dlatego te� palenie papierosów mo�e by�

przyczyn

� zawa�u mi��nia sercowego nawet w przypadku niewielkich zmian

mia

�d�ycowych w naczyniach wie�cowych.

Palenie papierosów zmniejsza skuteczno

�� leczenia nadci�nienia t�tniczego.

Leczenie łagodnego nadci

�nienia t�tniczego lekami cz�sto nie zapobiega wyst�pieniu

powikła

� zwi�zanych z nadci�nieniem, je�eli pacjenci jednocze�nie pal� papierosy.

Znany jest fakt cz

�stszego wyst�powania nadci�nienia zło�liwego u palaczy.

Je

�eli palisz papierosy, to korzy�ci wynikaj�ce z przyjmowania leków obni�aj�cych

ci

�nienie t�tnicze b�d� widoczne dopiero wtedy, gdy rzucisz palenie.

Nie pocieszaj si

� tym, �e palisz niewiele lub mniej ni� kiedy�. Nie ma "bezpiecznej"

liczby wypalanych papierosów. Palenie nawet 5 papierosów dziennie wi

��e si� ze

wzrostem ryzyka wyst

�pienia powikła� nadci�nienia t�tniczego.

U osób pal

�cych znacznie cz��ciej ni� u niepal�cych dochodzi do konieczno�ci

amputacji nóg (z powodu mia

�d�ycy t�tnic ko�czyn dolnych).

29

28

Papierosy mog

� by� �ród�em impotencji u m��czyzn i zaburze� p�odno�ci

u kobiet. Palenie tytoniu zwi

�ksza ryzyko wyst�pienia powikła� w czasie stosowania

doustnych

�rodków antykoncepcyjnych.

U kobiet pal

�cych w czasie ci��y mog� wyst�pi� zaburzenia w rozwoju p�odu

i w nast

�pstwie cz�stsze zgony noworodków.

Nie daj si

� nabra� na papierosy „light” lub „ultra-light”. A� 75% palaczy uwa�a, �e

palenie takich papierosów jest mniej szkodliwe. Tymczasem badania naukowe
wskazuj

�, �e w porównaniu z papierosami tradycyjnymi palenie takich papierosów nie

zmniejsza ryzyka wyst

�pienia zawału mi��nia sercowego.

Palenie papierosów jest w Polsce przyczyn

� co drugiego zgonu m��czyzn

w wieku 35-69 lat - jeste

�my niestety pod tym wzgl�dem �wiatowym liderem.

�rednia d�ugo�� �ycia osób niepal�cych w krajach rozwini�tych systematycznie

ro

�nie. Szacuje si�, �e �rednia ró�nica długo�ci �ycia mi�dzy osobami niepal�cymi

a palaczami wynosi 15 lat. Czy warto dla przyjemo

�ci zaci�gania si� dymem

papierosowym po

�wi�ci� 15 lat �ycia ?

Pal

�c papierosy nara�asz nie tylko siebie, ale równie� osoby z Twojego

najbli

�szego otoczenia (tzw. biernych palaczy). Bierne wdychanie dymu tytoniowego

wywiera szczególnie niekorzystny wpływ na układ kr

��enia u dzieci.

Bierne palenie bardziej szkodzi - to prawda, je

�li jeste� osob� niepal�c�

i przebywasz w towarzystwie palaczy wdychasz razem z nimi dym tytoniowy, tym
samym jeste

� nara�ony na wszystkie szkodliwe skutki palenia, to jednak nie wszystko.

W czasie, gdy papieros tli si

� w popielniczce, lub palacz po prostu go trzyma, snuje si�

z niego delikatna smu

�ka dymu. To tzw. strumie� boczny dymu tytoniowego. Uwaga!

Jest on bardziej szkodliwy ni

� dym, którym zaci�ga si� palacz!

Mity

Pal

� papierosy light. To mniej szkodliwe i dzi�ki temu jestem zdrowszy.

Nieprawda! Papierosami light zaci

�gasz si� mocniej ni� "normalnymi". W efekcie

szkodliwe substancje docieraj

� gł�biej. Poza tym nie ma "bezpiecznych" papierosów.

Wszystkie zawieraj

� około 4 tys. zwi�zków chemicznych, z których wiele jest silnymi

toksynami.

Gdy pal

�, mniej si� stresuj�... To nie palenie, a nikotyna Ci� uspokaja. Jest ona

substancj

�, która nawet w małych dawkach silnie oddziałuje na układ nerwowy. Czas

mi

�dzy zaci�gni�ciem si� papierosem a stymulacj� o�rodków mózgowych przez

nikotyn

� wynosi zaledwie 10 sekund. Aby jednak nikotyna działała, musisz zwi�ksza�

jej dawk

�. To z kolei powoduje coraz silniejsze uzale�nienie.

Jeden papieros mi nie zaszkodzi. Wr

�cz przeciwnie. Nikotyna uzale�nia mocniej ni�

"twarde" narkotyki (np. heroina). Czasem wystarczy jeden papieros, by

� ponownie

wpadł w szpony nałogu.

30

29

Nie potrafi

� �y� bez papierosa. Nieprawda. Musisz tylko chcie� zerwa� z nałogiem,

stosowa

� si� do rad specjalistów i... znale�� zaj�cie, które Ci� na tyle zajmie, by� nie

my

�lał o paleniu. Pocz�tki s� trudne, ale nagrod� jest zdrowie!

Papierosy mentolowe mniej szkodz

�... – by� mo�e słyszałe� takie powiedzenie, nie

jest ono jednak prawdziwe. Mentolowe papierosy maj

� tyle samo substancji

toksycznych (do około 4 ty

�. w tym do 40 rakotwórczych substancji), co zwykłe

papierosy, w tym nikotyn

�, która uzale�nia. Takie papierosy lepiej smakuj�, wi�c

mocniej si

� nimi zaci�gasz, gł�biej wci�gaj�c szkodliwy dym tytoniowy. Cz�sto

okazuje si

�, �e wypala si� ich znacznie wi�cej.

Palenie pozwala utrzyma

� wag� – palenie nie jest tzw. „złotym �rodkiem” utrzymania

wagi. Nikotyna zawarta w dymie tytoniowym wpływa niekorzystnie na o

�rodek

łaknienia. Palacz jest uzale

�niony od nikotyny, co znaczy, �e na pierwszym miejscu jest

zaspokojenie głodu nikotynowego. Osoby pal

�ce cz�sto nie jedz� �niada�, gdy�

pierwsz

� ich potrzeb� jest wła�nie zaspokojenie głodu nikotynowego. Ponadto

wdychanie szkodliwego dymu tytoniowego i dostarczanie nikotyny do organizmu
powoduje,

�e przemiana materii mo�e by� przyspieszona. Im wi�ksza ilo�� wypalanych

papierosów tym wi

�ksze uczucie, tzw. „przepalenia” – tym samym, palacz nie odczuwa

przyjemno

�ci i nie ma ch�ci do jedzenia. Gdy rzucamy palenie, tempo przemiany

materii obni

�a si�, co prowadzi do tego, �e potrzebujemy mniej je��, aby zaspokoi�

potrzeby energetyczne organizmu.
Organizm jest w stanie zniwelowa

� szkodliwe dzia�anie oko�o 7 sztuk papierosów

dziennie – nie jest to dobra wiadomo

�� dla pal�cych małe ilo�ci papierosów, gdy�

wypalenie zaledwie 1 papierosa to dostarczenie do organizmu ok. 4 tys. szkodliwych
substancji, w tym do 40 rakotwórczych. Nikotyna, która jest w papierosach uzale

�nia

psychofizycznie, w zwi

�zku z tym z czasem palacz zwi�ksza ilo�� wypalanych

papierosów, aby nie odczuwa

� silnego głodu nikotynowego.

Palenie tzw. s�omek jest mniej szkodliwe – papierosy niezale

�nie od swojej

szeroko

�ci zawieraj� tyle samo substancji toksycznych i ich szkodliwy wpływ na Twój

organizm jest taki sam.
Nie mo

�na gwa�townie rzuca� palenia – nie ma �adnych przeciwwskaza� do tego, aby

nagle odstawi

� palenie, cho� objawy głodu nikotynowego tzw. objawy odstawienne

w pierwszych dniach mog

� by� dokuczliwe. Gdy rzucasz palenie mo�esz odczuwa�

ró

�ne objawy w zale�no�ci od tego jak du�o paliłe� papierosów i jak długo. Dobr�

metod

� rzucania palenia jest metoda stopniowego ograniczania. Pozwala ona nie tylko

stopniowo zmniejsza

� ilo�� dostarczanej do organizmu nikotyny, ale te� powoli

eliminowa

� przynajmniej cz��� nawyków zwi�zanych z paleniem papierosów.

Stopniowe ograniczanie (np. codziennie/co dwa dni o jednego papierosa mniej)
szczególnie polecana jest gdy:

- bardzo boisz si

� rzucenia

- palisz bardzo du

�e ilo�ci (wi�cej ni� jedn� paczk� dziennie)

- palisz ju

� kilkana�cie/kilkadziesi�t lat

31

30

- masz problemy zdrowotne
- przy poprzednich próbach odczuwałe

� silne objawy odstawienie

Zagadnienie 7
Przepisy prawne dotycz

�ce zakazów palenia

Podstawowymi aktami prawnymi w Polsce zawieraj

�cymi kwestie zwi�zane z paleniem

tytoniu s

�:

6. Ramowa Konwencja

�wiatowej Organizacji Zdrowia o Ograniczeniu U�ycia

Tytoniu (Dz. U. z 2007 r. Nr 74 poz. 487) – ratyfikowana przez Polsk

� w 2006 r.

7. Ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed nast

�pstwami

u

�ywania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 10 poz. 55).

8. Narodowy Program Zdrowia na lata 2007-2015.
9. Program Ograniczania Zdrowotnych Nast

�pstw Palenia Tytoniu. Cele i zadania

na lata 2008 – 2011.

10.Rozporz

�dzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 25 maja 2000 r. w sprawie

okre

�lenia zasad dopuszczalno�ci u�ywania wyrobów tytoniowych na terenie

obiektów podległych Ministrowi Obrony Narodowej (Dz. U. z 2000 r. Nr 44
poz. 512).

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt. 3 ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia

przed nast

�pstwami u�ywania tytoniu i wyrobów tytoniowych zabrania si� palenia

wyrobów tytoniowych poza pomieszczeniami wyodr

�bnionymi i odpowiednio

przystosowanymi w zakładach opieki zdrowotnej, w szkołach i placówkach o

�wiatowo-

wychowawczych oraz pomieszczeniach zakładów pracy i innych obiektów u

�yteczno�ci

publicznej.

Na podstawie art. 5 ust. 3 ww. ustawy wydane zostało rozporz

�dzenie Ministra

Obrony Narodowej z dnia 25 maja 2000 r. w sprawie okre

�lenia zasad dopuszczalno�ci

u

�ywania wyrobów tytoniowych na terenie obiektów podległych Ministrowi Obrony

Narodowej, stosownie do którego w pomieszczeniach zajmowanych przez komórki
organizacyjne Ministerstwa Obrony Narodowej i jednostki organizacyjne
podporz

�dkowane Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowane

dopuszcza si

� palenie wyrobów tytoniowych tylko w miejscach wyznaczonych przez

dyrektorów (dowódców, komendantów) tych komórek (jednostek). Na podstawie ww.
rozporz

�dzenia Ministra ON miejsca, w których palenie wyrobów tytoniowych jest

dozwolone, wyznacza si

� w cz��ci budynku uniemo�liwiaj�cej oddziaływanie dymu

tytoniowego na osoby niepal

�ce, w odr�bnych zamykanych pomieszczeniach oraz

oznacza si

� je w sposób widoczny. Je�eli w budynku nie mo�na spełni� ww. warunków,

miejsca, w których palenie wyrobów tytoniowych jest dozwolone, mog

� by�

wyznaczone na zewn

�trz budynku.

32

31

Stosownie do art. 13 ust. 1 pkt. 2 i pkt 3 oraz ust. 2 ww. ustawy kto pali wyroby

tytoniowe w miejscach obj

�tych zakazami okre�lonymi w art. 5 albo dopuszcza na

podległym mu terenie do palenia tytoniu wbrew zakazom okre

�lonym w art. 5 –

podlega karze grzywny. W powy

�szych sprawach orzekanie nast�puje w trybie

przepisów o post

�powaniu w sprawach o wykroczenia.

Zagadnienie 8
Wa

�ne adresy

Bia�ystok, Samodzielny Publiczny Terenowy ZOZ ul. Słonimska 15/1,

tel. [phone]
Bielsk Podlaski, ul. Mickiewicza 20, tel. [phone]
Bielsko-Bia�a, ul.

�ywiecka 142, tel. [phone]

Boles�awiec, ul. Starzy

�skiego 6 d, tel. [phone]

Czerwionka-Leszczyny, ul. Brzozowa 26, tel. [phone]
Cz

�stochowa, ul. Bony 1/3, tel. [phone]

Gda

�sk-Wrzeszcz, ul. Partyzantów 21, tel. [phone]

Hajnówka, Poradnia odwykowa, Samodzielny Publiczny ZOZ w Hajnówce,

ul. Piłsudskiego 10 tel. [phone]
Kielce, Poradnia Antynikotynowa przy Specjalistycznej Poradni Chorób Płuc,

ul. Jagiello

�ska 72, tel. [phone]

Koszalin, Panaceum-poradnia lekarzy rodzinnych, ul. Staszica 8A, tel. [phone],

79
Kraków, Medicover, Krótka 1, tel. [phone] NZOZ Psycho-Med.,

ul. Rusznikarska 17, tel. [phone]
Lublin, Przychodnia Rejonowa Nr 15, ul. Hipoteczna, tel. [phone] Wojewódzka

Przychodnia, ul. Biernackiego 9, tel. [phone]
�apy, Poradnia leczenia uzale

�nie�, Samodzielny Publiczny ZOZ w Łapach,

ul. Piaskowa 9, tel. [phone]
Tarnów, Centrum Leczenia Uzale

�nie� Nikotynowych, ul. Nowy �wiat 40,

tel. [phone]
Toru

�, Prywatna Poradnia Antynikotynowa, ul. Ptasia 6, tel. [phone]

Warszawa, Poradnia Antytytoniowa przy Zakładzie Promocji Zdrowia Instytutu

Kardiologii, ul. Alpejska 42, tel. do godziny 15:00 centrala 022/ 1520 01 lub
022/ 15 30 11 wew. 159 tel. po 15:00 bezpo

�redni: 022/ 15 65 52

Poradnia Antynikotynowa Instytutu Gru

�licy i Chorób P�uc, ul. Działdowska 7,

tel.[phone] wew. 246 lub 183

33

32

Poradnia

Antynikotynowa

przy

Sto�ecznym

Centrum

Akupunktury,

ul. Winnicka 10, tel. [phone]
Poradnia Antynikotynowa przy Centrum Onkologii, ul. Findera 101,

tel. [phone] Grupowe kursy dla osób rzucaj

�cych palenie tytoniu (Adwenty�ci

Dnia Siódmego), ul. Foksal 8, tel. 022/ 827 76 11 lub 827 76 12 (oba do 15:00 od
poniedziałku do pi

�tku) oraz 826 13 33 (od 15:00-22:00, cały tydzie�) oraz

fax. [phone] (całodobowo)
Wroc�aw, Dolno

�l�skie Centrum Chorób Płuc i Gru�licy, ul. Grabiszy�ska 105,

tel. [phone] O

�rodek Diagnostyki i Rehabilitacji Kardiologicznej,

ul. Nowowiejska 64/66, tel.[phone]
Zambrów, Poradnia przeciwalkoholowa SP ZOZ Szpital Ogólny w Zambrowie,

ul. Fabryczna 1, tel. [phone]
Zamo

��, Przychodnia Gru�licy i Chorób Płuc, ul. Piłsudskiego 1, tel. [phone]

Zielona Góra, ABC Medic S.C., ul. A Krzywo

� 2, tel. [phone]

Telefoniczne poradnie antynikotynowe
Bezp�atna Infolinia "Zawsze Bez Nikotyny" - 0800 300 600, czynna od 9.00 do 21.00

siedem dni w tygodniu. Tutaj mo

�na porozmawia� ze specjalistami o problemie

uzale

�nienia od nikotyny i jak sobie z nim radzi�.

Telefoniczna Poradnia Pomocy Pal

�cym "PPP", czyli Przesta� Pali� Papierosy.

Specjali

�ci dy�uruj� we wtorki, od 14.00 do 18.00 pod numerem telefonu

022/ 643 92 863
Telefon Zaufania dla osób Uzale

�nionych od Tytoniu tel. do godziny 15:00 centrala

022/ 1520 01 lub 15 30 11 wew. 159

Zagadnienie 9
S�ownik poj

��

DYM TYTONIOWY
pod wzgl

�dem fizyko-chemicznym, heterogenny aerozol, powstaj�cy wskutek

niecałkowitego spalania tytoniu. Składa si

� z fazy gazowej i rozproszonych w niej

cz

�steczek stałych. Z uwagi, �e procesowi spalania towarzyszy wytwarzanie ciepła,

składniki dymu tytoniowego ulegaj

� pirolizie, a aktywne cz�steczki ł�cz� si� ze sob�

w procesie pirosyntezy, tak

�e powstaj� nowe zwi�zki chemiczne. W�ród składników

dymu tytoniowego zaobserwowano wyst

�powanie ponad 4000 substancji maj�cych

niekorzystne działanie na organizm.
Dym tytoniowy biegnie dwoma strumieniami: główny – wdychany bezpo

�rednio przez

palacza oraz boczny – wydostaj

�cy si� z tl�cego papierosa.

33

FAJKA
przedmiot słu

��cy do palenia tytoniu lub innych substancji, składaj�cy si� zwykle

z ustnika (rurki, trzymanej w ustach) i główki (komory spalania), poł

�czonej

z ustnikiem przez cybuch.
MACHORKA (Nicotiana rustica)
gatunek tytoniu dodawanego do papierosów ni

�szej jako�ci; li�cie, zawieraj�ce 1,5-10%

nikotyny, słu

�� do wyrobu tytoniu, tabaki, preparatów nikotynowych oraz bezpo�rednio

do

�ucia.

NICOT Jean (1530-1600)
lekarz i ambasador franc. w Portugalii; wprowadził we Francji obyczaj palenia tytoniu;
od jego nazwiska nazwa tytoniu (Nicotiana) i jego alkaloidu - nikotyny.
NIKOTYNA
alkaloid wyst

�puj�cy w li�ciach ró�nych gatunków tytoniu, bezbarwna, oleista ciecz

�ółkn�ca na powietrzu, silna trucizna. W małych dawkach pobudza czynno�� układu

nerwowego, du

�e dawki powoduj� zatrucie (ostre), objawiaj�ce si� nudno�ciami,

wymiotami, biegunk

�, duszno�ci�, osłabieniem, dr�eniami mi��niowymi, zawrotami

i bólami głowy, utrat

� przytomno�ci, drgawkami i pora�eniem oddechu. Dawka

�miertelna wynosi 0,06-0,1 g (papieros zawiera 15 mg nikotyny). Zatrucie przewlekłe

(nikotynizm) objawia si

� osłabieniem pami�ci, utrudnieniem mowy, ogólnym

wyczerpaniem, z towarzysz

�cymi schorzeniami innych narz�dów, np. choroba

wie

�cowa serca, przewlekły nie�yt oskrzeli, mia�d�yca naczy� krwiono�nych, choroba

wrzodowa, rak oskrzeli i płuc. Wyci

�gi tytoniowe stosowane s� w rolnictwie jako

�rodki owadobójcze; nazwa od francuskiego pioniera leksykografii Jeana Nicota (1530–

1600), ambasadora w Portugalii, który otrzyman

� z Ameryki Południowej paczuszk�

tytoniu przesłał królowej Katarzynie Medycejskiej jako cudowne lekarstwo na migreny.
NIKOTYNIZM
nałóg palenia lub

�ucia tytoniu, prowadz�cy do przewlekłego zatrucia.

PAPIEROSY
wyrób z drobno pokrojonego tytoniu, owini

�tego w bibułk�, uformowanego w w�ski

walec, dł. ok. 7-9 cm; zwyczaj palenia papierosów (poprzedzony obyczajem palenia
fajki) rozpowszechnił si

� w XIX w. najpierw w Hiszpanii, potem we Francji

i Niemczech; pierwsza wytwórnia papierosów skr

�canych r�cznie powstała w 1862 r.

w Dre

�nie; do wyrobu papierosów u�ywa si� mieszanek kilku lub kilkunastu gatunków

tytoniu,
z dodatkiem wyci

�gów ziołowych, kumaryny, glikozy, mentolu, itp.; opini� najlepszych

ciesz

� si� papierosy z tytoni szlachetnych orientalnych i wielkolistnych, o jasnej barwie

i małej zawarto

�ci nikotyny; spory wpływ na ich jako�� ma bibułka, sporz�dzana

z odpadków lnianych i konopnych, bez dodatków masy drzewnej; palenie papierosów
w

�wietle bada� medycznych jest szkodliwe dla zdrowia, powoduje nowotwory

34

35

34

i sprzyja chorobom dróg oddechowych; w ostatnich latach wiele krajów wprowadza
ograniczenia ich konsumpcji w miejscach publicznych;

�wiatow� produkcj� papierosów

poczynaj

�c od lat 90. XX w. charakteryzuje tendencja malej�ca (1980 – 4227 mld

sztuk; 1985 – 4758; 1990 – 5060; 1995 – 5010; 2000 – 4930 mld sztuk); do
najwi

�kszych producentów w �wiecie nale�� koncerny Philip Morris, Marlboro,

Reynolds Imperial Tobacco; najwy

�szy odsetek dorosłych mieszka�ców, którzy

zaliczaj

� si� do nałogowych palaczy posiada Turcja - 51%, potem jest Serbia - 45, Rosja

- 36, Niemcy - 35, Francja - 32, Japonia - 31, Polska - 30, W. Brytania - 27, Włochy -
25, USA - 23, Szwajcaria - 19; od pocz

�tku nowego stulecia wiele pa�stw wprowadziło

ostre zakazy palenia papierosów w miejscach publicznych (m.in. Irlandia, Szwecja,
Nowa Zelandia, Czarnogóra, Bułgaria, Indie, Iran, Tanzania, Włochy, ameryka

�skie

stany Kalifornia i Nowy Jork).
TABAKA
sproszkowany tyto

�, czasami wzbogacony kompozycjami aromatyzuj�cymi,

przeznaczony do za

�ywania przez nos. W odró�nieniu od papierosów, nikotyna

wchłaniana jest nie przez płuca, ale przez

�luzówk� nosa. Cz�sto tabak� niewła�ciwie

nazywane s

� tytonie do �ucia lub ssania (snus – popularny w Skandynawii).

TYTO

� (Nicotiana)

rodzaj ro

�lin z rodziny psiankowatych; ok. 100 gatunków; ro�nie głównie w klimacie

tropikalnym na kontynencie ameryka

�skim; liczne gatunki uprawiane jako ro�liny

u

�ytkowe lub ozdobne; m.in. tyto� bakun zw. machork� (N. rustica) - ro�lina roczna,

wys. do 1 m; łodyga tu

� nad ziemi� rozgał�ziona; li�cie jajowate; kwiaty zielono-�ółte;

owocem - torebka; pochodzi prawdopodobnie z Ameryki Płd.; tyto

� szlachetny

(N. tabacum) - wys. od. 0,5-3 m; z Ameryki Płd. do Europy sprowadzony w XVI w.
przez Jana Nicota, ambasadora francuskiego w Lizbonie; łodyga prosta lub słabo
rozgał

�ziona; li�cie podłu�ne, lancetowate; kwiaty du�e, pachn�ce, zebrane

w podbaldachy, ró

�owawe; w stanie dzikim nieznany; li�cie po przefermentowaniu,

suszeniu i specjalnym doprawieniu u

�ywane do palenia w fajkach, papierosach,

cygarach, sproszkowane do wdychania jako tabaka; z nasion otrzymuje si

� olej;

uprawiany pospolicie w krajach tropikalnych, subtropikalnych i strefie umiarkowanej,
tak

�e w Polsce; najwi�ksze uprawy w Chinach, USA, Indiach i Brazylii.

UZALE

�NIENIE OD TYTONIU (NA�OGOWE PALENIE TYTONIU)

Uzale

�nienie od tytoniu jest form� zatrucia w wyniku nadu�ywania tytoniu

w postaci papierosów, cygar lub fajki.

Uzale

�nienie od tytoniu dotyka zarówno

samego pal

�cego, jak i jego otoczenie, poniewa� powoduje bierne uzale�nienie od

tytoniu, które u niepal

�cych polega na mimowolnym wdychaniu dymu tytoniowego

innej osoby.

Opracowano w:

Oddziale Spo�ecznych Problemów S�u

�by

Departamentu Wychowania

i Promocji Obronno

�ci MON

DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNOŚCI MON

00-911 Warszawa, al. Niepodległości 218

www.wp.mil.pl

www.wojsko-polskie.pl

Departament Wychowania i Promocji Obronności jest komórką organizacyjną Ministerstwa Obrony Narodowej wykonującą

w resorcie zadania wychowawcze, dyscypliny wojskowej, profilaktyki wychowawczej i psychoprofilaktyki, edukacji obywatelskiej,

działalności kulturalno-oświatowej, promocji obronności (krajowej i zagranicznej), ceremoniału wojskowego i komunikacji społecznej

w resorcie, funkcjonowania państwowych instytucji kultury, których organizatorem jest Minister Obrony Narodowej, współdziałania

z organami ochrony porządku prawnego, państwowymi instytucjami i organizacjami pozarządowymi w dziedzinie tworzenia oby-

watelskiego zaplecza systemu obronności, a także wspierania i promowania organów przedstawicielskich kadry zawodowej oraz

innych wojskowych instytucji społecznych.

Oddział Społecznych Problemów Służby

Monitorowanie zjawisk i tendencji w życiu społecznym wojska z punktu widzenia prognozowania zagrożeń; przygotowywanie

okresowych analiz, ocen, prognoz, a także wypracowywanie celów, kierunków i propozycji działań w sferze kształtowania stosunków

społecznych i przeciwdziałania patologiom w Siłach Zbrojnych RP. Określanie kierunków i głównych zadań w dziedzinie profilaktyki

wychowawczej i psychologicznej.

Oddział Edukacji Obywatelskiej i Ceremoniału Wojskowego

Programowanie, koordynowanie i realizacja zadań w sferze: edukacji obywatelskiej w wojsku, kształcenia proobronnego mło-

dzieży, upowszechniania międzynarodowego prawa konfliktów zbrojnych, ochrony dóbr kultury na wypadek konfliktu zbrojnego,

upowszechniania i kultywowania tradycji orężnych w Siłach Zbrojnych RP, nadawania nazw wyróżniających i patronów, opracowy-

wania rodowodów związków i jednostek wojskowych, przygotowywania projektów wniosków nadania sztandarów, proporców i innych

symboli wojskowych, organizowania ceremonii wojskowych i patriotycznych z udziałem wojska w kraju i poza jego granicami.

Oddział Promocji Obronności

Programowanie, koordynowanie i wykonywanie zadań wynikających z szeroko rozumianej promocji obronności w kraju i zagra-

nicą, w tym także prowadzenia zadań patronackich, realizowanych w oparciu o obowiązujące uregulowania ustawowe oraz odrębne

ustalenia resortu obrony narodowej w tej dziedzinie. Współdziałanie z instytucjami państwowymi, zajmującymi się problematyką

promocji Polski w kraju i za granicą, organami samorządowymi, organizacjami pozarządowymi, mediami oraz komórkami organi-

zacyjnymi resortu, dowództwami rodzajów Sił Zbrojnych RP w celu tworzenia warunków do działalności promocyjnej w wojsku.

Opracowywanie, produkowanie i dystrybucja materiałów promocyjnych o Siłach Zbrojnych RP.

Oddział Kultury i Oświaty

Określanie celów i kierunków pracy w zakresie działalności kulturalno-oświatowej, krajoznawczej i rekreacyjnej w resorcie oraz

opracowywanie projektów dokumentów normatywnych w tej dziedzinie. Współdziałanie z centralnymi organami władzy państwowej,

zajmującymi się problematyką kultury, oświaty, turystyki, kultury fizycznej, organami samorządowymi, stowarzyszeniami i środowiskami

twórczymi w tworzeniu warunków do działalności kulturalno-oświatowej, rekreacyjnej i proobronnej w resorcie.

Oddział Komunikacji Społecznej

Programowanie, koordynowanie i realizowanie współpracy resortu z organizacjami pozarządowymi, instytucjami państwowymi

i organami samorządowymi w dziedzinie tworzenia obywatelskiego zaplecza systemu obronności państwa oraz budowania społecz-

nej akceptacji dla polityki obronnej państwa. Zadania oddziału obejmują między innymi: zlecanie zadań publicznych w dziedzinie

obronności; rozpatrywanie wniosków o podpisanie porozumień o współpracy z Ministrem Obrony Narodowej oraz sprawowanie

ogólnego nadzoru nad ich realizacją; nieodpłatne przekazywanie mienia ruchomego Skarbu Państwa będącego w użytkowaniu jed-

nostek podporządkowanych Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowanych; sprawowanie nadzoru nad fundacjami,

dla których Minister Obrony Narodowej jest ministrem właściwym ze względu na cele fundacji.

Oddział Dyscypliny Wojskowej

Programowanie i koordynowanie działalności dotyczącej kształtowania dyscypliny wojskowej i właściwego

reagowania na

jej naruszenia. Przygotowywanie projektów aktów prawnych i innych dokumentów normatywnych oraz decyzyjnych w zakresie

dyscypliny wojskowej, w tym dotyczących orzecznictwa dyscyplinarnego Ministra Obrony Narodowej i Podsekretarza Stanu właści-

wego w sprawach społecznych. Dokonywanie analiz i ocen warunków do kształtowania dyscypliny wojskowej, jej tendencji i stanu

w resorcie obrony narodowej. Kierowanie systemem sprawozdawczości w zakresie dyscypliny wojskowej oraz prowadzenie bazy

danych dotyczących dyscypliny żołnierzy. Planowanie i realizowanie zadań związanych z upowszechnianiem wojskowych przepisów

dyscyplinarnych, procesem kształcenia i szkolenia oraz działalnością informacyjno-wydawniczą, dotyczącą dyscypliny wojskowej.

Zaopatrywanie jednostek resortu w odznaki i legitymacje oraz białą broń, służącą wyróżnianiu żołnierzy.

Oddział Nadzoru i Analiz

Określanie kierunków i głównych zadań w dziedzinie funkcjonowania struktur oraz korpusu oficerów wychowawczych, nadzoru

nad państwowymi instytucjami kultury, których organizatorem jest Minister Obrony Narodowej, konstruowania centralnych planów rze-

czowych w zakresie sprzętu, materiałów i wyposażenia kulturalno-oświatowego, zaopatrywania w prasę i dzienniki urzędowe komórek

i jednostek organizacyjnych resortu obrony narodowej, organizacyjno-technicznego zabezpieczenia działalności komórek wewnętrznych

Departamentu.