EGZAMIN KWALIFIKACYJNY

ELEKTRYKÓW (D i E)

W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH

Stowarzyszenie Elektryków Polskich

Centralny Ośrodek Szkolenia i Wydawnictw

Warszawa 2018

EGZAMIN KWALIFIKACYJNY

ELEKTRYKÓW (D i E)

W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH

Zeszyt

Podstawowe zasady eksploatacji urządzeń

elektroenergetycznych

Publikacja zatwierdzona

przez

Centralną Komisję Uprawnień Zawodowych SEP

W tekście użyto wielu skrótów dotyczących ministrów wydających okre-
ślone akty prawne. Skróty te należy odczytywać w sposób następujący:
MAGTiOŚ

– Minister Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony
Środowiska,

MBiPMB

– Minister Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budow-
lanych,

– Minister Gospodarki,

MGiE

– Minister Górnictwa i Energetyki,

MGiP

– Minister Gospodarki i Pracy,

MGMiP

– Minister Gospodarki Materiałowej i Paliwowej,

MGPiB

– Minister Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa,

– Minister Infrastruktury,

– Minister Przemysłu,

MPiPS

– Minister Pracy i Polityki Socjalnej (Społecznej),

MSW

– Minister Spraw Wewnętrznych,

MSWiA

– Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji,

MŚ

– Minister Środowiska,

– Rada Ministrów.

Opracował: dr inż. Jan Strojny
Recenzent: dr inż. Jan Strzałka

Utwór w całości ani we fragmentach nie może być powielany
ani rozpowszechniany za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych,
kopiujących, nagrywających i innych, w tym również nie może być umieszczany
ani rozpowszechniany w postaci cyfrowej zarówno w Internecie,
jak i w sieciach lokalnych bez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich.

© Copyright by
Stowarzyszenie Elektryków Polskich
Centralny Ośrodek Szkolenia i Wydawnictw
ul. Świętokrzyska 14
00-050 Warszawa
tel./fax: 22 336 14 25
www.cosiw.pl
e-mail: handlowy@cosiw.pl

Wydanie III poprawione, uzupełnione

Warszawa 2018 (dodruk)

ISBN 978-83-89008-95-4

SPIS TREŚCI

OGÓLNE ZASADY EKSPLOATACJI I RUCHU SIECI,
URZĄDZEŃ I INSTALACJI ELEKTROENERGETY-
CZNYCH – pytania 1-23 ............................................................. 5

II.

SŁUŻBY EKSPLOATACYJNE I UPRAWNIENIA KWALI-
FIKACYJNE – pytania 24-30 .................................................... 15

III.

DOKUMENTACJA TECHNICZNO-EKSPLOATACYJNA
URZĄDZEŃ, INSTALACJI I SIECI ELEKTROENERGE-
TYCZNYCH – pytania 31-45 .................................................... 20

IV.

PRZYŁĄCZANIE URZĄDZEŃ I INSTALACJI DO SIECI
ELEKTROENERGETYCZNEJ – pytania 46-58 ...................... 26

RACJONALNE UŻYTKOWANIE ENERGII I PROGRA-
MOWANIE PRACY URZĄDZEŃ ELEKTROENERGE-
TYCZNYCH – pytania 59-67 .................................................... 32

VI.

ZASADY DYSPONOWANIA MOCĄ URZĄDZEŃ PRZY-
ŁĄCZONYCH DO SIECI – pytania 68-73 ............................... 40

VII.

OCHRONA ŚRODOWISKA A EKSPLOATACJA URZĄ-
DZEŃ I INSTALACJI ELEKTROENERGETYCZNYCH
– pytania 74-89 ........................................................................... 42

Literatura .................................................................................... 50

Wykaz PN związanych z tematyką zeszytu ............................... 50

Wykaz aktów prawnych związanych z tematyką zeszytu ......... 51

Literatura

Laskowski J.: Nowy poradnik elektroenergetyka, COSiW SEP Warsza-
wa 2006

Ługowski G.: Wytyczne oraz przepisy związane z eksploatacją urządzeń,
instalacji i sieci elektroenergetycznych, COSiW SEP, Warszawa 2000.

Ługowski G.: Wytyczne opracowania szczegółowych instrukcji eks-
ploatacji i instalacji urządzeń elektroenergetycznych oraz obiektów
elektroenergetycznych, COSiW SEP, Warszawa 2000.

Praca zbiorowa: Poradnik Inżyniera Elektryka. t. 1, 2, 3, WNT,
Warszawa 1994-2009.

Strojny J., Strzałka J.: Elektroenergetyka. wyd.II, TARBONUS,
Kraków-Tarnobrzeg 2011.

Strojny J., Strzałka J.: Bezpieczeństwo eksploatacji urządzeń, instalacji
i sieci elektroenergetycznych, TARBONUS, Kraków-Tarnobrzeg 2010

Uczciwek T.: Bezpieczeństwo i higiena pracy oraz ochrona przeciw-
pożarowa w elektroenergetyce. COSiW SEP, Warszawa 1998.

Uczciwek T.: Dozór i eksploatacja instalacji oraz urządzeń elektro-
energetycznych w zakładach przemysłowych i innych jednostkach go-
spodarczych, COSiW SEP, Warszawa 1999

Vademecum elektryka. Praca zbiorowa pod red. J. Strojnego. wyd. IV,
COSiW SEP, Warszawa 2009

Wykaz PN związanych z tematyką zeszytu

10) PN-IEC 60038:1999 Napięcia znormalizowane IEC
11) PN-IEC 60364 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych

(norma wieloarkuszowa)

12) PN-EN 60529:2003 Stopnie ochrony zapewniane przez obudowy

(Kod IP).

13) PN-EN 50102:2001 Stopnie ochrony przed zewnętrznymi uderze-

niami mechanicznymi zapewnianej przez obudowę urządzeń elek-
trycznych (Kod IK)

14) PN-E-05115:2002 Instalacje elektroenergetyczne prądu przemienne-

go o napięciu wyższym od 1 kV

15) PN-EN 50-160:2008 Parametry napięcia zasilającego w sieciach

rozdzielczych

Promieniowanie elektromagnetyczne monitorów ekranowych obejmuje:
¨ promieniowanie świetlne i rentgenowskie,

¨ pole magnetyczne,

¨ pole elektrostatyczne.

88 Czy w otoczeniu komputerów może występować zagrożenie od

pól elektromagnetycznych? (D i E)

W nowoczesnych monitorach suma natężeń pól w odległości 30 do
50 cm od obudowy jest zwykle dużo mniejsza od wartości dopusz-
czalnych. Natomiast wysokie napięcie na wewnętrznej powierzchni
ekranu monitora może powodować powstanie pola elektrostatyczne-
go powodującego gromadzenie się dodatnich jonów powietrza w po-
bliżu twarzy i rąk operatora. Powoduje to polaryzację jonów w orga-
nizmie i może być przyczyną złego samopoczucia operatora. Zjawisko
to nasila się gdy maleje wilgotność powietrza, np. w zimie.

89 Jakie są wymagania i zalecenia dotyczące pracy z komputerami?

(D i E)

¨ W pomieszczeniu komputerów, na operatora pracującego powyżej

czterech godzin, powinno przypadać co najmniej 2000 cm

wolnej

powierzchni podłogi.

¨ Odległość między sąsiadującymi monitorami powinna wynosić co

najmniej 600 mm.

¨ Odległość między operatorem a tyłem sąsiedniego monitora powinna

wynosić co najmniej 800 mm.

¨ Z pomieszczeń należy usunąć sztuczne wykładziny.
Szczegółowe zasady bezpiecznej pracy przy komputerach określa roz-
porządzenie MPiPS z dnia 1.12.1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i
higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe.

I. OGÓLNE ZASADY EKSPLOATACJI

I RUCHU SIECI, URZĄDZEŃ

I INSTALACJI ELEKTROENERGETYCZNYCH

Co to są urządzenia elektroenergetyczne? (D i E)*

Urządzenia elektroenergetyczne (elektryczne) są to urządzenia prze-
znaczone do wytwarzania, przekształcania, przesyłania, rozdziału,
akumulowania lub użytkowania energii elektrycznej.

Jak możemy podzielić urządzenia elektroenergetyczne ze względu
na funkcje pełnione w systemie elektroenergetycznym? (D i E)

Urządzenia elektroenergetyczne można podzielić na:

¨ wytwórcze (generatory i zespoły prądotwórcze),

¨ przetwórcze (transformatory i przekształtniki),

¨ przesyłowe (linie napowietrzne i kablowe, przewody szynowe),

¨ rozdzielcze (wyłączniki, rozłączniki, odłączniki i bezpieczniki),

¨ odbiorcze (urządzenia oświetleniowe, siłowe, grzejne),

¨ pomiarowe,

¨ zabezpieczające,

¨ sygnalizacyjne,

¨ sterownicze.

Jak możemy podzielić urządzenia elektroenergetyczne ze względu na
wartość napięcia znamionowego? (D i E)

Urządzenia elektroenergetyczne dzieli się na:

urządzenia niskonapięciowe o napięciu znamionowym do l kV prą-
du przemiennego (1,5 kV prądu stałego), oznaczane literami nn,

¨ urządzenia wysokonapięciowe o napięciu znamionowym wyższym

niż l kV prądu przemiennego (1,5 kV prądu stałego) oznaczane
literami WN,

* D – dotyczy osób na stanowisku dozoru.
* E – dotyczy osób na stanowisku eksploatacji.

¨ działanie iskiernikowych ograniczników przepięć,

¨ wyładowania elektrostatyczne.
Zakłócenia niskiej częstotliwości są wytwarzane przez:
¨ zwarcia i doziemienia,

¨ pole generowane przez urządzenia elektroenergetyczne, np. szyny

zbiorcze, transformatory itp.,

¨ pole generowane przez niektóre urządzenia przemysłowe, np. piece.
Źródłem zakłóceń dla obwodów sterowania i automatyki mogą
być też:
¨ lampy wyładowcze i ich obwody sterownicze,

¨ telefony komórkowe i ich bazy,

¨ urządzenia radiolokacyjne,

¨ niektóre urządzenia w.cz.

86 Jakie środki zaradcze stosuje dla ochrony urządzeń przed szko-

dliwym działaniem pól elektromagnetycznych? (D i E)

Dla ograniczenia szkodliwego wpływu pól elektromagnetycznych sto-
suje się:
¨ odpowiednią budowę urządzeń, np. przekładników,

¨ ochronę przed wyładowaniami piorunowymi,

¨ odpowiednie systemy uziemień i ich połączeń,

¨ ekranowanie kabli obwodów wtórnych,

¨ oddzielanie tras kabli sterowniczych od kabli elektroenergetycznych,

¨ unikanie pętli w obwodach elektrycznych,

¨ unikanie tras kabli równoległych do szyn zbiorczych,

¨ stosowanie kabli światłowodowych.

87 Jakie źródła promieniowania elektromagnetycznego występują

w otoczeniu monitorów ekranowych? (D i E)

W otoczeniu monitorów ekranowych komputerów występuje pro-
mieniowanie elektromagnetyczne, które może wywierać negatywne
oddziaływanie na człowieka. W monitorze katodowym źródłami pro-
mieniowania są elementy i układy związane z wytwarzaniem wiązki
elektronów, układy odchylające, sama wiązka elektronów, ekran mo-
nitora pokryty warstwą luminoforu i cienką warstwą metalu.

w tym wyróżnić można:
¨ urządzenia średnich napięć SN (lub ŚN) (powyżej l kV do 60 kV),

¨ urządzenia najwyższego napięcia NN (lub NWN) (powyżej 60 kV

do 400 kV).

Urządzenia na napięcia powyżej 400 kV noszą nazwę urządzeń ultra
wysokiego napięcia UWN.
Należy zaznaczyć, że w normie PN-IEC 60038 „Napięcia znormali-
zowane IEC", dla prądu przemiennego 50 Hz, rozróżnia się:
¨ sieci i urządzenia o napięciu znamionowym zawartym między

100 V a 1000 V włącznie,

¨ trójfazowe sieci i u rządzenia o napięciu znamionowym powyżej

l kV i nie przekraczającym 35 kV,

¨ sieci trójfazowe o napięciu znamionowym powyżej 35 kV i nie

przekraczającym 230 kV,

¨ sieci trójfazowe o najwyższym napięciu urządzeń przekraczającym

245 kV (dotyczy to napięć znamionowych przekraczających
230 kV).

Co to jest instalacja elektroenergetyczna? (D i E)

Instalacja elektroenergetyczna (elektryczna) jest to zespół współpra-
cujących ze sobą urządzeń, sprzętu i przewodów elektrycznych o sko-
ordynowanych parametrach technicznych wraz z układami połączeń
między nimi służących do określonego celu.

Co to są sieci energetyczne (elektroenergetyczne)? (D i E)

Sieci energetyczne stanowią połączone ze sobą instalacje służące do
przesyłania paliw lub energii elektrycznej.
Sieci elektroenergetyczne są to sieci do przesyłania energii elek-
trycznej.

Jak możemy podzielić urządzenia elektroenergetyczne ze względu
na rodzaj prądu? (D i E)

Urządzenia elektroenergetyczne dzieli się na:
¨ urządzenia prądu stałego,

liwych dla zdrowia w środowisku pracy określa w odniesieniu do pól
elektrycznych 50 Hz następujące cztery strefy występujące pod linia-
mi wysokiego napięcia i na terenie stacji elektroenergetycznych:
¨ strefę bezpieczną, w której czas przebywania ludzi jest bez ograni-

czeń, strefa dopuszczalna do zamieszkania,

¨ strefę pośrednią, w której czas przebywania ludzi jest ograniczony

do 8 godzin,

¨ strefę zagrożenia, w której czas przebywania ludzi jest zależny od

wartości natężenia pola,

¨ strefę niebezpieczną, w której przebywanie ludzi jest zabronione.
W tabeli 3 podano gdzie dokonuje się pomiarów sprawdzających na-
tężenia pola elektromagnetycznego.

Tabela 3

Miejsce pomiarów sprawdzających PEM w obiektach elektroenergetycznych

Dopuszczalny poziom pól elektromagnetycznych dla terenów przezna-
czonych pod zabudowę oraz w miejscu przebywania ludności określa
rozporządzenie MŚ z dnia 30.10.2003.

85 Jakie źródła zakłóceń elektromagnetycznych występują w insta-

lacjach elektrycznych? (D i E)

Zakłócenia wysokiej częstotliwości mogą być wytwarzane przez:
¨ operacje łączeniowe,

¨ wyładowania piorunowe w liniach napowietrznych i stacjach,

¨ urządzenia prądu przemiennego

• trójfazowe,
• jednofazowe.

Urządzenia prądu stałego muszą być przystosowane do pracy rów-
nież przy napięciu pulsującym o zawartości składowej przemiennej
nie przekraczającej łącznie 10%.
Pod względem rodzaju obciążenia urządzenia elektroenergetyczne
można podzielić na urządzenia o obciążeniu:
¨ stałym (praktycznie niezmiennym w czasie),

¨ cyklicznie zmiennym (okresowo-zmiennym, przerywanym i do-

rywczym),

¨ szybkozmiennym (udarowym).

Jak możemy podzielić urządzenia elektroenergetyczne pod wzglę-
dem budowy? (D i E)

Urządzenia elektryczne produkowane są w wykonaniu:
¨ wnętrzowym,

¨ napowietrznym,

¨ specjalnym, o budowie przystosowanej do specjalnych warunków

środowiskowych.

Jak możemy podzielić urządzenia elektroenergetyczne pod wzglę-
dem sposobu użytkowania? (D i E)

Pod względem sposobu użytkowania urządzenia elektryczne dzieli się na:
¨ urządzenia nie przemieszczalne (stałe i stacjonarne),

¨ urządzenia przemieszczalne (ręczne, przenośne i ruchome).
Urządzenia stałe to urządzenia przytwierdzone do podłoża lub innej
dowolnej konstrukcji stałej.
Urządzenia stacjonarne (nieprzenośne) to urządzenia których prze-
mieszczanie podczas normalnego użytkowania jest trudne, np. ze
względu na dużą masę, a które nie posiadają uchwytów do ręcznego
przenoszenia.
Urządzenia przenośne (przemieszczalne) to urządzenia, które mogą
być przenoszone i przyłączane do innego źródła zasilania w zależno-
ści od miejsca użytkowania.

nerwów czuciowych, przyrost temperatury całego ciała lub poszcze-
gólnych narządów i tkanek i zaburzenie prądów czynnościowych.

Pole elektromagnetyczne zmienne powoduje indukowanie się prądu w
tkankach. Głównym czynnikiem oddziaływania negatywnego pól zmien-
nych na człowieka jest przepływ prądu w obwodzie, który tworzy czło-
wiek dotykający przedmiotów metalowych, co w niektórych przypad-
kach może powodować uszkodzenia termiczne naskórka i uczucie bólu.

83 Jakie źródła pól elektromagnetycznych PEM występują w otoczeniu

człowieka? (D)

W środowisku otaczającym człowieka występuje następujące promie-
niowanie i pole elektromagnetyczne:
¨ promieniowanie kosmiczne,

¨ promieniowanie ziemskie,

¨ promieniowanie od materiałów budowlanych,

¨ pola elektromagnetyczne niskiej częstotliwości (50 Hz) pochodzące

od urządzeń elektroenergetycznych, linii, stacji,

¨ pola elektromagnetyczne wysokiej częstotliwości (fale radiowe),

¨ pola elektrostatyczne,

¨ promieniowanie urządzeń przemysłowych, np. pieców indukcyjnych itp.
Naturalne pola ziemskie elektryczne i magnetyczne są praktycznie sta-
le i nie powodują przepływu prądu przez ciało człowieka przebywają-
cego lub wolno przemieszczającego się w obszarze występowania pola.
Za wyjątkiem stref burzy, człowiek praktycznie tych pól nie odczuwa.
Najczęściej wskazywanym źródłem PEM, które mogą powodować od-
działywanie negatywne na organizm ludzki, zarówno czasowo, np. w
czasie pracy lub stale, np. w miejscu zamieszkania, są linie i urządzenia
wysokiego napięcia. Istotne znaczenie mogą mieć też pola magnetycz-
ne występujące w pobliżu urządzeń przemysłowych o dużej mocy

84 Jak przepisy regulują dopuszczalne wielkości pól elektromagne-

tycznych w pobliżu urządzeń elektroenergetycznych? (D)

Rozporządzenie MPiPS z dnia 19.06.2003 r. w sprawie najwyż-
szych dopuszczalnych natężeń NDN i stężeń czynników szkod-

Urządzenia ręczne to urządzenia, które są przeznaczone do użytko-
wania ręcznego, przy czym ich część elektryczna (np. silnik) stanowi
integralną część urządzenia.

Jak możemy podzielić odbiorniki energii elektrycznej? (D i E)

Odbiorniki (urządzenia odbiorcze) są to urządzenia przetwarzające
energię elektryczną w inne użytkowe formy energii np. świetlną,
mechaniczną, cieplną, chemiczną.
Ze względu na zadania urządzenia odbiorcze można podzielić na:
¨ urządzenia oświetleniowe, czyli źródła światła wraz z oprawami

i aparaturą pomocniczą,

¨ urządzenia siłowe (nieoświetleniowe), które obejmują m.in.:

• silniki i napędy elektryczne,
• zespoły wielomaszynowe,
• przemysłowe urządzenia elektrotermiczne,
• urządzenia spawalnicze,
• urządzenia prostownikowe,
• urządzenia do elektrolizy,
• elektrofiltry,
• urządzenia energoelektroniczne (przekształtniki).

10 Jak można podzielić odbiorniki energii elektrycznej ze względu

na wymaganą pewność zasilania? (D i E)

Ze względu na wymaganą pewność zasilania odbiorniki energii
elektrycznej dzielą się na trzy kategorie:
¨ odbiorniki I kategorii,

¨ odbiorniki II kategorii,

¨ odbiorniki III kategorii.
Do I kategorii zalicza się odbiorniki, dla których przerwa w za-
silaniu energią może spowodować zagrożenie życia ludzkiego
lub bardzo duże straty materialne. Urządzenia te wymagają co naj-
mniej 100-procentowej rezerwy zasilania, tzn. zasilania dwu-
stronnego.
Do II kategorii zalicza się odbiorniki, dla których przerwa w zasilaniu
energią może spowodować znaczne straty materialne. Urządzenia te

80 Co to jest pole elektromagnetyczne (PEM)? (D)

Przestrzeń, w której występują siły oddziałujące na ładunki elek-
tryczne nosi nazwę pola elektrycznego. Pole takie jest scharakteryzo-
wane przez natężenie pola elektrycznego E. Jednostką natężenia pola
elektrycznego E jest wolt na metr (V/m). Wielkość pola zależy od
właściwości elektrostatycznych (przenikalności elektrycznej) ośrodka.
W przestrzeni, w której występuje siła działająca na ładunek elektrycz-
ny poruszający się z określoną prędkością występuje pole magnetyczne.
Pole magnetyczne występuje wokół przewodników, w których płynie
prąd elektryczny i zależy od właściwości magnetycznych (przenikal-
ności magnetycznej )ośrodka. Wielkość pola określa natężenie pola
magnetycznego H, mierzone w A/m lub indukcja magnetyczna B mie-
rzona w teslach (T).
Zmienne pole magnetyczne indukuje zmienne (wirowe) pole elek-
tryczne i na odwrót zmienne w czasie pole elektryczne indukuje
zmienne (wirowe) pole magnetyczne. Powstaje w ten sposób pole
elektromagnetyczne (PEM).

81 Czy pole elektromagnetyczne może mieć negatywny wpływ na ota-

czające środowisko? (D)

Tak. Występowanie pola elektromagnetycznego wokół urządzeń
elektroenergetycznych może mieć wpływ na:
¨ znajdujących się w pobliżu ludzi,

¨ urządzenia elektryczne, szczególnie obwody sterownicze stacji.

82 Jaki jest wpływ pola elektromagnetycznego na organizm ludzki?

(D)

Wśród zjawisk związanych z polem elektrycznym stałym największe
znaczenie w oddziaływaniu na człowieka ma polaryzacja ładunków.
Proces polaryzacji polega na przesuwaniu się swobodnych jonów wzdłuż
ciała i obrocie cząstek o charakterze dwubiegunowym (dipoli). Polary-
zacja i przemieszczanie ładunków w organizmie może powodować za-
burzenie stężenia jonów, przepływ prądu polaryzacji i związane z tym
efekty cieplne. Jako skutki negatywne mogą tu wystąpić: podrażnienie

wymagają odpowiedniego zasilania rezerwowego w zakresie dosto-
sowanym do realizowanego procesu technologicznego.
Do III kategorii zalicza się pozostałe odbiorniki.

11 Jak można scharakteryzować warunki pracy urządzeń elektro-

energetycznych? (D i E)

Urządzenia elektroenergetyczne przeznaczone są do pracy w określo-
nych warunkach, które można podzielić na:
¨ warunki układowe (sieciowe),

¨ warunki środowiskowe (otoczenia).
Warunki układowe są to warunki, jakie narzuca układ elektroener-
getyczny (zasilająca sieć elektroenergetyczna). W ogólnym przypad-
ku urządzenia elektryczne podlegają w warunkach normalnych pracy
obciążeniom: napięciowym i prądowym.
Obciążenie napięciowe dotyczy izolacji międzyprzewodowej i fazo-
wej urządzenia, a obciążenie prądowe dotyczy bezpośrednio toru prą-
dowego urządzenia, a pośrednio również izolacji i innych elementów.
Warunki środowiskowe są to warunki, jakie dla urządzenia elektro-
energetycznego stwarza otoczenie (środowisko). Warunki środowi-
skowe określają głównie następujące czynniki otoczenia:
¨ temperatura,

¨ wilgotność,

¨ ciśnienie powietrza (wysokość nad poziomem morza),

¨ zawartość zanieczyszczeń w powietrzu występujących w formie

pyłów, gazów lub par,

¨ warunki stwarzające zagrożenie pożarowe albo wybuchowe,

¨ narażenia mechaniczne (drgania, wstrząsy).

12 Jak można scharakteryzować warunki środowiskowe pracy urzą-

dzeń i sieci elektrycznych? (D)

Szczegółowa klasyfikacja warunków pracy urządzeń elektrycznych
została określona w normach. Każdy stan środowiska otoczenia ozna-
czony został kodem zawierającym dwie duże litery i cyfrę. Pierwsza
litera kodu oznacza ogólną kategorię wpływu środowiskowego, a mia-
nowicie:

¨ zanieczyszczenie wód gruntowych,

¨ zagrożenie dla ludzi w przypadku cieczy toksycznych.
Do cieczy stanowiących największe zagrożenie należą oleje izolacyj-
ne mineralne i oleje silikonowe stosowane w transformatorach,
dławikach i kondensatorach elektroenergetycznych oraz gaz SF

stosowany w wyłącznikach i rozdzielnicach wysokiego napięcia
tzw. rozdzielnicach w osłonie gazowej.

78 Jak realizowana jest ochrona wód gruntowych przed wyciekiem

cieczy elektroizolacyjnych? (D i E)

Ochronę przed wyciekiem cieczy i ochronę wód gruntowych wyko-
nuje się przez budowanie mis olejowych i zbiorników awaryjnych pod
transformatorami olejowymi. Zbiornik awaryjny powinien pomieścić
pełną ilość oleju największego transformatora i wodę gaśniczą. W in-
stalacjach napowietrznych zbiornik powinien pomieścić olej transfor-
matora i wodę opadową.
Nie wykonuje się zbiorników olejowych dla transformatorów w insta-
lacjach napowietrznych jeżeli ilość oleju w transformatorze wynosi
mniej niż 1000 1.

79 Dlaczego konieczna jest ochrona przed wyciekiem gazu SF

(D i E)

Gaz SF

(sześciofluorek siarki) jest stosowany jako osłona w rozdziel-

nicach (GIS), w izolacji szyn zbiorczych i kabli (GIL) i niektórych
typach wyłączników. Gaz ten jest bezbarwny, bezwonny i nietoksyczny,
ale stanowi zagrożenie, gdyż jego zawartość w powietrzu może utrud-
niać oddychanie.
Ochrona przed skutkami wycieku gazu polega na zastosowaniu odpo-
wiedniej wentylacji naturalnej lub sztucznej stałej lub przejściowej.
Przy zastosowaniu wentylacji naturalnej połowa przekroju otworów
wentylacyjnych powinna znajdować się blisko poziomu terenu.
Gaz SF

pod wpływem temperatury ulega rozkładowi, w wyniku które-

go mogą powstać produkty trujące oraz szkodliwe przy kontakcie ze
skórą człowieka. Nie należy dopuszczać do zetknięcia się gazu z urzą-
dzeniami o temperaturze powyżej 200°C (np. nagrzewnice).

A – oznacza środowisko,
B – oznacza użytkowanie,
C – oznacza konstrukcję obiektu budowlanego.
Druga litera podaje szczegółowy rodzaj wpływu środowiskowego np.
temperatura otoczenia, wysokość nad poziomem morza itp.
Cyfra oznacza stopień intensywności danego wpływu środowisko-
wego; np. zakres temperatury otoczenia.
Podana szczegółowo w normie PN-IEC 60364-3 kodowa klasyfikacja
warunków pracy urządzeń zastąpiła dawniej stosowany podział po-
mieszczeń wg Przepisów Budowy Urządzeń Elektrycznych PBUE.

13 Jak można podzielić budowę urządzeń ze względu na zastosowane

osłony? (D)

Istotny wpływ na warunki eksploatacji urządzenia ma rodzaj zastoso-
wanej osłony. Rozróżnia się urządzenia w wykonaniu:
¨ otwartym, czyli bez osłon,

¨ chronionym, w osłonach chroniących przed przedostawaniem się

do ich wnętrza ciał stałych oraz chroniących człowieka przed przy-
padkowym dotknięciem części znajdujących się pod napięciem lub
części wirujących,

¨ okapturzonym, w osłonach chroniących przed przedostawaniem

się do wnętrza wody padającej pionowo lub pod kątem 45°,

¨ zamkniętym, w osłonach uszczelnionych, ograniczających dostęp

powietrza otaczającego,

¨ pyłoszczelnym, czyli w osłonie uniemożliwiającej wnikanie pyłu,

¨ wodoszczelnym, czyli w osłonach uniemożliwiających przenika-

nie do ich wnętrza wilgoci nawet w przypadku całkowitego zanu-
rzenia w wodzie,

¨ przeciwwybuchowym, w osłonach umożliwiających bezpieczną

pracę w pomieszczeniach, w których mogą wystąpić mieszaniny
gazów wybuchowych.

14 Co to jest stopień ochrony IP? (D i E)

Osłony i obudowy urządzeń elektroenergetycznych zapewniają
wymagane bezpieczeństwo ludzi oraz ochronę przed zniszczeniem

¨ budowa wysokich kominów,

¨ budowa instalacji odsiarczania spalin (IOS),

¨ kontrolę procesu spalania,

¨ stosowanie nowych technologii, np. kotły fluidalne, zgazowanie

węgla itp.,

¨ monitorowanie emisji zanieczyszczeń,

¨ utylizację odpadów paleniskowych.

76 Jakie środki ochrony od hałasu mogą być stosowane dla urządzeń

elektroenergetycznych? (D i E)

Jeżeli są określone granice wartości poziomu hałasu to stosuje się na-
stępujące środki:
¨ izolację dźwiękową przed hałasem przenoszonym przez powietrze,

¨ zastosowanie transformatorów i dławików o niskim poziomie

hałasu.

Obowiązujące w Polsce wymagania odnośnie dopuszczalnego pozio-
mu hałasu są określone w odpowiednim rozporządzeniu MOŚZNiL
i Polskich Normach.
Szczególnym przypadkiem źródła hałasu mogą być stacje transfor-
matorowe w budynkach mieszkalnych, które mogą każdorazowo wy-
magać specjalnej analizy i pomiarów.
Wewnątrz elektrowni występuje hałas powodowany pracą turbin i
generatorów na poziomie średnio 92-94 dB(A). Dopuszczalny poziom
dźwięku w hali maszyn elektrowni wynosi 85 dB(A). W związku z
tym na określonych stanowiskach pracy w elektrowniach należy sto-
sować środki ochrony osobistej akustycznej.

77 Jakie zagrożenie dla środowiska stanowią ciecze elektroizolacyj-

ne i chłodzące stosowane w urządzeniach elektroenergetycznych?
(D i E)

Ciecze stosowane w urządzeniach elektroenergetycznych mogą sta-
nowić zagrożenie:
¨ pożarowe w przypadku cieczy palnych,

¨ skażenie cieków wodnych w przypadku wypływu cieczy lub nie-

szczelności,

i niepoprawnym działaniem wskutek przedostania się do wnętrza
urządzeń ciał stałych, pyłu i wody. Oznaczenia stopnia ochrony osłon
(obudów) urządzeń elektrycznych składają się z liter IP (ang. Internal
Protection) i dwóch cyfr, z których pierwsza określa stopień ochrony
przed dotknięciem i przed przedostaniem się ciał stałych, a druga
określa stopień ochrony przed dostępem wody. Rozróżnia się:
¨ 7 stopni ochrony przed dotknięciem części pod napięciem oraz

przed dostaniem się do wnętrza urządzenia obcych ciał stałych
oraz pyłu;

¨ 9 stopni ochrony przed wnikaniem do wnętrza urządzenia wody.

15 Jak odczytywać znaczenie stopnia ochrony IP? (D i E)

Budowę urządzenia elektrycznego charakteryzuje jego stopień ochro-
ny IPxx, gdzie xx są to dwie cyfry, które oznaczają kolejno:
¨ ochronę przed dostępem do części niebezpiecznych i przed obcymi

ciałami stałymi wg tabeli l,

Tabela l

Stopień ochrony przed dotknięciem oraz przed przedostawaniem się

do wnętrza ciał stałych (oznaczony pierwszą cyfrą w kodzie IP)

¨ warunki techniczne decydujące o niezawodności zasilania,

¨ uzasadnienia ekonomiczne (zmniejszenie strat sieci),

¨ możliwość szybkiego załączenia transformatora przez automatykę

lub na polecenie,

¨ miejsca uziemienia punktów neutralnych transformatorów.

VII. OCHRONA ŚRODOWISKA

A EKSPLOATACJA URZĄDZEŃ I INSTALACJI

ELEKTROENERGETYCZNYCH

74 Jaka jest struktura produkcji energii w Polsce i jej skutki dla śro-

dowiska? (D i E)

Zasoby energetyczne Polski charakteryzują się niekorzystną struk-
turą, ponieważ ponad 99% zasobów stanowią paliwa stałe - węgiel
kamienny, brunatny, torf i drewno. Szacuje się, że 60% energii elek-
trycznej produkowanej w kraju uzyskuje się z węgla kamiennego,
33% z węgla brunatnego, 4% z gazu ziemnego i oleju opałowego a
tylko 3% z energii wodnej. Taka struktura pierwotnych nośników
energii powoduje duże zanieczyszczenie atmosferyczne występu-
jące w postaci emisji dwutlenku węgla, tlenków azotu, dwutlenku i
trójtlenku siarki i innych gazów. Dwu i trójtlenek siarki są związ-
kami toksycznymi. Ze względu na zawartość takich pierwiastków
jak arsen, kadm i ołów częściowo toksyczne są również pyły elek-
trowniane.

75 Jakie działania prowadzi się dla zmniejszenia zanieczyszczenia śro-

dowiska przez elektrownie? (D)

W celu zmniejszenia emisji zanieczyszczeń gazowych oraz pyłowych
w energetyce podejmuje się następujące działania:
¨ wzbogacanie paliw (węgla kamiennego),

¨ stosowanie elektrofiltrów o dużej skuteczności,

¨ ochronę przed wnikaniem wody wg tabeli 2.
Na przykład: oznaczenie obudowy IP00 oznacza brak ochrony przed
dotknięciem i dostawaniem się wody, oznaczenie IP21 oznacza
ochronę przed dotknięciem palcem i wodą padającą pionowo itd.

Tabela 2

Stopień ochrony urządzeń przed przedostawaniem się do ich wnętrza wody

(oznaczone drugą cyfrą w kodzie IP)

16 Jakie dodatkowe oznaczenia mogą występować przy kodzie

IP? (D)

Po symbolu IP i dwóch cyfrach oznaczających stopień ochrony
zapewniany przez obudowę według polskich norm, mogą być umiesz-
czone dodatkowe litery podawane przez producenta urządzenia.
Mogą one oznaczać wymiary próbnika dostępu, którym było badane
urządzenie (litery od A do D) lub dodatkowe warunki użytkowania
urządzenia np. ochronę przed wnikaniem wody w trakcie ruchu
wirnika (litera M) lub możliwość stosowania do określonych warun-
ków pogodowych po zapewnieniu dodatkowych środków ochrony
(litera W).

70 Kto może złożyć wniosek o ograniczenia dostawy energii? (D)

Wniosek o ograniczenie dostawy i poboru energii elektrycznej może
złożyć operator systemu. Operatorem systemu jest operator sieci
służącej do przesyłania i dystrybucji energii elektrycznej o napięciu
230 kV lub wyższym.
Plan wprowadzenia ograniczeń dostarczania i poboru energii elektrycz-
nej opracowany przez operatora sieci rozdzielczej musi być uzgod-
niony z operatorem systemu.
Plan podlega corocznej aktualizacji w terminie do dnia 31 sierpnia.

71 Co ma zawierać wniosek o ograniczenia dostawy energii? (D)

Wniosek, o którym mowa, powinien określać:
¨ rodzaj paliw i energii, dla których wnioskuje się ograniczenia,

¨ odbiorców, których ograniczenia dotyczą,

¨ grupy odbiorców, którzy powinny być wyłączeni z ograniczeń,

¨ czas trwania wnioskowanych ograniczeń.

72 Co należy rozumieć pod pojęciem operator systemu? (D)

Pod pojęciem operator należy rozumieć przedsiębiorstwo energetycz-
ne posiadające koncesję na przesyłanie energii elektrycznej, odpowia-
dające za ruch sieciowy lub przedsiębiorcę upoważnionego przez to
przedsiębiorstwo do prowadzenia ruchu sieciowego. Operator syste-
mu przesyłowego jest to operator sieci służącej do przesyłania i dys-
trybucji energii elektrycznej o napięciu 230 kV i wyższym na terenie
całego kraju.
Operator systemu rozdzielczego jest to operator sieci służącej do
przesyłu i rozdziału energii elektrycznej o napięciu nie wyższym niż
110 kV na obszarze określonym w koncesji.

73 Co ma zawierać harmonogram pracy transformatorów? (D)

Harmonogram pracy transformatorów jest przedstawiany w postaci
tabelarycznej i opisowej. Wpływ na decyzję o sposobie pracy
transformatorów mają:

17 Co to jest stopień ochrony IK? (D)

IK jest to określenie stopnia ochrony urządzeń i ich obudów przed
udarem mechanicznym. Stopień ten wprowadzony normą
PN-EN50102 obejmuje oznaczenie obudowy literami IK i liczbami
00, 01 itd. do 10. Każdej liczbie odpowiada wartość energii udaru
wytrzymywanej przez dane urządzenie, przy czym oznaczenie IK00
oznacza brak wytrzymałości na udar mechaniczny.

18 Jakie podstawowe wielkości znamionowe charakteryzują urzą-

dzenia elektroenergetyczne? (D)

Każde urządzenie elektryczne ma ściśle zdefiniowane wielkości
określające jego zdolność do pracy zgodnie z przeznaczeniem w wa-
runkach pracy normalnej i zakłóceniowej, tzw. dane znamionowe.
Do wielkości tych należą:
¨ napięcie znamionowe,

¨ prąd znamionowy ciągły,

¨ częstotliwość znamionowa,

¨ znamionowe warunki otoczenia, np. temperatura,

¨ obciążalność zwarciowa cieplna,

¨ obciążalność zwarciowa dynamiczna.
Napięcie, prąd znamionowy, częstotliwość i warunki otoczenia są
umieszczone na tabliczce znamionowej danego urządzenia. Inne
wielkości charakteryzujące urządzenie podawane są w katalogach.

19 Co to jest napięcie znamionowe urządzenia? (D)

Napięcie znamionowe urządzenia, jest to skuteczna wartość napięcia
międzyprzewodowego, na którą urządzenie zostało zbudowane i jest
oznaczone.
Rozróżnia się ponadto napięcie znamionowe izolacji określone jako
napięcie, do którego jest dostosowana i oznaczona izolacja urządze-
nia. Może ono być równe napięciu znamionowemu urządzenia lub
być wyższe od niego.
Określa się ponadto:

VI. ZASADY DYSPONOWANIA MOCĄ URZĄDZEŃ

PRZYŁĄCZONYCH DO SIECI

68 Jakie są warunki uruchomienia urządzeń zasilających rezerwo-

wych i dodatkowych? (D)

Operator sieci może uruchomić urządzenia rezerwowe przy spełnie-
niu warunków, które w zależności od uruchamianego urządzenia po-
winny w szczególności określać:
¨ zakres dopuszczalnej pracy jednostek wytwórczych,

¨ nastawienie parametrów układów wzbudzenia jednostek wytwórczych,

¨ sposób wykorzystania automatycznych układów regulacji napięć

w węzłach wytwórczych,

¨ zakresy regulacji przekładni transformatorów,

¨ zasady pracy układów automatycznej regulacji napięć transformatorów,

¨ parametry techniczne i lokalizację kompensatorów synchronicz-

nych, dławików i baterii kondensatorów,

¨ nastawienia zabezpieczeń oraz automatyki łączeniowej i regulacyj-

nej niezbędnych do samoczynnej likwidacji zakłóceń sieciowych,
regulacji rozpływów mocy biernej i poziomów napięcia,

¨ możliwości odtworzenia przebiegu zakłócenia przy użyciu rejestrato-

rów zakłóceń i zdarzeń.

69 Jakie są możliwości ograniczenia poboru mocy elektrycznej? (D)

Zasady dotyczące wprowadzania ograniczeń poboru mocy określone są
przez odnośne wymagania rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
11.03.2003 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu wprowadzania ogra-
niczeń w sprzedaży paliw stałych lub ciekłych, w dostarczaniu i poborze
paliw gazowych, energii elektrycznej i ciepła (Dz.U. Nr 59, poz. 518).
Ograniczenia polegają na ograniczaniu maksymalnego lub dobowego
poboru energii elektrycznej i dotyczą odbiorców o mocy zamówionej
powyżej 300 kW.
Ograniczenia w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej mogą być
wprowadzone po wyczerpaniu wszystkich możliwych środków słu-
żących zaspokojeniu potrzeb odbiorców.

Napięcie zasilania, jako wartość napięcia w punkcie dostawy. Punkt
dostawy jest to punkt sieci, dla którego zostały określone techniczne i
handlowe warunki dostawy energii elektrycznej.
Napięcie użytkowe, jako wartość napięcia w gnieździe wtyczkowym
lub na zaciskach urządzenia.

20 Co to jest prąd znamionowy urządzenia? (D i E)

Prąd znamionowy urządzenia jest to wartość skuteczna prądu, na
którą urządzenie zostało zbudowane i oznaczone. W warunkach
roboczych długotrwały (ciągły) przepływ prądu o wartości równej
prądowi znamionowemu nie powoduje wzrostu temperatury poszcze-
gólnych jego części urządzenia ponad temperaturę graniczną dopusz-
czalną długotrwale.

21 Co to jest obciążalność zwarciowa (wytrzymałość) cieplna urzą-

dzenia? (D i E)

Obciążalność zwarciowa cieplna urządzeń jest określona znamio-
nowym prądem l sekundowym. Jest to największa wartość skuteczna
prądu zwarciowego, który w określonych warunkach może przepły-
wać przez tory prądowe główne urządzeń przez czas wynoszący l se-
kundę i nie spowoduje w żadnej ich części przekroczenia temperatur
granicznych dopuszczalnych przy zwarciu dla tych części.

22 Co to jest obciążalność zwarciowa (wytrzymałość) dynamiczna

urządzenia? (D i E)

Obciążalność zwarciowa dynamiczna jest określona znamionowym
prądem szczytowym. Jest to największa dopuszczalna chwilowa
wartość prądu, który przepływając przez urządzenie nie spowoduje
uszkodzeń mechanicznych części przewodzących, izolacji ani też
części konstrukcyjnych danego urządzenia.

4) w ciągu każdego tygodnia 95% ze zbioru 10-minutowych średnich

wartości skutecznych:
a) składowej symetrycznej kolejności przeciwnej napięcia zasila-

jącego, powinno mieścić się w przedziale od 0% do 2% warto-
ści składowej kolejności zgodnej,

b) dla każdej harmonicznej napięcia zasilającego, powinno być

mniejsze lub równe wartościom określonym w tabeli zamiesz-
czonej w rozporządzeniu: współczynnik odkształcenia harmonicz-
nymi napięcia zasilającego THD, uwzględniający wyższe harmo-
niczne do rzędu 40, powinien być mniejszy lub równy 8%;

Dla grupy przyłączeniowej VI parametry techniczne energii elektrycz-
nej dostarczanej z sieci określa umowa sprzedaży energii elektrycznej
lub umowa przesyłowa.

Dla podmiotów zaliczanych do grup przyłączeniowych l–III i VI, do-
puszczalny czas trwania jednorazowej przerwy awaryjnej w dostar-
czaniu energii elektrycznej z sieci oraz dopuszczalny łączny czas trwa-
nia w ciągu roku wyłączeń awaryjnych określa umowa sprzedaży ener-
gii elektrycznej lub umowa przesyłowa.
Dla podmiotów zaliczanych do grup przyłączeniowych IV i V, do-
puszczalny czas trwania:
1) jednorazowej przerwy awaryjnej w dostarczaniu energii elektrycz-

nej z sieci nie może przekroczyć 24 godzin;

2) wyłączeń awaryjnych w ciągu roku, liczony dla poszczególnych

wyłączeń od momentu uzyskania przez przedsiębiorstwo energe-
tyczne informacji o wystąpieniu przerwy w dostarczaniu tej ener-
gii do chwili przywrócenia jej dostarczania, nie może przekroczyć
48 godzin.

Przedsiębiorstwo energetyczne, do którego sieci przyłączeni są od-
biorcy, może ustalić dopuszczalne poziomy zaburzeń parametrów tech-
nicznych energii elektrycznej nie powodujące pogorszenia parame-
trów określonych w rozporządzeniu.

23 Jakie są podstawowe wymagania Prawa energetycznego dotyczą-

ce eksploatacji urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych?
(D i E)

Zgodnie z postanowieniami Prawa energetycznego projektowanie,
produkcja, import, budowa oraz eksploatacja urządzeń, instalacji
i sieci elektroenergetycznych powinny zapewniać racjonalne
i oszczędne zużycie energii przy zachowaniu:
¨ niezawodności współdziałania z siecią,

¨ bezpieczeństwa obsługi i otoczenia przy spełnieniu wymagań

ochrony środowiska,

¨ zgodności z wymaganiami odrębnych przepisów, a w szczególno-

ści przepisów: Prawa budowlanego, o ochronie przeciwporażenio-
wej, o ochronie przeciwpożarowej, o dozorze technicznym,
o ochronie dóbr kultury, o muzeach, Polskich Norm lub innych
przepisów wynikających z technologii wytwarzania energii i ro-
dzaju stosowanego paliwa.

II. SŁUŻBY EKSPLOATACYJNE

I UPRAWNIENIA KWALIFIKACYJNE

24 Co to są służby eksploatacyjne w elektroenergetyce? (D i E)

Służby eksploatacyjne w elektroenergetyce obejmują stanowiska
pracy w zakresie:
¨ eksploatacji,

¨ dozoru.
Do eksploatacji zalicza się stanowiska osób wykonujących prace
w zakresie:
¨ obsługi,

¨ konserwacji,

¨ remontów,

¨ montażu,

¨ prac kontrolno-pomiarowych.

Dla podmiotów zaliczanych do grup przyłączeniowych I i II
1) wartość średnia częstotliwości, mierzonej przez 10 sekund w miej-

scach przyłączenia, powinna być zawarta w przedziale:
a) 50 Hz ± 1% (od 49,5 Hz do 50,5 Hz) przez 95% tygodnia,
b) 50 Hz + 4%/–6% (od 47 Hz do 52 Hz) przez 100% tygodnia;

2) w każdym tygodniu 95% ze zbioru 10-minutowych średnich wartości

skutecznych napięcia zasilającego powinno mieścić się w przedziale
odchyleń:
a) ±10% napięcia znamionowego dla sieci o napięciu znamionowym

110 kV i 220 kV,

b) +5%/ –10% napięcia znamionowego dla sieci o napięciu zna-

mionowym 400 kV;

3) przez 95% czasu każdego tygodnia wskaźnik długookresowego

migotania światła P

spowodowanego wahaniami napięcia zasila-

jącego nie powinien być większy od 0,8;

4) w ciągu każdego tygodnia 95% ze zbioru 10-minutowych średnich

wartości skutecznych:
a) składowej symetrycznej kolejności przeciwnej napięcia zasila-

jącego, powinno mieścić się w przedziale od 0% do 1% warto-
ści składowej kolejności zgodnej,

b) dla każdej harmonicznej napięcia zasilającego, powinno być

mniejsze lub równe wartościom określonym w tabeli zamiesz-
czonej w rozporządzeniu:

c) współczynnik odkształcenia harmonicznymi napięcia zasilają-

cego THD, uwzględniający wyższe harmoniczne do rzędu 40,
powinien być mniejszy lub równy 3%;

Dla podmiotów zaliczanych do grup przyłączeniowych III–V:
1) wartość średnia częstotliwości, mierzonej przez 10 sekund, powinna

być zawarta w przedziale:
a) 50 Hz ± 1% (od 49,5 Hz do 50,5 Hz) przez 95% tygodnia,
b) 50 Hz + 4%/ –6% (od 47 Hz do 52 Hz) przez 100% tygodnia;

2) w każdym tygodniu 95% ze zbioru 10-minutowych średnich wartości

skutecznych napięcia zasilającego powinno, wyłączając przerwy w zasi-
laniu, mieścić się w przedziale odchyleń ± 10% napięcia znamionowego;

3) przez 95% czasu każdego tygodnia wskaźnik długookresowego

migotania światła P

spowodowanego wahaniami napięcia zasila-

jącego nie powinien być większy od 1;

Do dozoru zalicza się osoby kierujące czynnościami osób wykonują-
cych prace w zakresie obsługi, konserwacji, remontów, montażu i kon-
trolno-pomiarowym oraz osoby na stanowiskach pracowników tech-
nicznych sprawujących nadzór nad eksploatacją urządzeń, instalacji i
sieci elektroenergetycznych.

25 Kto może zajmować się prowadzeniem ruchu i eksploatacją

urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych? (D i E)

Prowadzeniem ruchu urządzeń, instalacji i sieci elektroenerge-
tycznych mogą zajmować się osoby spełniające odpowiednie wy-
magania kwalifikacyjne, które szczegółowo są określone rozpo-
rządzeniem MGPiPS z dnia 28.04.2003 r. tzw. rozporządze-
niem o kwalifikacjach, zmienione przez rozporządzenie MGiP
z dnia 20.07.2005 r,
Wykaz osób upoważnionych do podejmowania decyzji ruchowych i
zakres ich uprawnień powinien znajdować się w dokumentacji eks-
ploatacyjno-ruchowej.
Prowadzeniu ruchu urządzeń elektroenergetycznych i utrzymywanie
urządzeń w należytym stanie technicznym powinny być prowadzone
zgodnie z procedurą określoną w instrukcji ruchu i eksploatacji opra-
cowanej dla danego rodzaju urządzenia, zatwierdzonej przez kierow-
nika zakładu.

26 Przy jakich urządzeniach wymagane jest stwierdzanie posiadania

kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją lub dozorem?
(D i E)

Urządzenia, instalacje i sieci, przy których eksploatacji jest wymaga-
ne posiadanie kwalifikacji zostały określone w załączniku nr l do roz-
porządzenia MGPiPS z dnia 28.04.2003 (tzw. rozporządzenie o kwa-
lifikacjach).
Grupa l (elektryczna) „Urządzenia, instalacje i sieci elektroenerge-
tyczne wytwarzające, przetwarzające, przesyłające i zużywające
energię elektryczną” obejmuje:
1) urządzenia prądotwórcze, przyłączone do krajowej sieci elektro-

energetycznej bez względu na wysokość napięcia znamionowego,

nutowych średnich wartości skutecznych napięcia zasilającego

¨ wskaźnik długookresowego migotania światła P

spowodowane-

go wahaniami napięcia zasilającego określony dla 95% czasu każ-
dego tygodnia

¨ w ciągu każdego tygodnia 95% ze zbioru 10-minutowych średnich

wartości skutecznych w odpowiednim przedziale powinny się mieścić:
• wartości składowej symetrycznej kolejności przeciwnej napięcia

zasilającego,

• wartości napięcia poszczególnych harmonicznych napięcia

zasilającego

• współczynnik odkształcenia harmonicznymi napięcia zasilają-

cego THD, uwzględniający wyższe harmoniczne do rzędu 40.

Warunkiem utrzymania dolnych parametrów napięcia zasilającego w gra-
nicach określonych w rozporządzeniu jest pobieranie przez odbiorcę mocy
nie większej od mocy umownej, przy współczynniku tg

j nie większym

niż 0,4.

Przez współczynnik odkształcenia harmonicznymi napięcia zasilają-
cego THD, należy rozumieć współczynnik określający łącznie wy-
ższe harmoniczne napięcia (u

), obliczany według wzoru:

Przez wskaźnik długookresowego migotania światła P

,, należy rozu-

mieć wskaźnik obliczany na podstawie sekwencji 12 kolejnych war-
tości wskaźników krótkookresowego migotania światła P

(mierzo-

nych przez 10 minut) występujących w okresie 2 godzin, według wzoru:

67 Jakie są wymagania standardów jakości energii elektrycznej dla

poszczególnych grup przyłączeniowych? (D)

W rozporządzeniu MG z dnia 04.05.2007 r. określono następujące
standardy jakościowe dla sieci, funkcjonującej bez zakłóceń:

THD =

h = 2

)

i = 1

sti

2) urządzenia, instalacje i sieci elektroenergetyczne o napięciu nie

wyższym niż l kV,

3) urządzenia, instalacje i sieci o napięciu znamionowym powyżej l kV,
4) zespoły prądotwórcze o mocy powyżej 50 kW,
5) urządzenia elektrotermiczne,
6) urządzenia do elektrolizy,
7) sieci elektrycznego oświetlenia ulicznego,
8) elektryczna sieć trakcyjna,
9) elektryczne urządzenia w wykonaniu przeciwwybuchowym,
10) aparatura kontrolno-pomiarowa oraz urządzenia i instalacje auto-

matycznej regulacji; sterowania i zabezpieczeń urządzeń i instala-
cji wymienionych w punktach od l do 9.

do grupy l zalicza się również:
11) urządzenia techniki wojskowej lub uzbrojenia,
12) urządzenia ratowniczo-gaśnicze i ochrony granic.
Grupa 2 rozporządzenia dotyczy urządzeń cieplnych, Grupa 3 urzą-
dzeń gazowych.

27 Jaką wiedzą powinny się wykazać osoby zatrudnione na stanowi-

skach eksploatacji? (D i E)

Osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci na
stanowiskach eksploatacji, w celu uzyskania potwierdzenia posiada-
nych kwalifikacji, powinny wykazać się w zależności od eksploato-
wanych urządzeń, instalacji i sieci wiedzą z zakresu:
¨ zasad budowy, działania oraz warunków technicznych obsługi

urządzeń, instalacji i sieci,

¨ zasad eksploatacji oraz instrukcji eksploatacji urządzeń, instalacji

i sieci,

¨ zasad i wymagań bezpieczeństwa pracy i ochrony przeciwpożaro-

wej oraz umiejętności udzielania pierwszej pomocy,

¨ instrukcji postępowania w razie awarii, pożaru lub innego za-

grożenia bezpieczeństwa obsługi urządzeń lub zagrożenia życia,
zdrowia i środowiska, w tym znajomości telefonów i systemów
alarmowych.

Zakres egzaminu zależy od rodzaju wykrywanych prac tj. obsługi,
konserwacji, remontów, montażu lub prac kontrolno-pomiarowych.

Podmioty zaliczane do grup przyłączeniowych I–III i VI, przyłączone
bezpośrednio do sieci o napięciu znamionowym wyższym niż 1 kV,
opracowują instrukcję, dla należących do nich urządzeń, instalacji i
sieci, z uwzględnieniem warunków określonych w instrukcji opraco-
wanej dla sieci, do której są przyłączone.

65 Co to jest ciągłość zasilania i niezawodność sieci elektrycznej (D)

Ciągłość zasilania jest to zdolność sieci przesyłowej i rozdzielczej do
zapewnienia uzgodnionej wielkości dostawy lub odbioru energii elek-
trycznej o określonej jakości i niezawodności. Ciągłość dostaw i od-
bioru energii związana jest ze zbilansowaniem podaży mocy ze źró-
deł wytwórczych i z innych sieci z zapotrzebowaniem podmiotów przy-
łączonych do sieci. Ciągłość dostaw i odbioru energii przedsiębior-
stwo sieciowe zapewnia przez utrzymanie odpowiednich rezerw mocy
i odpowiedniej struktury sieci.
Niezawodność jest to zdolność sieci przesyłowej i rozdzielczej do
zapewnienia uzgodnionej w umowie wielkości dostawy lub odbioru
mocy i energii elektrycznej w określonym punkcie dostawy. Zależy
ona głównie od struktury węzła (liczba linii w węźle, rodzaj rozdziel-
ni) i przyłącza oraz od niezawodności pracy tych elementów. Jako
standardowe parametry niezawodności dostawy energii przyjmuje się:
¨ roczny łączny czas awaryjnych przerw w dostawie energii,

¨ dopuszczalny czas jednej przerwy w dostawie energii,

¨ dopuszczalną liczbę przerw w dostawie energii w ciągu roku.
Efektywność funkcjonowania wiąże się jest z poziomami napięć, z
wyborem punktów podziału sieci, kompensacją mocy biernej i wiel-
kością strat technicznych i handlowych.

66 Co to są standardy jakościowe obsługi odbiorców energii elek-

trycznej? (D)

Standardy jakościowe energii elektrycznej określają następujące pa-
rametry:
¨ wartość średnia częstotliwości, mierzonej przez 10 sekund w miej-

scach przyłączenia

¨ odchylenie napięcia określane jako wartość 95% ze zbioru 10-mi-

28 Jaką wiedzą powinny się wykazać osoby zatrudnione na stanowi-

skach dozoru? (D)

Osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci na
stanowiskach dozoru, w celu uzyskania potwierdzenia posiadanych
kwalifikacji, powinny wykazać się w zależności od eksploatowanych
urządzeń, instalacji i sieci wiedzą z zakresu:
¨ przepisów dotyczących przyłączania urządzeń i instalacji sieci, do-

starczania paliw i energii oraz prowadzenia ruchu i eksploatacji
urządzeń, instalacji i sieci,

¨ przepisów i zasad postępowania przy programowaniu pracy urzą-

dzeń, instalacji i sieci, z uwzględnieniem zasad racjonalnego użyt-
kowania paliw i energii,

¨ przepisów dotyczących eksploatacji, wymagań w zakresie prowa-

dzenia dokumentacji technicznej i eksploatacyjnej oraz stosowa-
nia instrukcji eksploatacji urządzeń, instalacji i sieci,

¨ przepisów dotyczących budowy urządzeń, instalacji i sieci oraz

norm i warunków technicznych, jakim one powinny odpowiadać,

¨ przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochro-

ny przeciwpożarowej, z uwzględnieniem udzielania pierwszej po-
mocy oraz wymagań ochrony środowiska,

¨ zasad postępowania w razie awarii, pożaru lub innego zagrożenia

bezpieczeństwa ruchu urządzeń przyłączonych do sieci,

¨ zasad dysponowania mocą urządzeń przyłączonych do sieci,

¨ zasad i warunków wykonywania prac kontrolno-pomiarowych

i montażowych.

29 Jak uzyskuje się uprawnienia kwalifikacyjne osób zajmujących

się eksploatacją i dozorem? (D i E)

Stwierdzenie kwalifikacji pracownika następuje na podstawie egza-
minu kwalifikacyjnego. Egzamin przeprowadza Komisja Kwalifi-
kacyjna powołana przez URE (Urząd Regulacji Energetyki). Egza-
min przeprowadza się w oparciu o pisemny wniosek o sprawdzenie
kwalifikacji. We wniosku należy określić rodzaj urządzeń dla których
eksploatacji lub dozoru chce się uzyskać uprawnienia oraz zakres tych
uprawnień.

64 Jak ma odbywać się prowadzenie ruchu i eksploatacja sieci i insta-

lacji elektroenergetycznych? (D)

Ustawa Prawo energetyczne z dnia 10.04.1997 r. stanowi, że przed-
siębiorstwa zajmujące się przesyłaniem i dystrybucją energii do od-
biorców mają obowiązek utrzymywać zdolność urządzeń, instalacji
i sieci do realizacji dostawy energii w sposób ciągły i niezawodny,
przy zachowaniu obowiązujących wymagań jakościowych. Rozporzą-
dzenie MG z dnia 04.05.2007 r. w sprawie szczegółowych warunków
funkcjonowania systemu elektroenergetycznego zobowiązuje do pro-
wadzenia ruchu i eksploatacji sieci zgodnie z instrukcją opracowaną i
udostępnianą przez właściwego operatora.

Instrukcja określa procedury i sposób wykonywania czynności zwią-
zanych z ruchem sieciowym i eksploatacją sieci, w szczególności:
¨ ogólna charakterystykę techniczną sieci, urządzeń i instalacji przyłą-

czonych do sieci (napięcia, prądy znamionowe, układy połączeń itp.)

¨ czynności i procedury ruchowe (przyłączania i odłączania od sieci

instalacji i innych sieci);

¨ zakres przeprowadzania okresowych przeglądów i kontroli stanu

technicznego

¨ sposób postępowania w przypadku zagrożeń ciągłości dostarcza-

nia energii elektrycznej lub wystąpienia awarii

¨ procedury wprowadzania przerw i ograniczeń w dostarczaniu ener-

gii elektrycznej;

¨ sposób prowadzenia ruchu sieciowego, w tym:

• programowania pracy sieci,
• prowadzenia dokumentacji ruchu sieciowego,
• zakres współpracy ruchowej i eksploatacyjnej z innymi sieciami;

Instrukcja dla sieci przesyłowej określa dodatkowo:
¨ sposób bilansowania i prowadzenia rozliczeń za energię elektryczną,

¨ sposób kontraktowania, wykorzystywania i rozliczeń rezerw,

¨ zasady i warunki wymiany międzysystemowej.

Instrukcja dla sieci rozdzielczej określa także sposób realizacji umów
sprzedaży energii elektrycznej w zakresie nieobjętym w instrukcji
opracowanej dla sieci przesyłowej.

Formularze świadectw dla grupy I (elektroenergetycznej) są druko-
wane w dwóch wersjach:
1) z wykazem 10 podgrup urządzeń określonych załącznikiem nr l do

rozporządzenia MGPiPS z 28.04.2003, dla których może być wnio-
skowane sprawdzenie kwalifikacji,

2) do samodzielnego wypełnienia przez Komisję Kwalifikacyjną.

Druk ten umożliwia wpisanie koniecznych ograniczeń przyzna-
nych uprawnień.

30 Jaki zakres uprawnień kwalifikacyjnych może być przyznany

osobie ubiegającej się o sprawdzenie kwalifikacji? (D i E)

Uprawnienia kwalifikacyjne przyznawane są dla urządzeń o napięciu
znamionowym:
¨ nie wyższym niż l kV,

¨ powyżej l kV.
Uprawnienia kwalifikacyjne dla grupy I, obejmującej urządzenia,
instalacje i sieci elektroenergetyczne, przyznawane są dla 10 podgrup
urządzeń wymienionych w załączniku nr l do rozporządzenia
MGPiPS z 28.04.2003 (patrz pytanie 26).
Dla osób eksploatacji, które uzyskały uprawnienia w zakresie prac
kontrolno-pomiarowych określa się zakres tych prac, np. pomiary
ochrony przeciwporażeniowej, pomiary w pełnym zakresie do 15 kV
itp. Zakres ten jest wpisywany do świadectwa kwalifikacyjnego.

62 Jakie są zasady racjonalnego użytkowania urządzeń i instalacji

oświetleniowych? (D)

Racjonalne oświetlenie wnętrz polega na:
¨ stosowaniu źródeł światła o wysokiej skuteczności świetlnej,

¨ stosowaniu nowoczesnych opraw o wysokiej sprawności,

¨ systematycznym czyszczeniu opraw,

¨ dzieleniu oświetlenia na strefy,

¨ powszechnym stosowaniu oświetlenia mieszanego, polegającego

na przyjęciu mniejszego natężenia oświetlenia ogólnego i dodat-
kowym oświetleniu miejsca pracy.

Racjonalne oświetlenie zewnętrzne polega na:
¨ stosowaniu źródeł światła i opraw oświetleniowych o wysokiej

sprawności,

¨ właściwym doborze poziomu natężenia oświetlenia,

¨ stosowaniu sterowania oświetleniem, np. za pomocą przekaźników

zmierzchowych,

¨ systematycznej konserwacji opraw.

63 Jakie zakłócenia mogą wystąpić w dostawie energii elektrycznej? (D)

Zakłócenia dostawy energii elektrycznej mogą dotyczyć:
¨ ciągłości zasilania, a mianowicie przerw w zasilaniu,

¨ zapadów napięcia tj. krótkich przerw nie przekraczających zwykle

l minuty,

¨ wahań napięcia tj. serii zmian wartości napięcia występujących z

częstością rzędu 10 razy na sekundę,

¨ odkształcenia krzywej napięcia od sinusoidy tj. występowania

wyższych harmonicznych,

¨ asymetrii napięcia tj. różnic wartości napięć między poszczegól-

nymi fazami.

Dopuszczalne wartości poszczególnych rodzajów zakłóceń są okre-
ślone przepisami lub wynikają z wyników analiz jakości i ciągłości
zasilania przeprowadzanych przez dostawcę energii.

III. DOKUMENTACJA TECHNICZNO-EKSPLOATACYJNA

URZĄDZEŃ, INSTALACJI I SIECI

ELEKTROENERGETYCZNYCH

31 Co to jest dokumentacja techniczno-eksploatacyjna? (D)

Obowiązek przygotowania dokumentacji techniczno-eksploatacyjnej
urządzeń elektrycznych wynika z rozporządzeń wydanych na podsta-
wie ustaw: Prawo energetyczne i Prawo budowlane. Zgodnie z wy-
maganiem prawa energetycznego dla prawidłowej i bezpiecznej eks-
ploatacji urządzeń i instalacji elektroenergetycznych konieczne jest
opracowanie szczegółowych instrukcji określających całokształt pra-
cy urządzeń w oparciu o dokumentację techniczną urządzenia. Obo-
wiązek zabezpieczenia dokumentacji technicznej wynika również z
postanowień prawa budowlanego, które przy realizacji obiektu bu-
dowlanego warunkuje otrzymanie pozwolenia na budowę od przedło-
żenia zatwierdzonej i uzgodnionej dokumentacji. Każde urządzenie
elektryczne jest wykonywane według projektu technicznego, który
zawiera zbiór obliczeń, rysunków i inne niezbędne dokumenty mię-
dzy innymi wyniki badań na zgodność z Warunkami Technicznymi
Odbioru (WTO) opracowanymi na podstawie obowiązujących norm.
Użytkownik łącznie z urządzeniem otrzymuje Dokumentację Tech-
niczno-Ruchową (DTR), w której określone są ogólne zasady instalo-
wania i eksploatacji urządzeń.

32 Co ma zawierać dokumentacja techniczna urządzenia? (D)

W zależności od rodzaju urządzenia dokumentacja techniczna obejmuje:
¨ projekt techniczny z naniesionymi zmianami powykonawczymi,

¨ dokumentację fabryczną dostarczoną przez dostawcę urządzenia

obejmującą w szczególności:
• dokumentację techniczno-ruchową,
• atesty, świadectwa, karty gwarancyjne, certyfikaty i instrukcje

obsługi,

• protokoły kwalifikujące do właściwej kategorii zagrożenia

pożarowego i wybuchowego (w zależności od potrzeb).

Przesył mocy biernej powoduje dodatkowe obciążenie prądowe
elementów układu elektroenergetycznego, ograniczając ich prze-
pustowość, powoduje dodatkowe spadki napięcia i zwiększenie strat
mocy i energii. Te ujemne skutki związane z przesyłem mocy bier-
nej są tym większe, im mniejsza jest wartość współczynnika mocy
(cos

j).

61 Jak użytkować urządzenia elektryczne, aby zmniejszyć straty

energii? (D)

Racjonalne gospodarowanie energią elektryczną polega na takim pro-
wadzeniu eksploatacji, aby straty były możliwie jak najmniejsze.
Dla zmniejszenia strat mocy i energii, a więc poprawy efektywności
użytkowania energii elektrycznej podejmowane mogą być działania
inwestycyjne i eksploatacyjne.
Do inwestycyjnych metod zmniejszania strat mocy i energii w sie-
ciach elektroenergetycznych należą:
¨ zwiększenie przekroju przewodów i kabli,

¨ budowa nowych linii,

¨ instalowanie baterii kondensatorów do poprawy współczynnika

mocy,

¨ wymiana transformatorów na jednostki o mniejszych stratach.
Do eksploatacyjnych metod zmniejszania strat należy:
¨ utrzymanie możliwie wysokiego poziomu napięcia,

¨ stosowanie racjonalnych schematów układów sieciowych,

¨ opracowanie harmonogramów prac zapewniających zmniejszenie

poboru mocy w okresie szczytów dobowych,

¨ wykorzystywanie urządzeń o korzystniejszych wskaźnikach zu-

życia energii,

¨ ograniczenie czasu pracy urządzeń o niskiej sprawności,

¨ bieżąca kontrola zużycia energii w procesach produkcyjno-tech-

nologicznych,

¨ właściwa konserwacja urządzeń,

¨ ograniczenie pracy jałowej silników i transformatorów,

¨ kontrola dotrzymania odpowiednich parametrów procesu techno-

logicznego.

33 Co ma zawierać dokumentacja eksploatacyjna urządzenia? (D)

Dokumentacja eksploatacyjna obejmuje:
¨ dokumenty przyjęcia urządzenia do eksploatacji, w tym protokoły

z przeprowadzonych prób, rozruchu i ruchu próbnego,

¨ instrukcje eksploatacji oraz instrukcje ruchu i eksploatacji,

¨ książki i raporty pracy urządzeń z zapisami występujących za-

kłóceń i uszkodzeń w zakresie ustalonym w instrukcji,

¨ dokumenty dotyczące przewidzianych w instrukcji okresowych

kontroli, oględzin, przeglądów i zabiegów konserwacyjno-remon-
towych,

¨ protokoły zawierające wyniki badań i pomiarów eksploatacyjnych,

¨ protokoły kontroli okresowej,

¨ książki obiektu budowlanego.
Dokumentacja eksploatacyjna urządzenia powinna być na bieżąco
aktualizowana.

34 Co to jest instrukcja eksploatacji? (D)

Instrukcja eksploatacji jest to zatwierdzona przez pracodawcę in-
strukcja określająca procedury i zasady wykonywania czynności
niezbędnych dla bezpiecznego wykonywania pracy przy urządze-
niach i instalacjach elektroenergetycznych. Instrukcję eksploatacji
opracowuje się na podstawie odpowiednich przepisów oraz doku-
mentacji producenta.

35 Co musi zawierać instrukcja eksploatacji? (D)

Instrukcja eksploatacji (zwana dawniej instrukcją ruchu i eksploatacji)
powinna zawierać procedury i zasady wykonywania czynności zwią-
zanych z ruchem sieciowym i eksploatacją sieci, a w szczególności:
¨ zasady przyłączania do sieci urządzeń, instalacji i innych sieci,

¨ zakres, zasady i terminy przeprowadzania okresowych przeglądów

i kontroli stanu technicznego sieci oraz przyłączonych do niej
urządzeń, instalacji i innych sieci,

¨ zasady postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń ciągłości

dostarczania energii elektrycznej lub wystąpienia awarii sieci,

V. RACJONALNE UŻYTKOWANIE ENERGII

I PROGRAMOWANIE PRACY URZĄDZEŃ

ELEKTROENERGETYCZNYCH

59 Jakie straty towarzyszą procesowi wytwarzania, przetwarzania,

przesyłu i użytkowania energii elektrycznej? (D)

Straty mocy i energii w urządzeniach elektroenergetycznych można
podzielić na:
¨ straty eksploatacyjne,

¨ straty spowodowane nieodpowiednią konserwacją urządzeń,

¨ straty związane z marnotrawstwem energii,

¨ straty handlowe.
Straty eksploatacyjne to straty wywołane przepływem prądu oraz straty
w izolacji i w rdzeniach magnetycznych wywołane obecnością napię-
cia. Główne znaczenie mają straty obciążeniowe, których wartość jest
proporcjonalna do kwadratu natężenia prądu i do rezystancji toru prą-
dowego, np. przewodu, uzwojenia, itp. Straty dielektryczne w izolacji,
proporcjonalne do kwadratu napięcia oraz straty w rdzeniach (np. trans-
formatorów), zwane stratami jałowymi, mają mniejsze znaczenie.
Straty spowodowane nieprawidłową konserwacją urządzeń mogą
występować zarówno w urządzeniach elektrycznych, jak i w urządze-
niach produkcyjnych zasilanych energią elektryczną.
Straty związane z marnotrawstwem energii występują na skutek
nieracjonalnego łub zbędnego użytkowania urządzeń.
Straty handlowe, powstają przy rozliczeniach za energię elektryczną
i mogą powstawać w wyniku nieprawidłowości pomiaru rozliczenio-
wego energii oraz poboru energii pozalicznikowej tj. kradzieży energii.

60 Co może spowodować wzrost strat mocy i energii? (D)

Istotny wpływ na wartość strat mają:
¨ nieracjonalne użytkowanie urządzeń elektrycznych,

¨ nieodpowiednie opomiarowanie odbiorców,

¨ okrężny przepływ energii,

¨ zbędny przesył mocy biernej.

¨ procedury wprowadzania przerw i ograniczeń w dostarczaniu energii

elektrycznej,

¨ sposób prowadzenia ruchu sieci, w tym:

• programowanie pracy sieci,
• prowadzenie dokumentacji ruchu sieciowego,
• zakres współpracy ruchowej i eksploatacyjnej z przyłączonymi

do sieci instalacjami, urządzeniami i innymi sieciami.

Instrukcja ruchu i eksploatacji urządzenia może się składać z części
ogólnej i części szczegółowej.

36 Co ma zawierać część ogólna instrukcji eksploatacji? (D)

Część ogólna instrukcji eksploatacji powinna zawierać następujące
informacje:
¨ przedmiot instrukcji tj. określenie jakiego urządzenia lub grupy

urządzeń dotyczy instrukcja oraz dla kogo jest ona przeznaczona z
podaniem wymaganych kwalifikacji,

¨ podstawę opracowania instrukcji, określające przepisy, dokumen-

tację fabryczną, potwierdzenie przyjęcia do eksploatacji itp.,

¨ klauzulę zatwierdzenia instrukcji do stosowania z podaniem na-

zwiska i podpisem osoby zatwierdzającej.

37 Co ma zawierać część szczegółowa instrukcji eksploatacji? (D)

Część szczegółowa instrukcji eksploatacji powinna zawierać nastę-
pujące informacje:
¨ ogólną charakterystykę urządzenia określającą przeznaczenie urzą-

dzenia, podstawowe parametry, schematy i układy połączeń, typy
aparatury, rodzaje i wielkości zabezpieczeń,

¨ zasady obsługi urządzenia z określeniem czynności związanych

z uruchomieniem i zatrzymaniem urządzenia przy pracy normalnej
z podaniem czynności łączeniowych,

¨ zasady postępowania w przypadku awarii, pożaru lub innych

zakłóceń w pracy urządzenia z podaniem kolejności czynności
jakie należy wykonać,

¨ obowiązki osób obsługi, określając zakres tych obowiązków i upraw-

nień oraz sposób prowadzenia zapisów ruchowych, odczytów wska-

nięcia awarii w sieci, lub do układu pomiarowo-rozliczeniowego;

¨ zabezpieczenia przed uszkodzeniem układu pomiarowo-rozlicze-

niowego i plomb umieszczonych przez dostawcę;

¨ niezwłocznego informowania o zauważonych wadach lub uster-

kach mogących mieć na pomiar i rozliczenia energii oraz o nie-
właściwych jej parametrach;

¨ dostosowania swoich urządzeń do zmienionych warunków funk-

cjonowania sieci, o których został uprzednio powiadomiony.

57 Kiedy można zainstalować przedpłatowy układ pomiarowo-roz-

liczeniowy? (D)

Przedsiębiorstwo energetyczne może zainstalować przedpłatowy układ
pomiarowo-rozliczeniowy jeżeli:
¨ odbiorca nie uregulował w terminie należności za energię dwu-

krotnie w ciągu kolejnych 12 miesięcy,

¨ odbiorca nie ma tytułu prawnego do obiektu,

¨ odbiorca użytkuje obiekt lub lokal dorywczo.

58 Kto ponosi koszty zakupu, zainstalowania przedpłatowego układu

pomiarowo-rozliczeniowego? (D)

Koszty zakupu i zainstalowania układu pomiarowo-rozliczeniowego
ponosi odbiorca.
Na żądanie odbiorcy przedsiębiorstwo energetyczne ma obowiązek
dokonać sprawdzenia prawidłowości działania układu pomiarowo-rozli-
czeniowego w ciągu nie dłużej niż 14 dni.
Koszty sprawdzania i badań układów pomiarowo-rozliczeniowych
ponoszą odbiorcy.

zań przyrządów kontrolno-pomiarowych z podaniem ich terminów,

¨ wymagania w zakresie konserwacji urządzenia określające zakres

planowanych oględzin, przeglądów i terminy ich przeprowadzania,
zakres planowych prób i badań oraz pomiarów kontrolnych z poda-
niem terminów ich przeprowadzania,

¨ zasady kwalifikowania urządzenia do remontu,

¨ wymagania dotyczące ochrony przed porażeniem, pożarem, wybuchem

i inne wymagania w zakresie bezpieczeństwa obsługi urządzeń i oto-
czenia określając rodzaj stosowanego sprzętu bhp, sposób powia-
damiania w przypadku porażenia, pożaru lub awarii, rodzaj i sposób
użycia sprzętu przeciwpożarowego w przypadku wystąpienia pożaru.

38 Jak odbywa się przyjmowanie urządzeń do eksploatacji? (D)

Przyjęcia do eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych nowych,
przebudowywanych lub po remoncie dokonuje komisyjnie kierownik
zakładu z udziałem osób zajmujących się eksploatacją i spełniających
odpowiednie wymagania kwalifikacyjne.
Przyjęcie urządzenia elektrycznego do eksploatacji może nastąpić po:
¨ sprawdzeniu kompletności dokumentacji technicznej,

¨ przeprowadzeniu prób i pomiarów w zakresie umożliwiającym

stwierdzenie czy urządzenie odpowiada warunkom technicznym,

¨ sprawdzeniu czy urządzenie jest dopuszczone do ruchu lub obrotu

zgodnie z obowiązującymi przepisami (znak bezpieczeństwa,
atest, certyfikat),

¨ sprawdzeniu czy został przeprowadzony odbiór techniczny przez

organ dozoru technicznego, jeżeli takiemu odbiorowi podlega,

¨ sprawdzeniu czy stan urządzenia i miejsca jego użytkowania od-

powiada warunkom technicznym oraz wymogom bezpieczeństwa
pracy, ochrony przeciwporażeniowej i przeciwpożarowej,

¨ sporządzeniu protokołu przyjęcia urządzenia do eksploatacji.

39 Co powinien zawierać protokół przyjęcia urządzenia do eks-

ploatacji? (D)

Protokół przyjęcia urządzenia do eksploatacji powinien zawierać:
¨ wyniki z przeprowadzonych prób i pomiarów odbiorczych,

54 Co to jest sieć przesyłowa i sieć rozdzielcza? (D)

Sieć przesyłowa jest to sieć elektroenergetyczna służąca do przesyłu
energii elektrycznej o napięciu znamionowym wyższym niż 110 kV.
Sieć rozdzielcza jest to sieć elektroenergetyczna służąca do przesyłu i
dystrybucji (rozdziału) energii elektrycznej o napięciu znamionowym
nie wyższym niż 110 kV.

55 Jakie są obowiązki dostawcy energii elektrycznej? (D)

Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem i dystry-
bucją energii jest obowiązane do:
¨ dostarczania energii elektrycznej zgodnie z obowiązującymi stan-

dardami i na warunkach określonych w umowie sprzedaży energii
elektrycznej lub umowie przesyłowej,

¨ zainstalowanie na własny koszt układów pomiarowo-rozliczenio-

wych dla odbiorców grup IV do VI zasilanych na napięciu nie prze-
kraczającym l kV,

¨ informowanie z odpowiednim wyprzedzeniem o planowanych prze-

rwach w dostawie energii,

¨ niezwłocznego likwidowania zakłóceń w dostawie energii,

¨ umożliwienia odbiorcy dostępu do układów pomiarowych stano-

wiących podstawę rozliczeń za dostarczoną energię oraz kontroli
prawidłowości ich wskazań.

56 Jakie są obowiązki odbiorcy energii elektrycznej? (D)

Odbiorca energii obowiązany jest do:
¨ pobierania mocy i energii zgodnie z obowiązującymi przepisami

i umową;

¨ utrzymywania w należytym stanie należących do niego sieci i urzą-

dzeń;

¨ terminowego regulowania należności za energię elektryczną oraz

innych należności związanych z dostarczaniem tej energii;

¨ umożliwienia upoważnionym przedstawicielom przedsiębiorstwa

energetycznego dostępu wraz z niezbędnym sprzętem, w obiekcie
odbiorcy, w celu przeprowadzania prac eksploatacyjnych lub usu-

¨ wykaz ewentualnych usterek ze wskazaniem terminu ich usunięcia,

¨ wykaz dokumentów technicznych, materiałów i części zamiennych,

¨ stwierdzenie, czy spełnione są wymagania bhp oraz ochrony

przeciwporażeniowej i przeciwpożarowej,

¨ stwierdzenie, czy urządzenie może być przyjęte do eksploatacji.

40 Kiedy można wstrzymać ruch urządzenia elektroenergetycznego?

(D)

Ruch urządzenia należy wstrzymać w razie stwierdzenia uszkodzeń
lub zakłóceń uniemożliwiających normalną eksploatację, a szczegól-
nie, gdy uszkodzenie urządzenia zagraża bezpieczeństwu obsługi
i otoczenia lub niezawodności ruchu.

41 Co to są okresowe kontrole stanu technicznego urządzeń? (D)

Utrzymanie należytego stanu technicznego urządzeń, instalacji i sieci
elektroenergetycznych i ocena ich stanu technicznego wymaga:
¨ przeprowadzania okresowej kontroli polegającej na sprawdzeniu

stanu ich sprawności technicznej i wartości użytkowej,

¨ wykonywania okresowych badań i pomiarów w odniesieniu do

urządzeń i instalacji w obiektach budowlanych.

Okresowe kontrole stanu technicznego mające na celu zabezpieczenie
należytego stanu technicznego mogą być realizowane w czasie
oględzin i przeglądów.
Terminy oględzin i przeglądów określa instrukcja ruchu i eksploatacji.

42 Jaki jest zakres i terminy przeprowadzania oględzin urządzeń

elektroenergetycznych? (D i E)

Podczas przeprowadzania oględzin należy w szczególności spraw-
dzić stan:
¨ widocznych części urządzenia,

¨ osłon zabezpieczających,

¨ ochrony przeciwporażeniowej,

¨ napisów informacyjnych, ostrzegawczych oraz oznaczeń,

¨ gotowości ruchowej urządzeń automatyki i sterowania.

śla warunki przyłączenia w terminie 14 dni od dnia złożenia kom-
pletnego wniosku dla odbiorców zaliczonych do IV, V i VI grupy
przyłączeniowej. Dla I, II i III grupy termin wydania warunków
wynosi od l do 3 miesięcy, Warunki przyłączenia ważne są 2 lata od
dnia ich określenia.

51 Co powinna określać umowa o przyłączenie? (D)

Umowa o przyłączenie powinna określać w szczególności:
¨ strony i przedmiot zawieranej umowy,

¨ termin realizacji,

¨ wysokość i sposób regulowania opłaty za przyłączenie,

¨ miejsce rozgraniczenia własności sieci między przedsiębiorstwem

energetycznym a przyłączanym podmiotem,

¨ sposób koordynacji prac obu stron,

¨ terminy prób i pomiarów dla odbiorów częściowych i końcowych,

¨ planowane ilości energii pobieranej oraz termin zawarcia umowy

o sprzedaży lub umowy o świadczeniu usług przesyłu energii,

¨ warunki udostępnienia nieruchomości w celu budowy i przyłączenia,

¨ termin ważności,

¨ odpowiedzialność obu stron.
Umowa stanowi podstawę do rozpoczęcia prac projektowych i mon-
tażowych.

52 Co to jest moc przyłączeniowa? (D)

Moc przyłączeniowa jest to moc czynna planowana do pobierania lub
wprowadzenia do sieci, określona w umowie o przyłączenie jako war-
tość maksymalna ze średnich wartości 15 minutowych. Moc przyłą-
czeniowa służy do zaprojektowania przyłącza.

53 Co to jest przyłącze? (D)

Jest to odcinek lub element sieci służący do połączenia urządzeń,
instalacji lub sieci odbiorcy o wymaganej przez niego mocy przyłą-
czeniowej z siecią przedsiębiorstwa energetycznego świadczącego
usługę przesyłania energii elektrycznej;

Oględziny powinny być przeprowadzane w terminach określonych
w instrukcji ruchu i eksploatacji, jednak nie rzadziej niż to podano
w instrukcji producenta.

43 Jaki jest zakres i terminy przeprowadzania przeglądów urządzeń

elektroenergetycznych? (D i E)

Podczas przeprowadzania przeglądów należy w szczególności wykonać:
¨ pełne oględziny urządzenia,

¨ ocenę stopnia zużycia lub zauważonych usterek,

¨ sprawdzenie prawidłowości wskazań aparatury kontrolno-pomiarowej,

¨ badania i pomiary eksploatacyjne, obejmujące m.in.:

• pomiary podstawowych parametrów technicznych określających

wydajność i sprawność urządzenia,

• badania skuteczności ochrony przeciwporażeniowej i rezystancji

izolacji.

Terminy i zakres przeglądów powinny wynikać z przeprowadzonych
oględzin i oceny stanu technicznego urządzeń i powinny być określo-
ne w instrukcji ruchu i eksploatacji.
Wyniki pomiarów powinny odpowiadać wartościom podanym w do-
kumentacji technicznej urządzenia lub w instrukcji ruchu i eksploata-
cji. Jeżeli wyniki pomiarów wskazują na pogorszenie parametrów urzą-
dzenia w stosunku do badań przeprowadzonych poprzednio, to urzą-
dzenie należy poddać wzmożonemu nadzorowi zwiększając często-
tliwość wykonywania badań eksploatacyjnych.

44 Kiedy urządzenie należy przekazać do remontu? (D i E)

Plany remontów i wyłączeń z ruchu urządzeń, instalacji i sieci, w za-
kresie w jakim mają wpływ na ruch i eksploatację sieci, do której są
przyłączone, wymagają uzgodnienia z operatorem prowadzącym ruch
i eksploatację tej sieci.
Ponadto urządzenie elektroenergetyczne należy przekazać do remon-
tu w przypadku stwierdzenia:
¨ uszkodzenia uniemożliwiającego dalszą pracę,

¨ uszkodzenia stwarzającego zagrożenie dla bezpieczeństwa obsługi

i otoczenia,

¨ przewidywane roczne zużycie energii elektrycznej;

¨ przewidywany termin rozpoczęcia dostawy energii elektrycznej lub

jej poboru;

¨ parametry techniczne, charakterystykę ruchową i eksploatacyjną

przyłączanych urządzeń, instalacji lub sieci, w przypadku podmio-
tów zaliczanych do grup przyłączeniowych I–IV;

¨ określenie minimalnej mocy wymaganej dla zapewnienia bezpie-

czeństwa osób i mienia dla podmiotów zaliczonych do grup przy-
łączeniowych I–III;

¨ parametry techniczne układów pomiarowo-rozliczeniowych ener-

gii elektrycznej, w przypadku podmiotów zaliczonych do grup przy-
łączeniowych I–IV;

¨ informacje techniczne dotyczące wprowadzanych zakłóceń przez

urządzenia wnioskodawcy niezbędne do określenia warunków przy-
łączenia.

Wniosek o określenie warunków przyłączenia może zawierać także
wymagania dotyczące odmiennych od standardowych parametry tech-
niczne energii elektrycznej lub parametry jej dostarczania, w tym:
¨ dopuszczalnej zawartości wyższych harmonicznych;

¨ dopuszczalnej asymetrii napięć;

¨ dopuszczalnych odchyleń i wahań napięcia energii elektrycznej.
Do wniosku o określenie warunków przyłączenia należy dołączyć:
¨ dokument potwierdzający tytuł prawny wnioskodawcy do korzy-

stania z obiektu,

¨ plan zabudowy lub szkic sytuacyjny obiektu;
jeżeli wniosek składają podmioty zaliczane do I i II grupy przyłą-
czeniowej:
¨ ekspertyzę wpływu przyłączanych urządzeń, instalacji lub sieci na

system elektroenergetyczny, z wyłączeniem jednostek wytwórczych
o mocy nie większej niż 5 MW.

50 Co to są warunki przyłączenia? (D)

Warunki przyłączenia są to wymagania określone przez przedsię-
biorstwo energetyczne, opracowane w odpowiedzi na wniosek o przy-
łączenie złożony przez podmiot a stanowiące podstawę do sporzą-
dzenia umowy o przyłączenie. Przedsiębiorstwo energetyczne okre-

¨ usterki zagrażającej niezawodności pracy urządzenia.

45 Kto jest uprawniony do przeprowadzania kontroli przestrzegania

warunków eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i jakie
ma uprawnienia? (D)

Do przeprowadzania kontroli prawidłowości i przestrzegania przepi-
sów eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych uprawnione są na-
stępujące organy:
¨ Urząd Regulacji Energetyki,

¨ Państwowa Inspekcja Pracy,

¨ Urząd Dozoru Technicznego (w zakresie urządzeń mu podlega-

jących).

Kontrolę przeprowadza wyznaczony inspektor w obecności kierow-
nika zakładu lub osoby przez niego upoważnionej. Inspektor upraw-
niony jest do żądania od jednostki kontrolowanej wszystkich doku-
mentów eksploatacyjnych oraz sprawdzenia dokumentacji i stanu prze-
strzegania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy bhp. Inspektor spo-
rządza protokół z przeprowadzonej kontroli i wydaje odpowiednie
zalecenia pokontrolne.

IV. PRZYŁĄCZANIE URZĄDZEŃ I INSTALACJI DO SIECI

ELEKTROENERGETYCZNEJ

46 Na jakiej podstawie następuje przyłączenie do sieci elektroener-

getycznej? (D)

Przyłączenie podmiotów do sieci elektroenergetycznej następuje na
podstawie umowy o przyłączenie i spełnieniu warunków określonych
przez przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem
i dystrybucją energii elektrycznej.

47 Co to są grupy przyłączeniowe? (D)

Podmioty przyłączane do sieci dzieli się na następujące grupy przyłą-
czeniowe:
Grupa l – podmioty przyłączane bezpośrednio do sieci przesyłowej;
Grupa II – podmioty przyłączane bezpośrednio do sieci rozdzielczej
o napięciu znamionowym 110 kV;
Grupa III – podmioty przyłączane bezpośrednio do sieci rozdziel-
czej o napięciu znamionowym wyższym niż 1 kV, lecz niższym niż
110 kV;
Grupa IV – podmioty przyłączane bezpośrednio do sieci rozdziel-
czej o napięciu znamionowym nie wyższym niż 1 kV oraz mocy przy-
łączeniowej większej niż 40 kW lub prądzie znamionowym zabezpie-
czenia przedlicznikowego większym niż 63 A;
Grupa V – podmioty przyłączane bezpośrednio do sieci rozdzielczej
o napięciu znamionowym nie wyższym niż 1 kV oraz mocy przyłą-
czeniowej nie większej niż 40 kW i prądzie znamionowym zabezpie-
czenia przedlicznikowego nie większym niż 63 A;
Grupa VI – podmioty przyłączane do sieci poprzez tymczasowe
przyłącze, które będzie na zasadach określonych w umowie o przyłą-
czenie zastąpione przyłączem docelowym, lub podmioty przyłączone
do sieci na czas określony, lecz nie dłuższy niż rok.

48 Kto i w jaki sposób może ubiegać się o przyłączenie do sieci? (D)

O przyłączenie do sieci może ubiegać się podmiot, który posiada tytuł
prawny do korzystania z przyłączanego obiektu. Podmiot składa wnio-
sek o określenie warunków przyłączenia według wzoru ustalonego
przez przedsiębiorstwo energetyczne.

49 Co powinien zawierać wniosek o określenie warunków przyłącze-

niowych? (D)

We wniosku należy podać:
¨ nazwę wnioskodawcy;

¨ moc przyłączeniową dla każdego miejsca dostarczania energii

elektrycznej;

¨ usterki zagrażającej niezawodności pracy urządzenia.

45 Kto jest uprawniony do przeprowadzania kontroli przestrzegania

warunków eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i jakie
ma uprawnienia? (D)

Do przeprowadzania kontroli prawidłowości i przestrzegania przepi-
sów eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych uprawnione są na-
stępujące organy:
¨ Urząd Regulacji Energetyki,

¨ Państwowa Inspekcja Pracy,

¨ Urząd Dozoru Technicznego (w zakresie urządzeń mu podlega-

jących).

IV. PRZYŁĄCZANIE URZĄDZEŃ I INSTALACJI DO SIECI

ELEKTROENERGETYCZNEJ

46 Na jakiej podstawie następuje przyłączenie do sieci elektroener-

getycznej? (D)

47 Co to są grupy przyłączeniowe? (D)

48 Kto i w jaki sposób może ubiegać się o przyłączenie do sieci? (D)

49 Co powinien zawierać wniosek o określenie warunków przyłącze-

niowych? (D)

We wniosku należy podać:
¨ nazwę wnioskodawcy;

¨ moc przyłączeniową dla każdego miejsca dostarczania energii

elektrycznej;