55

E

LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 6

6//9

99

9

Do czego to służy?

Proponowany układ powstał "z koniecz−

ności chwili", kiedy do konflikty domowe
wywołane moim częstym korzystaniem
z Internetu przybrały na sile i stały się trud−
ne do zniesienia. Na czym polegały te kon−
flikty? Otóż na tym, że podczas połączenia
komputera z Internetem nikt z domowni−
ków przebywających w innych pomie−
szczeniach nie wiedział, że linia jest zaję−
ta. Domownicy w najlepszej wierze pod−
nosili słuchawkę telefonu i często nawet
nie sprawdzając, czy odezwał się sygnał
zgłoszenia centrali rozpoczynali wybiera−
nie numeru. Oczywiście, działo to się zwy−
kle w momencie, kiedy kończyłem wła−
śnie ściąganie szczególnie ważnego i du−
żego pliku. Aby więc zachować spokój w
domu postanowiłem zbudować proste
urządzenie, które można umieścić w są−
siedztwie każdego z aparatów telefonicz−
nych zainstalowanych w moim domu
i które sygnalizowałoby moim gadułom, że
linia jest zajęta i podniesienie słuchawki
może co najwyżej wywołać domową
awanturę.

Zakres stosowania proponowanego

układu może być także znacznie szerszy
od opisanego. Może on służyć nie tylko do
strzeżenia połączenia z Internetem przed
przerwaniem, ale mieć zastosowanie
wszędzie tam, gdzie do jednej linii telefo−
nicznej podłączonych jest kilka aparatów.

Jak to działa?

Schemat elektryczny proponowanego

układu został przedstawiony na rry

ys

su

un

nk

ku

u 1

1..

Jak widać, układ jest banalnie prosty i za−

wiera tylko jeden układ scalony: oczywi−
ście NE555. Zastosowanie tej właśnie ko−
stki ma jednak sens, ponieważ jak prościej
i taniej można zrealizować generator asta−
bilny zasilający bezpośrednio diodę LED?

Układ dołączony jest do linii telefonicz−

nej za pośrednictwem prostownika zbudo−
wanego z diod D2 ... D5. Zastosowanie
tego układu pozwala uniezależnić pracę
urządzenia od biegunowości zasilania linii
telefonicznej, która może się zmienić nie
tylko po odebraniu wybranego numeru te−
lefonu. Doświadczalnie stwierdziłem, że
kierunek napięcia w linii telefonicznej
w moim domu zmienił się kilkukrotnie
w ciągu ostatnich lat, co nie miało oczywi−
ście żadnego wpływu na funkcjonowanie
aparatów telefonicznych.

Napięcie z linii telefonicznej po wypro−

stowaniu podawane jest za pośrednic−

twem diody Zenera D1 i rezystora R2 na
bazę tranzystora T1. Do detekcji stanu li−
nii telefonicznej wykorzystujemy zjawisko
obniżenia się na niej napięcia podczas pro−
wadzenia rozmowy. Normalnie napięcie to
wynosi ok. 60V natomiast po podniesieniu
słuchawki spada do ok. 6... 10V, w zależ−
ności od typu aparatu. Tak więc jeżeli linia
telefoniczna jest wolna, to tranzystor T1
przewodzi, zwierając do masy wejście ze−
zwolenia generatora multistabilnego IC1.
W tym stanie układ pobiera pomijalnie ma−
ły prąd, szczególnie w przypadku zastoso−
wania układu NE555 w wersji CMOS.

Podniesienie słuchawki wywoła spa−

dek napięcia w linii telefonicznej poniżej
napięcia przewodzenia diody Zenera. Tran−
zystor T1 przestanie przewodzić i na wej−
ściu zezwolenia generatora pojawi się
stan wysoki, wymuszony przez rezystor
R4. Spowoduje to rozpoczęcie generacji
impulsów, których częstotliwość określo−
na jest wartością pojemności kondensato−
ra C1 oraz rezystancji R5 i R6. Dioda LED
zacznie migotać, sygnalizując fakt zajęto−
ści linii telefonicznej.

C

Ciią

ąg

g d

da

alls

szzy

y n

na

a s

sttrro

on

niie

e 6

62

2..

2363

Monitor stanu linii

telefonicznej

R

Ry

ys

s.. 2

2 S

Sc

ch

he

em

ma

att m

mo

on

ntta

ażżo

ow

wy

y

R

Ry

ys

s.. 1

1 S

Sc

ch

he

em

ma

att iid

de

eo

ow

wy

y

w pozycji prostopadłej lub równoległej
do laminatu. Do wyregulowania urzą−
dzenia potrzebny jest woltomierz i zasi−
lacz laboratoryjny z płynną regulacją na−
pięcia. Przed przystąpieniem do regula−
cji, suwaki potencjometrów PR1−PR4
należy ustawić w pozycji prawie zwar−
tej w stosunku do masy tak, by na wyj−
ściach komparatorów był stan niski. Po−
tencjometry te nie tworzą typowej
“szeregowej drabinki” lecz są połączo−
ne równolegle, co ułatwia indywidualne
ustawienie napięcia dla każdego kom−
paratora. Po podłączeniu do zasilania
wskaźnika napięcia należy przy użyciu
woltomierza ustawić w zasilaczu napię−
cie przy jakim ma zapalić się dioda żół−
ta D5. Następnie obracając oś PR1 na−
leży podnieść napięcie na wejściu “+”
komparatora A powyżej napięcia odnie−
sienia ustalonego przez diodę Zenera.

Wtedy zapali się dioda D5, a D6 zga−
śnie. Po podwyższeniu napięcia z zasi−
lacza do poziomu przy jakim ma na−
stąpić zapalenie się diody D4 oraz wy−
gaszenie D5, należy obracać powoli oś
PR2 aż do uzyskania właściwej reakcji
wyświetlacza. Podobnie należy postę−
pować w czasie regulacji pozostałej
części urządzenia. Rezystory R1−R5
mogą mieć jed−
nakową wartość,
np. 1k

Ω

.

Z b u d o w a n y

przeze mnie mo−
del przystosowa−
łem

do

pracy

w

zakresie na−

pięć

10−15V.

Nieco większym
p r o b l e m e m
będzie

urucha−

mianie urządze−
nia przy zasilaniu
go

prądem

zmiennym. Regu−
lację

napięcia

zmiennego moż−
na przeprowadzić
przez obciążanie
t r a n s f o r m a t o r a
opornikami o róż−
nej rezystancji.
Opisane urządze−
nie jest konstruk−
cją

modelową,

nie przeznaczoną
dla konkretnego
z a s t o s o w a n i a
i dlatego w razie
potrzeby można
dokonać korekcji
wartości

nie−

których elemen−
tów.

A

Ad

da

am

m S

Siie

eń

ńk

ko

o

E

LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 6/99

62

Wykaz elementów

Rezystory

R1:

1,1k

Ω

R2,R6:

1k

Ω

R3:

910

Ω

R4:

820

Ω

R5:

750

Ω

R7:

2,2k

Ω

R8:

68k

Ω

R9,R10:

100k

Ω

R11:

1,2M

Ω

PR1−PR4:

10k

Ω

Kondensatory

C1:

4,7

µ

F/25V

C2:

100

µ

F/16V

C3:

220nF

Półprzewodniki

D1:

dioda Zenera C3V0

D2,D6:

LED R

D3 D5:

LED Y

D4:

LED G

D7,D8:

1N4148

D9:

1N4001

U1:

LM324

U2:

741

K

Ko

om

mp

plle

ett p

po

od

dzze

es

sp

po

ołłó

ów

w zz p

płły

yttk

ką

ą

jje

es

stt d

do

os

sttę

ęp

pn

ny

y w

w s

siie

ec

cii h

ha

an

nd

dllo

ow

we

ejj

A

AV

VT

T jja

ak

ko

o k

kiitt A

AV

VT

T−2

23

35

54

4

R

Ry

ys

s.. 2

2.. S

Sc

ch

he

em

ma

att iid

de

eo

ow

wy

y

R

Ry

ys

s.. 3

3.. S

Sc

ch

he

em

ma

att m

mo

on

ntta

ażżo

ow

wy

y

C

Ciią

ąg

g d

da

alls

szzy

y zze

e s

sttrro

on

ny

y 5

55

5..

Montaż i uruchomienie.

Na rry

ys

su

un

nk

ku

u 2

2 została pokazana mozaika ścieżek płytki obwo−

du drukowanego oraz rozmieszczenie na niej elementów. Mon−
taż układu wykonujemy w typowy sposób, rozpoczynając od
wlutowania rezystorów, a kończąc na zamontowaniu konden−
satora elektrolitycznego i diody LED. Pod układ scalony IC1 ra−
dzę zastosować podstawkę.

Układ zmontowany ze sprawnych elementów nie wymaga

j a k i c h k o l w i e k
czynności regula−
cyjnych ani uru−
chomieniowych.
Natychmiast po
dołączeniu źródła
zasilania, którym
może być bateria
9V powinien pra−
cować poprawnie,
czego oznaką jest
migotanie diody
LED. Po dołącze−
niu urządzenia do
linii telefonicznej
dioda LED powin−
na

natychmiast

zgasnąć, a po pod−
niesieniu słuchaw−
ki zacząć ponow−
nie migotać.

Z

Zb

biig

gn

niie

ew

w R

Ra

aa

ab

be

e

Wykaz elementów

Kondensatory

C1

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

470nF

C4, C2

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

100nF

C3

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

220

µ

F/16

Rezystory

R1

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

560

Ω

R2, R5, R6

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

100k

Ω

R3, R4

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10k

Ω

Półprzewodniki

D1

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

dioda Zenera 15V

D6

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

dioda LED

D2 ...D5

. . . . . . . . . .

1N4148 lub odpowiednik

IC1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .NE555 CMOS
T1

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

BC548 lub odpowiednik

Pozostałe

CON2, CON1 . . . . . . . . . .ARK2 (3,5mm)

K

Ko

om

mp

plle

ett p

po

od

dzze

es

sp

po

ołłó

ów

w zz p

płły

yttk

ką

ą

jje

es

stt d

do

os

sttę

ęp

pn

ny

y w

w s

siie

ec

cii h

ha

an

nd

dllo

ow

we

ejj

A

AV

VT

T jja

ak

ko

o k

kiitt A

AV

VT

T−2

23

36

63

3