ROZDZIAŁ 1

ROLA POŁOŻNEJ W OPIECE PRZEDKONCEPCYJNEJ

Mariola Machura

Ważne pojęcia

• Opieka przedkoncepcyjna,

• Promocja zdrowia,

• Zdrowe poczęcie.

Wprowadzenie

Praca i zakres obowiązków współczesnej położnej ulega ciągłym zmianom. Zgodnie ze współczesnym modelem opieki nad kobietą i rodziną, położna propaguje zdrowy styl życia, zajmuje się planowaniem rodziny oraz doradztwem zdrowotnym i seksualnym zarówno w aspekcie biologicznym, wychowawczym jak i społecznym. Obowiązkiem położnej jest objęcie kobiety i rodziny wczesną, kompleksową i systematyczną opieką.

Polem jej działalności w tym zakresie są: Poradnia Zdrowia Rodziny, Poradnia Przedmałżeńska, Poradnia K oraz szpital położniczy. Położna przygotowuje młodych rodziców do przyszłej zdrowo funkcjonującej rodziny, zna procesy i czynniki wpływające na przebieg ciąży, zdrowie matki oraz rozwój płodu.

1.1. Opieka przedkoncepcyjna

Celem opieki przedkoncepcyjnej jest przygotowanie przyszłych rodziców pod względem fizycznym i psychicznym do aktu zapłodnienia i rodzicielstwa. Opieka przedkoncepcyjna odnosi się do określenia stanu zdrowia kobiety i jej partnera przed poczęciem dziecka. Zawiera dwa komponenty: ocenę czynników mających wpływ na zdrowe poczęcie oraz promocję zdrowia. Promocja zdrowia w zakresie opieki przedkoncepcyjnej polega na uświadamianiu przyszłych rodziców, jak ważne dla poczęcia dziecka jest prowadzenie zdrowego trybu życia, stosowanie właściwej diety, minimalizowanie środowiskowych czynników ryzyka oraz planowanie rodziny. Przygotowanie przyszłych rodziców do poczęcia i ciąży jest zróżnicowane w zależności od stopnia świadomości w tym zakresie, co jest uzależnione od wieku, wykształcenia, dostępu do literatury, kontaktu ze środowiskiem medycznym itp.

Spośród czynników wpływających na zdrowe poczęcie można wyodrębnić dwie grupy:

• Czynniki wynikające z aktualnego stanu zdrowia,

• Czynniki wynikające z świadomego działania.

1.2. Czynniki wynikające z aktualnego stanu zdrowia

W tej grupie przedstawiono czynniki mające znaczny wpływ na przebieg ciąży i rozwój płodu, będące następstwem aktualnego stanu zdrowia matki i ojca przed podjęciem decyzji o poczęciu dziecka. Wyniki badań laboratoryjnych mogą potwierdzić lub wykluczyć wiele zagrożeń dla ciąży i rozwoju płodu. Czynniki, których istnienie jest niezależne od przyszłych rodziców to obciążenia genetyczne, zmniejszenie płodności oraz choroby. Negatywnego oddziaływania tych czynników nie da się całkowicie uniknąć, lecz tylko zmniejszyć ich wpływ poprzez właściwe postępowanie przed i w czasie ciąży, zmierzające do łagodzenia ich skutków. Czynniki te mogą również być przeciwwskazaniem do zajścia w ciążę.

Niewłaściwa masa ciała jest najczęściej wynikiem zaniedbania związanego z nieprawidłowym odżywianiem i trybem życia, ale może być również skutkiem stanów chorobowych.

• Masa ciała:

Wskaźnik Queteleta (prawidłowy zakres 20-25) wykorzystany do określenia wymaganej masy ciała i wzrostu przed decyzją zajścia w ciążę oblicza się następująco:

Masa ciała [kg]

( Wzrost [m] )²

Wskaźnik poniżej 20 wskazuje, że kobieta ma niedobór masy ciała, sugerując długotrwały problem zdrowotny i napięcie nerwowe. Oba te czynniki mogą wpływać na zmniejszoną zdolność do zapłodnienia, a w czasie ciąży na zaburzenia czynności łożyska, które powodują wewnątrzmaciczne zaburzenia wzrostu. Wskaźnik powyżej 30 wskazuje na otyłość, która zwiększa ryzyko ciąży przez powodowanie nadciśnienia i powikłań zakrzepowo - zatorowych.

Zadaniem położnej jest uświadomienie rodziców jak ważną rolę odgrywa utrzymywanie prawidłowej wagi ciała przyszłej matki dla rozwoju ciąży. Położna podaje wskazania dotyczące postępowania zmierzającego do osiągnięcia tego celu.

W przypadku stwierdzenia nadwagi uświadamia znaczenie zdrowego trybu życia z uwzględnieniem ćwiczeń gimnastycznych oraz zachęca do zasięgnięcia porady dietetyka. Porada dietetyka, spokojny tryb życia oraz unikanie sytuacji stresowych powinny zostać zalecane w przypadku niedowagi.

• Badania laboratoryjne:

Badania krwi powinny być przeprowadzone w celu wykrycia:

Anemii ( morfologia, poziom żelaza),

Cukrzycy(poziom cukru we krwi),

Konfliktu serologicznego ( grupa krwi i czynnik Rh),

Chorób wenerycznych ( WR),

Różyczki ( badanie serologiczne na obecność przeciwciał),

AIDS ( badanie kontrolne na obecność przeciwciał HIV powinno być zaproponowane kobietom z grupy ryzyka).

Badanie moczu umożliwia wykrycie następujących nieprawidłowości:

Białkomocz - po wykluczeniu zakażenia dróg moczowych może wskazywać na odmiedniczkowe zapalenie nerek lub przewlekłe choroby nerek, które osłabiają stan ogólny i predysponują do poronień, porodów przedwczesnych, zaburzeń wzrostu wewnątrzmacicznego oraz powikłań zakrzepowo- zatorowych.

Glikonuria - może być następstwem stosowania diety bogatej w węglowodany, obniżonego progu nerkowego lub cukrzycy. Cukrzyca musi być leczona i wyrównana przed zapłodnieniem.

Ketonuria - może wskazywać na odwodnienie i zaburzenia elektrolitowe, które mogą być następstwem wymiotów, biegunki lub mogą być związane z niewyrównaną cukrzycą.

Jakiekolwiek odchylenie od wartości prawidłowych powinno spowodować ponowienie i rozszerzenie badań . Właściwa interpretacja wyników badań laboratoryjnych należy do lekarza Zadaniem położnej w tym zakresie jest uświadomienie kobiety o mogących wystąpić zagrożeniach związanych ze złym stanem zdrowia. Wykonanie badań laboratoryjnych jest jedyną drogą do wykrycia tych zagrożeń lub potwierdzenia wcześniejszych podejrzeń co do ich istnienia.

• Choroby:

Choroby matki mogą zaburzać prawidłowy przebieg ciąży i rozwój płodu, a ciąża może niekorzystnie wpływać na stan schorzenia i wydolność organizmu.

W przypadku chorób wirusowych, dla stosowania właściwych działań profilaktycznych położna powinna znać negatywny ich wpływ na rozwijający się płód. Wiedza ta może być wykorzystywana w celu ostrzegania przyszłych rodziców przed infekcją poprzez wskazanie źródeł zakażenia, sposobów ich unikania oraz stosowanie szczepień ochronnych.

Najczęściej występujące choroby wirusowe mające negatywny wpływ na rozwijający się płód to:

Różyczka - głównym powodem negatywnego wpływu na rozwój płodu jest łatwość penetracji wirusa przez barierę łożyskową, hamowanie wzrostu komórek płodu prowadzące do poważnych zaburzeń rozwojowych. Najczęstszym źródłem zakażeń jest przebywanie w środowisku szczególnie narażonym na zakażenia ( żłobek, przedszkole).

Oprócz konieczności zachowania ostrożności w kontaktach ze środowiskiem podwyższonego ryzyka główną metodą unikania infekcji są szczepienia ochronne.

Kobietom, które nie chorowały na różyczkę i nie były szczepione przeciw niej, a badanie serologiczne wykazało brak odporności, należy zalecić szczepienie. Zajście w ciążę przez 3 miesiące po szczepieniu nie jest wskazane.

Wirusowe zapalenie wątroby (WZW) - w odróżnieniu od typów WZW szerzących się drogą pokarmową, znacznie bardziej niebezpieczne są typy WZW rozprzestrzeniające się w wyniku naruszenia ciągłości tkanek (WZW typu B). Szczególne ryzyko zakażenia istnieje w przypadku osób mających kontakt z zarażoną krwią (osoby otrzymujące liczne transfuzje krwi, wstrzykujące sobie dożylnie narkotyki, bądź w wyniku przypadkowych skaleczeń).

Kobiety narażone na zarażenie WZW typu B (kontakt z krwią) powinny być zaszczepione.

AIDS- nabyty zespół niedoboru odporności. Kobietom z grupy zwiększonego ryzyka, do których zalicza się narkomanki, osoby ze środowisk zarażonych AIDS, z rozpoznaną inną chorobą przenoszoną drogą płciową, mające licznych partnerów, należy proponować badanie w kierunku zakażenia HIV. W przypadku potwierdzonego nosicielstwa HIV, położna omawia ryzyko dla płodu i matki, ewentualnie odradza ciążę oraz pomaga w wyborze odpowiedniej metody antykoncepcji (np. hormonalne środki do wstrzyknięć lub implanty).

Toksoplazmoza jest wywoływana przez pasożyta wewnątrzkomórkowego.

Zakażenie następuje zwykle drogą pokarmową, po zjedzeniu mięsa zawierającego cysty lub pokarmu z oocystami z kału kota. Toksoplazmoza powoduje poronienia, przedwczesne porody, wady rozwojowe u płodu. U kobiet z grupy ryzyka i u tych, których kolejna ciąża zakończyła się poronieniem, należy wykonać badanie w kierunku toksoplazmozy. W przypadku dodatnich badań serologicznych kobieta powinna być poddana leczeniu przed ciążą.

W przypadku podejrzenia chorób przewlekłych, zadaniem położnej jest zachęcenie do konsultacji specjalistycznej przed podjęciem decyzji zajścia w ciążę. Rodziców należy przestrzec o ewentualnym, negatywnym wpływie tych chorób na płód i przebieg ciąży. Należy uświadomić, że wyniki konsultacji mogą być sygnałem do podjęcia działań profilaktycznych mających na celu zmniejszenie ryzyka powstania wad rozwojowych płodu lub nawet przekonać do konieczności odłożenia decyzji o zajściu w ciążę i podjęcia leczenia.

Nadciśnienie tętnicze- jeżeli kobieta ma nadciśnienie tętnicze przed zajściem w ciążę, wymaga pełnego badania lekarskiego, a jeśli to konieczne leczenia farmakologicznego. Choroba nadciśnieniowa może doprowadzić do utraty płodu w następstwie niewydolności czynnościowej łożyska, zaburzeń wewnątrzmacicznego wzrostu płodu lub przedwczesnego porodu.

Cukrzyca- kobieta chora na cukrzycę powinna być pod stałą kontrolą diabetologa przed planowaną ciążą. Kontrola glikemii przed ciążą i w jej wczesnym okresie pozwala zmniejszyć częstość występowania wrodzonych wad rozwojowych u dzieci.

Padaczka - w tym przypadku planowana ciąża wymaga konsultacji z lekarzem w celu zmiany niektórych leków przeciwdrgawkowych, ze względu na ich działanie teratogenne.

Fenyloketonuria- wrodzony błąd metaboliczny, dotyczy fenyloalaniny. Duże stężenie fenyloalaniny u kobiety ciężarnej, która była leczona w wieku dziecięcym z powodu fenyloketonurii, może wywołać poronienie, zaburzenia wzrostu macicy, wrodzone wady serca, małogłowie i zahamowanie rozwoju umysłowego.Kobieta chora na fenyloketonurię, przed zajściem w ciążę powinna stosować dietę z małą zawartością fenyloalaniny co poprawia rokowania odnośnie zdrowia dziecka.

• Obciążenia genetyczne:

Głównym działaniem w celu określenia ewentualnych czynników ryzyka jest poradnictwo genetyczne. Zadaniem położnej natomiast, jest uzyskanie informacji na temat ewentualnego występowania wrodzonych zaburzeń w rodzinie któregokolwiek z rodziców poprzez przeprowadzenie z nimi wywiadu. W przypadku stwierdzenia, że matka lub ojciec należą do grupy ryzyka, należy skierować ich do konsultanta genetycznego w celu uzyskania specjalistycznej porady. Należy poinformować potencjalnych rodziców o możliwościach diagnostyki prenatalnej (biopsja trofoblastu, amniopunkcja).

• Zmniejszenie płodności:

W przypadku stwierdzenia, że mimo utrzymywania regularnych stosunków płciowych kobieta nie zachodzi w ciążę, istnieje podejrzenie zmniejszonej płodności u jednego lub obydwu partnerów. Najczęstszymi przyczynami u kobiet są: nieprawidłowe jajeczkowanie, niedrożność jajowodów, zakażenia szyjki macicy, upośledzona migracja plemników wynikająca z nieprawidłowości śluzu, wady budowy macicy lub przeszkody w zagnieżdżeniu się jaja płodowego związane z zaburzeniami hormonalnymi. Przyczynami u mężczyzn są najczęściej zaburzenia spermatogenezy, wady budowy nasieniowodów, upośledzona czynność wydzielnicza pęcherzyków nasiennych lub gruczołu krokowego.

Zadaniem położnej w przypadku podejrzenia niepłodności lub zmniejszenia płodności partnerów jest przekonanie ich o konieczności wykonania badań diagnostycznych w celu stwierdzenia przyczyn tego stanu. Koniecznym staje się poinformowanie pary o możliwościach usunięcia przyczyn niepłodności poprzez leczenie hormonalne lub operacyjne. Niebagatelny wpływ na stan płodności przyszłych rodziców ma ich stan psychiczny. Niejednokrotnie poważną barierą na drodze do rodzicielstwa są zaburzenia hormonalne wynikające z psychicznych zahamowań, przeżytych sytuacji stresowych, poczucia niższej wartości itp. Takie pary wymagają wyrozumiałej pomocy oraz zaleceń dotyczących zachowania się przed poczęciem.

1.3.Czynniki wynikające ze świadomego działania:

Grupa ta przedstawia czynniki, których szkodliwe oddziaływanie na ciążę i rozwój płodu w momencie podjęcia decyzji o poczęciu można niwelować poprzez świadome działania profilaktyczne. Poprzez zmniejszenie wpływu tych czynników, można w znaczny sposób ograniczyć lub całkowicie wykluczyć ryzyko wystąpienia zaburzeń i wad rozwojowych. Wykonanie szczepień ochronnych całkowicie odsuwa zagrożenie wystąpienia choroby zakaźnej w czasie ciąży. Właściwa diagnostyka cyklu miesiączkowego i owulacji oraz świadome planowanie rodziny pozwala na optymalny dobór warunków wpływających na prawidłowe poczęcie i rozwój płodu. Odrzucenie szkodliwych nawyków i nałogów, zaniechanie zbędnego zażywania leków oraz zminimalizowanie oddziaływania szkodliwych czynników środowiskowych, eliminuje w znaczny sposób ryzyko wystąpienia zagrożeń.

• Rozważenie wskazań do szczepień ochronnych:

Szczepienia ochronne mają za zadanie sztuczne uodparnianie na chorobę zakaźną przy użyciu szczepionki wprowadzonej do organizmu.

Rolą położnej w profilaktyce szczepiennej jest uświadomienie konieczności wykonania szczepień ochronnych w niektórych przypadkach. Przeprowadzony wywiad umożliwia rozpoznanie, czy kobieta jest uodporniona na daną chorobę ponieważ przechodziła ją w przeszłości, czy też istnieje możliwość jej zachorowania. Istotne jest również, czy pacjentka ma kontakt z środowiskami, w których możliwość zakażenia jest podwyższona (szkoła, przedszkole, szpital zakaźny itp.). Efektem takiego rozpoznania powinno być ustalenie stopnia ryzyka i w następstwie ewentualne zaproponowanie poddania się szczepieniom ochronnym.

Chorobą, przeciwko której najczęściej zalecane są szczepienia ochronne jest różyczka. Jest to związane z dużą częstością jej występowania i faktem, że prawie zawsze powoduje powstawanie wad rozwojowych płodu ze względu na to, że jej wirus łatwo przenika przez barierę łożyskową. Kobietom, które nie chorowały na różyczkę należy zaproponować szczepienie. Po szczepieniu zaleca się zapobieganie poczęciu przez 3 miesiące. Po tym okresie należy zaplanować następne badanie krwi w celu potwierdzenia odporności na różyczkę. W międzyczasie należy zalecić skuteczną antykoncepcję.

• Diagnostyka cyklu miesiączkowego:

Podstawą właściwego wyboru terminu poczęcia dziecka jest umiejętność określenia przez kobietę czasu najwyższej płodności w cyklu miesiączkowym, gwarantującej optymalne warunki zapłodnienia.

W tym celu położna powinna nakłonić kobiety do dokładnej obserwacji swoich cykli miesiączkowych i nauczyć interpretacji objawów i rozpoznania faz płodności i niepłodności. Zestawienie wyników obserwacji notowane w „karcie obserwacji cyklu” uwzględniającej zmiany podstawowej temperatury ciała, konsystencji śluzu szyjkowego, a także zmiany szyjki macicy umożliwi wyodrębnienie fazy płodnej. Umiejętność rozpoznania najbardziej płodnych dni, a czasem jednego tylko dnia w cyklu, ułatwia poczęcie.

• Odrzucenie szkodliwych nawyków i nałogów:

Palenie papierosów wywiera niekorzystny wpływ na matkę i płód. Regularne palenie papierosów powoduje przenikanie do organizmu matki i poczętego dziecka dużej ilości nikotyny i toksyn mogących zwiększyć ryzyko zaistnienia poronienia samoistnego, porodu przedwczesnego oraz wad rozwojowych. Zadaniem położnej jest informowanie o szkodliwości palenia tytoniu oraz nakłanianie do jego całkowitego porzucenia, uświadamiając przez to, że szkodliwa jest każda, choćby najmniejsza ilość wypalanych papierosów a stałe przebywanie w atmosferze dymu tytoniowego jest równoznaczne z paleniem.

W przypadku stwierdzenia spożywania przez kobietę alkoholu, należy ją skłonić do natychmiastowego, całkowitego zaniechania picia. Nadużywanie alkoholu działa na płód teratogennie i może prowadzić do powstawania jego zaburzeń rozwojowych. Alkohol, którego przechodzenie do organizmu płodu jest równe stężeniu stwierdzanemu we krwi nadużywającej go matki, prowadzi do tzw. zespołu alkoholowego u dziecka objawiającego się małogłowiem, opóźnieniem rozwoju, nadmierną aktywnością i małą masą ciała. Należy zwrócić uwagę, że bardzo niebezpieczne jest krótkotrwałe picie dużych ilości alkoholu we wczesnej ciąży. Szczególną uwagę należy zwrócić również na konieczność całkowitego zaniechania spożycia alkoholu przez oboje rodziców już przed i w czasie poczęcia ze względu na duże ryzyko wystąpienia wad rozwojowych i opóźnionego rozwoju umysłowego dziecka.

• Rozważenie konieczności zażywania leków:

Przyjmowanie leków może mieć teratogenny wpływ na rozwój płodu. Kobiety powinny przerwać przyjmowanie leków przed planowanym poczęciem. Największą wrażliwość płodu na czynniki teratogenne i podatność na działanie toksyczne zażywanych lekarstw, stwierdzono w pierwszym trymestrze ciąży. Czynniki teratogenne mogą być przyczyną zaistnienia wad wrodzonych, zaburzeń wzrostu płodu i funkcjonowania jego narządów a nawet powodować obumarcie płodu i poronienie. Zadaniem położnej jest uświadomienie o szkodliwości działania większości leków na przebieg ciąży i rozwój płodu. Jednak w przypadku schorzeń przewlekłych gdy istnieje sytuacja, że leczenia nie można przerwać a jedynie zmodyfikować, przed poczęciem konieczna jest konsultacja z lekarzem i przedyskutowanie ewentualnej zmiany sposobu leczenia. Dotyczy to zwłaszcza takich chorób jak cukrzyca, gruźlica, choroby psychiczne i zaburzenia krzepnięcia krwi. Brak możliwości zmiany dotychczasowego sposobu leczenia na sposób bezpieczny dla ciąży i płodu jest przeciwwskazaniem do poczęcia dziecka.

• Planowanie rodziny:

Poradnictwo w zakresie planowania rodziny opiera się na zasadzie świadomego i swobodnego wyboru oraz respektowania praw pacjenta. Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia planowanie rodziny to „sposób myślenia i sposób życia dobrowolnie zaadoptowany na bazie wiedzy, postawy i odpowiedzialnej decyzji przez jednostki czy pary w celu propagowania zdrowia i dobrobytu rodziny”.

Zadaniem położnej w planowaniu rodziny jest rozpoznanie dążeń i oczekiwań rodziców dotyczących wizerunku ich przyszłej rodziny i pomoc w realizacji ich zamierzeń poprzez służenie wiedzą na temat różnych metod planowania. Położna zapewnia obiektywną i rzetelną wiedzę na temat wszystkich dostępnych metod omawiając kolejno: skuteczność i zawodność metody, mechanizm działania, zalety i wady, skutki uboczne. Jako osoba udzielająca porady, położna powinna uświadomić, że rodzice mają prawo swobodnego wyboru określonej metody, zachowania tajemnicy, możliwości wyrażania własnego zdania i opinii na temat każdej z proponowanych metod, zachowania prywatności, poszanowania godności, bezpieczeństwa i ciągłości opieki medycznej.

Należy zwrócić uwagę, że dobór metody jest uzależniony od tego komu jest ona proponowana. Inne kryteria należy stosować w stosunku do kobiet młodocianych, samotnych matek, licznych wieloródek oraz osób upośledzonych umysłowo lub ruchowo.

Jeżeli kobieta stosuje doustne środki antykoncepcyjne lub ma założoną spiralę wewnątrzmaciczną, wówczas powinna uzyskać szczegółowe informacje dotyczące przerwania stosowania tych metod oraz optymalnego czasu zapłodnienia. Antykoncepcję należy przerwać na 3-6 miesięcy przed planowanym zapłodnieniem. Optymalnym wiekiem do zajścia w ciążę jest 19-25 lat.

• Czynniki środowiskowe:

Czas poczęcia dziecka i ciąży cechuje ogromna wrażliwość na wszelkie niekorzystne czynniki ze strony środowiska naturalnego jak też skutków działalności człowieka w postaci zagrożeń cywilizacyjnych. Stopień zagrożeń mających negatywny wpływ na poczęcie dziecka jest uzależniony od warunków środowiskowych, miejsca zamieszkania, miejsca pracy i warunków socjalnych w jakich żyją przyszli rodzice. Rolą położnej jest wyodrębnienie w wyniku przeprowadzonego wywiadu czynników mających negatywny wpływ na którykolwiek z wyżej wymienionych warunków pod kątem szkodliwości dla ciąży i rozwoju płodu. W przypadku zamieszkania w otoczeniu zanieczyszczonym lub skażonym, w pobliżu dużych ośrodków przemysłowych, zakładów emitujących szkodliwe substancje zalecana jest, o ile to możliwe zmiana środowiska. Czynnikiem, który może mieć znaczący wpływ na powstawanie zagrożeń dla poczęcia, przebiegu ciąży i rozwoju płodu jest atmosfera i warunki pracy kobiety. Położna znając jej miejsce zatrudnienia powinna uświadomić jakie zagrożenia wynikają z wykonywania i przebywania w jej dotychczasowym środowisku pracy. Czynniki mające ujemny wpływ na rozwój płodu występujące w miejscu pracy to najczęściej: podwyższona temperatura, promieniowanie jonizujące, zanieczyszczenie metalami ciężkimi (ołów, rtęć) i środkami chemicznymi. Czynniki te mogą być przyczyną zaburzeń płodności, poronień i wad rozwojowych. Zanieczyszczenie powietrza ołowiem powoduje porody martwych płodów oraz wrodzone uszkodzenia mózgu i ośrodkowego układu nerwowego.

Przeciwwskazaniem dla kobiety ciężarnej jest również praca w warunkach nagromadzenia różnych urządzeń wymagających zachowania dużej koncentracji, skupienia uwagi oraz szybkich reakcji psychicznych, stanowiących źródło stresów. Zadaniem położnej jest również powiadomienie pary planującej założenie rodziny o ich prawach z tego tytułu, wynikających z prawa pracy. Pracodawca na żądanie zatrudnionej zobowiązany jest do informowania o wszelkich występujących czynnikach uznanych jako niebezpieczne dla kobiet ciężarnych, występujących w miejscu pracy i w razie konieczności przeniesienia na inne stanowisko.

1.4. Edukacja młodzieży

Obok indywidualnych porad przedkoncepcyjnych ważną rolę w promocji odpowiednich prozdrowotnych zachowań odgrywa edukacja młodzieży oraz współpraca ze środkami masowej informacji. Położna współdziałając w przekazywaniu nowym pokoleniom postaw zachowań i wartości zarówno etycznych, kulturowych jak i zdrowotnych, ma wpływ na tworzenie się postaw ludzkich, warunkujących oddziaływanie psychologiczne, społeczne i zdrowotne jednostek mających w przyszłości tworzyć rodzinę. Współczesna położna powinna być częstym gościem szkół podstawowych i średnich, przyjmując na siebie rolę wychowawcy w zakresie przekazania dzieciom i młodzieży wiedzy, która pozwoli im przygotować się do dorosłego życia w aspekcie biologicznym, wychowawczym i społecznym. Położna dysponuje dużymi możliwościami szerzenia oświaty zdrowotnej w postaci przeprowadzania pogadanek, rozmów indywidualnych, gazetek i ulotek.

Podsumowując, można stwierdzić, że niezwykle ważne jest nie tylko promowanie dobrego stanu zdrowia zarówno fizycznego i psychicznego, ale również wykorzystanie i stałe poszukiwanie nowych czynników mogących sprawić, aby poczęcie następowało w coraz bardziej optymalnych warunkach.

Piśmiennictwo

[1] Alexander J., Levy V., Roch S.: Nowoczesne położnictwo. Opieka przedporodowa. Wydawnictwo Lekarskie PZWL W-wa 1995. [2] Cekański A.: Wybrane zagadnienia z położnictwa i ginekologii dla położnych. ŚAM 1999. [3] Chazan B.: Położnictwo w praktyce lekarza rodzinnego. Wydawnictwo lekarskie PZWL W-wa 1997 [4] Furtak Z.: Pielęgniarka i położna 1999,2:4,6 [5] Hogarth J. Glossary of Health care Terminology. Regional Office for Europe World Health Organisation. Copenhagen 1978: Public Health in Europe [6] Kamińska B. Nasze sprawy 1997, 4:. [7] Nowak G.: Nasze sprawy 1997,8:.

21

---