POWSTANIE LISTOPADOWE
1822 r. w Warszawskiej szkole Podchorążych zostało założone tajne sprzysiężenie na czele którego stanął podporucznik Piotr Wysocki. Byli ludźmi młodymi i zapalczywymi. Policja rosyjska wpada na trop tego sprzysiężenia , ale władza decyduje że nie ma potrzeby do natychmiastowych aresztowań bo mogłoby to spowodować początek powstania.
W Europie:
We Francji i Belgii ruchy wolnościowe. Brat Cora - Wielki Książe Konstantynopola, okrutny dla młodzieży .
Oficerowie buntują się. 29 / 30 listopada 1830 r. noc - rozpoczęcie powstania. Rozpoczyna się atakiem na Belweder i arsenał. Książę Konstanty uciekł w przebraniu kobiety za granicę do Wierzbna. Władzę najpierw objęła rada administracyjna królestwa - konserwatyści. 5 grudnia 1830 r. gen. Chłopicki ogłosił się dyrektorem powstania .
Władza cywilna - rada administracyjna , władza wojskowa - J. Chłopicki. Do Petersburga wysłana delegacja z Druckim Lubeckim aby pertraktować z carem. 18 grudnia 1830 r. uznaje powstanie za narodowe . 25 stycznia 1831 r. pod wpływem manifestacji parlamentarnych sejm ogłosił że kolor biały i czerwony - narodowe barwy. Detronizacja dynastii Romanowów w królestwie Polskim. Podetronizacji dynastii rosyjskiej zapanować miała monarchia konstytucyjna. Władza cywilna : najpierw rada administracyjna 3 grudnia 1830 r. powstał rząd tymczasowy a rada traci kompetencje a 29 stycznia 1831 r. rząd narodowy (książę Adam Czartoryski - myśli konserwatywne, Wincenty Niemojowski, Teofil Morawski , Joachim Lelewel ). 5 stycznia 1831 r. 130 000 armia rosyjska dowódca Iwan Dybicz wkracza w granice Królestwa Polskiego. 14 lutego 1831 r. pod Stoczkiem Polacy wygrywają dzięki artylerii gen. Jana Dwornickiego. 19 lutego 1831 r. nierozstrzygnięta bitwa pod Wawrem. 24 - 25 lutego 1831 r. pod Olszynką Grochowską (pod W-wą ) dochodzi do wielkiej bitwy - powstrzymana ofensywa rosyjska . 31 marca 1831 r. strategii Jana Prądzińskiego Polacy wygrywają pod Wawrem i Dębem Wielkim . 11 kwietnia 1831 r. pod Iganiami Polacy wygrywają. 26 maja 1831 r. pod Ostrołęką Polacy ponoszą druzgoczącą klęskę. Gen. Józef Bem wsławił się. Po bitwie umiera na cholerę Iwan Dybicz i zastępuje go Iwan Paskiewicz. Niepowodzenia oraz bierność dowództwa pogłębiły niezadowolenie ludu W-wy. 15 sierpnia 1831 r. doszło do fali samosądów i licznych demonstracji. Jan Krakowiecki który w sierpniu stanął na czele rządu , polityką swą zmierzał do ugody z carem . 6 września 1831r. kapitulacja W-wy po bohaterskiej obronie . Wojsko Polskie po upadku W-wy przekroczyło granice prus. Ostatnia twierdza - Zamość . 21 października 1831 r. kapituluje Zamość . Powstanie zakończone klęską. Kwestia chłopska w powstaniu listopadowym . Od początku kwestia chłopska w powstaniu listopadowym pozostawała na marginesie . Posłowie z kaliskiego chcieli oczynszować. Chłopi najpierw rozprawiają się ze szlachtą.
WIELKA EMIGRACJA
Po upadku powstania ok. 8 - 9 tys. uczestników powstania udało się na emigrację. Narody Prus i Austrii witały powstańców owacyjnie , rządy odwrotnie. Rząd prus wykorzystał powstańców przy budowie fortyfikacji Grudziądza i Elbląg. Emigranci dotarli także do Francji , Anglii , Belgii , Turcji , Stanów Zjednoczonych. Jednak 2/3 udało się do Francji. Najpierw chcieli utrzymać wojskową dyscyplinę. Rząd Francji przydzielił im niewielki rząd. Chce ich wcielić do legii cudzoziemskiej. Komitet Narodowy Polski powstał w grudniu 1831 r. , przywódca - Joachim Lelewel , program - Polska miała być republiką demokratyczno - parlamentarną . Postulowano uwłaszczenie chłopów bez wykupu ziemi . Wolność miała być wyzwolona przez powstanie w trzech zaborach , które oparte miały być o rewolucję europejską. Walka pod przewodnictwem szlachty . Lelewel miał dobre stosunki z ruchem Karbonariuszy . Został on wydalony z Francji , potajemnie jednak kierował tajnym komitetem - „ Zemsta Ludu ” . „ Zemsta Ludu ” - zainicjował wyprawę Józef Zaliwski w
1833 r. Zebrał 50 osób , część umarła , a część wyłapana - klęska. Towarzystwo Demokratyczne Polski (TDP) powstało w marcu 1832 r. przedstawiciele - Tadeusz Krępowiecki , Aleksander Pułaski . 1836 r. na czele stanął Wiktor Heltman i ogłoszony wielki manifest - uwłaszczenie chłopów, ustrój : miała być republika demokratyczno - parlamentarna , wszyscy równi wobec prawa , powstanie z oparciem o 3 zabory a szlachta miała przewodzić powstaniem. Obóz Hotelu Lambert powstał w 1833 r. przywódcy - Adam Czartoryski (bo tam mieszkał ), bogata arystokracja o konserwatywnych poglądach program - oczynszowanie chłopów a potem uwłaszczenie, ustrój : monarchia konstytucyjna. Namiot Polski - 1833 r. chciano wywołać rewolucję w całej europie , chciano obalić monarchię w europie . Młoda Polska 1834 -1836 Joachim Lelewel program - chcieli europy demokratycznej i republikańskiej . Gromady Ludu Polskiego przywódcy - T . Krępowiecki , S. Warcell , Z. Świętosławski program - wartość prywatna była złem , wolność miał wywalczyć lud , socjalizm utopijny .
ZIEMIE POLSKIE XIX w.
Zabór rosyjski
Po upadku powstanie listopadowego nastąpił okres represji. Namiestnikiem został Iwan Paskiewicz . Noc Paskiewiczowska - okres panowania Paskiewicza . 1832 r. car Mikołaj I nadał królestwu Statut Organiczny. Zniesiona została autonomia . Królestwo Polskie zostało wcielone do cesarstwa rosyjskiego. Została zniesiona koronacja cara na króla Polskiego. Zniesione : polski sejm , wojsko . Rada stanu składała się w większości z Rosjan. Rada administracyjna została podporządkowana namiestnikowi. Wprowadzono rosyjski podział administracyjny tj. zamiana województw na gubernie. Szkolnictwo polskie podporządkowane ministerstwu oświaty w Petersburgu. Wprowadzono : rosyjski system monetarny , rosyjski kodeks karny. W ramach represji zamknięto Uniwersytety w W-wie i Wilnie. Zlikwidowano polskie gimnazja na terenie polski. Zmniejszono liczbę szkół. W głąb Rosji wywieziono cenne zbiory biblioteczne. W okresie po powstaniowym osłabło tempo rozwoju przemysłu. W latach 1832 - 51 obowiązywała między cesarstwem a królestwem polskim granica celna. Doprowadziło to do upadku przemysłu sukienniczego w okręgu Kaliskim i migracji sukienników na tereny cesarstwa do okręgu Białostockiego. Pod koniec lat 30 pomimo trudności przemysł zaczął się rozwijać. Po przejęciu przez Bank Polski rządowych kopalń i hut nastąpiła ich rozbudowa. Największą inwestycją było założenie w 1840 r. huty bankowej w Dąbrowie Górniczej. Był to jeden z największych obiektów w Europie. Dalej rozwijał się przemysł bawełniany w Pabianicach . W latach 1834 - 1853 produkcja cukrownicza wzrosła 7 razy. W 1848 otworzono linię kolejową łączącą W-wę przez Częstochowę z Wiedniem. Potem W-wę połączono z Petersburgiem i Toruniem. Nie opłacało się produkować zboża , nie było konkurencyjne. W latach 50 wzrosły ceny 2 razy więc opłacało się produkować. Zwiększyła się produkcja buraków cukrowych , ziemniaków i roślin pastewnych. Zaczęto stosować płodozmian zamiast trójpolówki. Podniósł się poziom techniki rolnej , zaczęto stosować młockarnie , sieczkarnie , siewniki . Zaczęto przechodzić na oczynszowanie . W latach 1814 - 70 liczba ludności królestwa Polskiego wzrosła 2 razy . Rozpoczęły się masowe migracje z wsi do miast . Warunki życia w miastach uległy poprawie (wodociągi , kanalizacje ). Zakładano instalacje gazu świetlnego . Pojawiły się omnibusy konne. Zarysowała się nowa struktura społeczeństwa . Dużą rolę odgrywała burżuazja. Tworzyła się inteligencja ( nauczyciele , urzędnicy , pisarze , artyści ) . Rozwija się klasa robotnicza - zalążki proletariatu.
Zabór pruski
Ziemie polskie w zaborze pruskim najszybciej wkroczyły na drogę kapitalizmu. 1807 - zniesienie poddaństwa osobistego . 1811 - ukazał się edykt regulujący , który rozpoczął proces uwłaszczenia . Bogaci chłopi mogli nabywać ziemie za odszkodowaniem dla Junkrów . W pierwszej połowie 19 w. Przewrót przemysłowy na Śląsku. Zaczęto stosować maszyny w kopalniach , budowano piece hutnicze gdzie zamiast węgla drzewnego używali koksu . Obok dynamicznie rozwijających Gliwic , Bytomia powstały się nowe ośrodki przemysłowe (Katowice , Zabrze , Siemianowice ). W miarę wzrostu zapotrzebowania wzrosło wydobycie węgla 1800 - 64 r. z 37 tys. ton do 4,5 mln ton . Nastąpiła również rozbudowa komunikacji kolejowej. 1840 - 47 Wrocław uzyskał połączenie z Krakowem . Słabiej rozwijał się przemysł tekstylny . 1859 - powstała pierwsza mechaniczna tkalnia. Tkacze żyli w warunkach skandalicznych , nie byli zwolnieni z ciężarów feudalnych. Ta sytuacja doprowadziła do powstania tkaczy śląskich 1844 r. Przeciwko nim użyto wojska. 1847 - przeciwko górnikom także użyto wojska. Możliwości rozwoju narodowego nie były jednolite na wszystkich ziemiach w zaborze pruskim . Pewną autonomią cieszyło się poznańskie gdzie był namiestnikiem Radziwiłł. W szkołach i urzędach można było używać jezyka polskiego . Utworzono sejm prowincjonalny gdzie zasiadali również Polacy . Tak było do powstania listopadowego. Potem namiestnikiem został Flotwell. Konfiskowano dobra uczestnikom powstania. Rozpoczęto akcje wykupywania ziemi z rąk polskich . Jako język urzędowy - język niemiecki . Na wzór pruski zreorganizowano sądownictwo. W szkołach przymusowa nauka języka niemieckiego , bądź wykładano wyłącznie w języku niemieckim . Wszystkie te zarządzenia były wypróbowywane na terenie Śląska i Pomorza . Szczególnie tutaj tępiono polszczyznę . Ludność polska nie poddawała się biernie germanizacji . Po 1840 roku zelżał ucisk germanizacyjny w poznańskim. Król pruski Wilhelm IV obawiając się rewolucji chciał pozyskać polskie warstwy posiadające. Odwołał Flotwella co otworzyło możliwości dla polskiej działalności .