DIAGNOSTYKA
Testy kliniczne
w badaniu narzÄ…du ruchu
część I  kończyna górna
Niezbędnym narzędziem diagnostycznym w rękach terapeuty jest szczegółowe i umiejętne zebranie wywiadu oraz do-
kładne badanie manualne, w którego skład wchodzą testy kliniczne. Dobra znajomość, jak również prawidłowe wykonanie
testów klinicznych znacznie ułatwiają ocenę zaburzeń funkcjonalnych, a tym samym postawienie prawidłowej diagnozy
i rozpoczęcie odpowiedniego procesu usprawniania.
iele czynników, w tym starzenie za plecami dotyka od pośladków do dolnego Interpretacja: mięsień obły odpowiada
Wsię społeczeństwa wraz z towarzy- brzegu przeciwległej łopatki. za wewnętrzną rotację ramienia; w przypad-
szącymi zmianami zwyrodnieniowymi, Interpretacja: jeśli występuje ograni- ku przykurczu chore ramię ustawione jest
pracoholizm, podejmowanie wzmożonej czenie ruchomości w obydwu kierun- w rotacji wewnętrznej, a dłoń  w porów-
aktywności fizycznej, choroby układowe, kach, to świadczy to o schorzeniu stawu naniu z przeciwną stroną  jest zwrócona
itp. powodują dolegliwości bólowe, a także ramiennego. ku tyłowi.
dysfunkcję kończyn górnych. Ze względu
na różnorodność i mnogość patologii Test Dawbarna  wskazujący Objaw opadającego ramienia
związanych z kończyną górną, omówione na zapalenie kaletki podbarkowej Wykonanie: siedząc; ramię chorego wy-
w artykule wybrane testy kliniczne będą Wykonanie: badający odwodzi kończynę prostowane, biernie odwodzone do kąta
dotyczyÅ‚y najczÄ™stszych jednostek choro- górnÄ… pacjenta, drugÄ… rÄ™kÄ… bada palpa- ok. 120°. Pacjent powinien utrzymać
bowych, z jakimi zgłaszają się pacjenci. cyjnie przestrzeń podbarkową od strony tę pozycję bez podpierania, a następnie
brzuszno-bocznej. W czasie biernego powoli opuścić kończynę.
Staw barkowy odwodzenia ramienia do 90° badajÄ…cy Interpretacja: ból lub nagÅ‚e opadniÄ™cie
Ważne jest ustalenie miejsca i rodzaju wywiera punktowy ucisk pod wyrostkiem ramienia świadczy o uszkodzeniu pier-
dolegliwości bólowych, czasu ich trwania barkowym. ścienia rotatorów.
oraz czynności, w trakcie których występują. Interpretacja: bóle podbarkowe, które
W przypadku promieniowania bólu do gło- ulegają zmniejszeniu podczas odwodzenia Objaw Ludingtona
wy, tułowia, ramienia lub klatki piersiowej świadczą o zapaleniu kaletki. Wykonanie: w pozycji siedzącej pacjent
lokalizacja bólu bywa utrudniona; istnieje zakłada ręce na kark.
konieczność odróżnienia tych dolegliwości Test mięśnia nadgrzebieniowego Joba Interpretacja: gdy pacjent ma problemy
od schorzeń związanych z układem krąże- Wykonanie: ramię pacjenta stojącego z wykonaniem tego zadania, np. gdy jed-
nia, nerwowym czy oddechowym. lub siedzącego wyprostowane w stawach ną rękę potrafi założyć tylko za pomocą
Nierzadko przyczynÄ… bólów barku i jego Å‚okciowych, odwodzone do 90°, zgiÄ™te drugiej, Å›wiadczy to o ograniczeniu rotacji
dysfunkcji jest uszkodzenie pierÅ›cienia do przodu do 30° oraz ustawione w ro- zewnÄ™trznej i odwodzenia, czyli o uszko-
rotatorów tworzonego przez 4 mięśnie i ich tacji wewnętrznej. W czasie odwodzenia dzeniu pierścienia rotatorów.
ścięgna. Składają się one na zespół łączący i zgięcia w płaszczyz
nie poziomej badajÄ…cy
łopatkę z kością ramienną. Odpowiedzialne wywiera nacisk na przedramiona (fot.1). Test forsownego przywodzenia
są za unoszenie ramion i ruchy obrotowe. Interpretacja: test jest dodatni, jeżeli w płaszczyz
nie poziomej
Bólom często towarzyszy osłabienie siły wywołuje ból, a pacjent nie jest w stanie Wykonanie: kończyna górna po chorej
ramienia lub ograniczenie ruchu. Uszko- odwieść ramienia do kÄ…ta 90° oraz utrzymać stronie jest odwodzona do kÄ…ta 90°
dzenie pierścienia rotatorów często idzie go wbrew naciskowi. i przyciągana w płaszczyz
nie poziomej
w parze z przerwaniem ścięgna głowy ku zdrowej stronie (fot. 3).
długiej mięśnia dwugłowego ramienia. Test mięśnia podgrzebieniowego Interpretacja: bóle w stawie barkowo-
Kolejną przyczyną długotrwałych dolegli- Wykonanie: ramiona pacjenta stojacego -obojczykowym świadczą o występujących
wości bólowych może być niestabilność lub siedzącego swobodnie zwisają wolno, w nim zmianach patologicznych lub
stawu ramiennego, która jest spowodo- stawy Å‚okciowe zgiÄ™te do kÄ…ta 90°. BadajÄ…cy o przednim zespole ciasnoty.
wana niemożnością utrzymania głowy układa swoje dłonie na grzbietach rąk cho-
kości ramiennej we właściwym położeniu rego, pacjent próbuje zrotować na zewnątrz Test trzasku  badanie przemieszczania
w stawie. Podłożem niestabilności mogą przedramiona, wbrew oporowi stawianemu się głowy długiej mięśnia dwugłowego
być też: uraz, wiotkość stawowa lub zabu- przez ręce badającego (fot. 2). Wykonanie: badający palpacyjnie ocenia
rzenie równowagi nerwowo-mięśniowej Interpretacja: bóle lub osłabienie rotacji bruzdę międzyguzkową, drugą ręką obej-
w obrębie stawu. zewnętrznej świadczą o chorobie mięśnia muje staw promieniowo-nadgarstkowy
podgrzebieniowego. odwiedzionej do kÄ…ta 90° i zgiÄ™tej do kÄ…ta
Test oceniający ruch prostego w stawie łokciowym kończyny
w stawie barkowym Test mięśnia obłego górnej pacjenta, następnie wykonuje bierne
Wykonanie: chory ręką za głową dotyka Wykonanie: chory stoi swobodnie, od tyłu naprzemienne ruchy rotacyjne w stawie
górnego brzegu przeciwległej łopatki, ręką oceniane jest ustawienie rąk. ramiennym.
12 REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2009
DIAGNOSTYKA
Interpretacja: gdy ścięgno głowy długiej wyprostować kończynę górną w stawie
mięśnia dwugłowego jest podwichnięte łokciowym (fot. 4).
w bruz
dzie międzyguzkowej, wyczuwalne Interpretacja: ból nad nadkłykciem
jest przeskakujące ścięgno. przyśrodkowym świadczy o zespole bole-
sności przyśrodkowego przedziału stawu
Test szufladki przedniej i tylnej Å‚okciowego.
Wykonanie: pacjent siedzi, badajÄ…cy stoi
za pacjentem; przy badaniu lewego ra- Test zginania stawu Å‚okciowego
mienia prawa ręka obejmuje i stabilizuje  wskazuje zespół rowka
Fot. 1. Test mięśnia nadgrzebieniowego
obojczyk oraz górny brzeg łopatki, podczas nerwu łokciowego
gdy lewa ręka wykonuje ruchy głowy Wykonanie: pacjent w pozycji siedzącej
kości ramiennej w kierunku grzbietowym silnie zgina staw łokciowy oraz nadgarstek
i brzusznym. i próbuje utrzymać pozycję przez 5 minut.
Interpretacja: wyraz
na ruchomość Pozycja ta naciąga maksymalnie nerw
w tych kierunkach z bólem lub bez świad- łokciowy.
czy o niestabilności. Interpretacja: parestezje na przebiegu
nerwu świadczą o jego uszkodzeniu.
Staw Å‚okciowy
Różnorodność przyczyn powoduje Nadgarstek, ręka i palce
bolesność w stawie łokciowym, a także Złożona funkcja ręki w celu dokładnej
ograniczenie jego prawidłowego funk- diagnostyki wymaga znajomości ana-
cjonowania. Szczególną uwagę należy tomii i patologii. Oceniamy wygląd,
zwrócić na wysięki najczęściej lokalizu- ruchomość, występowanie przykurczów,
jące się w okolicy wyrostka łokciowego, obrzęków, stan skóry, deficyty neurolo-
a także przykurcze, które dotyczą głównie giczne, które najczęściej są przyczyną
Fot. 2. Test mięśnia pogrzebieniowego
zginania i prostowania. Bóle mogą być patologicznego ustawienia dłoni bądz

również spowodowane chorobami szyj- ucisku powodującego zaburzenia w jej
nego odcinka kręgosłupa. funkcjonowaniu.
Jedną z najczęstszych przyczyn do-
legliwości pojawiających się w stawie Test dla nerwu promieniowego
łokciowym są dolegliwości związane Wykonanie: pacjentowi poleca się  przy
z zapaleniem nadkÅ‚ykcia bocznego koÅ›ci zgiÄ™tym do 90° stawie Å‚okciowym  wy-
ramiennej (łokieć tenisisty), a także nad- prostować staw promieniowo-nadgarst-
kłykcia przyśrodkowego (łokieć golfisty). kowy.
Mogą powstawać w wyniku biernej Interpretacja: w przypadku porażenia
i czynnej pracy mięsni prostowników nerwu pośrodkowego ręka zwisa w dół,
i zginaczy ręki. jest to tzw. ręka opadająca (fot. 5).
Test wymuszonego szpotawienia Test odwiedzenia kciuka  ocenia
 wskazuje niestabilność więzadłową uszkodzenie nerwu promieniowego
Wykonanie: pacjent siedzi, kończyna Wykonanie: pacjentowi poleca się od-
Fot. 3. Test forsownego przywodzenia w płaszczyz
nie
górna jest wyprostowana, badający sta- wieść kciuk przy złączonych pozostałych
bilizuje ramię od strony przyśrodkowej, palcach.
a drugą w stawie łokciowym przywodzi Interpretacja: porażenie nerwu pro-
przedramię chorego. mieniowego powoduje brak możliwości
Interpretacja: ból lub nadmierny, niepra- odwiedzenia kciuka (niedowład mięśnia
widłowy zakres ruchu świadczy o niesta- odwodziciela długiego kciuka).
bilności więzadeł pobocznych po stronie
promieniowej stawu łokciowego. Test dla nerwu pośrodkowego
Wykonanie: należy złączyć opuszki kciuka
Test krzesła  wskazuje zespół i małego palca, a następnie zacisnąć rękę
bólowy bocznego przedziału w pięść, po czym ręka z wyprostowa-
stawu łokciowego nymi palcami powinna lekko zgiąć się
Wykonanie: pacjent podnosi krzesło dłoniowo.
wyprostowaną kończyną górną przy na- Interpretacja: z powodu wypadnięcia
wróconym łokciu. mięśni unerwionych przez porażony
Interpretacja: promieniujący ból nad nerw pośrodkowy kciuk ustawia się Fot. 4. Objaw łokcia gracza w golfa
nadkłykciem bocznym świadczy o zespole w płaszczyz
nie pozostałych palców i nie
bolesności bocznego przedziału stawu może być przeciwstawiany, tzw. ręka
łokciowego. małpia.
Objaw łokcia gracza w golfa  wskazuje Objaw cyrkla  wskazuje porażenie
zespół bólowy przyśrodkowego nerwu pośrodkowego
przedziału stawu łokciowego Wykonanie: pacjent powinien kciukiem
Wykonanie: pacjent zgina łokieć i dłonio- dotknąć opuszki małego palca.
wo rękę, badający chwyta rękę i ramię Interpretacja: w przypadku porażenia
chorego. Pacjent stara się wbrew oporowi nerwu pośrodkowego kciuk poruszać się
Fot. 5. Patologia nerwu promieniowego
REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2009 13
fot. Archiwum autorek
DIAGNOSTYKA
będzie tylko w zakresie łuku (przywodzenia kę papieru między kciukiem i palcem stawie wywiadu oraz badania ręcznego
w kierunku dłoni). wskazującym. terapeuta podejmuje decyzję odnośnie
Interpretacja: przy osłabieniu funkcji kolejności wykonywania zabiegów, doboru
Odwrócony test Phalena  wskazuje mięśnia przywodziciela kciuka dochodzi właściwych technik, miejsc do zabiegu,
zespół cieśni nadgarstka do zgięcia stawu międzypaliczkowego kierunków zabiegowych. Precyzyjnie
Wykonanie: maksymalnie zgięte grzbietowo kciuka, czasami również do niedoczulicy podjęta diagnoza czyni terapię wydajną
dłonie należy utrzymać przez minutę. 4. i 5. palca po stronie łokciowej. i skuteczną, co wydatnie przyspiesza cały
Interpretacja: parestezje w zakresie proces.
nerwu pośrodkowego świadczą o zespole Podsumowanie
kanału nadgarstka. Wykorzystanie w codziennej praktyce ALEKSANDRA TROJNACKA1,
testów klinicznych ułatwia zebranie AGNIESZKA KOPYTYC
SKA2,
Objaw Frometa  wskazuje zespół maksymalnej liczby danych pozwa- MARTA WALCZUK3
1
rowka nerwu łokciowego lających postawić na tyle precyzyjną Dział Rehabilitacji Szpitala Powiatowego w Mikołowie
2
Wykonanie: pacjentowi poleca się diagnozę, by dobór technik leczniczych Szpital Wojewódzki w Opolu
3
chwytem szczypcowym utrzymać kart- był jak najbardziej efektywny. Na pod- Dom Pomocy Społecznej w Grodkowie
14 REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2009