zegarmistrz 731[05] z2 02 n

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Andrzej Zych

Wykonywanie czyszczenia i konserwacji mechanizmów
zegarowych 731[05].Z2.02

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom

2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Henryk Krystkowiak
mgr inż. Ryszard Ochociński

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Andrzej Zych

Konsultacja:
mgr inż. Grzegorz Śmigielski

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 731[05].Z2.02
zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu zegarmistrz.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Materiały czyszczące i konserwujące

5.1.1. Ćwiczenia 13
5.2. Sprzęt do czyszczenia i konserwacji zegarów i zegarków

5.2.1. Ćwiczenia 16
5.3. Czyszczenie i konserwacja zegarów

5.3.1. Ćwiczenia 19
5.4. Czyszczenie i konserwacja zegarków

5.4.1. Ćwiczenia 23
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela „Wykonywanie czyszczenia i konserwacji

mechanizmów zegarowych”, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych
w szkole kształcącej w zawodzie zegarmistrz 731[05].

W poradniku zamieszczono:

− wymagania wstępne,
− wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,
− przykładowe scenariusze zajęć,
− propozycje ćwiczeń, które mają na celu ukształtowanie u uczniów umiejętności

praktycznych,

− ewaluację osiągnięć ucznia w postaci testu wielokrotnego wyboru i testu praktycznego,
− wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.

Poradnik zawiera materiał nauczania składający się z 4 tematów, są to:

1. Materiały czyszczące i konserwujące.
2. Sprzęt do czyszczenia zegarów i zegarków.
3. Czyszczenie i konserwacja zegarów.
4. Czyszczenie i konserwacja zegarków.

Informacje i ćwiczenia zamieszczone w temacie „Materiały czyszczące i konserwujące”

pomogą uczniowi w ukształtowaniu umiejętności rozpoznawania i dobierania materiałów
stosowanych do czyszczenia i konserwacji zegarów i zegarków.

Informacje i ćwiczenia zamieszczone w temacie „Sprzęt do czyszczenia zegarów

i zegarków” pomogą uczniowi w dobieraniu narzędzi i sprzętu do czyszczenia i smarowania
zegarów i zegarków.

Informacje i ćwiczenia zamieszczone w temacie „Czyszczenie i konserwacja zegarów”

pomogą uczniowi nauczyć się ręcznego czyszczenia zegarów wahadłowych i budzików.

Informacje i ćwiczenia zamieszczone w temacie „Czyszczenie i konserwacja zegarków”

pomogą uczniowi nauczyć się ręcznego i mechanicznego czyszczenia zegarków.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze szczególnym

uwzględnieniem:
− pokazu z objaśnieniem,
− ćwiczeń praktycznych.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej

pracy uczniów do pracy zespołowej.

W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel może

posłużyć się zamieszczonymi testami.

W teście wielokrotnego wyboru zamieszczono:

− plan testu w formie tabelarycznej,
− punktację zadań,
− propozycje norm wymagań,
− instrukcję dla nauczyciela,
− instrukcję dla ucznia,
− kartę odpowiedzi,
− zestaw zadań testowych.

W teście praktycznym zamieszczono:

− zadanie praktyczne z kryteriami,
− kartę odpowiedzi,
− kartę oceny i wymagania.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

731[05].Z2

Eksploatowanie mechanizmów zegarowych

731[05].Z2.01

Organizowanie stanowiska pracy

731[05].Z2.02

Wykonywanie czyszczenia i konserwacji

mechanizmów zegarowych

731[05].Z2.03

Diagnozowanie przyczyn nieprawidłowej

pracy mechanizmów zegarowych

731[05].Z2.04

Wykonywanie napraw czasomierzy

mechanicznych

731[05].Z2.05

Wykonywanie napraw czasomierzy

elektrycznych i elektronicznych

731[05].Z2.06

Wykonywanie regulacji mechanizmów

zegarowych

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

– korzystać z różnych źródeł informacji,
– posługiwać się, dokumentacją techniczną,
– odczytywać rysunek techniczny,
– posługiwać się układem jednostek SI,
– stosować wymagania określone w regulaminie pracowni,
– dobierać narzędzia i przyrządy do montażu i demontażu mechanizmów zegarowych,
– organizować stanowisko pracy zegarmistrza, zgodnie z wymaganiami technologicznymi

i zasadami ergonomii,

– organizować stanowisko pracy zegarmistrza z uwzględnieniem przepisów bhp i ochrony

środowiska.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

– scharakteryzować metody czyszczenia mechanizmów zegarowych,
– rozróżnić środki czyszczące,
– dobrać i zastosować środki czyszczące,
– dobrać sposób czyszczenia zegarków i zegarów,
– wykonać czyszczenie zegarów wahadłowych,
– wykonać czyszczenie zegarów budzików,
– wykonać czyszczenie zegarków,
– scharakteryzować metody konserwacji zegarów i zegarków,
– rozróżnić środki konserwujące,
– dobrać i zastosować środki konserwujące,
– wykonać konserwację zegarów wahadłowych,
– wykonać konserwację zegarów budzików,
– wykonać konserwację zegarków,
– zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony środowiska podczas

wykonywania czyszczenia i konserwacji zegarów i zegarków.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności dobierania materiałów do czyszczenia i konserwacji
mechanizmów zegarowych oraz bezpiecznego obchodzenia się z nimi.

Cele szczegółowe:

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

– rozróżnić środki czyszczące,
– dobrać i zastosować środki czyszczące,
– rozróżnić środki konserwujące,
– dobrać i zastosować środki konserwujące,
– zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony środowiska podczas

wykonywania czyszczenia i konserwacji zegarów i zegarków.

Metody nauczania:

− ćwiczenie praktyczne przedmiotowe.
− pogadanka.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

− praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

− stanowisko zegarmistrzowskie,
− katalogi i oferty środków czyszczących,
− karty charakterystyk substancji,
− opakowania i instrukcje dołączone do środków czyszczących i konserwujących,
− stanowisko komputerowe z dostępem do internetu,
− literatura.

Czas trwania:
6 godzin lekcyjnych

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg zajęć:

1. Instruktaż wstępny:

– sprawdzenie obecności,
– sprawdzenie odzieży roboczej i samopoczucia uczniów,
– pogadanka na temat przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
– pogadanka na temat przestrzegania przepisów ochrony środowiska,
– przedstawienie przebiegu zajęć,
– podanie kryteriów ocen.

2. Instruktaż bieżący:

Ćwiczenie 1 (p. 4.1.3 poradnika dla ucznia).

– Obchód I. Sprawdzenie czy uczniowie przystąpili do wykonania ćwiczenia.
– Obchód II. Nadzorowanie wykonywania ćwiczenia. Udzielanie dodatkowych wyjaśnień.
– Obchód III. Sprawdzenie poprawności wypełnienia tabeli. Ocena jakości wykonania,

wskazanie na błędy i usterki.

Ćwiczenie 2 (p. 4.1.3 poradnika dla ucznia).

– Obchód IV. Sprawdzenie czy uczniowie przystąpili do wykonania ćwiczenia.
– Obchód V. Nadzorowanie wykonywania ćwiczenia. Udzielanie dodatkowych wyjaśnień.
– Obchód VI. Sprawdzenie poprawności wypełnienia tabeli. Ocena jakości wykonania,

wskazanie na błędy i usterki.

Ćwiczenie 3 (p. 4.1.3 poradnika dla ucznia).

– Obchód VI. Sprawdzenie czy uczniowie przystąpili do wykonania ćwiczenia.
– Obchód VII. Nadzorowanie wykonywania ćwiczenia. Udzielanie dodatkowych wyjaśnień.
– Obchód VIII. Sprawdzenie poprawności wypełnienia tabeli. Ocena jakości wykonania,

wskazanie na błędy i usterki.

3. Instruktaż końcowy:

– pogadanka na temat przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony

środowiska,

– podsumowanie zajęć,
– wskazanie na najlepiej wykonane ćwiczenia,
– zwrócenie uwagi na błędy oraz czynności dobrze wykonywane podczas ćwiczenia,
– wystawienie ocen.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca …………………………………….………….

Modułowy program nauczania: Zegarmistrz 731[05].
Moduł: Eksploatowanie mechanizmów zegarowych 731[05].Z2
Jednostka modułowa: Wykonywanie czyszczenie i konserwacji mechanizmów zegarowych
731[05].Z2.02.

Temat: Czyszczenie i konserwacja zegara wahadłowego

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności czyszczenia i konserwacji zegarów wahadłowych.

Cele szczegółowe:
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
– scharakteryzować metody czyszczenia mechanizmów zegarowych,
– dobrać sposób czyszczenia zegarów,
– wyczyścić zegar wahadłowy,
– scharakteryzować metody konserwacji zegarów,
– zakonserwować zegar wahadłowy,
– zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony środowiska podczas

wykonywania czyszczenia i konserwacji zegarów.

Metody nauczania – uczenia się:

− metoda przewodniego tekstu.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

− praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

− przewodni tekst do ćwiczenia,
− materiały i narzędzia do czyszczenia skorodowanych części zegara,
− części zegara wymagające oczyszczenia z korozji,
− zegar wahadłowy wymagający czyszczenia i konserwacji,
− materiały i narzędzia do czyszczenia,
− literatura.

Czas: 10 godzin lekcyjnych.

Przebieg zajęć:

Zadanie dla ucznia

Wyczyść i zakonserwuj zegar wahadłowy.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

FAZA WSTĘPNA

1. Czynności organizacyjno-porządkowe.
2. Instruktaż na temat bezpieczeństwa pracy i ochrony środowiska.
3. Podanie tematu lekcji.
4. Zaznajomienie uczniów z pracą metodą przewodniego tekstu.

FAZA WŁAŚCIWA

INFORMACJE

1. Jakie środki stosuje się do usuwania korozji z części zegara?
2. Jakie środki stosuje się do czyszczenia zegara?
3. Jakie narzędzia stosuje się do czyszczenia i konserwacji zegara?
4. Jakie są metody czyszczenia zegarów?
5. Jakie smary stosuje się do konserwacji zegara?

PLANOWANIE

1. Przypomnij sobie wiadomości zamieszczone w tematach: „Materiały czyszczące

i konserwujące” i „Sprzęt do czyszczenia i konserwacji zegarów i zegarków”.

2. Zapoznaj się z materiałem nauczania z punktu 4.3.1 poradnika dla ucznia.
3. Korzystając z treści ćwiczeń 1, 2 punktu 4.3.3, zaplanuj kolejność prac koniecznych do

wypełnienia tabel oraz wykonania czyszczenia i konserwacji zegara wahadłowego.

UZGODNIENIE

1. Omów z nauczycielem plan opracowany w fazie „Planowanie”.
2. Odnieś się do uwag i propozycji nauczyciela.

WYKONANIE

1. Odpowiedz na pytania zamieszczone w punkcie 4.3.2 poradnika dla ucznia.

Jakie możemy wyróżnić etapy
czyszczenia zegarów?

Jakimi metodami czyści się zegary?

Jaki jest pierwszy zabieg podczas
czyszczenia zegara wahadłowego?

Jak czyści się części lekko
skorodowane?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jak czyści się części mocno
skorodowane?

W jakim celu smaruje się naftą
skorodowane powierzchnie?

Jakie są etapy ręcznego czyszczenia
części zegara?

Czym należy czyścić otwory
łożyskowe?

Do smarowania jakich części zegara
stosuje się olej nr 4?

Do smarowania jakich części zegara
stosuje się olej nr 3?

2. Ćwiczenie 1 z punktu 4.3.3 poradnika dla ucznia.

– opracuj plan czynności,
– przedstaw nauczycielowi opracowany plan czynności,
– wyczyść skorodowane części zegara,
– zgłoś nauczycielowi zakończenie ćwiczenia

3. Ćwiczenie 2 z punktu 4.3.3 poradnika dla ucznia.

– wypełnij tabelę zamieszczoną w ćwiczeniu,
– przedstaw nauczycielowi wypełnioną tabelę,
– wyczyść i zakonserwuj zegar.
– zgłoś nauczycielowi zakończenie ćwiczenia.

4. Przygotuj się do zaprezentowania swojej pracy.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPRAWDZANIE

1. Czy poprawnie zostały wypełnione tabele zamieszczone w ćwiczeniach?
2. Czy poprawnie zostały wyczyszczone skorodowane części zegara?
3. Czy poprawnie został wyczyszczony i zakonserwowany zegar?

ANALIZA

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy ćwiczeń sprawiły im najwięcej

trudności. Nauczyciel podsumowuje ćwiczenia, wskazuje jakie nowe, ważne umiejętności
zostały ukształtowane, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać w przyszłości.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Materiały czyszczące i konserwujące

5.1.1. Ćwiczenia

Wskazówki do wykonania ćwiczeń:
Zaleca się, aby wszystkie ćwiczenia wykonywane były samodzielnie przez każdego ucznia.

Wszystkie ćwiczenia mogą być przeprowadzone metodą ćwiczeń praktycznych z
wykorzystaniem pogadanki. Na początku zajęć nauczyciel powinien przeprowadzić instruktaż,
na którym zwróci uwagę na przestrzeganie przepisów bhp, omówi organizację zajęć, poda
kryteria ocen. Przy każdym ćwiczeniu nauczyciel powinien obserwować działania uczniów,
udzielać dodatkowych informacji, a na końcu ocenić wykonanie ćwiczenia.

Ćwiczenie 1

Dobierz odpowiedni środek czyszczący do podanego zastosowania.

Zastosowanie Nazwa

środka czyszczącego

Odtłuszczenie części zegara

Odtłuszczenie włosa zegarka

Odrdzewienie lekko skorodowanego
szkieletu zegara

Czyszczenie zegarka w czyszczarce
mechanicznej

Czyszczenie zegarka w czyszczarce
ultradźwiękowej

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1) zapoznać się z kolumną 3 tabeli 1 poradnika dla ucznia,
2) odszukać właściwe zastosowanie dla podanego w ćwiczeniu przykładu.
3) dobrać i wpisać nazwę środka czyszczącego,
4) sprawdzić w katalogu lub ofercie środków czyszczących poprawność doboru środka,
5) porównać swoją tabelę z tabelami kolegów.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

− metoda ćwiczeń.

Środki dydaktyczne:

− katalogi lub oferty środków czyszczących.

Ćwiczenie 2

Dobierz smary do podanych zastosowań.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zastosowanie Dobrany

smar

Balans w zegarku

Wychwyt w budziku

Przekładnia chodu w zegarku

Urządzenie naciągowo nastawcze w zegarku

Uszczelnienie koperty zegarka

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1) zapoznać się z kolumną 2 tabeli 2 poradnika dla ucznia,
2) odszukać właściwe zastosowanie dla podanego w ćwiczeniu przykładu,
3) dobrać i wpisać nazwę smaru,
4) porównać swoją tabelę z tabelami kolegów.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

− ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

− katalogi lub oferty smarów zegarmistrzowskich.

Ćwiczenie 3

Określ sposób postępowania podczas wykorzystywania w pracy podanych środków

i smarów, tak aby praca była bezpieczna.

Środek Postępowanie zapewniające bezpieczeństwo

Benzyna lekka

Płyn do czyszczarek
mechanicznych

Płyn do czyszczarek
ultradźwiękowych

Olej do zegarków

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać to ćwiczenie uczeń powinien:

1) zapoznać się z charakterystykami podanych substancji (lub instrukcjami i napisami na

opakowaniach).

2) wypisać zasady i sposoby bezpiecznego postępowania z tymi substancjami.
3) porównać swoją tabelę z tabelami kolegów.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

− ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

− karty charakterystyk substancji,
− opakowania i instrukcje dołączone do środków.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Sprzęt do czyszczenia i konserwacji zegarów i zegarków

5.2.1. Ćwiczenia

Wskazówki do wykonania ćwiczeń:
Proponowany zestaw ćwiczeń służy do ukształtowania umiejętności: dobierania urządzeń,

przyrządów, narzędzi i materiałów, ich przygotowania do pracy, do czyszczenia i konserwacji
zegarów i zegarków. Ćwiczenia te uczniowie powinni wykonywać samodzielnie. Zaleca się
wykorzystanie metody ćwiczeń praktycznych. Podczas wykonywania ćwiczeń nauczyciel
powinien udzielać dodatkowych informacji i wskazówek dla ucznia, pamiętając aby skłaniać go
do samodzielnego rozwiązywania napotkanych problemów.

Ćwiczenie 1

Posługując się dokumentacją techniczną, wypisz dane techniczne czyszczarek.

Czyszczarka mechaniczna

Nazwa i typ

Producent i rok produkcji
Dane techniczne

Przeznaczenie (rodzaje
prac jakie można
wykonywać na
czyszczarce)

Czyszczarka ultradźwiękowa

Nazwa i typ

Producent i rok produkcji
Dane techniczne

Przeznaczenie (rodzaje
prac jakie można
wykonywać na
czyszczarce)

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać to ćwiczenie uczeń powinien:

1) odszukać w dokumentacji technicznej czyszczarki jej nazwę i typ, producenta, rok produkcji,
2) wpisać odszukane dane do tabeli,
3) odszukać w dokumentacji technicznej czyszczarki dane techniczne takie jak: moc i inne

wielkości charakterystyczne,

4) wpisać odszukane dane do tabeli,
5) odszukać w dokumentacji technicznej rodzaje robót jakie można wykonywać na czyszczarce,
6) wpisać odszukane dane do tabeli,
7) powtórzyć wszystkie czynności dla drugiego rodzaju czyszczarki,
8) porównać swoją tabelę z tabelami kolegów.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

− metoda ćwiczeń praktycznych.

Środki dydaktyczne:

− dokumentacje techniczne czyszczarek.

Ćwiczenie 2

Opracuj algorytm postępowania (kolejne kroki) przy przygotowaniu czyszczarki,

czyszczeniu części zegarów i zakończeniu pracy na czyszczarce.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać to ćwiczenie uczeń powinien:

1) przeczytać w dokumentacji technicznej i instrukcji obsługi czyszczarki informacje o

kolejnych czynnościach dotyczących przygotowania czyszczarki, jej uruchomienia,
wykonania pracy i zakończenia pracy,

2) przeczytać w dokumentacji technicznej i instrukcji obsługi czyszczarki zalecenia i uwagi

dotyczące przestrzegania zasad bezpiecznej pracy na czyszczarce,

3) porównać swój algorytm z algorytmami kolegów.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

− metoda ćwiczeń praktycznych.

Środki dydaktyczne:

− dokumentacja techniczna i instrukcja obsługi czyszczarki.

Ćwiczenie 3

Przygotuj czyszczak do ręcznego czyszczenia otworów łożyskowych, benzynierkę oraz

smarownik i smarownice do smarowania zegarów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać to ćwiczenie uczeń powinien:

1) zapoznać się ze sposobem ostrzenia czyszczaka,
2) zaostrzyć czyszczak,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) przygotować smarownice i smarowniki,
4) przygotować stanowisko pracy do czyszczenia ręcznego i smarowania zegarów.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

− metoda ćwiczeń praktycznych.

Środki dydaktyczne:

− drewniany czyszczak drewniany i nóż do ostrzenia,
− benzynierka,
− smarownice i smarowniki.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Czyszczenie i konserwacja zegarów

5.3.1. Ćwiczenia

Wskazówki do wykonania ćwiczeń:
Zaleca się, aby wszystkie ćwiczenia wykonywane były samodzielnie przez każdego ucznia.

Ćwiczenia 1 i 2 powinny być zrealizowane metodą przewodniego tekstu. Podczas wykonywania
ćwiczeń uczeń kierowany poleceniami zawartymi w tekście przewodnim, który umożliwia
samodzielną pracę. Jednak nauczyciel powinien udzielać dodatkowych informacji i wskazówek
dla ucznia, pamiętając aby skłaniać go do samodzielnego rozwiązywania napotkanych
problemów.

Ćwiczenie 3 powinno być zrealizowane metoda ćwiczeń praktycznych

z wykorzystaniem pogadanki. Na początku zajęć nauczyciel powinien przeprowadzić instruktaż,
na którym zwróci uwagę na przestrzeganie przepisów bhp, omowi organizację zajęć, poda
kryteria ocen. Przy ćwiczeniu nauczyciel powinien obserwować działania uczniów, udzielać
dodatkowych informacji, a na końcu ocenić wykonanie ćwiczenia.

Ćwiczenie 1

Wyczyść skorodowaną cześć zegara.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1) opracować plan czynności przy czyszczeniu,
2) ocenić stopień korozji (czy mały, czy duży),
3) rozpoznać materiał z jakiego wykonana jest cześć,
4) dobrać materiały i narzędzia do czyszczenia,
5) zmiękczyć korozję,
6) usunąć korozję,
7) wymyć i wysuszyć część.

Plan czynności

Część lekko skorodowana

Cześć mocno skorodowana

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Materiał z jakiego wykonana jest część

Materiały i narzędzia do czyszczenia i mycia

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

− metoda przewodniego tekstu.

Środki dydaktyczne:

− materiały i narzędzia do czyszczenia skorodowanych części,
− części do czyszczenia,
− literatura.

Ćwiczenie 2

Przeprowadź czyszczenie i konserwację zegara wahadłowego

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1) opracować plan czyszczenia,
2) przygotować materiały i narzędzia do czyszczenia zegara wahadłowego,
3) wykonać ręczne czyszczenie zegara wahadłowego,
4) odszukać w literaturze przebieg czyszczenia zegara wahadłowego,
5) przygotować sobie rysunek z zaznaczonymi miejscami smarowania i rodzajami smarów,
6) opracować plan montażu zegara wraz z czynnościami konserwacyjnymi,
7) przygotować materiały i narzędzia,
8) przeprowadzić montaż i konserwację.

Plan czyszczenia (kolejne czynności)

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Materiały i narzędzie do czyszczenia

Plan montażu i konserwacji (kolejne czynności)

Czynności: Materiały i narzędzia

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

− metoda przewodniego tekstu.

Środki dydaktyczne:

− zegar wahadłowy do czyszczenia,
− materiały i narzędzia do czyszczenia,
− materiały i narzędzia do konserwacji,
− literatura zamieszczona w poradniku.

Ćwiczenie 3

Przeprowadź czyszczenie i konserwację zegara budzika

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1) opracować plan czyszczenia,
2) przygotować materiały i narzędzia do czyszczenia zegara budzika,
3) wykonać ręczne czyszczenie zegara budzika,
4) odszukać w literaturze przebieg czyszczenia zegara budzika,
5) przygotować sobie rysunek z zaznaczonymi miejscami smarowania i rodzajami smarów,
6) opracować plan montażu zegara wraz z czynnościami konserwacyjnymi,
7) przygotować materiały i narzędzia,
8) przeprowadzić montaż i konserwację.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Plan czyszczenia

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.

Materiały i narzędzie do czyszczenia:

Plan montażu i konserwacji:

Kolejne czynności: Materiały i narzędzia:

10.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

− metoda ćwiczeń praktycznych.

Środki dydaktyczne:

− zegar budzik do czyszczenia,
− materiały i narzędzia do czyszczenia,
− materiały i narzędzia do konserwacji,
− literatura zamieszczona w poradniku.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Czyszczenie i konserwacja zegarków

5.4.1. Ćwiczenia

Wskazówki do wykonania ćwiczeń:
Zaleca się, aby ćwiczenia wykonywane były samodzielnie przez każdego ucznia metodą

ćwiczeń praktycznych z wykorzystaniem pogadanki. Na początku zajęć nauczyciel powinien
przeprowadzić instruktaż, na którym zwróci uwagę na przestrzeganie przepisów bhp, omowi
organizację zajęć, poda kryteria ocen. Przy ćwiczeniu nauczyciel powinien obserwować
działania uczniów, udzielać dodatkowych informacji, a na końcu ocenić wykonanie ćwiczenia.
Szczególną uwagę należy zwrócić na przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ćwiczenie 1

Przeprowadź czyszczenie w czyszczarce mechanicznej oraz konserwację zegarka.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1) opracować plan czyszczenia,
2) przygotować materiały, narzędzia do czyszczenia zegarka,
3) przygotować czyszczarkę,
4) odszukać w literaturze przebieg czyszczenia zegarka,
5) przygotować zegarek do czyszczenia,
6) przeprowadzić czyszczenie zegarka,
7) przygotować rysunek z zaznaczonymi miejscami smarowania i rodzajami smarów,
8) opracować plan montażu zegara wraz z czynnościami konserwacyjnymi,
9) przygotować materiały i narzędzia,
10) zmontować i zakonserwować zegarek.

Plan czyszczenia (kolejne czynności)

Rodzaj i typ czyszczarki

Materiały i narzędzie do czyszczenia

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Plan montażu i konserwacji (kolejne czynności)

Czynności Materiały i narzędzia

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

− metoda ćwiczeń praktycznych.

Środki dydaktyczne:

− zegarek do czyszczenia,
− czyszczarka mechaniczna,
− materiały i narzędzia do czyszczenia,
− materiały i narzędzia do konserwacji,
− literatura.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIAGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test wyboru do jednostki modułowej

„Wykonywanie czyszczenia i

konserwacji mechanizmów zegarowych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

− zadania 1, 2, 4, 5, 6, 7, 8, 12, 13, 15, 16, 19, 20 są z poziomu podstawowego,
− zadania 9, 10, 11, 14, 17, 18 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące oceny szkolne:

− dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
− dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego,
− dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 1 z poziomu ponadpodstawowego,
− bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu

ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. C, 2. A, 3. A, 4. D, 5. C, 6. A, 7. B, 8. B, 9. D, 10. C, 11. D, 12. B, 13. C,
14. A, 15. C, 16. B, 17. D, 18. B, 19. C, 20. A.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

1. Rozróżnić materiały do czyszczenia mechanicznego zgarów

2. Rozróżnić materiały do czyszczenia chemicznego zegarów

3. Dobrać materiały do czyszczenia mechanicznego zegarów

4. Dobrać materiały do czyszczenia chemicznego zgarów

5. Dobrać środki konserwujące do zegarów

6. Dobrać środki konserwujące do zegarków

7. Rozróżnić narzędzia do ręcznego czyszczenia zegarków

8. Przygotować narzędzia do ręcznego czyszczenia zegarków

9. Dobrać narzędzia do ręcznego czyszczenia zegarków

10. Wymienić metody czyszczenia zegarów

A PP

11. Wymienić etapy czyszczenia zegara wahadłowego B

12. Opracować proces czyszczenia płyty zegara z nalotów korozji

13. Opracować proces ręcznego czyszczenia części zegara

14. Podać zestaw zaleceń dotyczących smarowania zegara

15. Określić sposób czyszczenia resztek smaru w łożyskach

B P

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16. Dobrać sposób wstępnego czyszczenia mechanizmu naciągowo-

nastawczego zegarka

C P

17. Określić kolejność operacji czyszczenia części zegarka

w czyszczarce mechanicznej

D PP

18. Określić kolejność operacji czyszczenia części zegarka

w czyszczarce ultradźwiękowej

D PP

19. Podać sposób przygotowania zegarka do czyszczenia

w czyszczarce ultradźwiękowej na sucho

B P

20. Dobrać sposób smarowania wybranego mechanizmu zegarka

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).

5. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.

6. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony na

udzielanie odpowiedzi.

7. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

8. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

9. Sprawdź wyniki.

10. Przeanalizuj uzyskane wyniki sprawdzianu.

11. Opracuj wnioski do dalszego postępowania.

Instrukcja dla ucznia
1. Uważnie przeczytaj instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi.
5. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
6. Kiedy udzielenie odpowiedzi na pytanie będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

7. Na rozwiązanie testu masz 60 min.

Materiały dla ucznia:
– instrukcja,
– zestaw zadań testowych,
– karta odpowiedzi.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Do czyszczenia mechanicznego skorodowanych części zegarów stosuje się:

A. Benzynę, naftę, alkohol.
B. Płótno ścierne, pilnik, ściernicę.
C. Pastę polerską, proszki polerskie, irchę.
D. Odrdzewiacz, specjalny płyn do odrdzewiania, kwas solny.

2. Do czyszczenia chemicznego części zegarów stosuje się:

A. Benzynę, naftę, alkohol.
B. Pastę polerską, proszki polerskie, irchę.
C. Płótno ścierne, pilnik, ściernicę.
D. Odrdzewiacz, specjalny płyn do odrdzewiania, kwas solny.

3. Do oczyszczenia mechanicznego lekko skorodowanej części zegara można zastosować:

A. Naftę, która zwilży korozję oraz szmatkę.
B. Benzynę, która rozpuści korozję oraz szmatkę.
C. Kwas, który rozpuści korozje oraz szmatkę.
D. Alkohol metylowy, która zwilży korozję oraz szmatkę.

4. Do oczyszczenia ręcznego części zegara, które zanieczyszczone są starym smarem można

zastosować:
A. Rozcieńczony kwas solny.
B. Alkohol etylowy.
C. Wodę z mydłem.
D. Benzynę.

5. Do konserwacji sprężyny naciągowej budzików stosuje się:

A. Olej nr 1.
B. Olej nr 2.
C. Olej nr 4.
D. Wazelinę specjalną.

6. Do konserwacji balansów w zegarkach stosuje się:

A. Olej nr 1.
B. Olej nr 2.
C. Olej nr 4.
D. Wazelinę specjalną.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. Przedstawione na rysunku narzędzie nazywa się:

A. Środkownik.
B. Czyszczak drewniany.
C. Smarownik.
D. Przepychacz otworów łożyskowych.

8. Do czyszczenia otworów łożyskowych czyszczak należy zaostrzyć w sposób pokazany na

rysunku:

A B C D

9. Spośród wymienionych narzędzi wskaż właściwy ich zestaw do ręcznego czyszczenia

zegarów:

a) czyszczak drewniany,
b) benzynierka,
c) pilnik,
d) szczotka druciana,
e) dmuchawka,
f) zbiornik ze środkiem czyszczącym,
g) płótno ścierne,
h) benzyna.

A. a, b, c, g, h.
B. b, d, e, f, h.
C. a, b, e, f, g.
B. a, b, d, e, f.

10. Rozróżnia się następujące metody czyszczenia:

A. Mechaniczną i ultradźwiękową.
B. Mechaniczną i chemiczną.
C. Czyszczenie ręczne i czyszczenie na czyszczarkach.
D. Czyszczenie mechaniczne i czyszczenie ultradźwiękowe.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11. Spośród wymienionych niżej etapów czyszczenia zegara wahadłowego.

a) wstępne odkurzenie i oczyszczenie z grubszych zanieczyszczeń,
b) zmiękczenie zanieczyszczeń i starego smaru,
c) rozłożenie zegara na części,
d) czyszczenie na czyszczarkach (usuwanie brudu, płukanie i suszenie),
e) doczyszczanie ręczne na sucho.

Właściwa ich kolejność jest następująca:

A. a, b, c, d, e.
B. a, c, b, d, e.
C. c, a, b, d, e.
D. c, a, b, d, e.

12. Proces czyszczenia płyty stalowej zegara z nalotów korozji przedstawia się następująco:

A. Zmiękczenie korozji na płycie kwasem solnym, czyszczenie szczotką, czyszczenie

szmatką, mycie w benzynie.

B. Zmiękczenie korozji na płycie naftą, czyszczenie klockiem drewna lipowego, mycie

w benzynie.

C. Zmiękczenie korozji na płycie benzyną, czyszczenie szmatką, mycie w benzynie.
D. Oczyszczenie wstępne płótnem ściernym, czyszczenie szmatka zamoczona w nafcie,

mycie w benzynie.

13. Proces ręcznego czyszczenia części zegara przebiega następująco:
Kolejne

etapy

A. Zmiękczenie

zanieczyszczeń naftą

Czyszczenie szczotką
zamoczoną benzynie

Wycieranie czystą
szmatką

Czyszczenie irchą

B. Zmiękczenie

zanieczyszczeń naftą

Czyszczenie
czyszczakiem

Wycieranie czystą
szmatką

Doczyszczenie na
sucho

C. Zmiękczenie

zanieczyszczeń
benzyną

Czyszczenie
pędzelkiem lub
szczotką

Suszenie na płycie
szklanej lub kartce
papieru

Doczyszczenie na
sucho

D. Zmiękczenie

zanieczyszczeń
benzyną

Czyszczenie
czyszczakiem

Suszenie na płycie
szklanej lub kartce
papieru

Doczyszczenie irchą

14. Spośród wymienionych zaleceń dotyczących smarowania zegara:
Zalecenia:

elementów wymagających smarowania nie wolno smarować zbyt obficie,

smarowanie przeprowadza się zgodnie z zaleceniami dla danego typu zegara,

smarowanie przeprowadza się jednocześnie podczas montażu,

smarowanie przeprowadza się po zmontowaniu mechanizmy zegara,

smarowanie przeprowadza się przed przystąpieniem do montażu.

Właściwe są:

A. a, b, c.
B. a, b, d.
C. a, b, e.
D. tylko b, c.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15. Usuwanie starego smaru z łożysk zegarków wykonuje się:

A. Pędzelkiem.
B. Szczotką.
C. Zaostrzonym czyszczakiem.
D. Igłą.

16. Wstępne czyszczenie mechanizmu naciągowo-nastawczego przeprowadza się w następujący

sposób:
A. Wybieranie drobnych zanieczyszczeń zaostrzonym czyszczakiem.
B. Przemycie w benzynie.
C. Czyszczenie szmatką zamoczoną w benzynie.
D. Czyszczenie pędzelkiem i dmuchawką na sucho.

17. Spośród wymienionych czynności czyszczenia na czyszczarce mechanicznej zegarków:

a) przeprowadzenie kąpieli czyszczącej w płynie do czyszczenia,
b) doczyszczenie ręczne przed płukaniem pierwszym,
c) przeprowadzenie pierwszej kąpieli płuczącej,
d) doczyszczenie ręczne przed płukaniem drugim,
e) przeprowadzenie drugiej kąpieli płuczącej,
f) wycieranie czysta szmatką,
g) suszenie,
h) sprawdzenie łożysk i zębników i ewentualne ich doczyszczenie na sucho.
i) polerowanie irchą.

Właściwa kolejność operacji powinna być następująca:

A. a, b, c, e, g, h.
B. a, c, d, e, g, i.
C. a, c, e, f, h.
D. a, c, e, g, h.

18. Spośród wymienionych czynności czyszczenia w czyszczarce ultradźwiękowej zegarków:

a) rozebranie zegarka na części,
b) odsłonięcie części zamkniętych i przykrytych,
c) czyszczenie w wannie czyszczącej,
d) płukanie w płynie do płukania,
e) suszenie,
f) wycieranie,
g) natłuszczenie,
h) empilamowanie.

Właściwa kolejność operacji powinna być następująca:

A. a, c, d, f, g.
B. b, c, d, e, h.
C. a, c, d, e, h.
D. b, c, d, f, h.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19. Aby przygotować zegarek do czyszczenia w czyszczarce ultradźwiękowej zegarka

elektronicznego na sucho należy:
A. Namoczyć zegarek w płynie do czyszczenia.
B. Rozebrać zegarek na części.
C. Spryskać zegarek specjalnym środkiem.
D. Wystarczy jedynie wyjąć zegarek z obudowy.

20. Mechanizm naciągowo-nastawczy smaruje się następująco:

A. Wazeliną przed przykręceniem płytki dociskowej.
B. Wazeliną napełniając smarem po przykręceniu płytki dociskowej.
C. Olejem nr 5 pokrywając smarem wszystkie części mechanizmu.
D. Olejem nr 5 przed przykręceniem płytki dociskowej.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykonywanie czyszczenia i konserwacji mechanizmów zegarowych

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź Punkty

A B C D

Razem:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Test praktyczny do jednostki modułowej

„Wykonywanie czyszczenia

i konserwacji mechanizmów zegarowych”

Temat zadania: Czyszczenie i konserwacja zegara budzika

Wyczyść zegar budzik o napędzie mechanicznym. Zegar jest złożony i nie wymaga napra-

wy.

W trakcie realizacji prac powinieneś:

− wypisać czynności konieczne do wyczyszczenia budzika,
− dobrać narzędzia i materiały do czyszczenia,
− wyczyścić budzik ręcznie,
− zaprezentować sposób wykonania i ocenić jakość wykonanego czyszczenia.

Czas na wykonanie zadania wynosi 180 minut.

Kryteria oceniania:

− za poprawnie wypisane czynności koniecznych do wyczyszczenia ręcznego – 8 punktów,
− za opracowanie wykazu narzędzi i przyrządów – 10 punktów,
− za poprawny przebieg czyszczenia – 12 punktów,
− za prezentację – 2 punkty.

Karta odpowiedzi

Do testu praktycznego „Wykonywanie czyszczenia i konserwacji mechanizmów
zegarowych”

Temat zadania: Czyszczenie i konserwacja zegara budzika

Imię i nazwisko: .............................................................

Wykaz czynności, które należy wykonać:

1. ...............................................................................................................................................

2. ...............................................................................................................................................

3. ...............................................................................................................................................

4. ...............................................................................................................................................

5. ...............................................................................................................................................

6. ...............................................................................................................................................

7. ...............................................................................................................................................

8. ...............................................................................................................................................

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wykaz niezbędnych narzędzi i materiałów:

Narzędzia:

Materiały:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Karta oceny

Lp. Kryterium Punkty

1. Za wykaz czynności, które należy wykonać – do 8 punktów.

Uczeń otrzymuje 1 punkt za każde z następujących kryteriów:
– w wykazie zapisał rozebranie zegara (budzika),
– w wykazie zapisał wstępne czyszczenie,
– w wykazie zapisał zmiękczenie zanieczyszczeń (starego smaru),
– w wykazie zapisał czyszczenie (czyszczakiem, pędzelkiem, szczotką),
– płukanie,
– suszenie,
– doczyszczenie na sucho,
– montaż i konserwacja.

2. Za wykaz niezbędnych narzędzi i materiałów – do 10 punktów.

Uczeń otrzymuje 1 punkt za każde z następujących kryteriów:
– w wykazie narzędzi wpisał narzędzia do rozkręcania i skręcania zegara,
– w wykazie narzędzi wpisał czyszczak,
– w wykazie narzędzi wpisał szczotka (drewienko lipowe),
– w wykazie narzędzi wpisał benzynierka,
– w wykazie narzędzi wpisał dmuchawka (sprężone powietrze),
– w wykazie narzędzi wpisał smarownik,
– w wykazie materiałów wpisał benzyna (płyn do czyszczenia)
– w wykazie materiałów wpisał olej,
– w wykazie materiałów wpisał wazelina,
– brak jest w wykazie narzędzi i przyrządów całkowicie zbędnych.

3. Za przebieg czyszczenia – do 12 punktów.

Uczeń otrzymuje 1 punkt za każde z następujących kryteriów:
– wszystkie czynności wykonywał z zachowaniem zasad bhp,
– wszystkie czynności wykonywał stosując prawidłowe techniki i metody

pracy,

– wszystkie czynności wykonywał stosując właściwe narzędzia,
– poprawnie rozebrał zegar,
– poprawnie zgrubnie oczyścił części,
– poprawnie wyczyścił części,
– poprawnie przeprowadził suszenie,
– ocenił dokładność czyszczenia i doczyścił części,
– zastosował właściwe środki do czyszczenia i smary,
– poprawnie nasmarował części,
– smarowanie wykonywał w odpowiednich momentach składania,
– zegar po złożeniu chodzi.

4. Za prezentację – do 2 punktów.

Uczeń otrzymuje 1 punkt za każde z następujących kryteriów:
– omówił przebieg pracy,
– odniósł się do popełnionych błędów.

Razem:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące oceny szkolne:
– dopuszczający – minimum 20 punktów,
– dostateczny – minimum 23 punktów,
– dobry – minimum 26 punktów,
– bardzo dobry – minimum 30 punktów.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Bartnik B.S., Podwapiński W.A.: Technologia mechanizmów zegarowych t. I –

Mechanizmy. WSiP, Warszawa 1976

2. Bartnik B.S., Podwapiński W.A.: Technologia mechanizmów zegarowych t. II – Montaż,

konserwacja i naprawa. WSiP, Warszawa 1986

3. Bartnik B.S., Podwapiński W.A.: Zegarmistrzostwo. Ilustrowany słownik zegarmistrzowski.

WSiP, Warszawa 1990

4. Bartnik B.S., Podwapiński W.A.: Zegarmistrzostwo. Naprawa zegarów i zegarków

mechanicznych. WSiP, Warszawa 1970

5. Czerwiec W., Maciszewski A., Molinski T.: Zegarmistrzostwo – Technologia. Wyd. Libra,

Warszawa 1980