Artur Oppman

Legendy warszawskie

Zbójcy

Dwiecie lat temu Nowe Miasto warszawskie otoczone byo wielkimi moczarami i

gstymi zarolami, w których nierzadko ukrywa si zwierz dziki, tak, e zdarzao si

nieraz, i mron zim godne wilki przybiegay na rynek nowomiejski i wyy po nocach

przed jatkami rzeników.

W czas takiej to wanie zimy dugotrwaej, w wieczór zawieruch nien dmcy, do

jednej z gospód, w pobliu kocioa Panny Marii, przywlók si stary, obdarty, skulony z

zimna, dziad.

Rozejrza si po izbie obszernej, o gocin pokornie poprosi, e to — powiada — nie ma

si gdzie schroni, a godny jest taki, i nogi go ju nosi nie zdoaj.

Cho ebrakowi le jako z oczu patrzao, miosierni gospodarstwo nie odmówili mu

przytuku. Je dali, pi dali i na ciepym przypiecku przespa si pozwolili.

Wlaz ci dziadyga za piec, postka, pokwka i po krótkiej chwili zasn widocznie, bo j

chrapa, a grzmiao.

A e to noc ju na wiat boy zapada, tedy i gospodarstwo, pobonie odmówiwszy

pacierze, do snu si uoyli, a te i dziewczyna suebna, gdy statki zmya i podog

zamiota, wlaza pod pierzyn do swojego óka i ju, ju sen jej pada na oczy, gdy,

nagle a niespodziewanie, co j tkno, co jakby zaszeptao: „Nie pij, dziewucho,

czuwaj…”

Przelka si dziewczynina, ale nic, czuwa, jak jej ten gos wewntrzny rozkaza. Modli

si po cichutku, w sobie, i czeka, co to z tego bdzie.

Mina tak dobra godzina, a moe i wicej, a ci tu syszy dziewucha: kto si za piecem

gramoli. Wyjrzaa jednym okiem spod pierzyny, niewiele widzi, bo ciemno, ale tak myli,

e to chyba dziad ów zza pieca wyazi.

Jako tak byo w istocie. Dziad to, przybda, na czworakach idzie cichuteko, podszed

do stou, podniós si, wieczk zapali, postawi na stole i rozejrza si wokoo.

Panie Boe miosierny! Straszne rzeczy! Dziadzisko ju nie skulone, nie takie stare, jak

si wydawao. Wyprostowa si teraz, zogromnia jako, nó dugi a ostry w rku trzyma,

lepia mu byszcz, jak wilkowi. Zbójca!

Dziewuszysko zatrzso si ze strachu, ale zaraz pomylaa sobie: jak zobaczy, e nie pi,

zabije mnie, trzeba lee cicho, ani tchn.

A wiedziaa te dobrze dziewczyna, co to za wieczka taka: z trupiego oju! Taka

wieczka ma t wasno, e póki si pali, nikt ze picych w izbie ockn nie moe;

obudzi si dopiero, gdy wieca zganie. Okropiestwo!

Rozejrza si tedy ów zbójca, pomedytowa chwil i sunie bez szelestu, jak zy duch,

naprzód do gospodarstwa, zobaczy, czy pi mocno?

Pochyli si nad nimi, a nó wzniesiony w garci trzyma, popatrzy, posucha: spali.

Wic lezie pomaleku, wprost ku óku dziewczyny suebnej. Uniós pierzyn z jej

gowy, przyglda si, a dziewucha dech zataia w sobie, ani drgnie. Co si zbójowi w niej

nie spodobao, co wida, psi syn, zauway takiego, e niedowierza; schyli si,

nasuchuje, czy równo oddycha: równo.

Ehe! Nie taki on gupi! Nie dosy mu na tym! Uszczypn j w policzek: nic! Wycign

szpilk z kapoty, uku: nic! Jeszcze mu mao!

Wróci si do stou, wzi wieczk, skrada si, a wci spoziera na twarz dziewczyny.

No! niema co! pi!

— Czekaj, bestyjo — powiada — albo ty pisz, albo nie pisz; jeli nie pisz, to zaraz mi

tu narobisz krzyku.

Stan przy nogach óka i nu bose stopy sucej przypieka on wieczk z trupiego

oju. Przypieka, a skóra skwierczy, a bble wyskakuj. Dziewucha, jak nieywa; ani si

ruszy.

— pi, jak zarnita — mrukn zbójca. — Takiego bólu aden czek bez wrzasku nie

wytrzyma.

A ta dziewczyna tak si miaa i tak wytrzymao, i ow mk miao przeniosa, e to

niby i jej ycie i jej gospodarstwa poczciwych od udawania, jako pi, zaleao.

Uspokoi si zbójca, stawia wieczk na nowo na stole, a sam drzwi cicho, cichutko

otwiera i myk na dwór, po swoich kamratów.

Ale ju dziewczyna zerwaa si z óka, na baykach, bo chodzi nie moga od bólu

okropnego, do furty si dowloka i elaznym drgiem j zawara.

Jeszcze nie zdya wynij z sieni, a ci tu piciu zbójów za drzwiami staje i chce furt

otworzy.

Ale! gadaj mu tam! Otwieraj, kiedy zamknite! A wyamywa furt bali si, bo koció

blisko i haas mógby kto ze suby kocielnej usysze!

Syszy dziewucha, jak gadaj:

— A mówie, e otwarte. Czemu nas zwiód?

— Nie zwiodem! Byo otwarte! Ino wiem, jak si to stao: to ta szelma dziewczyna nie

spaa i furt zawara.

— Nie ona szelma, tylko ty szelma, e si nie pozna i dziewuchy nie zarn!

— Ano, niema co gada po prónicy! Na nic dzi caa robota. Chodmy do lasu! Ale

dziewusze przy okazji odpacim!

Poszli. A suca wstaa, wieczk czarodziejsk zgasia, zaega uczywo, zbudzia

gospodarstwo i opowiedziaa im rzecz ca.

Chorowaa dugo, a gdy wyzdrowiaa wreszcie, przeniosa si a na Litw, bojc si

zemsty owych zbójów przekltych.