H

H

A

A

N

N

N

N

A

A

Ś

Ś

W

W

I

I

Ą

Ą

T

T

K

K

O

O

W

W

S

S

K

K

A

A

„

„

Z

Z

I

I

E

E

L

L

I

I

C

C

H

H

A

A

”

”

Z

Z

I

I

E

E

L

L

N

N

I

I

K

K

P

P

I

I

E

E

R

R

W

W

S

S

Z

Z

E

E

J

J

P

P

O

O

M

M

O

O

C

C

Y

Y

czyli jak sobie radzić w nagłych przypadkach

wśród pół, łąk i lasów

© Copyright by Hanna Świątkowska & e-bookowo 2010

Grafika i projekt okładki: Hanna Świątkowska

ISBN 978-83-61184-87-4

Wydawca: Wydawnictwo internetowe e-bookowo

www.e-bookowo.pl

Kontakt: [e-mail]

Wszelkie prawa zastrzeżone.

Kopiowanie, rozpowszechnianie części lub całości

bez zgody wydawcy zabronione

Wydanie I 2010

H a n n a Ś w i ą t k o w s k a : Z i e l n i k p i e r w s z e j p o m o c y | 4

www.e-bookowo.pl

T

T

Y

Y

T

T

U

U

Ł

Ł

E

E

M

M

W

W

S

S

T

T

Ę

Ę

P

P

U

U

Świat roślin stanowi nieodłączną część ludzkiego życia. Tak integralną jak choćby

powietrze, którym oddychamy. Dostępne i życiodajne zresztą właśnie dzięki rośli-

nom i ich unikalnej zdolności odnawiania zasobów tlenu... Rośliny stanowią na-

sze pożywienie. Wypełniają naszą codzienność. Zazwyczaj w dużym stopniu ją

kształtują. Dostarczają całej gamy wrażeń zmysłowych – formą, barwą, wonią.

Bywają natchnieniem, uosobieniem piękna i delikatności, ale i całkowicie użytko-

wą częścią naszej codzienności. Spotykamy się z nimi całe życie, od dziecięcych

zachwytów nad „ślicnym kwiatuskiem”, poprzez doświadczenia podniebienia,

wzroku, zapachu, aż po zupełnie najczęściej bezmyślne podskubywanie (w zadu-

mie...) liści lub traw w czasie spaceru lub po prostu w drodze do pracy. Nasze

współistnienie z nimi bywa twórcze, ale i całkowicie, przerażająco destrukcyjne...

Żyjąc wśród roślin i dzięki nim, w gruncie rzeczy nie dostrzegamy ani ich samych,

ani ich przeogromnej roli. Są taką oczywistością! Świadomie sięgamy po nie wy-

łącznie użytkowo – jako po pożywienie, czerpiąc z ich urody, na przykład w posta-

ci okolicznościowych bukietów, dekoracji, doniczek ożywiających nasze domy.

Bywają inspiracją dla artystów, wartościowym surowcem dla kucharzy… Ale czy

na pewno potrafimy korzystać z nich w pełni? Czy wiemy chociażby jak wygląda-

ją? Nawet przyprawy kuchenne kojarzą się na ogół nie z konkretną rośliną, ale

kupioną w sklepie kolorową paczuszką, której zawartości, notabene, tak napraw-

dę nie znamy...

Jest obecnie – i chwała im za to – coraz większa grupa ludzi przypominająca sobie

o ogromnej mocy i możliwościach roślin. Także w zakresie zdrowia. Niestety, ta-

kich, którzy na serio wykorzystują tę świadomość jest jeszcze wciąż zbyt mało!

Najczęściej ulegamy modzie, sięgając po zasłyszane, odpisane „od sąsiadki” lub

H a n n a Ś w i ą t k o w s k a : Z i e l n i k p i e r w s z e j p o m o c y | 5

www.e-bookowo.pl

utrwalone w rodzinnej tradycji receptury. Co samo w sobie ma sporą wartość,

niestety, wykorzystywaną raczej okazjonalnie. Jako urozmaicenie, atrakcję, cie-

kawostkę kulinarną – zapominając lub zwyczajnie nie wiedząc, że potęga sił Natu-

ry wymaga nade wszystko konsekwencji... i czasu! W efekcie często, zniechęceni

brakiem natychmiastowych efektów (do których przywykliśmy), odstawiamy zio-

łowe preparaty na półkę, gdzie spokojnie obrastają kurzem, wracając do szybkich

– i wyniszczających – leków „konwencjonalnych”. Ano, leków właśnie... Bo trzeba

Ci wiedzieć, drogi czytelniku, że przetworów roślinnych oraz preparatów zielar-

skich lekami nazywać nie powinniśmy! Nie w znaczeniu współczesnym!

Natychmiast rodzi się pytanie: dlaczego w takim razie mamy sięgać po nie w celu

utrzymania lub przywrócenia zdrowia? Tu może warto uściślić pojęcia – dla unik-

nięcia nieporozumień. Czymże bowiem jest obecnie lek? To uzyskany mniej lub

bardziej sztuczną metodą preparat, który ma za zadanie przejąć na siebie rolę

stabilizatora lub regulatora organizmu. Innymi słowy to takie „nagłe zastępstwo”

za nasz własny system odporności i samoobrony.

Oczywiście, w przypadkach nagłych i zagrażających życiu, działanie przy pomocy

syntetyków jest usprawiedliwione, często konieczne – i chwała ludzkiemu rozu-

mowi, który potrafił takie „pogotowia” stworzyć! Nawiasem mówiąc, głównie z ro-

ślin i ich substancji czynnych...

Nie ma natomiast żadnej potrzeby, aby stosować owe zamienniki Natury tam,

gdzie w grę wchodzi profilaktyka, stabilizacja, wzmocnienie, a także leczenie cho-

rób przewlekłych. W takich przypadkach można, warto, a w dzisiejszym, zatrutym

świecie, wręcz trzeba powracać do tego, co Boże dzieło stworzenia oferuje nam

w takiej obfitości! Zawarte w roślinach związki mają bowiem niesłychanie ważną

cechę. Zamiast zastępowania funkcji organizmu – pobudzają je. Inaczej mó-

wiąc, współpracują z naszymi komórkami, pomagając im wrócić do normy lub,

w zakresie profilaktyki – utrzymać dobrą kondycję.

Ziołolecznictwo to jedna z najstarszych umiejętności człowieka. Nie tylko człowie-

ka zresztą, o czym świadczą liczne przykłady „wybiórczej diety” zwierząt. Ale o ile

w ich przypadku działa (o ile nam wiadomo), instynkt, o tyle człowiek tę instynk-

towną zdolność zaczął wykorzystywać świadomie. Na jakim etapie swego rozwoju

– tego zapewne nigdy się nie dowiemy. Faktem jest, że plejstoceńskie znaleziska

H a n n a Ś w i ą t k o w s k a : Z i e l n i k p i e r w s z e j p o m o c y | 6

www.e-bookowo.pl

dostarczają niezbitych dowodów na stosowanie roślin leczniczych w sposób cał-

kowicie celowy. I to nie tylko w najprostszej postaci. Stosowano mieszanki, prepa-

raty (np. maści), gromadzono rośliny w farmakopee. Trudno mniemać, że przy-

padkowo. Takie działania dotyczyły zarówno uważanego za bezpośredniego przod-

ka Homo sapiens człowieka z Cro Manion, ale także jego „starszych braci” – np.

Neandertalczyków.

W tym ujęciu spokojnie można założyć, że znajomość różnorodnych zastosowań

roślin człowiek poniekąd „przyniósł na świat” wraz z umiejętnością kojarzenia fak-

tów, abstrakcyjnego myślenia i innych, uważanych za czysto ludzkie umiejętno-

ści. I rozwijał ją „stając się” Człowiekiem!

Nie jest moim celem stworzenie kolejnej publikacji z zakresu ogólnego zielarstwa

– powstały i nadal powstają w tym zakresie całe opasłe tomiszcza, a to i tak nigdy

nie będzie to cała, gromadzona przez tysiąclecia, wiedza. Spróbuję nieco przybli-

żyć zapomniany mimo swej wszechobecności świat roślin, wskazując ich dostęp-

ność i prostotę zastosowań. Pragnę także podsunąć garść rozwiązań, łatwych

i sprawdzonych, umożliwiających lepszą i oby owocną „współpracę” z własnym

organizmem. Wskazać, że roślinna „apteczka” zawiera i takie środki, których

można użyć jako środki „pierwszej pomocy”. Zachęcam też do uzupełniania po-

mysłów z tej publikacji sposobami przez siebie lub innych wypróbowanymi, które

często znamy, a jakoś nam umykają. A szkoda!

Pozostaje, Drogi Czytelniku, życzyć udanych eksperymentów, wspaniałych chwil

na łonie Natury, ciekawych doświadczeń oraz coraz większej wrażliwości na

wszystko, co nas otacza – a także na siebie samych!

H a n n a Ś w i ą t k o w s k a : Z i e l n i k p i e r w s z e j p o m o c y | 7

www.e-bookowo.pl

C

C

O

O

T

T

O

O

S

S

Ą

Ą

Z

Z

I

I

O

O

Ł

Ł

A

A

?

?

Tak zadane pytanie wydaje się absurdalne aż do śmieszności! Jak to – co to są

zioła? Każdy wie, że są to rośliny o działaniu leczniczym, stabilizującym. I w grun-

cie rzeczy, taka odpowiedź jest zupełnie prawidłowa... ale czy pełna? Zasadniczo

tak, z jednym „ale”. Jakie rośliny obejmujemy tą definicją?

Można założyć, że większość ludzi zapytanych o rośliny lecznicze wymieni przy-

najmniej kilka gatunków. Zapewne będzie między nimi rumianek, lipa, mięta,

dziurawiec, babka, pokrzywa, sosna, mlecz... może jeszcze inne, zapamiętane

z dzieciństwa, zasłyszane, takie, o których czytaliśmy. Prawdopodobnie znajdzie

się wśród znanych ziół kilka roślin przyprawowych, tak modnych ostatnio (i do-

brze!), o których głośno we wszystkich poczytniejszych periodykach. Sporo po-

między nimi, mówiąc nawiasem, roślin egzotycznych. Nie umniejszając ich warto-

ści, warto zdać sobie sprawę, że w naszym klimacie także jest z czego wybierać!

I że gatunki rodzime, w przeciwieństwie do wyżej wspomnianych, dostępne są wo-

kół nas…

Przecież nawet patrząc choćby na apteczne półki widzimy wręcz zatrzęsienie coraz

to nowych ziołowych kompozycji, najczęściej sztucznie przetworzonych, o na-

zwach mniej lub bardziej podobnych do nazw roślin. A skoro jest ich tak dużo, to

czyżby ni z tego ni z owego powstało tyle nowych gatunków? A może nabrały nagle

właściwości leczniczych, przez lata całe pozostając sobie zwykłymi chwastami,

drzewami, warzywami, ozdobą ogrodów i parapetów?

Niech Cię nie dziwi, Drogi Czytelniku, ani rodzaj wymienionych grup roślin, ani

lekka nutka sarkazmu... Nie co innego jak modny popyt na „leki naturalne” skła-

niają firmy farmaceutyczne do wyścigu o klienta przez wprowadzanie na rynek

owych rewelacyjnych „nowości”, które dziesiątkom pokoleń służyły wiernie –

i skutecznie. Nowość to, zaiste, niebywała – bez ziołolecznictwa, najstarszej udo-

kumentowanej dziedziny wiedzy, w ogóle nie byłoby medycyny!

H a n n a Ś w i ą t k o w s k a : Z i e l n i k p i e r w s z e j p o m o c y | 8

www.e-bookowo.pl

Zaś co do tak różnorodnych grup roślin, kwalifikowanych jako zioła... żeby nie

być gołosłowną, zaledwie kilka przykładów!

O ziołach – chwastach była już mowa, choć jest ich nieporównanie więcej. Spo-

śród drzew wymieniłam lipę – zróbmy jeszcze miejsce dla czereśni, dębu, kaliny,

kruszyny, jałowca, jabłoni, gruszy, kasztanowca, dzikiego bzu... jak widać, wli-

czam tu również krzewy. Ogród warzywny to źródło kolejnej porcji „ziół” – mar-

chew, pietruszka, seler, buraki, ziemniaki, koper, lubczyk (znany też jako maggi),

rzepa, ogórki... można tak długo! No a rośliny ozdobne? Voila! Róża, nagietki, ma-

ki, chabry, naparstnica, pierwiosnek, lobelia, ostróżka, konwalia, piwonia, na-

sturcje, słoneczniki, malwy... Piękny bukiet wychodzi, czyż nie? A zapewniam, że

bardzo niekompletny...

Cała ta wyliczanka nie ma bynajmniej wykazać czyjejkolwiek ignorancji! Ani też

jakiejś hierarchia ważności czy skuteczności konkretnych roślin. Wymieniam je

na chybił trafił. Rzecz w tym, że zapewne mniej czasu i miejsca zajęłoby wymie-

nianie roślin NIE mających właściwości leczniczych, a przynajmniej zbyt słabe, by

warto było je wykorzystywać! Istotną częścią odpowiedzi na tytułowe pytanie jest

także zakres, w jakim z roślin do celów zielarskich korzystamy. Nie zawsze bo-

wiem jest to cała roślina – dużo częściej niektóre jej części. I znowu możliwości

jest ogrom! Korzenie, kłącza, łodygi, pączki, liście, kwiaty, owoce, nasiona... Nie-

które spośród roślin dostarczają wyłącznie jednego surowca, inne wielu. Bywa

i tak, że działanie różnych elementów tej samej rośliny znacznie odbiega od siebie.

Jak choćby kwiaty i owoce dzikiego bzu lub róży.

Sądzę, że po całym tym wywodzie nieco mniej „obraźliwie” przedstawia się tytuło-

we pytanie tego rozdziału. Rzecz w tym, by, wybierając się na „spotkania z zioła-

mi”, mieć szersze rozeznanie, z jak ogromnym bogactwem mamy do czynienia!

Tym bardziej, że wśród roślin nieznana jest „wyłączna specjalizacja”. Każda z nich

posiada cały wachlarz oddziaływań, zaś powstające z nich mieszanki rozszerzają

ten zakres jeszcze bardziej. Stąd, mówiąc o ziołach, lepiej mówić o harmonijnej

współpracy z organizmem niż o leczeniu. Warto też pamiętać o sporej dozie pokory

wobec potęgi Natury!

H a n n a Ś w i ą t k o w s k a : Z i e l n i k p i e r w s z e j p o m o c y | 9

www.e-bookowo.pl

Á propos pokory – ważna uwaga. Otóż szczerze radzę nie traktować beztrosko po-

wiedzonka, że zioła nie zaszkodzą! Tak jak wszystko w życiu, stosowanie ziół wy-

maga rozsądku i dyscypliny. I mam tu na myśli nie tylko fakt, że wśród roślin

wiele jest zwyczajnie trujących... Znany mi jest przypadek poważnego zatrucia

zupełnie zdawałoby się niewinną, pokrzywą! Jak zwykle – co za dużo, to niezdro-

wo.

Dla własnego dobra zaś warto poznać – gwoli rozróżnienia – rośliny mniej lub

bardziej toksyczne. I raczej ich unikać...

Niewinna dzika marchew, pożyteczny dzięgiel lub waleriana, czy śmiertelnie groźna cykuta? Takie

pytania staną przed nami w wielu środowiskach roślinnych! Warto o tym pamiętać.

H a n n a Ś w i ą t k o w s k a : Z i e l n i k p i e r w s z e j p o m o c y | 10

www.e-bookowo.pl

S

S

P

P

O

O

T

T

K

K

A

A

J

J

M

M

Y

Y

S

S

I

I

Ę

Ę

Zanim zawrzemy znajomość z wartościowymi przyjaciółmi, warto zadać sobie py-

tanie gdzie można ich spotkać? W przypadku roślin odpowiedź zdaje się być pro-

sta: wszędzie! Owszem, tylko owo „wszędzie” jest niesłychanie zróżnicowane, za-

leżne od terenu, klimatu, środowiska; słowem każde takie „wszędzie” jest inne.

Inne też są znajdowane tam rośliny.

Spróbujmy zrobić króciutki przegląd miejsc, gdzie warto rozejrzeć się uważnie.

Słowem, zastanówmy się dokąd trzeba się udać na poszukiwania roślinnych

sprzymierzeńców… I nie mam tu na myśli supermarketów, aptek ani sklepów zie-

larskich. Raczej nie znajdziemy tam żywych roślin dziko rosnących – a o takich

mam zamiar opowiedzieć. W zasadzie na spotkanie z Naturą można udać się

w każde miejsce, gdzie cokolwiek rośnie. Wiele bowiem najwartościowszych

i przydatnych roślin to pospolite chwasty, rosnące, mówiąc kolokwialnie, gdzie

popadnie. A także drzewa, krzewy, kwiaty ogrodowe, warzywa, owoce – zresztą

była już o tym mowa. Jest jednak kilka zasad, których powinien przestrzegać

każdy, kto chce owe rośliny celowo wykorzystać. Klimat zaś, w jakim żyjemy, wy-

musza cykliczność i sezonowość, pozornie oczywiste. Nie znajdziemy zimą kwia-

tów, wiosną – owoców, zaś w środku lata pączków. Ważna także jest podstawowa

orientacja w jakim ekosystemie czego szukać warto. Zatem – dokąd? I, co nie-

mniej ważne – kiedy?

W dalszej części zajmiemy się bardziej szczegółowymi wskazówkami. Tutaj tylko

kilka najważniejszych. I trochę na przekór, na początek ograniczenia…

Przede wszystkim – i mam nadzieję, że Czytelnik jest tego świadom – rośliny

w celach użytkowych zbieramy w miejscach pozbawionych, na ile to tylko możli-

we, zanieczyszczeń. Zatem nie uda nam się zgromadzić zbyt wiele w obrębie du-

żych miast, w przydrożnych rowach, w pobliżu np. dróg szybkiego ruchu lub du-

żych zakładów pracy. To, że przydatne gatunki tam rosną, nie oznacza, że może-

my z nich korzystać! Niestety!

H a n n a Ś w i ą t k o w s k a : Z i e l n i k p i e r w s z e j p o m o c y | 11

www.e-bookowo.pl

Odmiennym ograniczeniem jest wynikająca z wszechobecnej cywilizacji potrzeba

ochrony przyrody. Obszary chronione, takie jak Parki Narodowe, rezerwaty i tym

podobne leżą wprawdzie zazwyczaj na terenach czystych biologicznie, ale ich po-

tencjał jest wg litery prawa objęty zakazem zarówno zbioru, jak i często tylko od-

wiedzania. Owe maleńkie enklawy wolnej (w miarę możności) Natury to miejsca,

gdzie człowiek niczego zmieniać nie powinien. Tam także zatem nie szukamy ro-

ślin, chyba że w celu ich poznania. Gatunków chronionych nie zbieramy zresztą

nigdzie, także poza terenami objętymi prawną ochroną. Ich podstawowa znajo-

mość jest dziś istotnym elementem wiedzy zielarza. Warto pamiętać o tym, nieza-

leżnie od tego, w jakim celu po rośliny sięgamy!

Pozostaje jeszcze dość oczywista uwaga – na terenach prywatnych, stanowiących

czyjąś własność, swoje poszukiwania i ewentualne zbiory powinniśmy uzgodnić

z właścicielem. A przynajmniej zapytać o zgodę…

I tyle w zasadzie utrudnień. Cała reszta świata przyrody pozostaje otwarta i do-

stępna. Wraz z całym swym bogactwem. Łąki, pola, lasy, brzegi jezior, rzek, mie-

dze i ugory – każde z tych miejsc ma własny charakter. Zmienny także w zależno-

ści od tego, czy jesteśmy w górach, na nizinie, w terenie suchym czy podmokłym.

Takich czynników jest znacznie więcej. Nie sposób wymienić i omówić wszystkich

– nie zamierzam pisać naukowej pracy porównawczej! Staram się jedynie pokazać,

jak wiele elementów może wpływać na ilość i rodzaj spotykanych roślin, ich wy-

gląd i cechy zewnętrzne. Oraz podkreślić, że w każdym z wymienionych miejsc,

bez żadnego wyjątku, znajdziemy takie, których zastosowanie warto znać. Często

dla bardzo doraźnych korzyści… Istotne jest także, że owa różnorodność i, co za

tym idzie, zmienność, może stanowić utrudnienie. O czym warto pamiętać, jako

że, łatwiej szukać celowo, jeżeli znamy trudności wyzwania! Pozostaje tylko za-

dbać, byśmy nie szukali przypadkowo…

H a n n a Ś w i ą t k o w s k a : Z i e l n i k p i e r w s z e j p o m o c y | 88

www.e-bookowo.pl

O

O

D

D

A

A

U

U

T

T

O

O

R

R

K

K

I

I

Oddając czytelnikom tę publikację podkreślam raz jeszcze to, o czym wspomnia-

łam w początkowych fragmentach. Mianowicie podane tutaj metody nie wyczer-

pują ani różnorodności schorzeń, ani tym bardziej potencjału Natury. Starałam

się wskazać najprostsze, najbardziej dostępne i łatwe w doraźnym użyciu zarów-

no metody jak rośliny. W rzeczywistości zarówno roślin, jak możliwości ich zasto-

sowań jest nieporównanie więcej. W zakresie „pierwszej pomocy”, ale także profi-

laktyki, kulinariów, leczenia schorzeń przewlekłych, kosmetyki… W zasadzie każ-

da dziedzina życia może – i powinna – być wspierana przez Naturę! Warto po taką,

bogatą, różnorodną i prastarą wiedzę sięgać w dzisiejszym świecie, wbrew pozo-

rom mało przyjaznym człowiekowi. Bo fakt, że mamy wszelkie wygody i ułatwienia

w rodzaju ogrzewania, bieżącej wody, supermarketów, komunikacji, telefonii, in-

ternetu i innych „cudów współczesności”, nie czyni otoczenia przyjaźniejszym

z punktu widzenia biologii! Wszystkie te ułatwienia, skądinąd przydatne, w ogól-

nym rozrachunku tak czy inaczej niszczą, a w najlepszym razie naruszają harmo-

nię organizmu. Technologiczny, zurbanizowany świat, jaki nas otacza, jest za-

pewne najtrudniejszym środowiskiem, w jakim przyszło żyć organizmom żywym.

I, o ile nie sposób całkiem go uniknąć, a i nie sensu pozbawiać się udogodnień –

żyjemy wszak w XXI w – o tyle warto zadbać także o swoją kondycje „naturalną”.

A tego nikt nie zrobi lepiej, dokładniej ani skuteczniej niż Natura właśnie!

Zachęcam do zaprzyjaźnienia się z nią, sięgania po jej potencjał, szukania i sto-

sowania umiejętności, dających każdemu z nas lepszy kontakt z przyrodą. A tym

samym – większą stabilność własnego organizmu oraz umiejętność wspomagania

najbliższych. Jest bowiem niezaprzeczalną prawdą fakt, że każdy z nas należy do

świata Natury. Niezależnie od tego, jak bardzo odcinamy się od niej w naszej co-

dzienności. I zupełnie bez względu na to, czy akceptujemy taki stan rzeczy.

H a n n a Ś w i ą t k o w s k a : Z i e l n i k p i e r w s z e j p o m o c y | 89

www.e-bookowo.pl

Słów kilka o najlepszym doborze czasu, czyli: PORY ZBIORU

Musisz ulepić w piątek,

we wrześniu, na nowiu,

małą lalkę...

”Rada pani Girard, czarownicy”

To motto nie jest przypadkowe oczywiście. Cytat z wiersza M. Pawlikowskiej-

Jasnorzewskiej zgrabnie nawiązuje do istniejących dość powszechnie, prawdzi-

wych i nieprawdziwych, przekonań i mitów. O konieczności zbioru roślin (nie tyl-

ko w celach leczniczych), w ściśle wyznaczonych porach. I na jedynie słuszne spo-

soby. A także – przez osoby wybrane.

Jak we wszystkich mitach i legendach, tak i w tych prawda miesza się z baśnią,

racjonalna potrzeba – z zabobonem. Nie sposób dostrzec celu i sensu zbierania

roślin przez na przykład „nietkniętą dziewicę”, nie ma zresztą żadnych przesłanek,

aby takowa miała jakikolwiek wpływ na ich działanie... Natomiast z pewnością ma

znaczenie, i to spore, na przykład faza księżyca, towarzysząca rozwojowi, a co za

tym idzie, porom zbioru poszczególnych roślin. Przy czym o taką harmonię dba

już najczęściej sama Natura. Pory kwitnienia, dojrzałości do zbierania konkret-

nych roślin lub ich części przypadają zazwyczaj w najbardziej optymalnym „czasie

księżycowym”. Nie ma to zjawisko więcej wspólnego z jakąkolwiek magią niż,

dajmy na to, przypływy morza... Dotyczy zresztą nie tylko zbioru, ale i czasu wy-

siewu, pielęgnacji, przesadzania roślin zarówno zielarskich jak i w inny sposób

użytkowych. Kalendarze biodynamiczne, lunarne, są najlepszą wskazówką, nie

tylko dla początkujących. Ich dostępność zapewnia łatwość stosowania wspo-

mnianej wiedzy.

H a n n a Ś w i ą t k o w s k a : Z i e l n i k p i e r w s z e j p o m o c y | 90

www.e-bookowo.pl

Czym zatem kierować się, wychodząc na „spotkania z ziołami”?

Uwagę zbieracza ziół zwracać powinna głównie pogoda. Potrafi płatać bardzo

przykre figle, serwując zimno i deszcz na przykład w chwili optymalnej dla zbioru

kwiatów. Kwiaty zaś zbiera się wyłącznie w suche, najlepiej słoneczne dni, zacho-

wując tym samym wysoką zawartość nektaru i pyłków. I tak z banalnej pozornie

przyczyny może umknąć możliwość wykorzystania którejś z roślin! Bo kwiaty na

poprawę pogody czekać nie będą... Natura na szczęście jest zapobiegliwa i każda

roślina ma zazwyczaj przynajmniej jednego „dublera” o podobnym zakresie dzia-

łania a innej biologii...

Druga ważna wskazówka czasu zbioru to faza rozwoju interesującej nas części

rośliny. Istotne jest, aby w zbieranym materiale zachować maksymalne stężenie

substancji czynnych. Ich koncentracja zaś w poszczególnych częściach roślin

kształtuje się różnie na różnych etapach rozwoju rośliny. I tak kolejno:

- korzenie i kłącza zbiera się wczesną wiosną, przed etapem rozwoju naziemnych

części roślin lub późną jesienią, po ich obumarciu,

- korę drzew i krzewów w momencie pierwszego „ruszenia soków”; ważne, by był

to czas bez silnych mrozów,

- paczki w chwili ich najsilniejszego napęcznienia (stają się wówczas lepkie, często

błyszczące),

- liście od momentu pełnego sformowania charakterystycznych kształtów do chwi-

li, gdy stają się włókniste i twarde

- kwiaty zbieramy na ogół w pełni kwitnienia

- ziele (czyli górne pędy łodyg) w fazie rozkwitu pierwszych i kolejnych kwiatów na

łodydze lub w pełnym rozkwicie

- czas zbioru owoców jest bardzo zróżnicowany – od etapu zawiązków (np. orzech

lub kasztan) po pełną dojrzałość, a nawet etap „przejrzenia”; wyznacznikiem jest

przeznaczenie zbieranego materiału, czasem cechy charakterystyczne owocu

- nasiona zbieramy wyłącznie w fazie pełnej dojrzałości.

H a n n a Ś w i ą t k o w s k a : Z i e l n i k p i e r w s z e j p o m o c y | 91

www.e-bookowo.pl

Tyle zaleceń „fachowych”. Najważniejszą natomiast wskazówką dla amatora zbio-

ru ziół wydaje mi się jego własny czas i ochota! Nie oczekujmy zarazem, że uzbro-

jeni w podręcznik, klucz do oznaczania roślin, czy nawet poradę bardziej do-

świadczonych, odnajdziemy natychmiast najlepsze remedium. Nic z tego nie wyj-

dzie, jeśli pobyt w lesie, polu czy na łące nie sprawi nam radości, zaś my sami nie

będziemy uważni i otwarci. Spontaniczne oczekiwanie, tak bardzo przydatne

w życiu, jest tu po prostu niezbędne. Zielarz wyruszający na spotkanie Natury

nigdy do końca nie wie, co z tego spotkania wyniesie! Nawet wówczas, kiedy do-

kładnie zaplanuje, czego i gdzie ma zamiar szukać... Reasumując – samodzielne

wyprawy zielarskie przynoszą satysfakcję i wymiar materialny, w postaci zebra-

nych roślin. Ale ich prawdziwa wartość tkwi w nas samych.

H a n n a Ś w i ą t k o w s k a : Z i e l n i k p i e r w s z e j p o m o c y | 92

www.e-bookowo.pl

INFORMACJE KOŃCOWE

Zawarte w ostatnim rozdziale publikacji informacje są przeznaczone raczej dla

osób, którym spotkanie z Naturą spodobało się na tyle, aby je kontynuować. Ja-

kie zastosowania, poza podstawową pierwszą pomocą, można znaleźć dla wyszu-

kanych przez siebie roślin, wspomniałam w podsumowaniu. Ale to już tematy na

odrębne rozważania. Zainteresowanych zapraszam po kolejne publikacje wkrótce

lub na spotkania warsztatowe w terenie.

Kontakty do Zielichy:

Mail:

[e-mail]

Numer telefonu: 888695664

Adres „Chaty Zielichy”: Makoszyn 19, woj. Świętokrzyskie, gmina Bieliny

Namiar GPS: 50’47,50’’ N ; 20’56,31’’ E

Adres WWW:

www.zielicha.of.pl

H a n n a Ś w i ą t k o w s k a : Z i e l n i k p i e r w s z e j p o m o c y | 93

www.e-bookowo.pl

Spis treści

TYTUŁEM WSTĘPU ............................................................................... 4

CO TO SĄ ZIOŁA? ................................................................................ 7

SPOTKAJMY SIĘ ................................................................................. 10

PORADY PRAKTYCZNE ....................................................................... 22

CZĘŚĆ I URAZY .................................................................................. 24

UŻĄDLENIA,

UKĄSZENIA ....................................................................... 24

STŁUCZENIA,

SINIAKI ............................................................................ 28

ZRANIENIA,

SKALECZENIA .................................................................... 34

ZWICHNIĘCIA,

NADWYRĘŻENIA

STAWÓW,

MIĘŚNI

LUB

ŚCIĘGIEN ....... 45

OPARZENIA

(RÓWNIEŻ

SŁONECZNE) ..................................................... 53

CZĘŚĆ II ZACHOROWANIA I DOLEGLIWOŚCI OGÓLNE ....................... 58

PROBLEMY

ŻOŁĄDKOWE

I

TRAWIENNE ................................................ 58

ZATRUCIA,

NUDNOŚCI ........................................................................... 60

BIEGUNKI,

ZAPARCIA ............................................................................ 68

GORĄCZKA ............................................................................................ 74

KATAR,

KASZEL,

PRZEZIĘBIENIA........................................................... 80

SKOKI

CIŚNIENIA,

KOŁATANIE

SERCA,

DUSZNOŚCI .............................. 82

OD

AUTORKI .......................................................................................... 88

H a n n a Ś w i ą t k o w s k a : Z i e l n i k p i e r w s z e j p o m o c y | 94

www.e-bookowo.pl

Jestem absolwentką wydziału zootechniki krakowskiej Aka-

demii Rolniczej. Z zawodem pożegnałam się dość szybko – oko-

liczności życiowe nie tyle pozwoliły, co wręcz poprowadziły

mnie na ścieżkę znaną jeszcze z dzieciństwa – zielarstwo.

Wiedzę o roślinach, ich zastosowaniu, właściwościach, ale tak-

że wyglądzie, występowaniu, wyszukiwaniu ich w różnych śro-

dowiskach i warunkach zaczęłam zdobywać jeszcze – jakże by

inaczej, tradycyjnie – pod okiem swojej babci, znanej w swoim

środowisku uzdrowicielki.

Po latach studiów, wracając do umiejętności i tajemnic „pra-

babuni”, znalazłam w nich swój klucz do tego, co jest moją

największą pasją – pomagania ludziom. Niemało miejsca w moich działaniach zajmuje

wiedza kulinarna , przetwórstwo „zielarskie” i codzienne użytkowanie roślin dziko rosną-

cych. Moja praca z roślinami zielarskimi jest pracą praktyczną. Sama gromadzę i kon-

serwuję surowce, głównie rośliny dziko rosnące. Wiedza taka liczy sobie całe tysiąclecia.

I mimo, że walory lecznicze roślin od dłuższego już czasu bywały lekceważone, zaś poten-

cjał spożywczy - zapomniany, przetrwała! Co dowodzi jej ogromnej wartości.

Ciągłe poszukiwania wiedzy, umiejętności, poszerzanie i stałe odkrywanie nowych sposo-

bów i metod sprawiają, że zielarstwo pozostało wprawdzie najszerszą – ale nie jedyną me-

todą terapeutyczną, z jakiej korzystam. Pracuję także z ruchem, dźwiękiem, kolorem,

światłem, hydro i arteterapią. Jestem terapeutką w szerszym niż ziołolecznictwo zakresie,

co daje mi możliwość traktowania Natury jako harmonijnej całości. A także nowe per-

spektywy korzystania z ziół.

Wszystkie te elementy stanowią części składowe „docierania do własnej rzeczywistości”.

Jedynej i niepowtarzalnej dla każdego...

Najlepiej poznaną i stanowiącą bazę profilaktyki, relaksu, sposobów na stres jest jednak

w mojej praktyce wiedza zielarska. Rozsądne, zrównoważone stosowanie roślin , zarówno

tych dzikich jak i ogrodowych, przyprawowych, ale nie tylko – w życiu codziennym. A tak-

że ciągły kontakt z owymi roślinami, poszukiwania nowych rozwiązań, wędrówki na łąki,

pola, do lasu – wszędzie tam, skąd można czerpać bogactwa Natury. Od kilku lat prowa-

dzę regularne warsztaty, spotkania i zajęcia dla grup i osób indywidualnych w bardzo

różnym wieku. Spotkania te, zazwyczaj w terenie, uczą rozpoznawania i podstawowych

zastosowań roślin dziko rosnących i ogrodowych.