Robbins Anthony Olbrzymie kroki (365lekcji)

OLBRZYMIE
KROKI

małe zmiany

tworzą wielką różnicę

365 lekcji SAMODOSKONALENIA

Anthony Robbins

Autor bestsellera OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA

Spis treści

Wstęp ........................................................................................3
I. Marzenia o przeznaczeniu
Decyzje i wyznaczanie celów ................................................... 4
II. Jak zdobyć to, czego naprawdę chcesz
Cierpienie lub przyjemność a stan umysłu................................11
III. Moc tworzenia i moc niszczenia
Przekonania...............................................................................18
IV. Odpowiedzią są pytania
Pytania..................................................................................... 26
V. Jak się zmieniać
Nauka warunkowania sukcesu ................................................ 33
VI. Słownictwo sukcesu
Siłą słownika sukcesu i metafor ogólnych .............................. 41
VII. Jak wykorzystywać wezwania do działania
Emocje .................................................................................... 49
VIII. Podejmij dziesięciodniowe wyzwanie
Wyzwanie dla umysłu i nadrzędny system oceny................... 56
IX. Twój życiowy kompas
Wartości i reguły ..................................................................... 63
X. Klucz do rozwoju
Tożsamość i odniesienia ......................................................... 71
XI. Jak wszystko pozbierać
Zdrowie, finanse, kontakty z innymi i kodeks zachowań ........... 78
XII. Najpiękniejszy dar
Wkład w życie innych............................................................. .85

Wstęp

Drogi Czytelniku!

Witaj! Wiem, że kimkolwiek jesteś, jakiekolwiek sukcesy osiągnąłeś w dotychczasowym życiu,
jakiekolwiek problemy stoją teraz przed tobą sięgnąłeś po tę książkę, ponieważ chcesz
rezultatów. Jako twój towarzysz w tej cudownej podróży zwanej życiem, oddaję cześć twojemu
zdecydowaniu i poświęceniu. I obiecuję, że jeśli razem ze mną „zagrasz o całą stawkę" podczas
lektury kartek tej książki, otrzymasz nagrodę o wiele wspanialszą, niż oczekujesz.
Olbrzymie kroki to książka oparta na najlepszych technikach, zasadach, narzędziach i strategiach
zawartych w mojej książce Obudź w sobie olbrzyma, która stała się wielkim bestsellerem. Pisząc
Olbrzymie kroki mam przed sobą dwa cele. Po pierwsze, chcę dać ci inspirację. Po drugie, chcę
ukierunkować uzyskaną w ten sposób energię tak, abyś konsekwentnie podejmował proste, co-
dzienne działania. Codzienna inspiracja, połączona z codziennymi
drobnymi działaniami, olbrzymimi krokami poprowadzi twoje życie ku lepszej przyszłości.
Ta książka powinna z łatwością znaleźć sobie miejsce w twoim napiętym planie dnia. Przynosi ci
filozofie, strategie i techniki w małych porcjach, które strawisz zaledwie w ciągu kilku minut
dziennie. Poprowadzi cię od prostej, lecz wielkiej siły decyzji - która jest podstawowym
elementem wszelkich zmian w twoim życiu - do bardziej szczegółowych, precyzyjnych narzędzi,
mogących określić jakość twoich kontaktów z innymi, twoich finansów, zdrowia i uczuć.
Wykorzystaj Olbrzymie kroki jako źródło inspiracji i działania w taki sposób, jaki będzie ci
najwygodniejszy. Czytaj po kolei, co jest optymalnym rozwiązaniem, albo przechodź od części do
części w poszukiwaniu tych fragmentów, które spodobają ci się najbardziej. Moim celem jest
pomóc ci osiągnąć jak największe rezultaty przy jak najmniejszej inwestycji czasu - ale też i dać
ci przy tym dość informacji do wykorzystania na cały rok.
Przede wszystkim jednak proszę, byś natychmiast stosował w życiu to, co przeczytasz. W końcu,
co dobrego przyniesie pomysł, którego nie wprowadzimy w życie?
Dziękuję za podarunek, który mi sprawiłeś pozwalając dzielić się z tobą moimi umiejętnościami.
Mam nadzieję, że znajdziesz w tej książce coś dla siebie - nawet jeśli ma to być jedno zdanie,
jedna myśl, która popchnie cię w jakimś kierunku. 1 jeśli tak się stanie, będę naprawdę
szczęśliwy.
Mam nadzieję, że będziemy mogli spotkać się kiedyś osobiście. A do tego czasu pamiętaj:
żyj z pasją!

Anthony Robbins

Część pierwsza

Marzenia o przeznaczeniu

Decyzje i wyznaczanie celów

,,Nic się nie zdarza, jeśli nie jest wpierw marzeniem. "

- Carl Sandburg

Wszyscy mamy marzenia... Wszyscy chcemy wierzyć w głębi serca, że dane nam zostały zdolności,
że potrafimy czynić dobro, wpisać się w ten specjalny sposób w życie innych, uczynić z tego świata
lepsze miejsce.
A jakie są twoje aspiracje? Może zapomniałeś o swoich marzeniach, może zacząłeś od nich
odchodzić? Jak wyglądałoby dzisiaj twoje życie, gdybyś zachował marzenia?
Poświęć teraz chwilę, by pomarzyć i zastanowić się, czego naprawdę chcesz od życia.

Liczy się nie to, co robimy od czasu do czasu, lecz to, co robimy konsekwentnie. Co jest motorem
wszelkich działań? Co decyduje o naszym przeznaczeniu, co kształtuje nasze życie? Odpowiedź na
te pytania brzmi: nasze decyzje. Twoje przeznaczenie nabiera kształtu w chwilach podejmowania
decyzji. Ponad wszelką wątpliwość jestem przekonany, że to nasze decyzje, a nie warunki
życiowe, kształtują przeznaczenie.

Kto by pomyślał, że przekonania pewnego cichego i skromnego człowieka, prawnika i pacyfisty,
okażą się na tyle silne, by obalić potężne imperium? A przecież decyzja Mahatmy Gandhiego i
jego wiara, że bierny opór pozwoli mieszkańcom Indii odzyskać kontrolę nad własnym krajem,
dały początek całemu łańcuchowi wydarzeń.
Zrozum, jak potężna jest jedna nawet decyzja, którą wprowadzasz w życie natychmiast i z
przekonaniem. Sekretem jest tu publiczne zobowiązanie się do czegoś i to w taki sposób, byś nie
mógł się już potem z tego wycofać.
Jakże wielu twierdziło, że marzenia Gandhiego to mrzonki, ale jego konsekwencja zmieniła te
marzenia w twardą rzeczywistość.
Co ty mógłbyś osiągnąć, gdybyś stworzył w sobie podobną pasję i pewność? Co stałoby się,
gdybyś podjął działania, których nic nic jest w stanie powstrzymać?

Każdemu z nas dane są wrodzone możliwości, które pozwalają mu osiągnąć wszystko, o czym
marzył - a nawet jeszcze więcej. Wszystko może stać się dzięki jednej decyzji. Lawina wyda-
rzeń przyniesie nam radość albo smutek, bogactwo lub biedę, przyjaciół albo samotność,
długie życie albo wczesną śmierć.
Rzucam ci wyzwanie! Podejmij dziś decyzję, która natychmiast zmieni lub ulepszy twoje życie.
Zrób coś, co od dawna odkładasz... Naucz się czegoś nowego, traktuj ludzi z należnym sza-
cunkiem i uczuciem albo po prostu zatelefonuj do kogoś, z kim nie kontaktowałeś się od lat.

Bo trzeba ci wiedzieć, że każda decyzja pociąga za sobą konsekwencje, a nawet brak decyzji jest
swego rodzaju decyzją.
Które z podjętych, a może nie podjętych w przeszłości decyzji wpłynęły na twoje dzisiejsze życie?

W 1955 roku Rosa Lee Parks podjęła decyzję, by nie stosować się do niesprawiedliwego prawa,
które dyskryminowało ją tylko dlatego, że była czarna. Konsekwencje tej decyzji były znacznie
poważniejsze, niż mogła to sobie wyobrazić w chwili, gdy postanowiła nie ustąpić miejsca w
autobusie białemu. Czy jej zamiarem była zmiana struktury społecznej w całym kraju?
Jakiekolwiek by były jej zamiary, do działania zmusiła ją wierność celom wyższym.
Co zmieniłoby się w twoim życiu, gdybyś postawił sobie wyższe cele, gdybyś zaczął od siebie
więcej wymagać i podjął prawdziwą decyzję, by te wymagania egzekwować?

Któż z nas nie słyszał o ludziach, którzy pokonali ograniczające ich warunki otoczenia, by stać się
przykładem nieograniczonej mocy ludzkiego ducha?
Również i twoje życie może stać się jednym z takich inspirujących przykładów. Wystarczy
odwaga i świadomość, że możesz kierować wszystkim, co dzieje się w twoim życiu. Choć nie
zawsze jesteśmy w stanie przejąć kontrolę nad samymi życiowymi wydarzeniami, to jednak
zawsze możemy panować nad własną reakcją na nie i działaniami, które w związku z nimi
podejmujemy.
Jeśli jest coś, z czego nie jesteś zadowolony - w życiu prywatnym, sytuacji zdrowotnej albo w
pracy - właśnie teraz zdecyduj, co zrobisz, by natychmiast to zmienić.
Im więcej podejmujesz decyzji, tym większą wprawę zyskujesz w ich podejmowaniu.
Mięśnie stają się silniejsze, kiedy je ćwiczymy, i dokładnie tak samo jest z mięśniami woli,
których używasz, by podejmować decyzję.
Dzisiaj właśnie podejmij dwie decyzje, które od dawna odkładałeś: jedną łatwą i jedną trochę
trudniejszą, o większych konsekwencjach. Natychmiast podejmij pierwsze działania, które dopro-
wadzą cię do ich realizacji. Jutro postawisz kolejny krok, w ten sposób wzmacniając mięśnie, co
może zmienić całe twoje życie.

Musimy zacząć uczyć się na własnych błędach zamiast nad nimi rozpaczać, bo inaczej skazujemy
się na popełnianie tych samych pomyłek w przyszłości. Jeśli jesteś chwilowo w dołku, to pamię-
taj, że w życiu nie ma upadków. Są tylko konsekwencje. Zastanów się: sukces jest konsekwencją
dobrej oceny sytuacji, dobra ocena sytuacji jest konsekwencją doświadczenia, a
doświadczenie jest często konsekwencją wielu niewłaściwych ocen!
Jakie wnioski z przeszłych niepowodzeń możesz wykorzystać, by dziś ulepszyć swoje życie?

Zwykle ani sukces, ani niepowodzenie nie są skutkiem pojedynczego wydarzenia.
Niepowodzenie bierze się często z zaniedbania. Nie chce nam się zatelefonować do kogoś...
wyciągnąć ręki... powiedzieć „kocham".
Podobnie sukces jest skutkiem łańcucha drobnych decyzji, przychodzi wraz z podjęciem
inicjatywy, konsekwencją, wyrażeniem prawdziwości uczucia.
Jakie proste działania możesz dzisiaj podjąć, aby twoje życie z nową silą zaczęło zmierzać do
sukcesu?

Badania niezmiennie wykazują, że ludzie sukcesu podejmują decyzje szybko i bardzo
niechętnie wycofują się z dobrze przemyślanych pozycji. I odwrotnie! Ludzie gnębieni
niepowodzeniami bardzo wolno podejmują decyzje i bardzo często zmieniają zdanie. Jeśli więc
podjąłeś rozsądną decyzję, trzymaj się jej!
Ktoś, kto połowę życia spędził pod namiotem tlenowym, a drugą połowę przykuty do wózka
inwalidzkiego, z pewnością nie miał zbyt wielu okazji, by zrobić coś dla innych. A może jednak?
Ed Roberts stanowi przykład wielkiej siły tkwiącej w jednej decyzji. Był pierwszym człowiekiem
sparaliżowanym, który skończył Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley. Następnie pracował jako
dyrektor Kalifornijskiego Stanowego Departamentu Rehabilitacji. Był niestrudzonym obrońcą
niepełnosprawnych. Przewodził silnemu lobby na rzecz zrównania ich we wszystkich prawach i
przyczynił się do zastosowania wielu udogodnień architektonicznych, które umożliwiły
wprowadzenie tej równości w życie.
Nie ma żadnych tłumaczeń! Właśnie teraz podejmij trzy decyzje, które wpłyną na twój stan
zdrowia, karierę zawodową oraz kontakty z innymi ludźmi. I nie odstępuj od nich!

Jak urzeczywistnić marzenia? Pierwszy krok to ich precyzyjne zdefiniowanie. Jedynym
ograniczeniem dla twoich możliwości jest ograniczenie zdolności precyzyjnego definiowania
celów i pragnień. Zacznijmy więc teraz krystalizować twoje marzenia. W ciągu kilku kolejnych
dni stworzymy plan, który pozwoli ci je zrealizować.

Wszyscy mamy cele, jednak nie wszyscy potrafimy je sobie uświadomić. Cele te, jakiekolwiek by
były, mają olbrzymi wpływ na nasze życie. Mimo to jednak niektóre z tych celów - jak choćby:
„Muszę zapłacić te cholerne rachunki" - nie niosą ze sobą żadnej inspiracji. Sekret uruchomienia
twojej prawdziwej siły polega na wyznaczeniu celów, które będą dość podniecające, by
prawdziwie inspirować twoje możliwości i stymulować pasję.
Właśnie teraz świadomie wybierz swoje cele. Zastanów się nad wszystkim dosłownie, co warte
zachodu, a następnie wybierz ceł, który najbardziej cię podnieca. Wyszukaj coś, co zerwie cię z
łóżka wcześnie rano i pozwoli nie spać długo w noc. Wyznacz sobie ostateczny termin
osiągnięcia tego celu i napisz kilka słów uzasadniających, dlaczego koniecznie musisz to
zrealizować przed wyznaczonym terminem. Czy cel jest dość wielki, by stanowił dla ciebie
wyzwanie? Czy pozwoli ci pokonać własne ograniczenia? Odkryć prawdziwe możliwości?
Czy zdarzyło ci się kiedyś kupić nowy samochód, a następnie zwracać wszędzie uwagę na tę
właśnie markę, choć wcześniej jej nie dostrzegałeś? No właśnie. A przecież z pewnością
samochody te były na ulicach już wcześniej. Dlaczego więc ich nie dostrzegałeś?
Wyjaśnienie jest proste. Pewna część umysłu odpowiada za filtrowanie informacji i dopuszcza do
świadomości tylko to, co absolutnie niezbędne do przetrwania i odniesienia sukcesu. A więc nie
dostrzegasz i nie wykorzystujesz wielu okoliczności, które mogłyby ci pomóc spełnić
marzenia, tylko dlatego, że nie zdefiniowałeś jasno swoich celów, a wiec nie nauczyłeś
umysłu, co jest ważne.
Z chwilą gdy je zdefiniujesz, uruchomisz Siatkowy System Aktywacji (RAS). Ta funkcja umysłu
działa jak magnes, przyciąga wszelkie informacje, które pomagają szybko osiągnąć wyznaczone
cele. Jedno dotknięcie tego neurologicznego „przełącznika" może odmienić całe twoje życie w
ciągu zaledwie kilku dni lub tygodni.

JAK WYZNACZYĆ SOBIE CEL (PROGRAMOWANIE RAS):
1. Postanów, że w ciągu czterech najbliższych dni poświęcisz codziennie dziesięć minut na
wyznaczanie sobie celu. (Uwaga: Zapisuj te cele w kalendarzu lub notesie.)
2. Wyznaczając cele zadawaj sobie dwa pytania: Czego chciałbym od życia, gdybym wiedział na
pewno, że mogę mieć wszystko? Co zrobiłbym, gdybym miał gwarancję sukcesu każdego
posunięcia?

Baw się dobrze! Wyobraź sobie, że znów jesteś dzieckiem, odwiedziłeś dom handlowy i za

chwilę siądziesz na kolanach Świętemu Mikołajowi. (Pamiętasz, jak to było?) W takim stanie
podniecenia, niecierpliwości i oczekiwania nie ma rzeczy niemożliwych albo zbyt drogich i
wszystko jest w zasięgu ręki...

DZIEŃ PIERWSZY: CELE OSOBISTE
Zadowolenie z życia osobistego, poczucie spełnienia stanowi podstawę wszystkich innych
osiągnięć w całym życiu.
1. Zastanów się przez kilka minut nad wszystkimi możliwościami: Czego chciałbyś się nauczyć?
Jakie umiejętności chciałbyś opanować? Jakie cechy charakteru chciałbyś w sobie rozwijać? Z
jakimi ludźmi przebywać? Kim chciałbyś być?
2. Każdemu z celów wyznacz dokładny czas na realizację - pół roku, rok, pięć lat, dziesięć lat, itd.
3. Zaznacz wyraźnie najważniejszy cel do osiągnięcia w ciągu jednego roku.
4. W kilku słowach napisz, dlaczego koniecznie musisz osiągnąć ten właśnie cel w ciągu
nadchodzącego roku.

DZIEŃ DRUGI: CELE ZWIĄZANE Z PRACĄ/INTERESAMI/MAJĄTK1EM
Czy pragniesz znaleźć się w samej czołówce tysięcy przedstawicieli własnego zawodu, czy też
jesteś profesjonalnym studentem zbierającym bogactwo wiedzy, masz teraz szansę udo-
wodnić, że się liczysz.
1. Zastanów się przez kilka minut nad wszystkimi możliwościami: Ile pieniędzy chciałbyś
zgromadzić? Co chcesz osiągnąć w swojej firmie/na swoim stanowisku? Ile chcesz zarabiać
rocznie? Jakie decyzje finansowe musisz podjąć?
2. Każdemu z celów wyznacz dokładny czas na realizację - pół roku, rok, pięć lat, dziesięć lat itd.
3. Zaznacz wyraźnie najważniejszy cel do osiągnięcia w ciągu jednego roku.
4. W kilku słowach napisz, dlaczego koniecznie musisz osiągnąć ten właśnie cel w ciągu
nadchodzącego roku.

DZIEŃ TRZECI: CELE ZWIĄZANE Z ZABAWĄ/PRZYJEMNOŚCIAMI
Gdybyś nie miał żadnych ograniczeń finansowych, co chciałbyś mieć, co przeżyć? Gdybyś
złowił złotą rybkę, jakie byłyby twoje życzenia?
1. Zastanów się przez kilka minut nad wszystkimi możliwościami: Co chciałbyś kupić? W jakich
wydarzeniach uczestniczyć? Jakie przygody przeżyć?
2. Każdemu z celów wyznacz dokładny czas na realizację - pół roku, rok, pięć lat, dziesięć lat,
itd.
3. Zaznacz wyraźnie najważniejszy cel do osiągnięcia w ciągu jednego roku.

4. W kilku słowach napisz, dlaczego koniecznie musisz osiągnąć ten właśnie cel w ciągu
nadchodzącego roku.

DZIEŃ CZWARTY: CELE ZWIĄZANE Z POMOCĄ INNYM
Masz możliwość zostawić po sobie jakiś znak, stworzyć coś, co prawdziwie odmieni życie
innych ludzi.
1. Zastanów się przez kilka minut nad wszystkimi możliwościami: Jaki wkład możesz wnieść w życie
innych? Komu możesz pomóc? W jaki sposób? Co możesz stworzyć?
2. Każdemu z celów wyznacz dokładny czas na realizację - pół roku, rok, pięć lat, dziesięć lat itd.
3. Zaznacz wyraźnie najważniejszy cel do osiągnięcia w ciągu jednego roku.
4. W kilku słowach napisz, dlaczego koniecznie musisz osiągnąć ten właśnie cel w ciągu
nadchodzącego roku.

Nigdy nic zostawiaj raz wyznaczonego celu bez jakiegoś pozytywnego działania zmierzającego
do jego osiągnięcia. Zastanów się właśnie teraz, jakie musisz postawić pierwsze kroki, by
osiągnąć cele, które sobie postawiłeś. Co możesz zrobić już dzisiaj, aby posunąć sie naprzód
na swojej drodze? Nawet najdrobniejsze posunięcie, rozmowa telefoniczna, postanowienie czy
stworzenie wstępnego planu działania przybliży cię do celu. Opracuj też listę prostych posunięć,
które możesz wykonywać codziennie przez najbliższych dziesięć dni. Przez tych dziesięć dni
wytworzysz sobie w ten sposób określone nawyki i osiągniesz impet, który zagwarantuje ci
sukces. Zacznij natychmiast!
Jak poczułbyś się, gdybyś osiągnął wszystkie swoje cele za rok? Co myślałbyś o sobie? Co
myślałbyś o życiu? Odpowiadając na te pytania, pomożesz sobie znaleźć nieodparte powody
osiągnięcia wyznaczonych celów. Jeśli twoje DLACZEGO będzie dość mocne, twoje W JAKI
SPOSÓB znajdzie się samo.
Zastanów się raz jeszcze nad twoimi najważniejszymi rocznymi celami. Pod każdym raz jeszcze
napisz kilka słów wyjaśniających, dlaczego koniecznie musisz te cele osiągnąć w ciągu
nadchodzącego roku.

Sekretem osiągania celu jest warunkowanie własnego umysłu. Przypominaj sobie o swoich celach co
najmniej dwa razy dziennie. Wypisz je na kartce i umieść w takim miejscu, w którym na pewno
codziennie będziesz je widział: w portfelu, przy stoliku z gazetami, na biurku w pracy, a nawet na
lustrze w łazience, gdzie dostrzeżesz je przy porannej toalecie. Pamiętaj, że jeśli o czymś myślisz
nieustannie, jeśli skupiasz się na czymś, przybliżasz się do przedmiotu swojej koncentracji. To
bardzo prosty i jakże ważny sposób programowania RAS dla osiągnięcia sukcesu.

Czy jeśli pierwsza próba osiągnięcia wyznaczonych celów okazuje się daremna, powinieneś zająć
się czymś innym? Absolutnie nie!
Wytrwałość jest najważniejszym czynnikiem kształtowania jakości życia, ważniejszym nawet niż
talent. W końcu nikt jeszcze nie osiągnął żadnego celu, interesując się tylko jego osiągnięciem.
Niezbędne jest zaangażowanie. Czy możliwe jest, aby jedno słowo „niepowodzenie"
dostarczało ci wiedzy niezbędnej dla osiągnięcia wielkich sukcesów w przyszłości?
Oczywiście, że tak!

Kiedy dziś analizujesz podejmowane przez siebie w przeszłości działania, które zakończyły się
,,niepowodzeniem", jakie wnioski wyciągasz? Czego się dzięki nim nauczyłeś? Jak możesz
wykorzystać te wnioski do osiągnięcia wielkich sukcesów dzisiaj i w przyszłości?

Wszyscy ludzie, którzy osiągają sukces, świadomie lub nieświadomie wykorzystują formułę
sukcesu. Wykorzystaj i ty te cztery proste kroki, aby osiągnąć w życiu to, czego chcesz.
FORMUŁA SUKCESU
1. Postanów, czego chcesz. (Bądź precyzyjny! Precyzja daje siłę.)
2. Podejmij działanie (ponieważ sama chęć nie wystarczy).
3. Obserwuj, co się sprawdza, a co nie. (Nie chcesz przecież tracić energii na działania, które są
nieskuteczne.)
4. Zmieniaj strategię działania dopóty, dopóki nie osiągniesz tego, co chcesz. (Elastyczność
działania pozwala ci tworzyć nowe strategie i osiągać dzięki nim nowe rezultaty.)

Dążąc do osiągnięcia celów, często uruchamiamy procesy o daleko sięgających konsekwencjach.
Czy pszczoła zastanawia się nad jej wkładem w rozmnażanie się roślin? Oczywiście nie, ale w po-
szukiwaniu słodkiego nektaru bezwiednie przenosi ona na odnóżach pyłek kwiatowy z jednej
rośliny na drugą i w ten sposób daje początek reakcji łańcuchowej, której skutkiem są kobierce ko-
lorowych kwiatów.
Dokładnie w taki sam sposób twoje dążenia do osiągnięcia szczytnych celów przyniosłyby
najprawdopodobniej nieprzewidziane korzyści innym ludziom. Być może decyzja o comie-
sięcznym kontakcie ze starym, dawno nie widzianym przyjacielem wywołała radość, której zupełnie
nie przewidywałeś.
W Jaki sposób inni ludzie skorzystają z podejmowanych przez ciebie dzisiaj wysiłków?

Prawdziwy sens osiągnięcia każdego celu mierzy się tym, w jakim stopniu jego osiąganie
zmieniło ciebie jako człowieka. To, kim się stajesz, jest ostateczną nagrodą.
Poświęć teraz chwilę na opisanie w kilku słowach każdej z cech charakteru, umiejętności i postaw
oraz wszystkich przekonań, które musisz w sobie wypracować, aby osiągnąć wyznaczone cele.

Nie odkładaj szczęścia i radości na później. Dla wielu ludzi stawianie przed sobą celów oznacza,
że dopiero w odległej przyszłości, kiedy osiągną coś wielkiego, będą mogli cieszyć się życiem.
Znaleźć radość po osiągnięciu celu i szukać jej na każdym etapie osiągania celu to zupełnie
nie to samo. Staraj się jak najpełniej przeżyć każdy dzień, wycisnąć z każdej mijającej chwili
wszystką radość, którą w sobie niesie. Zamiast mierzyć wartość własnego życia postępami na
drodze do osiągnięcia jednego celu, zapamiętaj, że od tych postępów ważniejszy o wiele jest
kierunek, w którym zmierzasz.
W jakim kierunku zmierzasz obecnie? Czy przybliżasz się do swoich celów, czy też oddalasz od
nich? Czy musisz wprowadzić korekty kursu, którym podążasz? Czy cieszysz się życiem w całej
jego pełni? Jeśli nie, zmień coś w jednym z wymienionych obszarów właśnie teraz.

Ile razy słyszałeś narzekania tych, którzy osiągnęli już sukces: „I co, i to wszystko?'

Astronauci „Apolla" niemal całe życie poświęcali na przygotowania do pierwszego lądowania na
Księżycu. W historycznym momencie swojej chwały byli pełni euforii, ale już w drodze po-
wrotnej niektórzy popadli w depresję. W końcu co im zostało? Cóż mogło być większym
życiowym celem od spaceru po Księżycu i od badania przestrzeni kosmicznej?
Być może odpowiedź tkwi w badaniu równie tajemniczego obszaru: przestrzeni umysłu i serca.
Wszyscy potrzebujemy nieprzerwanego poczucia rozwoju emocjonalnego i duchowego. Jest
ono pożywką niezbędną dla ducha. Kiedy więc zbliżasz się do osiągnięcia wyznaczonych
celów, nie zapomnij o wyznaczeniu sobie kolejnych, które złożą się na nową, kuszącą przyszłość.

Co jest ostatecznym celem? Być może jest nim chęć wniesienia w życie innych czegoś
wartościowego. Znalezienie sposobu na pomaganie tym, na których zależy nam najbardziej,
może dać inspirację na cale życie. Na świecie zawsze jest jakieś miejsce dla tych, którzy chcą
dzielić się swoim czasem, energią, majątkiem, pomysłami i zaangażowaniem.
Jakie proste dowody dobroci mógłbyś dzisiaj okazać innym? Zdecyduj natychmiast, podejmij
działania i nie zapomnij zaobserwować, jak wpływa to na ciebie.

Znany i szanowany aktor George Burns wie, jak ważne jest, by posiadać coś, na co się czeka ż
niecierpliwością i radością, Podsumowując swoją filozofię życiową, powiedział on: „Trzeba mieć
coś, co budzi każdego ranka i każe wstać. Zresztą w łóżku i tak niewiele się zdziała;
Najważniejsze w życiu jest posiadanie celu, kierunku, w którym się zmierza." Dziś Burns ma
ponad dziewięćdziesiąt lat i wciąż jeszcze się rozwija. Nadal przyjmuje nowe role telewizyjne i
kinowe. Mało tego, zamówił sobie termin w londyńskim Palladium w roku 2000, kiedy będzie
miał sto cztery lata! To dopiero nazywa się tworzeniem sobie kuszącej przyszłości! Większość z
nas przecenia swoje możliwości w skali jednego roku, nie doceniając tego, czego dokonać może
w ciągu dziesięciu lat. A co ty będziesz robił za dziesięć lat od dziś?

Pomyśl o czymś, co dziś cię cieszy jako jedno z twoich osiągnięć, choć kiedyś było tylko twoim
celem. Aby tego dokonać, pokonałeś wiele przeszkód, ale przecież teraz jest to częścią twego
życia. Kiedy więc na drodze do osiągnięcia nowych celów napotkasz przeszkody, pamiętaj, że
choć napotykałeś je już wcześniej, udało ci się odnieść sukces.
Ludzki duch jest prawdziwie niepokonany. Wola zwycięstwa, chęć odniesienia sukcesu,
przejęcia kontroli nad własnym życiem i kształtowania go może być wykorzystana tylko, jeśli
zdecydujesz, czego chcesz, i uwierzysz, że żadne przeciwności, żadne problemy i żadne
przeszkody nie będą w stanie powstrzymać cię na drodze do celu. Przeszkody to tylko wezwanie
do umocnienia się w postanowieniu osiągnięcia raz wyznaczonych, wielkich celów.

Część druga

Jak zdobyć to, czego naprawdę chcesz

Cierpienie lub przyjemność a stan umysłu

„Każda wielka i zwycięska chwila w annałach świata jest triumfem entuzjazmu. "

- Ralph Waldo Emerson

Aby zdobyć to, czego chcesz, musisz odkryć, co powstrzymuje cię przed podjęciem działania.
Pomyśl o czymś, co odkładałeś zawsze na ostatnią chwilę. Na przykład rozliczenie podatków? No
właśnie, czy nie jest prawdą, że odkładałeś to tylko dlatego, że chciałeś uniknąć cierpienia? 1 czy
przypadkiem cierpienie to później nie okazało się jeszcze większe?
Zastanówmy się nad tym, co naprawdę dzieje się 14 kwietnia.

Odkładanie na później kończy

się natychmiast, ponieważ szybko zmieniamy nasze przekonania (skojarzenia umysłowe) o tym,
co przyniesie nam cierpienie, a co przyjemność. Nagle brak działania staje się o wiele bardziej
nieprzyjemny niż samo działanie.
Jak możesz wykorzystać tę prawidłowość, by zmienić swoje życie? W przyszłości zamiast pytać:
„Jak mogę uniknąć tych nieprzyjemnych czynności?", zadaj sobie pytanie: „Jeśli nie podejmę
działania natychmiast, ile za to zapłacę w przyszłości?"
Cierpienie może stać się twoim przyjacielem, jeśli wykorzystasz je w odpowiedni sposób.

Czy jesteśmy po prostu zwierzętami, które reagują na karę i nagrodę jak psy Pawiowa? Oczywiście
nie. Jednym z cudów człowieczeństwa jest fakt, że możemy zdecydować, co przynosi cierpienie,
a co przyjemność. Na przykład człowiek, który zdecydował się na strajk głodowy, doznaje cierpień
fizycznych, jednak potrafi przełożyć je na przyjemność moralną, skupiając myśli na pozytywnych
skutkach, jakie wynikną ze zwrócenia uwagi świata na sprawę, o którą wałczy.
Każdy z nas dysponuje tą siłą wyborów. Sekret sukcesu tkwi w opanowaniu umiejętności
wykorzystania na własne potrzeby cierpienia i przyjemności.
Czy w twoim życiu są obszary, w których odczuwasz niepotrzebne cierpienie? Czy może po prostu
reagujesz zamiast świadomie wybierać? Jak mógłbyś zmienić przedmiot koncentracji i tym samym
zmienić pozornie bolesne doświadczenie w sprawiającą przyjemność okazję do nauczenia się czegoś,
rozwoju albo do udzielenia pomocy innym?

To, z czym łączysz uczucia cierpienia i uczucia przyjemności, kształtuje twoje
przeznaczenie. Każdy z nas opanował i wprowadził w życie sobie tylko właściwy zespół
zachowań zmierzających do unikania cierpienia i pozyskiwania przyjemności. Jedni robią to paląc
papierosy, pijąc alkohol, przejadając się albo wrzeszcząc na innych. Są też i tacy, którzy zyskują
przyjemność dzięki uprawianiu sportów, uczeniu się, pomaganiu innym albo podejmowaniu prób
choćby drobnego ulepszenia świata.
Jakimi mechanizmami unikania przykrości i zyskiwania przyjemności kierujesz się ty? W jaki
sposób kształtowały one twoje dotychczasowe życie? Sporządź listę tych strategii. Czy kiedy

*Ostateczny termin rozliczenia podatku dochodowego w USA - przyp. tłum.

chcesz poczuć się lepiej, włączasz telewizor? Zapalasz papierosa? Idziesz spać? Czy są jakieś
lepsze sposoby, które pozwoliłyby ci unikać przykrości i zyskiwać przyjemność?

Jeśli idzie o większość z nas, strach przed stratami jest o wiele silniejszy od chęci zysku.
Większość ludzi wolałaby ciężko pracować, aby utrzymać to, co już ma, niż podejmować
ryzyko niezbędne do realizacji własnych marzeń.
Co bardziej zmobilizowałoby cię do działania: konieczność zapobieżenia kradzieży stu tysięcy
dolarów, które zarobiłeś w ciągu ostatnich pięciu lat, czy też okazja do zarobienia stu tysięcy
dolarów w ciągu najbliższych pięciu lat?

Często, podziwiając wielkość innych ludzi, zakładamy, śe mają oni więcej szczęścia niż my albo
posiadają specjalne talenty, których nam brakuje. Tymczasem prawda jest zupełnie inna. Wy-
korzystali oni głębię ludzkich możliwości po prostu dlatego, że powstrzymanie się przed
pełnią życia, czynem i dawaniem czegoś z siebie byłoby dla nich największym cierpieniem.
Na przykład życie Matki Teresy kształtowane jest w oczywisty sposób relacją, jaką wytworzyła
ona między cierpieniem innych ludzi a własnym. Ta właśnie relacja każe jej pomagać wszystkim
tym, którzy cierpią gdziekolwiek na świecie. Jej przyjemność warunkowana jest eliminacją
cierpienia innych. (Jednak, jak przekonamy się później, nie zawsze tak było.)
Co sprawia ci największe cierpienie, a co daje największą przyjemność? Jak kształtuje to twoje
obecne życie?

Mieszane odczucia kryją się za większością wzorców zachowań prowadzących do sabotowania
samego siebie i ponad wszelką wątpliwość ograniczają naszą zdolność radości życia i sukcesu.
Często słyszymy, że ktoś chciałby zarabiać więcej. Z pewnością ten ktoś dysponuje
pomysłowością i inteligencją które powiedziałyby mu, jak osiągnąć ten cel. Powstrzymują go
jednak przed tym mieszane odczucia, mieszane skojarzenia. Być może ktoś taki wierzy, że
nagromadzone bogactwo dałoby mu większą swobodę, większe bezpieczeństwo i możliwość
wspierania tych, których kocha. Jednak z drugiej strony kojarzy „nadmierne" bogactwo z roz-
rzutnością płytkim charakterem i krętactwem.
Jeśli kiedykolwiek zdarzyło ci się poruszać dwa kroki naprzód i jeden do tylu, z pewnością kryły
się za tym mieszane odczucia. Znaczy to, że na przykład kojarzyłeś osiągnięcie celu zarówno z
cierpieniem, jak i przyjemnością.
Czy na twoje obecne życie wpływają mieszane skojarzenia, którymi się kierujesz?

Czy w twoim życiu znajduje się jakiś obszar, który chciałbyś zdecydowanie ulepszyć -jak choćby
finanse czy stosunki z innymi -jednak coś jak gdyby cię przed tym powstrzymuje?
Zapisz odpowiedź na to pytanie, a pod odpowiedzią postaw pionową kreskę dzielącą kartkę na pół.
Po lewej stronie wypisz wszystkie negatywne emocje związane z tą sprawą a po prawej wszystkie
pozytywne.
Czy więcej jest minusów, czy plusów? Czy którakolwiek z negatywnych asocjacji przeważa
wszystkie pozytywne razem wzięte? Czy równowaga, czy nierównowaga odzwierciedla wyniki, jakie
osiągnąłeś w tej dziedzinie do dzisiaj?
Negatywne skojarzenia często zanikają, tracą wpływ na ciebie podczas dokładnej analizy.
Świadomość jest tu pierwszym krokiem.

Czy czułeś kiedyś, że cokolwiek byś zrobił, będziesz cierpiał? Na przykład czasem ludzie są
przekonani, że jeśli pozostaną w jakimś związku, będą nieszczęśliwi, jednak jeśli odejdą poczują
się samotni. Tak więc nie robią nic... i cierpią!
Zamiast czuć się schwytanym w pułapkę, wykorzystaj własne cierpienie jako swojego
najlepszego sojusznika. Zastanów się nad tym wszystkim, czego doświadczyłeś w przeszłości i
obecnie. Odczuj swój ból z takim natężeniem emocjonalnym, które zmusi cię, byś w końcu coś z
tym wszystkim zrobił. Nazywamy to osiągnięciem progu emocjonalnego. Zamiast biernie czekać
na to nieuniknione odczucie, wytwórz je w sobie całkiem świadomie w taki sposób, by dało ci to
motywację do lepszego życia. Może powinieneś zrobić to właśnie dzisiaj?

Siła woli nigdy nie działa z pewnością długo. Czy kiedykolwiek doświadczyłeś progu
emocjonalnego na przykład w związku ze swoim ciałem? Czy kiedykolwiek poczułeś, że masz
już dość? I co wtedy zrobiłeś? Może zaprzeczyłeś samemu sobie, wykorzystując kierowaną siłą
woli strategię odchudzania. Oczywiście, jeśli w ogóle osiągnąłeś jakiekolwiek rezultaty, były one
krótkotrwałe, ponieważ odmawianie sobie jedzenia jest przykrością a twój umysł nie pozwoli ci
ciągle doznawać cierpienia, jeśli jest jakakolwiek alternatywa.
Jakie jest więc rozwiązanie? Zamiast walczyć z własnymi instynktami naturalnymi, po prostu
zmień swoje skojarzenia związane jedzeniem w taki sposób, by nowy wzorzec łączył ob-
żarstwo z cierpieniem. Ciągle przypominaj sobie negatywne odczucia, których doznałeś po
przejedzeniu się. Spraw, aby obżarstwo przynosiło ci cierpienie, a ćwiczenia fizyczne
przyjemność. Wtedy pokusa wykonywania rzeczy właściwych stanie się nieodparta.

Jedna z moich definicji sukcesu głosi, że sukces to życie, które pozwala nieustannie odczuwać
olbrzymią przyjemność przy niewielkim tylko cierpieniu, a także otaczanie się ludźmi, którzy
przyjemność odczuwają o wiele częściej niż cierpienie. Aby to osiągnąć, musimy się rozwijać i
wnosić wkład w życie innych.
Czy według tej definicji możesz się nazwać szczęśliwym człowiekiem? Co możesz zrobić już
dzisiaj, aby sprawić sobie przyjemność i dać jeszcze więcej ludziom wokół ciebie?

Odkładanie wszystkiego na później jest jednym z najczęściej stosowanych sposobów na unikanie
cierpienia. Jednak zwykle odkładanie działania w czasie powoduje jedynie jeszcze większe
cierpienie.
Które rzeczy spośród czterech wymagających twojej uwagi odkładasz na później? Sporządź listę, a
następnie odpowiedz na następujące pytania:
1. Dlaczego nie podjąłem tego działania? Jakie cierpienia kojarzyłem z jego wykonywaniem w
przeszłości?
2. Jakie przyjemności czerpałem dotychczas ze stosowania tego negatywnego wzorca?
3. Jakie poniosę koszty, jeśli nie zmienię się natychmiast? Jak się z tym czuję?
4. Jakie przyjemności zyskam, podejmując działanie natychmiast?

Czy kiedykolwiek zdarzyło ci się coś zrobić i później zastanawiać się: „Jak mogłem się tak
wygłupić?" 1 odwrotnie, czy zrobiłeś kiedyś coś, co później kazało ci myśleć: „To było
niesamowite! Jak mi się to udało? Jestem z siebie dumny!"
Co decyduje o różnicy między działaniem z odwagą i działaniem z rozwagą? Rzadko
rozróżnienie to zależy tylko od zdolności. Stan umysłu i/lub ciała w danym momencie decyduje o
twoich myślach, odczuciach, zachowaniu i skuteczności działania. Jeśli znasz sekret osiągania
swoich najbardziej produktywnych stanów umysłowych i/lub emocjonalnych, możesz zdziałać
cuda! W odpowiednim stanie umysłowym pomysły i zdolności przychodzą dosłownie bez
żadnego wysiłku.
Co mógłbyś osiągnąć, gdybyś żył w najlepszym stanie umysłu na co dzień?

Wszystkim nam wpajano podobne reguły gry. Uczono nas, że kiedyś, kiedy wydarzą się właściwe
rzeczy, będziemy w końcu szczęśliwi. Kiedy znajdziemy idealnego partnera... kiedy zarobimy
dość pieniędzy... kiedy nasze ciało osiągnie doskonałość... kiedy będziemy mieli dzieci... kiedy w
końcu przejdziemy na emeryturę... Tymczasem prawda jest zupełnie inna. Dobre samopoczu-
cie zapewni ci nie to, co zdobędziesz, lecz umiejętność natychmiastowej zmiany stanu
własnego umysłu. Bo przecież po co chcesz zdobywać wszystkie te rzeczy? Czy nie walczysz o
nie dlatego właśnie, że wierzysz, iż idealny partner, dzieci, pieniądze i tak dalej przyczynią się do
twojego dobrego samopoczucia? Poza tym kto, jeśli nie my sami, sprawi, że po zdobyciu tego
wszystkiego będziemy się dobrze czuć? Dlaczego więc czekać? Zrób to już teraz!

Czy wiesz, jak poczuć się dobrze? Czy potrafiłbyś poczuć się właśnie w tej chwili zupełnie
szczęśliwy, podniecony, w stanie całkowitej ekstazy? Oczywiście! Po prostu zmień przedmiot
skupienia.
Czy pamiętasz chwilą, kiedy poczułeś, że znalazłeś się na czubku świat?' Wyobraź sobie ten
moment ze wszystkimi szczegółami. Wsłuchaj się we wszystkie dźwięki. Poczuj bicie swojego
serca. Oddychaj tak, jak oddychałeś wtedy. Przybierz ten sam wyraz twarzy i poruszaj się
dokładnie w ten sam sposób. Czy czujesz choć trochę tamtego podniecenia? Czy możliwe, abyś
czuł się dokładnie w taki sposób wtedy, kiedy tego chcesz?

Istnieje niezliczenie wiele sposobów postrzegania i doświadczania wydarzeń naszego życia.
Każde odczucie dostępne jest nam w każdej chwili, trzeba tylko dostroić się do właściwej
częstotliwości. Jak? Dwa sekrety pozwolą ci w jednej chwili zmienić własny stan
emocjonalny. Pierwszy z nich to zmiana przedmiotu skupienia umysłu.
Przywołaj jedno z najcenniejszych wspomnień twojego życia. Jakie wywołuje w tobie odczucia?
Na czym jeszcze mógłbyś się skupiać, by wywołać w sobie podobne odczucia?
Jutro poznamy drugi sekret, drugi sposób pozwalający natychmiast zmienić stan emocjonalny.

Zmiana przedmiotu skupienia to tylko jeden ze sposobów zmiany własnego stanu emocjonalnego.
Szybszym i o wiele skuteczniejszym sposobem jest praca z własnym ciałem, czyli wykorzystanie
własnej fizjologii. W chwilach niezadowolenia z własnego samopoczucia wielu ludzi sięga po

papierosy, alkohol, narkotyki, jedzenie albo tabletki nasenne. Są jednak i tacy, którzy w
podobnych chwilach wykorzystują pozytywne strategie: tańczą śpiewają uprawiają sport albo się
kochają.
Każda z odczuwanych przez ciebie emocji ma przypisany właściwy sobie stan fizjologiczny.
Jaką postawę przyjmują ludzie znajdujący się w depresji? Garbią się, trzymają nisko głowę, oddy-
chają płytko. Przygnębienie maluje się na ich twarzach. 1 odwrotnie, kiedy czujemy się
szczęśliwi, ramiona same idą do góry, podnosi się głowa i oddech staje się głębszy. Możemy
świadomie kierować tymi zmianami w fizjologii i w ten sposób natychmiast wywoływać
pożądany stan emocjonalny.

Czasem najprostsze rozwiązania powodują największe rezultaty. Jeśli chcesz wytworzyć w
sobie nawyk, który przyniesie ci wiele niespodziewanych korzyści, spróbuj wykonać następujące
ćwiczenie.
Postanów sobie solennie, że przez najbliższy tydzień pięć razy dziennie staniesz przed lustrem na
jedną minutę tylko po to, by śmiać się od ucha do ucha. Na początku może ci się to wydać
śmieszne, ale w ten sposób kilka razy dziennie będziesz warunkowa! system nerwowy, zmuszając
go do produkowania emocji związanych ze szczęściem, spontanicznością, humorem i wygłupami.
Co ważniejsze, będziesz warunkował swoje dobre samopoczucie. Będziesz się uczył czuć dobrze
i być szczęśliwym. Poświęć na to chwilę właśnie teraz. 1 baw się dobrze!

Wiek jest raczej sprawą umysłu i fizjologii niż wynikiem chronologii. Wielu ludzi przeżyło już
długie lata, a wciąż, zachowuje młodzieńczą sprężystość kroku i giętkość umysłu.
Bardzo prosto przekonać się o tym w deszczowy dzień. Kiedy stary człowiek natknie się na
swojej drodze na kałużę, co robi? Nie tylko obchodzi ją dookoła, ale przez cały ten czas narzeka.
Dzieci natomiast - i ci wciąż młodzi sercem - z ochotą wskoczą w sam środek kałuży i przytupną
kilka razy z wielką radością rozbryzgując fontanny wody.
Ciesz się z „życiowych kałuż". Idź przez życie sprężystym krokiem i z uśmiechem na ustach. Z
radości, zabawy i szaleństwa uczyń swój nowy życiowy priorytet. śyjesz! Możesz czuć się
wspaniale zupełnie bez powodu!

Jednym z najlepszych sposobów wzbogacenia życia jest rozszerzenie wachlarza własnych emocji.
Jak wielu emocji doznajesz zwykle w ciągu jednego tygodnia? Sporządź listę.
Jeśli na twojej liście znalazło się mniej niż tuzin emocji, dodaj do niej te, które chciałbyś
odczuwać na co dzień. Większość ludzi doznaje zaledwie drobnej części z tysięcy dostępnych im
emocji.
Zrozum, że możesz rozszerzyć listę doznawanych emocji tylko poprzez zmianę przedmiotu
skupienia i kontrolowanie własnej fizjologii. Wybierz jedno z pozytywnych uczuć, którego
chciałbyś doświadczać, i właśnie teraz, w tej chwili stań tak, jakbyś już tego uczucia doznawał.
Poruszaj się, gestykuluj i mów w taki właśnie sposób. 1 ciesz się natychmiastową zmianą
samopoczucia, jaką ci to przyniesie.

Czy kiedykolwiek współmałżonek przyszedł do domu później, niż to obiecywał? Może zakładałeś
wtedy, że po prostu nie zależy mu na punktualności. Może bałeś się, że przytrafił mu się
wypadek? A może wyobrażałeś sobie, że zatrzymał się gdzieś po drodze, aby kupić ci prezent?

O naszych uczuciach decyduje przedmiot, na którym się skupiamy. A stan uczuciowy z
wielką siłą wpływa na nasze działanie i kontakty z innymi. Zamiast pochopnie wyciągać wnioski,
rozważ wszystkie możliwości i przyjmij tę, która doda sił tobie i twoim bliskim.

Wspaniałą analogię do przedmiotu skupienia umysłu stanowi technika jazdy samochodem
wyścigowym. Kiedy samochód zaczyna wpadać w poślizg, naturalnym odruchem jest
wpatrywanie się w ścianę, do której niebezpiecznie się zbliżamy. Tymczasem jeśli skupiasz się
nad czymś, czego się boisz, właśnie to ci się przytrafi. Zawodowi kierowcy rajdowi wiedzą
doskonale, że podświadomie skręcają kierownicę w tę stronę, po której znajduje się przedmiot ich
skupienia. Dlatego właśnie w chwilach, gdy stawką jest ich życie, świadomie odwracają uwagę
od bandy i skupiają się na torze. W codziennym życiu większość z nas skupia się nad tym, czego
nie chce doświadczyć, zamiast myśleć o rzeczach, których by sobie życzyła. Jeśli oprzesz się
strachowi, zachowasz wiarę i zdyscyplinujesz przedmiot skupienia umysłu, twoje działania w
naturalny sposób zawiodą cię tam, dokąd chcesz się dostać. Pozbądź się więc teraz strachu i skup
nad tym, czego naprawdę pożądasz i na co całkowicie sobie zasługujesz.

Emocja tworzona jest poprzez ruch. Kiedy następnym razem będziesz szykował się do
codziennego biegu i poczujesz, że nie masz nań zbytniej ochoty, wybierz się na spacer w
podskokach. Podskakiwanie to bardzo skuteczny środek zmiany stanu emocjonalnego, ponieważ:
1. To wspaniałe ćwiczenie.
2. Mniej forsuje organizm niż bieg.
3. Nie można przeskakiwać z nogi na nogę i mieć w tym samym czasie smutną lub poważną
minę.
4. Sprawisz wiele radości wszystkim, których będziesz mijał!

Pytania są chyba najskuteczniejszym sposobem kontrolowania przedmiotu skupienia umysłu. Na
każde zadane pytanie umysł dostarcza ci odpowiedź. Jeśli więc zapytasz tak: „Dlaczego taki to a
taki ciągle mnie wykorzystuje?", będziesz musiał skupić się nad tym, jak bardzo nieuczciwie
traktuje cię życie i to bez względu na fakt, czy jest to prawda, czy też nie. Jeśli jednak zadasz sobie
zamiast tego pytanie o sposoby polepszenia danej sytuacji, z pewnością umysł podsunie ci
odpowiedzi, które pomogą podjąć pozytywne działania.

Dobrym przykładem na potęgę zadawanych pytań jest historia pewnego chłopca, który został
kiedyś pobity przez pewnego opryszka z siódmej klasy. Chłopiec poprzysiągł zemstę, chwycił za
pistolet i odnalazł swojego prześladowcę.
Jednak zanim wystrzelił, zastanowił się, co stanie się z nim, jeśli pociągnie za spust. W
odpowiedzi na to pytanie umysł podsunął obraz boleśniejszy od wszystkiego innego: życie w
więzieniu. Przesunął więc dłoń z pistoletem i strzelił w drzewo.
Chłopiec ten to Bo Jackson. Jedna zmiana przedmiotu skupienia, jedna decyzja podjęta na
podstawie przeciwstawienia cierpienia i przyjemności najprawdopodobniej rozstrzygnęła o
całej jego przyszłości. Zamiast kryminalistą bez żadnych perspektyw, stał się jedną z
naszych największych sportowych legend.
Jakie zmieniające twoje życie pytania możesz sobie zadać dzisiaj?

Czy ktoś powiedział ci kiedyś: „Czeka cię świetlana przyszłość"? Jak się wtedy czułeś? A jak
poczułbyś się usłyszawszy, że twoja przyszłość maluje się w najciemniejszych barwach? Co
poczułbyś słysząc, że twój plan „brzmi wspaniale", a co, że „aż prosi się o poprawki"? Czy to
samo czułbyś, słysząc o sobie „śliski facet" i „równy gość"?
Różnica nie tkwi tu w samych słowach, ale w odczuciach, które wywołują. Ludzie, którzy
mówią o „świetlanej" albo „ciemnej" przyszłości, mają odczucia wizualne, a więc najbardziej
wpływa na nich to, co widzą. Inni z kolei znajdują się pod wpływem bodźców słuchowych
(„brzmi" i „prosi się"), a jeszcze inni za najważniejszą uznają percepcję dotykową („śliski" i
„równy").
Który z tych sposobów najczęściej stosuje się w twoim przypadku?

Jakie są zdrowe sposoby równoważenia i polepszania stanu emocjonalnego? Jak można to
uzyskać, nie odwołując się do alkoholu, papierosów, narkotyków, obżarstwa, nadmiernych
zakupów czy jakichkolwiek innych działań przynoszących złe skutki? Zastanówmy się nad tym
wspólnie właśnie teraz!
1. Wylicz wszystkie pozytywne sposoby, których używasz obecnie, by w jednej chwili zmienić
swoje cierpienie w przyjemność.
2. Dodaj kilka nowych sposobów do swojej listy. Mogą to być sposoby, których nie próbowałeś
wcześniej, ale wydają ci się być skuteczne w podnoszeniu nastroju. Nie odkładaj długopisu tak
długo, jak długo twoja lista nie obejmie piętnastu różnych sposobów. Najlepiej, gdy wypiszesz
ich dwadzieścia pięć lub więcej. To ćwiczenie będziesz pewnie chciał powtarzać w przyszłości,
dopóki nie odkryjesz setek różnych sposobów pozwalających ci polepszyć swój nastrój.
By dostarczyć sobie środków do pokonywania „dystansu" między cierpieniem a przyjemnością,
odkryj możliwie najwięcej pozytywnych sposobów zmiany samopoczucia. Może będziesz chciał
wykorzystać kilka z poniższych:
Głośno śpiewać. Przeczytać coś, co dostarczy wiadomości, które możesz zastosować natychmiast.
Pośmiać się trochę na jakiejś komedii. Zjeść posiłek z rodziną albo z przyjacielem. Wziąć gorącą
kąpiel. Opracować pięć zupełnie nowych pomysłów. Poznać kogoś. Opowiadać głupie dowcipy
przyjaciołom wiedząc, że pewnie i tak nie przestaną cię lubić. Zapisać kilka słów w pamiętniku.
Uścisnąć współmałżonka.
Wybierz któryś z tych sposobów i wypróbuj natychmiast!

Część trzecia

Moc tworzenia i moc niszczenia

Przekonania

To umysł zmienia zło w dobro, umysł czyni szczęśliwych bądź zdesperowanych, bogatych lub

biednych. "

- Edmund Spenser

Co za siła decyduje o tym, na jakie działania decydujemy się w życiu, jakie wyznaczamy
sobie cele? Nasze przekonania o tym, co możliwe, a co nie, o naszych możliwościach, o tym, kim
jesteśmy. Na Haiti przekonanie o śmiertelnej mocy czarownika, który „wskazuje kością", może
spowodować śmierć. Jednak zabójcą jest nie czarownik, ale poczucie pewności, przekonanie o
jego mocy.
Czy w twoim życiu kierujesz się negatywnymi oczekiwaniami? Jak wpływają one na ciebie i twoje
działania? Jakie przekonania pozytywnie ukształtowały ciebie i twoje życie? Jakie nowe, pozy-
tywne oczekiwania możesz wypracować dla siebie i innych?

Przez setki lat było wiadomo, że żaden człowiek nie jest w stanie przebiec dystansu jednej mili w
czasie poniżej czterech minut. Było to fizyczną niemożliwością. A jednak Roger Bannister złamał
to przekonanie, kiedy przebiegł dystans jednej mili w trzy minuty i pięćdziesiąt dziewięć sekund.
Jak tego dokonał? Ciągle oczami duszy oglądał swój triumf i wyobraził go sobie tak intensywnie,
że pewność zwycięstwa wydała systemowi nerwowemu kategoryczny rozkaz i osiągnął on
rezultat zgodny z wyobrażeniami. Kilku innych biegaczy powtórzyło ten wyczyn uwierzywszy,
że również i oni mogą tego dokonać.
Juką barierę musisz pokonać? Co uznajesz dziś za niemożliwe, choć wiesz, że gdybyś tylko mógł
tego dokonać, zmieniłbyś życie nie tylko własne, ale również ludzi wokół ciebie?

Jakże często ludzie winią okoliczności za to, jak potoczyło się ich życie. Tymczasem nasze życie
kształtują nie okoliczności, lecz znaczenie, jakie im nadajemy.
W Wietnamie zestrzelono, uwięziono i torturowano dwóch lotników. Jeden z nich popełnił
samobójstwo. Drugi wytworzył w sobie wiarę w siebie, ludzkość i Stwórcę silniejszą niż
kiedykolwiek wcześniej. Dziś człowiek ten, kapitan Gerald Coffee, dzieli się z nami swoim
doświadczeniem, by przypominać o sile ducha ludzkiego, która pozwala pokonać każde
cierpienie, każdą przeszkodę, każdy problem.
Czy ty sam albo ktoś z twoich bliskich pozwalacie, by przeszłe doświadczenia ograniczały wasze
szczęście? Co jeszcze mogą znaczyć te wydarzenia? Czy uczyniły cię mocniejszym? Mądrzej-
szym? Dały możliwość udzielania rady innym, którzy stają wobec podobnych problemów?

Dlaczego ludzie robią to, co robią? Wszystko jest kwestią ich przekonań. Choć brzmi to
nieprawdopodobnie, skoro ktoś uwierzy, że wyzdrowieje, jeśli wywierci sobie w głowie kilka dziur,

zrobi to natychmiast, bez względu na to, czy przekonanie to jest umotywowane, czy też nie. Skoro
ktoś uwierzy, że jego szczęście zależy od pomagania innym, będzie działał z równie wielką siłą.
Właśnie przekonania decydują czy naszym życiem mają kierować bieda i smutek, czy radość dawana
sobie i innym. Przekonania odróżniają Mozarta od Mansona i one właśnie powodują, że gdy
jedni stają się bohaterami, inni kończą tylko na rozważaniach, jak dobrze byłoby stać się
bohaterem.
Jakie przekonania kierują działaniami ludzi wokół ciebie? Jakie przekonania dzielisz z kolegami? Z
dziećmi? Z rodzicami? Które z twoich przekonań są odmienne?

Ilekroć coś ci się przytrafia, twój umysł zadaje dwa pytania: Czy oznacza to przykrość, czy
przyjemność? Co muszę teraz zrobić, aby uniknąć przykrości i/lub zyskać przyjemność?
Odpowiedzi na te pytania oparte są na generalizacjach - przekonaniach, które wytworzyłeś
w sobie o tym, co powoduje ból, a co prowadzi do przyjemności. Takie „skróty" pozwalają
nam funkcjonować, mogą też jednak poważnie ograniczać nasze życie. Niektórzy ludzie działają
na zasadzie generalizacji, że są niekompetentni, ponieważ w przeszłości kilka razy nie
wykorzystali pojawiającej się okazji. Niestety generalizacje mogą stać się samospełniającymi się
przepowiedniami.
Zastanów się nad ograniczającymi cię przekonaniami, które wyrobiłeś w sobie na własny temat
lub na temat kogoś innego. Czy rzeczywiście oparte są one na faktach? Czy istnieją jakieś
wyjątki? Czy możliwe, by twoje uogólnienie było zbyt ogólne?

śadna z rzeczy w naszym życiu nie ma innego znaczenia poza tym, które przypiszemy jej sami.
Jednym z cudów człowieczeństwa jest możliwość wypełnienia każdych okoliczności treścią
budującą albo destrukcyjną.
Część z nas, pamiętając przeszłe cierpienia, postanowiła, że właśnie ze względu na nie nigdy
więcej nie będzie walczyć o siebie, albo nigdy nikogo nie pokocha. Inni dokonali transformacji,
którą osiągamy poprzez przekonania wzmacniające. Ludzie ci postanowili: „Ponieważ w
przeszłości byłem traktowany nieuczciwie, będę bardziej wrażliwy na potrzeby innych", albo:
„Ponieważ straciłem dziecko, będę ze wszystkich sił starał się uczynić ten świat
bezpieczniejszym."
Bez względu na otaczającą nas rzeczywistość zawsze możemy tworzyć znaczenia, które nas
umacniają. Zrewolucjonizuj swoje życie, nadając jednemu z przeszłych doświadczeń nowe
znaczenie.

Przekonania mogą budować, ale mogą też i niszczyć. Ponieważ mają one tak wielki wpływ na
nasze życie, musimy dokładnie zrozumieć trzy związane z nimi problemy:
1. Większość z nas nie decyduje świadomie o tym, w co wierzy.
2. Nasze przekonania są często oparte o błędną interpretację przeszłych wydarzeń.
3. Raz przyjęte przekonania zwykle traktujemy jako świętość zapominając, że są one tylko jedną
z wielu możliwości.
Czy żywisz jakieś przekonania, które traktujesz jako prawdę? Czy potrafisz wskazać przeciwne im
przekonania, które mogą być równie prawdziwe? Jak zmieniłoby się twoje życie, gdybyś przyjął
przeciwny punkt widzenia

Przekonanie nie jest niczym innym jak tylko poczuciem pewności co do znaczenia określonych
rzeczy. Jeśli na przykład żywisz przekonanie, że jesteś inteligentny, jest ono czymś więcej niż
tylko myślą;, jesteś pewien swojej inteligencji. Skąd bierze się to poczucie pewności?
Wyobraź sobie blat stołu. Bez nóg nie ma żadnego podparcia. Aby stać się przekonaniem,
również i myśl musi zyskać podparcie. Nogami są w tym wypadku odniesienia wspierające. I tak,
jeśli wierzysz, że jesteś inteligentny, masz najprawdopodobniej doświadczenia (odniesienia)
wynikające z dobrych stopni w szkole, często udzielanych ci pochwał i tak dalej.
Trzeba jednak pamiętać, że źródłem pewności nie jest wyłącznie przeszłość. Podobnie jak
Roger Bannister możemy do tworzenia odniesień używać wyobraźni i nabrać pewności co do
posunięć, których jeszcze nie próbowaliśmy.

Każdą myśl możemy zmienić w przekonanie, jeśli tylko zgromadzimy dość odniesień, które będą
ją wspierały. Które z poniższych stwierdzeń jest według ciebie prawdziwe?
1. Ludzie są w większości uczciwi i dobrzy.
2. Ludzie są nieuczciwi i dbają wyłącznie o siebie samych.
Czy gdybyś chciał, nie znalazłbyś dość przeszłych doświadczeń (odniesień), by wesprzeć
stwierdzenie, że ludzie są wredni? Jeśli jednak skupisz się na innych doświadczeniach z
przeszłości, równie łatwo znajdziesz odniesienia wspierające przekonanie, że ludzie są dobrzy.
Które z tych przekonań jest więc prawdziwe? Otóż prawdziwe jest to przekonanie, które
uznasz za własne.

To prawda, że niezachwiane poczucie pewności może pomóc w osiągnięciu wielkich celów. Może
jednak również cię oślepić, nie dopuszczając w ten sposób do ciebie informacji, która mogłaby na
zawsze odmienić twoje życie.
Czy kiedykolwiek spotkałeś kogoś, kto dla zachowania poczucia pewności nie przyjmował nowych
wiadomości?
Gdybyś miał spojrzeć na własne przekonania oczami kogoś innego, co byś zobaczył?

Przekonania są motorem wszystkich naszych zachowań. Niektóre z nich wpływają jedynie na
jakiś określony aspekt życia, inne natomiast są silniejsze. Na przykład przekonanie: „Jan jest
nieuczciwy", wpłynie tylko na nasze kontakty z Janem, natomiast wpływ przekonania: ,, Wszyscy
ludzie są nieuczciwi", rozciągnie się daleko poza kontakty z jedną osobą.
Przekonania ogólne oparte są zwykle na jakiejś generalizacji poczynionej wiele lat wcześniej
w ekstremalnych warunkach. Możliwe jest nawet, że zapomnimy o samej generalizacji, jednak
podświadomie pozwalamy jej kierować procesem podejmowania decyzji.
Przekonania te mogą mieć nieograniczony wpływ na nasze życie, jednak nie musi to być wpływ
negatywny. Zmień jedno przekonanie ogólne, a zmienisz na lepsze każdy aspekt swojego życia.

Czy jedne przekonania mogą być silniejsze od innych? Oczywiście tak. Rozróżniamy trzy
stopnie pewności: opinia, przekonanie i przeświadczenie. Opinie możemy zmieniać łatwo,
ponieważ sformowane są one na zasadzie przejściowego postrzegania rzeczywistości.

Przekonania są o wiele mocniejsze, ponieważ budowane są albo na licznych doświadczeniach,
albo doświadczeniach związanych z dużym poziomem emocjonalnym. Możliwe jest w ich
przypadku zachwianie pewności poprzez zadawanie nowych pytań. Przeświadczenie podparte
jest tak wielkim natężeniem emocjonalnym, że żywiąca je osoba nie tylko odczuwa pewność co
do jego przedmiotu, ale też gotowa jest wdać się w irracjonalne dyskusje, ilekroć przeświadczenie
jest podważane, i pozostaje ślepa na wszelkie argumenty w tym względzie.
Przeświadczenia mogą nas umacniać z niewiarygodną wręcz siłą. Mogą też jednak z taką samą
siłą nas niszczyć. Które z twoich przekonań są opiniami? Co do których odczuwasz większą pew-
ność? Czy którekolwiek z nich osiągają poziom przeświadczenia?

Jaki jest cel przekonania? Kieruje ono nami przy podejmowaniu decyzji, jak unikać cierpienia i
zyskiwać przyjemność. Ze względu na przekonania nie musimy ciągle zaczynać od nowa przy
podejmowaniu tych decyzji. Czasem w chwilach największego strachu, bólu lub natężenia
emocji szukamy ulgi w formie przekonania. Czy znasz kogoś, kto cierpienie spowodowane
związkiem miłosnym zmienił w przekonanie, że nigdy już miłości nie znajdzie?
Niektórzy ludzie kierujący się przekonaniami będą odrzucać wszelkie argumenty przeciwne ich
przekonaniom. W skrajnych wypadkach będą raczej cierpieć największy ból, samotność, depresję,
a nawet śmierć.
Czy kierujesz się przekonaniami? Które umacniają cię, a które odbierają ci siły?

Ze względu na pasję, którą nas inspirują, przeświadczenia popychają nas do działania. Ktoś,
kto troszczy się o los zwierząt i ich prawa, kieruje się przekonaniem. Ktoś, kto wydaje pieniądze,
by uświadamiać społeczeństwo w takich kwestiach, jak doświadczenia laboratoryjne na
zwierzętach czy konsekwencje zdrowotne diety mięsnej kieruje się przeświadczeniem.
Czy są w twoim życiu obszary, w których przeświadczenie dodałoby ci sił, by pokonać wszelkie
przeciwności i bariery? Czy na przykład potrafisz sobie wyobrazić, w jaki sposób przeświadcze-
nie o konieczności zachowania szczupłej sylwetki zmusiłoby cię do prowadzenia zdrowego stylu
życia? Czy rozumiesz już, jak przeświadczenie: „Zawsze potrafię odmienić wydarzenia wokół
mnie", pomogłoby ci przetrwać najgorsze nawet chwile?

Zastanów się, jak zmieniłoby się twoje życie, gdybyś miał więcej poczucia pewności dla
wsparcia umacniających cię przekonań.
Wykorzystaj następujące ćwiczenie:
1. Wybierz przekonanie, które chcesz podnieść do poziomu przeświadczenia.
2. Dodaj do tego przekonania nowe, mocniejsze odniesienia. Jeśli na przykład postanowiłeś, że
nie będziesz jadł mięsa, porozmawiaj z ludźmi, którzy obrali już wegetariański styl życia, i
przekonaj się, jak wpłynął na nich ten wybór.
3. Znajdź lub wyreżyseruj wydarzenie, które dostarczy ci silnych emocji. Jeśli na przykład
postanowiłeś rzucić palenie, odwiedź oddział intensywnej terapii w najbliższym szpitalu i zobacz,
jak wyglądają pacjenci chorzy na rozedmę płuc.
4. Zacznij działać na zasadzie swoich przekonań, nawet jeśli masz postawić najdrobniejszy krok.

Siła przekonań znajduje dramatyczną ilustrację w przypadkach osób cierpiących na złożone
zaburzenia osobowości. W wyniku siły przekonań, pewności, iż stali się oni kimś innym,

umysł zmienia im fizjologię w sposób równie widoczny, co zadziwiający. Zmienia im się kolor
oczu, znikają i pojawiają się znaki na ciele, a nawet zanikają i pojawiają się takie choroby, jak
cukrzyca czy nadciśnienie tętnicze. Wszystko to w zależności od przekonania pacjenta o tym,
którą osobowość prezentuje w danym momencie.
Jakie podobne transformacje, choć na mniejszą skalę, miały miejsce w twoim życiu na skutek
zmiany przekonania?

Jaki jest sekret sukcesu? Często zakładamy, że to geniusz. Jednak ja wierzę mocno, że geniusz
to umiejętność wykorzystania potencjału własnego umysłu po prostu dzięki wprowadzeniu
się w stan absolutnej pewności.
Kariera późniejszego miliardera Billa Gatesa zaczęła się, kiedy jako student w Harvardzie
obiecał, że dostarczy oprogramowanie, którego jeszcze nie napisał, do komputera, którego nigdy
nie widział na oczy! Dzięki poczuciu pewności (które zresztą nie znajdowało żadnych podstaw)
potrafił dotrzeć do wszelkich źródeł niezbędnych mu do napisania programu i zbudowania
fortuny.
Nie ma wątpliwości, że bez względu na dziedzinę, mamy większe szanse osiągnięcia sukcesu,
jeśli nie tylko postanowimy go osiągnąć, ale jesteśmy zupełnie pewni, że potrafimy tego dokonać.
Jak często ćwiczysz to umacniające odczucie?

Einstein ujął to chyba najlepiej: „Wyobraźnia jest o wiele silniejsza od wiedzy." Znajdujemy
wciąż nowe dowody na fakt, że nasz umysł nie potrafi odróżnić obrazu podsuniętego mu
przez wyobraźnię od obrazu wynikającego z rzeczywiście doświadczanych wydarzeń.
Kiedy to zrozumiesz, odmienisz swoje życie na zawsze. Wielu z nas boi się podjąć jakąś próbę
tylko dlatego, że nigdy wcześniej nie próbowali tego robić. A przecież podstawą sukcesu wielkich
przywódców jest fakt, że mimo wcześniejszych doświadczeń i bez względu na nie potrafią oni
wciąż od nowa wyobrażać sobie osiągnięcie pożądanych rezultatów. W ten sposób wykuwają w
sobie poczucie pewności, które pozwala im sięgnąć po prawdziwe potencjały własne.
Czy masz cel, który, choć ekscytujący, wymaga zrobienia czegoś, czego nie robiłeś nigdy
wcześniej? Czy nie powinieneś zacząć wyobrażać sobie, jak odnosisz ten sukces?

Większość z tych, którzy podkreślają ciągle konieczność realistycznego podchodzenia do
rzeczywistości, żyje w strachu. Często ze względu na przeszłe rozczarowania i przekonanie o
własnych niepowodzeniach boją się oni kolejnej porażki. Ograniczające przekonania, które
wypracowali w sobie, by się chronić, powodują ich wahanie, strach przed ryzykiem. Boją się dać
z siebie wszystko i w konsekwencji osiągają połowiczne rezultaty.
Wielcy przywódcy rzadko bywają „realistyczni" według utartych standardów. Są jednak
dokładni i inteligentni i odnoszą sukces. Mahatma Gandhi wierzył, że może zyskać autonomię
dla Indii poprzez pokojowy opór wobec Wielkiej Brytanii. A przecież nikt wcześniej tego nie
robił. Z pewnością nie był „realistyczny", ale bez wątpienia udowodnił swoją skuteczność.
Które z tak zwanych realistycznych przekonań powinieneś odrzucić? Jakimi ekscytującymi,
zupełnie nowymi i całkiem nierealistycznymi, ale przecież możliwymi oczekiwaniami mógłbyś je
zastąpić?

Jeśli już masz się pomylić, często lepiej jest, byś przecenił własne możliwości. Dlaczego? Może
od tego zależeć będzie twój sukces. Jedną z różnic między pesymistami i optymistami jest ta, że
po opanowaniu nowej umiejętności pesymiści zwykle oceniają swoje wyniki dokładnie, a
optymiści postrzegają swoje działanie lepszym, niż jest ono w rzeczywistości.
W rezultacie pesymiści poddają się, ponieważ nie widzą żadnych racjonalnych powodów do
kontynuowania danego przedsięwzięcia. Pozytywna percepcja optymistów daje im wsparcie
emocjonalne, skłania do wytrwałości i w końcu do mistrzowskiego opanowania danej
umiejętności. W taki właśnie sposób pozornie nierealistyczne oceny stają się odzwierciedleniem
rzeczywistej umiejętności.
Pamiętaj! Przeszłość nierówna jest przyszłości! Jaki pierwszy krok mógłbyś postawić na drodze
do realizacji marzeń, które kiedyś uznawałeś za nierealne?

Sposób radzenia sobie z przeciwnościami kształtuje nasze życie bardziej niż cokolwiek innego.
Ludzie sukcesu zwykle postrzegają problemy jako przejściowe, podczas gdy ci odnoszący po-
rażki nawet w najmniejszym niepowodzeniu dopatrują się problemów na wieki. Przyjęcie tej
drugiej postawy jest pierwszym krokiem na drodze do stanu, który dr Martin Seligman nazywa
stanem wyuczonej bezradności. Stan ten charakteryzuje się następującymi przekonaniami:
1. Problem jest permanentny (a nie przejściowy).
2. Problem ma olbrzymi zasięg (a nie tylko zasięg dotyczący jednej sprawy).
3. Problem jest osobisty i dowodzi, że to ja jestem zły (raczej niż: problem jest kolejną lekcją, z
której mogę wyciągać wnioski na przyszłość).
Przez kilka kolejnych dni skoncentrujemy się na sposobach przeciwdziałania ogłupiającym nas
przekonaniom. Na dziś zapamiętaj: „Również i to minie." W ten sposób przeciwstawisz się
pierwszemu z wyliczonych przekonań. Jeśli będziesz szukał na pewno znajdziesz jakiś sposób.

Umiejętność utrzymywania dystansu wobec problemów i postrzegania ich w odpowiedniej
perspektywie pozwala ludziom sukcesu uniknąć pułapki „olbrzymiego zasięgu". Zamiast
twierdzić: „Ponieważ się przejadam, całe moje życie leży w gruzach", powiedzą oni pewnie:
„Mam problemy z dietą", i skupią się na tym, jak zmienić własne zachowanie. Ludzie, którzy
postrzegają własne problemy jako olbrzymie i wszechobecne, dochodzą do wniosku, że skoro nie
udało im się w przeszłości czegoś dokonać, nigdy nic im się nie uda. A taka generalizacja
pozostawia im tylko całkowitą bezradność.
Aby pokonać fałszywe przekonanie, że problem dotyczy wszystkich dziedzin życia, musisz
natychmiast zaradzić choćby jego drobnej części. I może to naprawdę być część najdrob-
niejsza, ale zacznij od razu!

Optymiści postrzegają niepowodzenia jako okazję do nauczenia się czegoś, jako wyzwanie do
zmiany własnego postępowania. Pesymiści traktują niepowodzenia jako problem osobisty,
interpretując je jako dowód na jakąś głęboko zakorzenioną wadę charakteru. Ponieważ własną
osobowość wiążą tak ściśle z problemem, czują się tym problemem przygnieceni. Jak w końcu
mieliby zmienić całe swoje życie za jednym posunięciem?

Za wszelką cenę unikaj przekonania, że problem jest „osobisty". Zacznij wykorzystywać
problemy i niepowodzenia jako nauczkę, która pozwoli ci w przyszłości mniej błądzić na drodze
do celu, i bądź wdzięczny za otrzymanie tej nauczki.

Wszystkie zmiany osobowościowe zaczynają się od zmiany przekonań. Jak pozbyć się
ograniczających przekonań? Najskuteczniejszym sposobem jest ich destabilizacja. Musisz
zachwiać własną pewność co do przekonania, które chcesz zastąpić innym. Pamiętaj, że umysł
próbuje zawsze zaoszczędzić ci cierpienia. Pomyśl więc o negatywnych konsekwencjach
spowodowanych przez to przekonanie. Zadaj sobie trzy pytania:
1. Co głupiego albo śmiesznego jest w tym przekonaniu?
2. Jaką cenę zapłaciłem już za to przekonanie? Jak ograniczało mnie ono w przeszłości?
3. Ile mogę za nie zapłacić w przyszłości, jeśli teraz go nie zmienię?
Udzielenie odpowiedzi na tego typu pytania pomoże ci skojarzyć uczucie przykrości ze starym,
niechcianym przekonaniem, w ten sposób dając możliwość zastąpienia go nowym.

Aby być szczęśliwym, człowiek musi mieć poczucie, że nieustannie się rozwija. Aby osiągnąć sukces
w dzisiejszym świecie biznesu, przedsiębiorstwa muszą się ciągle ulepszać. Oczywiście musimy
przyjąć zasadę ciągłego ulepszania jako konieczność na co dzień raczej niż cel, który osiągamy
tylko od czasu do czasu.
W Japonii mają na to nawet nazwę: kaizen, co znaczy koncentrowanie się na ciągłym ulepszaniu
jakości produktów i usług. Proponuję, abyśmy poświęcili się procesowi Ciągłego Doskonalenia
Siebie i Innych, czyli CDS1

. Jeśli wypracujemy w sobie nawyk koncentracji na ulepszaniu tego, co

już jest dobre, jakże odmieni to nasze rodziny, miejsca pracy i społeczność, w której żyjemy.
Jak możesz natychmiast wprowadzić w życie filozofię CDSI?

Jedyne prawdziwe bezpieczeństwo możemy osiągnąć w życiu tylko dzięki codziennemu ulepszaniu
samych siebie. Nie martwię się o jakość mojego życia, ponieważ codziennie pracuję nad jej
polepszeniem.

Jednym z sekretów sukcesu legendarnego trenera NBA Pata Rileya było jego oddanie zasadzie
stopniowego, ale nieustannego ulepszania. W 1986 roku stanął on wobec nie lada wyzwania: jego
drużyna była przekonana, że grała najlepiej, jak tylko potrafiła, jednak nie było to dość, by zdobyć
tytuł mistrza ligi. Aby zainspirować swoich zawodników, Pat przekonał ich, że jeśli uda im się
poprawić jakość gry w pięciu najważniejszych obszarach zaledwie o jeden procent, wystarczy, by
tytuł mistrza wrócił do nich.
Mistrzostwo tego planu polegało na jego prostocie. Każdy z zawodników miał poprawić jakość
gry zaledwie o pięć procent, jednak pięć pomnożone przez dwanaście dało grę drużyny lepszą o
sześćdziesiąt procent! To był ich najlepszy sezon.
Co mógłbyś osiągnąć za pomocą drobnych, ale nieprzerwanych ulepszeń?

Jakie przekonania kierują na co dzień twoimi myślami, decyzjami i działaniami? Wykonaj
poniższe ćwiczenie, aby się przekonać, jak bardzo wpływają na ciebie przekonania.

l. Na górze jednej kartki papieru napisz „Przekonania dodające sil", a na górze drugiej
„Przekonania obezwładniające".
2. W ciągu dziesięciu minut wypisz na tych dwóch kartkach wszystkie swoje przekonania. Zapisuj
wszystko, co przyjdzie ci na myśl.
3. Zastanów się zarówno nad przekonaniami ogólnymi, jak i tymi bardziej szczegółowymi.
Koniecznie weź pod uwagę przekonania typu „jeśli - to", na przykład: „Jeśli konsekwentnie będę
dawał z siebie wszystko, uda mi się", albo: „Jeśli w pełni okażę moje uczucia, odstraszę od siebie
partnera."

Jednym z najskuteczniejszych sposobów ulepszania życia jest po prostu identyfikacja i
wzmocnienie przekonań, które popchną cię w kierunku twoich marzeń.
1. Zastanów się nad listą przekonań, którą sporządziłeś (nr 87). Zaznacz trzy, które dodają ci
najwięcej sił.
2. W jaki sposób umacniają cię te przekonania? W jaki sposób wzmacniają twój charakter i jak
ulepszają twoje życie? O ile większy byłby ich pozytywny wpływ, gdyby były mocniejsze?
3. Zmień jedno lub wszystkie trzy przekonania w przeświadczenie. Wytwórz w sobie
niezachwianą pewność, która skieruje twoje zachowanie w pożądaną stronę. Już teraz zacznij
działać na zasadzie twoich przeświadczeń!

Najwyższy czas pozbyć się przekonań, które ci nie służą!
1. Wybierz ze sporządzonej listy przekonań dwa najbardziej cię obezwładniające.
2. Podważ pewność kryjącą się za nimi zadając pytania: Co absurdalnego i śmiesznego zawiera to
przekonanie? Czy osoba, od której przejąłem to przekonanie, naprawdę zasługiwała na to, by się
na niej wzorować? Ile będzie mnie kosztowało podtrzymywanie tego przekonania?
Emocjonalnie? Finansowo? W kontaktach z innymi? Ile będzie musiała zapłacić moja rodzina i
moi bliscy, jeśli nadal będę żywił to przekonanie?
3. Wyobraź sobie z wszelkimi szczegółami negatywne konsekwencje tych przekonań. Postanów
raz na zawsze, że nie chcesz płacić za nie takiej ceny.
4. Zapisz dwa nowe przekonania, którymi chcesz zastąpić stare.
5. Wzmocnij swoje nowe przekonania, wyobrażając sobie żywo wielkie korzyści, jakie ci
przyniosą.

Siła, z jaką oczekiwania innych i własne potrafią wpływać na nasze działanie, jest bardzo dobrze
udokumentowana. Zjawisko to zyskało nazwę efektu Pigmaliona. W jednym z przeprowadzonych
eksperymentów nauczycielom w jakieś szkole powiedziano, że pewni uczniowie są wybitnie
uzdolnieni i aby się rozwijać, muszą otrzymywać specjalne zadania. Nauczyciele dostosowali
się do tego i właśnie wskazani uczniowie osiągnęli najlepsze wyniki w nauce. Jednak nauczyciele
nie wiedzieli, że w chwili rozpoczęcia eksperymentu wskazani uczniowie wcale nie byli bardziej
inteligentni od innych w grupie. Wręcz odwrotnie, niektórych z nich uznano wcześniej za
uczniów słabych. Co ich odmieniło? Otóż odmieniło ich nowo nabyte przekonanie o własnych
możliwościach (wytworzone dzięki „fałszywemu" przekonaniu nauczycieli!)
Czy rozumiesz już siłę i znaczenie twoich przekonań o sobie samym i innych? Czego mógłbyś
dokonać, gdybyś tylko miał dość wiary, by sięgnąć po drzemiące w tobie możliwości?

Część czwarta

Odpowiedzią są pytania

Pytania

„Ważne jest, by nigdy nie przestać pytać. Ciekawość istnieje nie bez przyczyny. Kontemplując

tajemnice wieczności, życia i cudownej struktury rzeczywistości, nie można uniknąć lęku. Wystar-

czy więc, jeśli spróbujemy zrozumieć choć trochę tej tajemnicy każdego dnia. Nigdy nie trać

świętej ciekawości. "

- Albert Einstein

Pytania są laserem ludzkiej świadomości. Wykorzystaj ich siłę, by zniszczyć każdą przeszkodę na
twej drodze.

Na czym polega podstawowa różnica między ludźmi odnoszącymi sukcesy a tymi, którzy
ponoszą klęskę? Ludzie sukcesu to po prostu ci, którzy zadali lepsze pytania, a więc i
uzyskali lepsze odpowiedzi. Kiedy automobil dopiero zaczynał pojawiać się na drogach, setki
ludzi chciały zająć się jego produkcją. Jednak Henry Ford wyprzedził ich wszystkich, zadając
sobie pytanie: „Jak mogę produkować tę maszynę masowo?" Miliony ludzi w Europie
Wschodniej cierpiało z pod dyktatem komunizmu, jednak Lech Wałęsa miał odwagę, by zapytać:
„Jak mogę polepszyć życie wszystkich ludzi pracy?"
Gdybyś tylko popuścił wodze wyobraźni, dokąd zaprowadziłyby cię twoje pytania?

Powiedz, czy zgadzasz się z następującym stwierdzeniem: Myślenie to nic więcej jak zadawanie
pytań i odpowiadanie na te pytania. Aby zareagować na moją prośbę, musiałeś zadać sobie pytanie,
nieprawdaż? Mogłeś na przykład pomyśleć: „Czy to prawda? Czy zgadzam się z tym, co on
mówi?"
Większość procesów myślowych - od oceny („Jak to możliwe?"), przez wyobrażenia („Co jest
możliwe?"), aż po podejmowanie decyzji („Jak postąpię?") - wymaga zadawania pytań i od-
powiadania na nie. Dlatego właśnie, jeśli chcemy odmienić nasze życie, musimy zmienić
pytania, które nawykowo zadajemy sobie i innym.

Dzieci są mistrzami wszechczasów w zadawaniu pytań. Co zyskałbyś naśladując niewinność i
ciekawość dziecka, które z taką determinacją chce uzyskać odpowiedź na swoje pytania?

Cale moje życie jest rezultatem pytań: Dlaczego ludzie postępują w taki właśnie, a nie inny
sposób? Dzięki czemu ludzie o pozornie mniejszych możliwościach osiągali sukces? Jak możemy
powtórzyć ich sukces? Jak łatwiej i szybciej niż kiedykolwiek wcześniej możemy zmienić nasze
życie? Jak możemy odmienić życie innych ludzi?
Jakie główne pytania kształtują teraz twoje życie?

Dobre pytania tworzą dobre życie. Firmy odnoszą sukcesy, jeśli ich szefowie zadają właściwe
pytania dotyczące produktów, rynków zbytu i planowania. Związek między dwojgiem ludzi
rozwija się, jeśli zadają sobie oni właściwe pytania na temat źródeł potencjalnych konfliktów i
sposobów ich eliminacji oraz sposobów wspierania się nawzajem raczej niż wzajemnego
niszczenia się. Społeczeństwa rozwijają się, kiedy ich przywódcy pytają właściwie, co jest ważne
dla kraju i jak obywatele mogą wspólnie dążyć do osiągnięcia celów.
Bez względu na to, jaką dziedzinę życia chcesz ulepszyć, zawsze możesz zadać pytania tak,
aby odpowiedzi na nie były rozwiązaniem twoich problemów. Zawsze możesz zadać pytania,
które tobie i twoim bliskim pozwolą osiągnąć kolejny poziom radości życia i sukcesu.
Czy powinieneś zadać sobie pytania dotyczące jakości życia? Zaangażowania? Wkładu w życie
innych ludzi?

Pytania dają początek procesowi, którego skutki są poważniejsze, niż moglibyśmy to sobie
wyobrażać. Zadawanie pytań dotyczących naszych własnych ograniczeń pozwala zburzyć każdy
mur -w życiu prywatnym, w interesach, w kontaktach między narodami. Cały postęp ludzkości
odbywa się dzięki zadawaniu pytań.
Jakie nowe pytania możesz sobie dzisiaj zadać, by odpowiedź na nie pomogła ci odnaleźć
właściwą jakość życia?

Możliwości naszego mózgu są bez wątpienia fenomenalne. Aby zgromadzić pod jednym
dachem to, co może pomieścić ludzki umysł, trzeba by zbudować budynek dwa razy większy
od Światowego Centrum Handlowego. Jednak bez zrozumienia, jak dotrzeć do umysłowych
możliwości i jak je wykorzystać, cały ten potencjał jest bezużyteczny. Co pozwoli ci dotrzeć do
każdej informacji zawartej w tej osobistej bazie danych? Pytania. Często niewykorzystanie
przeszłych doświadczeń wynika nie tyle ze słabej pamięci, co z nieumiejętności zadawania pytań,
które pozwolą sięgnąć po wszystkie możliwości.

Komputer twojego umysłu zawsze jest gotów ci służyć i na pewno odpowie na każde pytanie, które
zechcesz mu zadać. Jeśli zadasz kiepskie pytanie typu: „Dlaczego wszystko mi się gmatwa?", do-
staniesz kiepską odpowiedź. Jeśli jednak zadasz o wiele pożyteczniejsze pytanie typu: „Jak mogę to
wykorzystać?", umysł automatycznie poprowadzi cię do rozwiązań problematycznej sytuacji.
Nowe odpowiedzi biorą się z nowych pytań. Jakie dodające sił pytanie mógłbyś zadać sobie łub
komuś z bliskich w tej właśnie chwili?

100

Historia mojego dobrego przyjaciela wspaniale ilustruje potęgę właściwie zadanych pytań. W.
Mitchell uległ poważnemu wypadkowi, w którym doznał poparzeń całego ciała i paraliżu
kończyn dolnych. Jednak nie chciał współczucia i zadał sobie kilka pytań: „Co mi jeszcze
zostało? Co mogę teraz robić lepiej niż przed wypadkiem? Co będę mógł dać innym w związku z
tym wypadkiem?"

W szpitalu poznał pielęgniarkę imieniem Annie i natychmiast się w niej zakochał. Oszpecony
poparzeniami i sparaliżowany od pasa w dół miał odwagę zadać sobie pytanie: „Co zrobić, aby
się z nią umówić?" Niedługo potem byli już małżeństwem.
Gdybyś nie bral pod uwagę możliwości niepowodzenia, jakie pytania zadawałbyś sobie teraz?

101

Czy możliwe, by ludzie niechętnie nastawieni do związków zadawali sobie pytania wywołujące
wątpliwości? „A jeśli spotkam później kogoś lepszego? Jeśli się teraz zaangażuję, a będzie to po-
myłką?" Te i podobne pytania z pewnością nie pozwoliłyby nikomu cieszyć się tym, co już ma.
A gdyby zadawali sobie inne pytania? „Skąd miałem szczęście, by cię poznać? Co najbardziej w
tobie kocham? O ile bogatsze byłoby nasze życie razem?"
Jakie pytania mógłbyś zadać dzisiaj sobie i partnerowi, abyście mogli poczuć się najszczęśliwszą
parą na świecie?

102

Bez względu na to, jak wiele osiągnęliśmy dotychczas, na naszej drodze zawsze będą się
pojawiały przeszkody utrudniające dalszy rozwój zawodowy i osobisty. Idzie więc nie o to, czy
będziesz miał problemy, ale o to, jak poradzisz sobie z nimi, kiedy się pojawią. Wykorzystaj
poniższą listę pytań, aby zmienić swój stan i otworzyć się na nowe rozwiązania. Pytania
rozwiązujące problemy
1. Co dobrego niesie ten problem?
2. Co należy poprawić?
3. Co jestem skłonny zrobić, aby wszystko zaczęło się dziać po mojej myśli?
4. Co jestem skłonny przestać robić, aby wszystko zaczęło się dziać po mojej myśli?
5. W jaki sposób mogę cieszyć się życiem, robiąc to, co konieczne, aby wszystko zaczęło się
dziać po mojej myśli?

103

Co pozwoliło Donaldowi Trampowi zbudować olbrzymią fortunę na handlu nieruchomościami? Z
pewnością jednym z kluczowych czynników była umiejętność oceny. Szacując nieruchomość,
która wydawała się obiecywać olbrzymie zyski, zadawał sobie pytanie: „Jakie jest największe
ryzyko? Co najgorszego może się zdarzyć i czy będę w stanie sobie z tym poradzić?" Jeśli był
pewien, że poradzi sobie nawet w przypadku najgorszego scenariusza, podejmował transakcję
wiedząc, że wszystkie scenariusze lepsze od najgorszego rozegrają się same.
Kiedy Trump zaczął ponosić klęski, obserwatorzy zauważyli, iż uwierzył on w swoją
nieomylność i przestał zadawać sobie te pytania. Pamiętaj, że twoje przeznaczenie kształtują
nie tylko pytania, które zadajesz, lecz również i te, których sobie nie zadasz.

104

Pytania, które ciągle sobie zadajesz, wywołują albo zdenerwowanie, albo radość, oburzenie albo
inspirację, biedę albo prawdziwe cuda. Zadawaj więc sobie te pytania, które podniosą cię na du-
chu i popchną w kierunku ludzkiej doskonałości.

105

Czy jeśli wiele razy próbowałeś schudnąć i za każdym razem ponosiłeś klęskę, możliwe jest, że
zadawałeś sobie niewłaściwe pytania? Pytania typu: „Czym się zapcham?" „Jakie pożywienie po-
winienem odstawić?"

A gdybyś zamiast tego zadał sobie inne pytania? Jak choćby: „Co będzie dla mnie pożywne?" „Jaki
lekki i smaczny posiłek mógłbym zjeść, by dodać sobie energii?" „Czy to będzie lekko-strawne, czy
też nie?" A gdy pojawi się pokusa podjadania, spytaj: „Jeśli to zjem, z czego będę musiał
zrezygnować, by osiągnąć cel? Jaką cenę zapłacę w przyszłości, jeśli teraz po to sięgnę?"
Jedna zmiana w najczęściej zadawanych sobie pytaniach może istotnie odmienić twoje życie. I
odmieni na pewno.

106

Pytania natychmiast zmieniają przedmiot skupienia umysłu, a więc i to, jak się czujemy. Czy nie
masz w swoim życiu cennych chwil, na których zawsze możesz się skupić, aby natychmiast
poczuć się wspaniale? Być może jest to dzień, kiedy zacząłeś żyć samodzielnie, albo narodziny
pierwszego dziecka, albo rozmowa z przyjacielem, która dała ci wiarę w sens dążenia do gwiazd.
Pytania typu: „Za co mogę być wdzięczny?", albo: „Co cudownego dzieje się w moim życiu?"
przenoszą nas do tych wspaniałych chwil, pozwalają nie tylko cieszyć się życiem, ale również być
lepszym dla innych.

107

Pytania bardzo różnią się od stwierdzeń. Możesz przez cały dzień powtarzać stwierdzenia typu:
„Jestem szczęśliwy! Jestem szczęśliwy! Jestem szczęśliwy!", ale nigdy nie przyniosą one poziomu
pewności równego poziomowi, jaki osiągamy, zadając sobie dodające sil pytania, jak choćby: „Z
czego jestem teraz szczęśliwy? Z czego mógłbym być teraz szczęśliwy, gdybym tylko chciał?
Jak bym się wtedy czuł?" W odróżnieniu od stwierdzeń, pytania nie próbują cię podeprzeć. Kierują
natomiast przedmiotem twojej uwagi i pozwalają ci znaleźć prawdziwie nieodparte powody, by
doznać jakiegoś odczucia. Tak więc dzięki pytaniom doznasz rzeczywistej zmiany stanu
emocjonalnego - odczujesz coś namacalnego, coś trwałego.

108

Jak natychmiast ulepszyć własne życie? Odkrywając i naśladując zwyczajowe pytania ludzi, których
szanujesz. Jeśli znajdziesz kogoś, kto jest całkowicie szczęśliwy, to gwarantuję, że jest szczęśliwy z
jednego powodu: potrafi niestrudzenie skupiać się nad tym, co daje mu szczęście, i ciągle
zastanawia się (zadaje pytania), jak być jeszcze szczęśliwszym. Ludzie, którzy odnoszą sukcesy
finansowe, z pewnością zadają sobie przy okazji transakcji zupełnie inne pytania niż ci, którzy
ponoszą finansowe porażki.
Sukces w dowolnej dziedzinie twojego życia jest tak bliski, jak nowe pytanie, które wzorujesz
na pytaniach kogoś, kto już doświadcza pożądanego przez ciebie stanu. Pamiętaj: pytaj, a
będzie ci dane.

109

Jednym z podstawowych składników sukcesu jest otwartość na otrzymywane odpowiedzi. Kiedy
Walt Disney tworzył swoje Magiczne Królestwo, wykorzystał ten składnik. Wszystkie planowane
strategie zamieszczał w postaci wykresów i tabel na wielkiej tablicy w swoim biurze i prosił każdego
z pracowników, by udzielał odpowiedzi na pytanie: „Jak jeszcze możemy to ulepszyć?" W ten sposób
Disney zyskał dostęp do twórczego potencjału całej armii ludzi i osiągnął zyski odpowiadające
wielkości tego potencjału.
Nie musisz być u steru władzy swojej firmy, by korzystać z tego narzędzia. W jaki sposób
mógłbyś skupić się nad czymś nowym? Którzy spośród otaczających cię codziennie ludzi mogliby
dać ci nowe pomysły, gdybyś tylko poprosił?

110

Odpowiedzi, które uzyskamy, zależą od pytań, jakie chcemy zadawać. Wszystko sprowadza się
do odkrycia tych pytań, które pomogą ci wprowadzić się w bardziej produktywny stan. Jeśli na
przykład ważne są dla ciebie uczenie się i postępy, najskuteczniejsze w przełamywaniu
negatywnych wzorców okażą się pytania typu: „Jak mogę wykorzystać tę sytuację, aby w
przyszłości działać jeszcze lepiej?"
W przypadku wyjątkowo przygnębiających zdarzeń, możesz na przykład zapytać: „Czy za
dziesięć lat będzie to miało jakiekolwiek znaczenie?"

Również w przypadku problemów w kontaktach osobistych pytania są najszybszym sposobem
rozwiązywania trudności. Jeśli na przykład zadasz sobie pytanie: „Co jeszcze mogłoby wpłynąć na tę
osobę i jak mogę jej dopomóc?", pokonasz różnice dzielące cię od partnera i okażesz własne
zaangażowanie.

111

Ludzie są mistrzami wymazywania. Spośród wszystkich rzeczy, które jesteśmy w stanie postrzegać
w dowolnej chwili, skupiamy się świadomie tylko na kilku, a resztę wymazujemy.
Zadając pytanie sobie albo innym, możesz natychmiast zmienić przedmiot skupienia umysłu.
Na przykład dzięki pytaniu: „Czy pomyślałeś kiedyś, jak wielki wpływ wywrze na innych to, co tu
robimy?", możesz spowodować, że współpracownik natychmiast wymaże z umysłu wszystkie
kłopotliwe szczegóły związane z waszą pracą i skupi się na długofalowych korzyściach, jakie ona
przyniesie.
Czy znasz kogoś, komu tego rodzaju doping mógłby pomóc?

112

Znajdziemy wszystko, czego szukamy. Aby to sobie udowodnić, spróbuj wykonać
doświadczenie. Gdziekolwiek jesteś w tej właśnie chwili, poświęć parą minut, by dokładnie
obejrzeć otoczenie, i zadaj sobie pytanie: ,,Co wokół jest brązowe?" Zapamiętaj wszystkie
brązowe elementy, a następnie zamknij oczy i postaraj się przypomnieć sobie wszystko, co jest...
zielone. Będzie to pewnie dość proste, jeśli znajdujesz się w znajomym ci otoczeniu, jednak jeśli
otoczenie jest nowe, zadanie to okaże się nie lada problemem. Z łatwością będziesz mógł
przypomnieć sobie wszystkie brązowe elementy, a z zielonymi przewiduję kłopoty.
Na koniec otwórz oczy i rozejrzyj się w poszukiwaniu zielonego. Zapewne wszystkie zielone
rzeczy od razu zaatakują twój wzrok. Pamiętaj: „Szukajcie, a znajdziecie." Bądź zawsze
świadom, czego szukasz

113

Sposób, w jaki zadajemy sobie pytania, często decyduje, co uznajemy za możliwe, a co za
niemożliwe. Odpowiednie słowa i sposób, w jaki ich używamy, powodują często, że nie
dostrzegamy nawet pewnych możliwości, a inne przyjmujemy za oczywiste. Pytanie: „Dlaczego
zawsze działam na własną szkodę", wprawia w ruch samospełniającą się przepowiednię, zawiera
bowiem pre-supozycję, że rzeczywiście działasz na własną szkodę. A przecież nie musi to być
prawda.
Naucz się, jak wykorzystywać presupozycje. Znajduj odniesienia, które wesprą twoje nowe
przekonania. Często zadawaj sobie pytanie: „W jaki sposób to doświadczenie doskonali moje
umiejętności?", albo: „Jak wzmocni się nasz związek dzięki temu, przez co właśnie wspólnie
przeszliśmy?"

114

Pytania dają odpowiedzi nawet tam, gdzie pozornie odpowiedzi nie ma.
W początkach mojej kariery mój współpracownik zdefraudował olbrzymią sumę pieniędzy.
Zamiast ogłosić bankructwo (co wszyscy mi radzili), zadałem sobie kilka pytań: „Jak mogę
zmienić tę sytuację? Jak mogę sprawić, że moja firma stanie się silniejsza niż kiedykolwiek
wcześniej? Jak mogę pomagać ludziom nawet wtedy, kiedy śpię?" Pytania te pozwoliły mi
stworzyć dział franchisingu w mojej firmie oraz serię telewizyjnych programów informacyjnych,
które przyniosły korzyść milionom ludzi.
Czy poddajesz się, jeśli nie uzyskasz pożądanych odpowiedzi od razu? Czy też zadajesz pytania
tak długo i na tyle możliwych sposobów, jak długo nie uzyskasz potrzebnych ci rozwiązań?

115

Opracuj na swoje potrzeby codzienny rytuał sukcesu. Każdego ranka udziel sobie co najmniej
dwóch odpowiedzi na każde z poniższych pytań i zaczerpnij, ile się da, z pozytywnych emocji, które
przy tym odczuwasz. Jeśli nie będziesz potrafił udzielić na któreś odpowiedzi, zmień je na tryb
przypuszczający. Jeśli na przykład nie potrafisz odpowiedzieć na pytanie: „Co mnie w życiu uszczę-
śliwia?", zapytaj się: „Co mogłoby mnie uszczęśliwić, gdybym tylko chciał?"
PYTANIA PORANNE
l. Co mnie w życiu uszczęśliwia? Co dokładnie wywołuje teraz moje szczęście? W jaki stan mnie
to wprowadza?
2. Co wywołuje moje podniecenie? Co dokładnie mnie teraz ekscytuje? W jaki stan mnie to
wprowadza?

116

PYTANIA PORANNE (ciąg dalszy)
3. Z czego jestem w życiu dumny? Co dokładnie powoduje moją dumę? W jaki stan mnie to
wprowadza?
4. Za co jestem życiu wdzięczny? Co dokładnie budzi moją wdzięczność? W jaki stan mnie to
wprowadza?
5. Co daje mi w życiu przyjemność? Co dokładnie sprawia mi teraz radość i przyjemność? W jaki
stan mnie to wprowadza?
6. W co wierzę i czemu się chcę poświęcić? Czemu dokładnie jestem oddany? W jaki stan mnie to
wprowadza?
7. Kogo kocham? Kto kocha mnie? Co wywołuje moją miłość? W jaki stan mnie to wprowadza?
Później nauczysz się, jak jeszcze skuteczniej wykorzystywać ten codzienny rytuał sukcesu.

117

Wspaniałym uzupełnieniem pytań porannych są trzy pytania wieczorne. Ich głównym zadaniem
jest umożliwienie ci spojrzenia z dystansem na wydarzenia danego dnia. A skoro zadawałeś sobie
pytania przez cały dzień, dlaczego nie miałbyś zadać sobie jeszcze trzech, aby wprawić się w
lepszy stan przed zaśnięciem? PYTANIA WIECZORNE
l.Co dzisiaj z siebie dałem? Co dokładnie dałem dzisiaj innym? W jaki sposób?
2. Czego się dzisiaj nauczyłem?
3. Jak dzień dzisiejszy przyczynił się do podniesienia jakości mojego życia? Jak mogę go
wykorzystać jako przyszłą inwestycję?
Jeśli chcesz, powtórz też pytania poranne.

118

Jedynym ograniczeniem dla twoich pytań są twoje własne przekonania na temat tego, co możliwe,
a co nie. Do podstawowych przekonań, które ukształtowały moje przeznaczenie, należy to: Jeśli
zadaję jakieś pytanie nieustannie, z pewnością znajdę na nie odpowiedź.

119

Jakie pytania powinieneś zadawać sobie regularnie? Dwa z moich ulubionych pytań są równie
proste, jak skuteczne i zawsze pomagają mi one pokonywać trudności: „Co dobrego mogę
znaleźć w tej sytuacji?" i „Jak mogę to wszystko wykorzystać?"
Zadanie pierwszego pytania przerywa negatywne odczucie i przypomina mi, że zawsze możemy
przypisać całkowicie dowolne znaczenie każdemu z otaczających nas wydarzeń. Zadanie sobie
drugiego pytania skupia moją uwagę na „jak", a nie na „dlaczego", a więc koncentruję się na
rozwiązaniach i korzyściach raczej niż na rozpamiętywaniu krzywd.
Jakie dwa pytania możesz zacząć sobie zadawać, aby zmieniać w jednej chwili własny stan
emocjonalny? Dodaj je do twoich pytań porannych, aby stały się integralną częścią codziennego
rytuału sukcesu.

120

Leo Buscaglia, który tak wiele dobrego wniósł do badań nad kontaktami między ludźmi,
zasugerował mi kiedyś bardzo proste pytanie, które może zdziałać cuda. Kiedy Leo był chłopcem,
ojciec co wieczór zadawał mu pytanie: „Czego się dzisiaj nauczyłeś?" 1 Leo wiedział, że musi
na nie udzielić dobrej odpowiedzi. Jeśli więc danego dnia nie dowiedział się niczego nowego w
szkole, sięgał po encyklopedię. Wiele dziesiątków lat później Leo nadal nie kładzie się spać, jeśli
nie udzieli sobie satysfakcjonującej odpowiedzi na to samo pytanie.
W jaki sposób zmieniłoby się życie twoje lub twoich dzieci, gdybyś dodał to łub podobne pytanie
do codziennych czynności? W jaki sposób mógłbyś uczynić z tego procesu coś równie ważnego
jak jedzenie i sen?

121

W pewnym momencie musisz przestać pytać i przystąpić do działania. Pytania typu: „O co
naprawdę chodzi w moim życiu?", są z pewnością bardzo potężne, jednak jeśli będziesz się
starał udzielić na nie perfekcyjnej odpowiedzi, nie zajdziesz zbyt daleko. Pierwsza odpowiedź,
taka z głębi duszy, jest często najlepsza i właśnie na jej zasadzie trzeba działać. A więc aby osiągnąć
rezultaty, po prostu postanów, co dla ciebie najważniejsze - przynajmniej w tej chwili - i
wykorzystaj swoją siłę, by do tego dążyć. Zacznij zmieniać jakość swojego życia.

Część piąta

Jak się zmieniać

Nauka warunkowania sukcesu

,, Nawyk jest najlepszym sługą albo najgorszym z panów. "

- Nathaniel Emmons

122

Zawsze byłem dumny z mej umiejętności wywoływania trwałych zmian niemal u każdego.
Pewnego dnia dostałem jednak zimny prysznic, kiedy podszedł do mnie człowiek, któremu kiedyś
pomogłem rzucić palenie, wyciągnął paczkę papierosów i powiedział: „Nie udało się panu!"
Spytałem, co się stało, i oto jak odpowiedział: „Po naszej sesji nie paliłem dwa i pół roku. Jednak
potem, kiedy doznałem stresu, pociągnąłem raz i od tamtej pory znowu palę. To wszystko przez
pana. Nie zaprogramował mnie pan właściwie!"
Chociaż jego słowa były co najmniej mało eleganckie, człowiek ten dał mi wspaniały prezent.
Dzięki niemu uświadomiłem sobie bowiem, że musimy przyjąć osobistą odpowiedzialność za
własne zmiany. Nikt nie może cię „zaprogramować". Sam musisz się WARUNKOWAĆ.

123

Każda zmiana będzie tylko czasowa, dopóki nie uczynimy samych siebie odpowiedzialnymi za nią -
siebie samych i nikogo innego. Przede wszystkim musimy przyjąć poniższe trzy przekonania:
1. T O MUSI się zmienić. (Przekonanie, że powinniśmy coś zmienić, nie wystarczy.)
2. JA muszę to zmienić. (Inni mogą nam pomagać, ale odpowiedzialność spoczywa na nas.)
3. POTRAFIĘ to zmienić. (To my stworzyliśmy naszą teraźniejszość. Dlatego właśnie również my
możemy ją zmienić.)

124

Co naprawdę powoduje zmiany? Zmiany zachodzą wówczas, gdy w systemie nerwowym
zmienimy wrażenia i odczucia związane z określonym doświadczeniem.
Jak. długo papierosy dają ci poczucie przyjemności, tak długo będzie cię do nich ciągnęło.
Dopiero kiedy skojarzysz tytoń z odrazą, „popielniczką w ustach" i śmiercią nastąpi prawdziwie
trwała zmiana w twoim zachowaniu.
Chociaż chcielibyśmy temu zaprzeczyć, naszym zachowaniem kieruje nie intelektualna
kalkulacja, ale spontaniczne reakcje. Możesz doskonale wiedzieć, że czekolada jest niezdrowa,
i nadal ją jeść. Dlaczego? Ponieważ twoim zachowaniem kieruje nie wiedza i intelekt, ale to w
systemie nerwowym, z czym nauczyłeś się wiązać cierpienie i przyjemność. To nasze
neuroasocjacje -asocjacje, które wytworzyliśmy w systemie nerwowym - określają charakter
naszych działań.

125

Dlaczego większość prób przełamania jakiegoś nałogu kończy się niepowodzeniem? Ponieważ
odnosimy się do objawów problemu - na przykład stosując dietę albo nie zabierając z domu kart
kredytowych, co ma ograniczyć nasze wydatki. Tymczasem tak długo, jak nie wyeliminujemy
przyczyny problemu, objawy będą wracały. Technika, którą opracowałem - Nauka Warunkowania

Neuro-asocjacyjnego

(NWA) -jest prostą ale skuteczną strategią która doprowadzi cię do

trwałych zmian.
1. Zdecyduj jasno, czego naprawdę chcesz. Większość ludzi skupia się nad tym, czego nie chce.
2. Podźwignij się do działania. Spraw, by zmiana stała się koniecznością
3. Przełam ograniczające cię wzorce. Pozbądź się nałogu, który „trzyma cię w uścisku".
4. Stań przed wyjściem alternatywnym, które będzie cię wzmacniać. Nie można po prostu
zaprzestać jakiegoś zachowania lub pozbyć się emocji. Trzeba je zastąpić.
5. Uwarunkuj to wyjście - by stało się nowym nawykiem.
6. Sprawdź się. Upewnij się, że nowy nawyk działa!

126

Co powstrzymuje nas przed wprowadzaniem zmian? Niektóre przekonania, zarówno osobiste,
jak i kulturowe.
Wielu ludzi nie wierzy, że jest w stanie wprowadzić w życie jakiekolwiek zmiany tylko dlatego,
że nie udały im się podobne próby wcześniej. Część jest przekonana, że zmiany są procesem
długotrwałym i bolesnym - bo przecież inaczej dawno by się już zmienili. Co więcej, jeśli w ciągu
kilku minut rozwiążesz problem, z którym borykałeś się przez lata, będziesz musiał stawić czoło
przyjaciołom i rodzinie. Mogą przecież spytać: „Jeśli było to takie łatwe, to po co tak długo i tak
bardzo martwiliśmy się o ciebie?" Za pomocą wszystkich tych negatywnych bodźców
nauczyliśmy się uznawać zmiany za proces długotrwały, po to, by inni mogli naszą zmianę
„docenić".
Obudź się z tej kulturowej hipnozy i zrozum, że nowe działania natychmiast dadzą nowe rezultaty.

127

Wszystkich nas uczono, że szybkie zmiany zachowania, przekonań lub emocji mogą oznaczać
hipokryzję, niestałość lub po prostu kaprys. Natomiast ludzie postrzegani jako konsekwentni uzna-
wani są zwykle za „solidnych", „godnych zaufania". Wszystko to wywiera na nas olbrzymią
zewnętrzną presję utrzymania status quo i zmusza do robienia dokładnie tego, czego od nas
oczekują.
Musisz zrozumieć, że skoro w jednej chwili możesz stworzyć jakiś problem, równie szybko
potrafisz znaleźć jego rozwiązanie! Zastanów się tylko. Jeśli ktoś potrzebuje wiele czasu, by
dokonać zmiany, czy czas zabiera mu sama zmiana, czy też dotarcie do punktu, w którym zmianę tę
uznaje za konieczną?
Aby wytworzyć w sobie szybką zmianę, musisz przyjąć podstawowe przekonanie, że możesz zmienić
wszystko w jednej chwili, już teraz.

128

Nie dzieje się z tobą nic złego. Nie jesteś „zepsuty" i nie trzeba cię „naprawić". Jeśli ciągle unikasz
odrzucenia, twój umysł po prostu skutecznie chroni cię przed cierpieniem. Jednak całkowite unikanie płci
przeciwnej również powoduje cierpienie! Aby wytworzyć nowe zachowania, musisz się po prostu
„przebudować". Potencjał, którego potrzebujesz, by zmienić cokolwiek w życiu, tkwi w tobie cały czas.
Musisz tylko po niego sięgnąć.

Jeśli chcesz wprowadzić w swoim życiu jakąkolwiek zmianę -w zachowaniu czy we wzorcach
emocjonalnych - określ ją wyraźnie właśnie teraz i wykorzystaj resztę tego rozdziału, by osiągnąć to, czego
chcesz.

129

NWA KROK PIERWSZY
Zdecyduj, czego naprawdę chcesz i co powstrzymuje cię przed

osiągnięciem tego celu.
Pamiętaj, że dostajemy to, na czym się koncentrujemy. Na przykład zamiast zastanawiać się nad
tym, czego nie chcesz, jednoznacznie nazwij to, czego chcesz. Tak więc zamiast wyznaczać sobie
za cel zerwanie z papierosami, postanów, że chcesz być zdrowszy i mieć kondycję lepszą niż
kiedykolwiek przedtem. Im dokładniejsze twoje postanowienie, tym większą siłę zyskasz, by
wprowadzić je w życie od razu.
Kiedy postanowisz, czego chcesz, musisz określić potencjalne przeszkody, które staną ci na
drodze do celu, jak choćby przewidywane cierpienie związane z wprowadzaniem zmian.
Czego pragniesz? Co uniemożliwia ci osiągnięcie tego celu?

130

Czy zauważyłeś może, że czasem rany powypadkowe nie goją się szybko u ludzi, którzy w
okresie rekonwalescencji otoczeni są szczególnie troskliwą opieką? Chociaż tak naprawdę chcą
oni wyzdrowieć, przyjemność wynikająca z otrzymywanej opieki i okazywanych im uczuć oraz
możliwość odprężenia się i odpoczynku od codziennych zmartwień czasem opóźnia, a nawet
uniemożliwia wyzdrowienie. Kiedy człowiek czerpie wtórne zyski z przynoszącego cierpienie i
ból zachowania lub wzorca emocjonalnego, ciężko mu się zmienić. Właśnie potrzeba
zachowania wtórnych zysków jest często główną przeszkodą na drodze do wprowadzenia trwałej
zmiany.
Jakie ukryte korzyści możesz czerpać z zachowania, które chciałbyś i we własnej opinii
powinieneś zmienić? Na ile są te korzyści atrakcyjne w porównaniu z cierpieniem wynikającym z
tego zachowania w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości?

131

NWA KROK DRUGI
Podźwignij się do działania: połącz wielkie cierpienie z niedokonaniem zmiany natychmiast
i wielką przyjemność z jej natychmiastowym wprowadzeniem. Zadawaj sobie pytania:
1. Ile zapłacę za to zachowanie (emocję), jeśli go nie zmienię?
2. Co stracę w życiu, jeśli nie wprowadzę tej zmiany?
3. Jaki rachunek już płacę za stare zachowanie? Jaka jest cena umysłowa? emocjonalna?
zdrowotna? ekonomiczna? duchowa?
4. Jak wpływa to na moją karierę? Na moich najbliższych?
Najżywiej, jak potrafisz, wyobraź sobie i doznaj przyjemnych konsekwencji natychmiastowego
wprowadzenia zmiany. Zadaj sobie pytania:
1. Jakie będą moje odczucia, kiedy się zmienię?
2. O ile silniejszy będę dzięki tej zmianie?
3. Jak zareagują na to rodzina i przyjaciele?
4. O ile będę szczęśliwszy?
5. Czy nie zasługuję sobie na te korzyści już teraz?

132

Próbował niemal wszystkiego, by rzucić palenie. 1 nic nie pomagało, aż do chwili, kiedy jego
sześcioletnia córka weszła do pokoju i ze łzami powiedziała: „Tato, proszę, przestań się zabijać.
Chcę, żebyś był przy mnie, kiedy będą brała ślub!" śadne argumenty nie potrafiły jej przekonać, że
palenie go nie zabije. I wtedy papierosy poszły w kąt. Od tamtego dnia nie zapalił ani razu.
Czasem twój własny ból nie wystarczy, byś dokonał zmiany. Ale ból osób ci bliskich zawsze jest
potężną dźwignią.
Jeśli bezskutecznie próbowałeś dokonać jakiejś zmiany, brakującym elementem była
najprawdopodobniej dźwignia. Dopóki nie doprowadzisz się do stanu, w którym uznajesz zmianę

za absolutną konieczność, będziesz najprawdopodobniej odkładał jej wprowadzenie. Jeśli jednak
zaczniesz dysponować dość mocnymi powodami - czyli właściwą dźwignią- zaczniesz działać.

133

Potrzebujesz bezpiecznej strategii pozbycia się zbędnych kilogramów? Może spodoba ci się
następujący pomysł:
Znajdź kogoś, kto będzie ci towarzyszył w odchudzaniu się, i w jego obecności obiecaj grupie
przyjaciół, że zaczynasz prowadzić zdrowy tryb życia, stosować właściwą dietę i odpowiednie
ćwiczenia. Daj im też słowo, że jeśli nie dotrzymasz obietnicy, zjesz ca/ą puszkę mięsnej karmy dla
psów.
Kobieta, która opowiedziała mi o tym sposobie, wykorzystała go razem z przyjaciółką. Obydwie
przez cały czas miały pod ręką puszkę z karmą która miała przypominać im o powziętym posta-
nowieniu. Ilekroć przychodziła im ochota na jakiś smakowity kąsek albo też nie chciało im się
wykonywać ćwiczeń, czytały na głos składniki wyliczone na etykietce puszki. Specjały typu „ka-
wałki koniny" pomogły im osiągnąć cel bez pudła!

134

NWA KROK TRZECI
Przełam ograniczające cię wzorce.
Czy kiedykolwiek widziałeś muchę zamkniętą w jakimś pomieszczeniu? Desperacko poszukując
wyjścia, raz po raz rozbija się o najbliższą szybę.
Czy kiedykolwiek widziałeś tak właśnie zachowujących się ludzi? Mają wielką motywację, jeśli
jednak będą ciągle powtarzać nieskuteczne działania, niczego nie osiągną. Podobnie jak współ-
małżonek albo rodzic, który ciągle narzeka i zrzędzi, by osiągnąć jedynie przeciwne zamierzonym
rezultaty.
Przełam ograniczające cię wzorce, robiąc coś zupełnie niespodziewanego. Jeśli zrzędzisz, złap się
na tym w pół zdania, padnij na kolana i... uśmiechnij się! Dojdź do małżonka lub dziecka, obejmij
i powiedz, jak bardzo ich kochasz.
Wymień kilka takich niezwykłych sposobów, które pozwolą przełamać ograniczające cię wzorce.

135

Aby wytworzyć nowy wzorzec myślenia, odczuwania lub zachowania, musisz najpierw przełamać
stary wzorzec. Pomyśl przez chwilę o zasadzie działania płyty kompaktowej. Dlaczego zawsze gra
tę samą muzykę? Ponieważ jest na niej wyryty niewidzialny wzorzec.
Podobnie jak nie można wkładać do odtwarzacza nowej płyty kompaktowej, kiedy jeszcze gra stara,
tak nie można i nie da się ustalić nowego wzorca emocjonalnego (wzorca zachowań), dopóki
działa jeszcze stary wzorzec. Tak więc w chwili, gdy złapiesz się na jego stosowaniu, przełam go
największą możliwą liczbą głupich, dziwacznych i śmiesznych posunięć. To tak, jakbyś nagle
zdecydował, że nigdy więcej nie chcesz słuchać jakiegoś utworu. Musisz wyjąć płytę kompaktową z
odtwarzacza i z największym wigorem porysować jej powierzchnię, by zyskać pewność, że nigdy
już więcej nie zagra.

136

Powodem, dla którego tak trudno jest czasem przełamać wzorzec emocjonalny (wzorzec
zachowań), jest fakt, że wzorzec ten jest dosłownie „wpisany" w ciebie. Jeden z badaczy
udowodnił to, przeprowadzając doświadczenie na małpie. Kontrolował połączenia komórek
nerwowych w jej mózgu wytwarzające się podczas nieustannego poruszania jednym z palców
kończyny górnej. Z każdym ruchem połączenie stawało się mocniejsze, a po setkach wykonanych

ruchów komórki nerwowe zbiły się, by wytworzyć sztywny splot, z którym małpa kontynuowała
ruchy palcem nawet po tym, jak ustało warunkowanie.
Wielu z nas na podobnych zasadach uwarunkowało się do wpadania w szał, zamartwiania się na
śmierć, odczuwania strachu, nadużywania alkoholu i tak dalej.
Jakie pozytywne zachowania możesz wzmocnić dzięki powtarzaniu?

137

Czy twoje życie kształtowane jest przez jakiekolwiek nie uświadamiane wzorce? Wielu ludzi
powtarza te same czynności dzień w dzień, by dojechać do pracy: ta sama autostrada, ten sam
zjazd i tak dalej. Ćwiczymy ciało i umysł do funkcjonowania w ramach określonego wzorca tak
długo, aż staje się on nawykiem. 1 co się dzieje, kiedy pewnego dnia musimy zjechać z autostrady
w innym miejscu? Większość z nas przejeżdża właściwy zjazd.
Podobnie działają wzorce emocjonalne we wszystkich innych dziedzinach życia. Czy ktoś z
twoich znajomych ma nawyk denerwowania się, frustrowania albo padania ofiarą sytuacji
zewnętrznej? A może już najwyższy czas, byś wytworzył w sobie nawyk bycia szczęśliwym,
pełnym życia albo wdzięcznym światu? Za trudne? Oczywiście, że nie! Wystarczy przełamanie
starego wzorca i zastąpienie go nowym.

138

Wszystko, czego nie używasz, zanika. Prostym sposobem na pozbycie się ograniczającego cię
wzorca jest więc unikanie go. Połączenie nerwowe (neuroasocjacja) stopniowo zanika, jeśli nie
jest używane. Ale uwaga! Dzieje się tak zawsze, zarówno w przypadku negatywnych, jak i
pozytywnych wzorców. Nie używana odwaga słabnie. Nie ćwiczone postanowienie zanika.
Nie odnawiana pasja zamiera.
W tym momencie zdecyduj więc, że zrobisz coś, co pozwoli ci wykorzystać jeden z najlepszych i
najbardziej umacniających cię wzorców emocjonalnych. Pamiętaj, że im częściej go używasz,
tym staje się mocniejszy. Musimy ćwiczyć mięśnie naszych emocji nie tylko po to, by osiągnąć
nowe rezultaty, ale i po to, by utrzymać się w zdrowiu psychicznym i gotowości do nowych
sukcesów.
NWA KROK CZWARTY
Stań przed alternatywą, która będzie cię wzmacniać.
Badania nad uzależnionymi od narkotyków wykazały, że dla różnych jednostek różne jest
prawdopodobieństwo nawrotu uzależnienia. Ci, któiych po prostu zmuszono do zerwania z nało-
giem, wrócili do niego natychmiast po tym, jak wypuszczono ich z więzienia. Ci, którzy rzucili ze
względu na wewnętrzną motywację, wytrzymali bez nałogu około dwóch lat. Natomiast ci, którzy
zastąpili uzależnienie inną możliwością-jak skupienie się nad religią opanowanie nowych
umiejętności zawodowych - zwykle nie odczuwali głodu przez osiem lub więcej lat, a wielu nie
wróciło do narkotyków nigdy.
Wysiłki większości ludzi kończą się jedynie chwilową zmianą ponieważ nie potrafią oni znaleźć
alternatywnego sposobu pozbycia się cierpienia i zyskania przyjemności. Stare wzorce należy
czymś zastąpić. Nie wystarczy się ich pozbyć.

140

NWA KROK PIĄTY
Warunkuj nowy wzorzec do uzyskania jego trwałości.
Prawdziwą lekcję warunkowania otrzymałem, obserwując kiedyś stroiciela fortepianów
pracującego u nas w domu. Kiedy spytałem, ile płacę za usługę, odparł, że rachunek wystawi
podczas następnej wizyty „To znaczy, że pan nie skończył?" - spytałem. Wtedy cierpliwie

wyjaśnił mi, że struny fortepianu są sztywne i aby utrzymać ich optymalne naprężenie, trzeba je
konsekwentnie warunkować.
Dokładnie tak samo musimy postępować, aby dokonać trwałej zmiany. Musimy warunkować
system nerwowy, by osiągnąć nie tylko pojedynczy sukces, ale by odnosić sukcesy stale. W
końcu po jednych zajęciach aerobiku nikt nie oświadcza: „Jestem już zdrowy na całe życie!"

141

Czy pamiętasz doświadczenie z małpą? Poprzez ciągłe poruszanie palcem wytworzyła ona w
mózgu połączenie neuronowe, które kazało jej później nieustannie wykonywać tę czynność?
Badacze udowodnili, że jeśli pobudzą zwierzę emocjonalnie podczas tresury, połączenie
neuronowe wzmacnia się po mniejszej ilości powtórzeń danego zachowania. Jeśli ćwiczysz nowy
wzorzec, wyobrażając go sobie lub wykonując z odpowiednio dużym natężeniem emocji
(podniecenie, pasja), wytworzysz neuronowy „skrót" do przyjemności. Ten rodzaj warunkowania
powoduje, że czujesz się zmuszony zawsze już chodzić na skróty (czyli wykorzystywać dany
wzorzec emocjonalny lub wzorzec zachowań).
Pamiętaj, że ważne jest wzmacnianie nowego wzorca przez nagradzanie samego siebie albo
kogoś, komu pomagasz, ilekroć go używasz. Każdy wzorzec (myślenia, zachowania, emo-
cjonalny) konsekwentnie wzmacniany staje się nawykiem.

142

Wielką siłę warunkowania ilustruje historia związana z najlepszym graczem Boston Celtics Lany
Birdem. Kiedyś zaproponowano mu udział w reklamie jednego z napojów. Scenariusz wymagał,
by nie trafił piłką do kosza. I udało mu się to dopiero za dziesiątym razem! Tak mocno
uwarunkował się na celne rzuty za każdym razem, że trzeba było z jego strony wielkiego wysiłku
i ćwiczeń, by choć raz świadomie wykonał niecelny rzut. Nie ma wątpliwości, że w mózgu
Larry'ego Birda funkcjonuje neuronowe połączenie wytworzone przez nieustanne powtarzanie
ruchów niezbędnych do umieszczenia piłki w koszu.
Pamiętaj, że możemy uwarunkować każcie zachowanie, jeśli powtórzymy je odpowiednią ilość
razy z odpowiednim natężeniem emocji.

143

Fundamentalnym prawem warunkowania jest to, że każdy wzorzec emocji lub zachowań, który
podlega ciągłemu wzmacnianiu, staje się reakcją automatyczną i bezwarunkową. Brak
wzmacniania powoduje w końcu zanik wzorca.
Jakie nagrody - umysłowe, fizyczne albo emocjonalne - możesz sobie przyznawać za świadome
wytworzenie nowego wzorca?

144

Czy można nauczyć kurę tańczyć? Nawet jeśli wyda ci się to nieprawdopodobne, odpowiedź
brzmi: tak. Wszystkie zwierzęta -i ludzie - zachowują się zmiennie.
Sekret tresera polega na uważnej obserwacji kury. Ilekroć sama zaczyna poruszać się w kierunku
planowanym przez tresera, natychmiast wzmacnia on to zachowanie nagrodą w postaci pokarmu.
Na początku kura nie wie, dlaczego jest karmiona. Mimo to jednak treser dalej ją nagradza
(wzmacnia zachowanie), ilekroć porusza się ona w pożądanym kierunku. W końcu kura uczy się
sekwencji ruchów, które składają się na taniec.
Działania ludzi są oczywiście bardziej złożone niż działanie kury. Ale czy nie wytresowano w
tobie odpowiednich zachowań na przykład w pracy lub w szkole? W jaki sposób możesz wykorzy-

stać zasadę tresury, by pomóc sobie, swoim pracownikom albo dzieciom w wytworzeniu nawyku
sukcesu?

145

PIERWSZA TECHNIKA WARUNKOWANIA
Właściwa koordynacja w czasie jest absolutnie niezbędna dla skutecznego warunkowania.
Aby wzmocnienie było skuteczne, musi nastąpić dokładnie w chwili, kiedy wykonywana jest po-
żądana czynność. Jeśli do momentu pozytywnego lub negatywnego wzmocnienia minie zbyt dużo
czasu, wtedy wzmocnienie kojarzone jest z zachowaniem jedynie intelektualnie, a nie emocjonal-
nie w systemie nerwowym.
Na przykład kierowcy karani mandatem za niewłaściwe parkowanie narażeni sana określone
niedogodności z opóźnieniem. Ponieważ mogą oni nie płacić mandatu nawet przez kilka tygodni,
często popełniają to samo wykroczenie wiele razy. Gwarantuję ci jednak, że gdyby
nieuprawnione zaparkowanie samochodu na miejscu dla inwalidów kończyło się za każdym
razem eksplozją samochodu, kierowcy nie tylko przełamaliby stary wzorzec, ale i natychmiast
wytworzyli w sobie nowy!

146

PIERWSZA TECHNIKA WARUNKOWANIA: Ćwiczenie
Sporządź listę nagród, których możesz sobie udzielać natychmiast po wykonaniu „właściwej
czynności". Następnie wskaż na określoną sytuację, w której będziesz się świadomie wzmacniał,
używając jednej z tych nagród.
DRUGATECHNIKA WARUNKOWANIA Konsekwentne wzmacnianie jest ważne, kiedy po
raz pierwszy warunkujesz nowy wzorzec. Ilekroć zauważysz u siebie pożądane zachowanie (na
przykład wstajesz od stołu, zanim najesz się do syta, albo nie przyjmujesz proponowanego ci
papierosa), natychmiast się nagradzaj.

147

TRZECIA TECHNIKA WARUNKOWANIA
Treserzy wiedzą doskonale, że jeśli nagradzają delfina za każdy skok, po krótkim czasie nie
będzie chciał skakać bez nagrody. Co gorsza, może też doznać przesytu i nie chcieć skakać w
ogóle.
My niczym się tu nie różnimy. Tak samo reagujesz ty, twoje dzieci, współpracownicy i każdy, z
kim się stykasz. Jeśli wzmacniasz kogoś za każdym razem, szybko staje się to nudne. Kiedy
wzorzec zachowania jest już ustalony, o wiele skuteczniejsze dla jego podtrzymania jest
nagradzanie zmienne. Tak więc mniej więcej po miesiącu nagradzania siebie lub innych za
każdym razem, zwolnij tempo. Udzielaj nagrody spontanicznie!

148

Zmienne wzmacnianie jest jednym z najpotężniejszych narzędzi warunkowania. Zastanów się na
przykład nad tym, co ciągnie ludzi do hazardu. Gdyby wygrywali za każdym razem, początkowo
byłoby to podniecające, ale z czasem zaczęłoby przypominać pracę (ciągnij przez cały czas za
dźwignię „jednorękiego bandyty", a dostaniesz za to pieniądze). Niepewność co do nagrody
podnieca system nerwowy i zwiększa intensywność przyjemności w chwili otrzymania nagrody,
czyniąc z niej prawdziwie potężne wzmocnienie. To właśnie uzależnia.
Dokładnie to samo dzieje się, kiedy po rzuceniu palenia sięgasz po „jednego" papierosa. Traktujesz
go jako nagrodę, wzbudzasz siłę zmiennego wzmacniania i zwiększasz uzależnienie. Za wszelką
ceną unikaj tej pułapki!

149

CZWARTA TECHNIKA WARUNKOWANIA
Aby wdrożyć trwałą zmianę, najlepiej połączyć dwie techniki:
1. Nagradzaj się w regularnych odstępach za określone działania (co znane jest jako stałe
wzmacnianie). Na przykład delfiny tresowane, by skakały dziesięć razy pod rząd, nagradzane
są_zawsze po dziesiątym skoku, a więc co dziesiąty raz. Jednak aby się upewnić, że nie nauczą się
one wkładania największego wysiłku właśnie w dziesiąty skok, nagradzane są też i po innych
skokach, ale nieregularnie. Dzięki temu delfin zawsze skacze wysoko kierowany „ekscytującą
możliwością" nagrody.
2. Właśnie dlatego, jeśli warunkujesz siebie samego lub innych, nie zapomnij o przygotowaniu
specjalnej niespodzianki za specjalne wysiłki.
Czy pamiętasz to wspaniale uczucie, którego doświadczyłeś ostatnim razem po dodatkowej premii
w pracy? A może po specjalnej pochwale w szkole lub na uczelni? Po niespodziance, którą
sprawił ci współmałżonek?

150

PIĄTA TECHNIKA WARUNKOWANIA
Jednym z najcenniejszych i najskuteczniejszych narzędzi warunkowania, tak w przypadku
delfinów, jak i ludzi, jest technika znana jako pula. Czasem treser daje delfinowi nagrodę nawet
wtedy, kiedy nie zachowuje się on dobrze, a więc, wydawałoby się, bez przyczyny. Często taka
niespodzianka stymuluje zwierzę do lepszych skoków.
Kiedy więc następnym razem poczujesz się przytłoczony kłopotami, może pomoże ci właśnie
pula -jakiś specjalny rodzaj traktowania, na który nie trzeba było sobie specjalnie zapracować.
Pomaga to przerwać wzorzec pozbawiony inspiracji i skłania do zwiększenia wysiłków.
Równie ważne jest udzielanie nagrody większej niż spodziewana. Przekonasz się, że spowoduje
to zwielokrotnienie wysiłków w przyszłości.
Czy znasz kogoś, kto zasługuje sobie na zagarnięcie puli już dzisiaj? A może komuś jest to bardzo
potrzebne?

151

NWA KROK SZÓSTY
Sprawdź się!
Wykorzystaj poniższą listę, aby przekonać się, że właściwie wykonałeś każdy z poprzednich
pięciu etapów warunkowania neuroasocjacyjnego:
1. Upewnij się, że ilekroć myślisz o starym wzorcu emocjonalnym lub wzorcu zachowań,
natychmiast kojarzysz z nim cierpienie.
2. Sprawdź, czy łączysz przyjemność z nowym wzorcem. Czy myśląc o nowych zachowaniach i
uczuciach, wyobrażasz sobie i czujesz rzeczy przyjemne zamiast przykrych?
3. Upewnij się, czy nowe zachowanie jest zgodne z tym, jak chcesz żyć. Czy jest w zgodzie z
twoimi celami? przekonaniami? filozofią życiową?
4. Przekonaj się, czy utrzymane zostały korzyści płynące ze starego wzorca. Jeśli na przykład
sięgałeś po papierosa, aby się uspokoić lub zmniejszyć poziom stresu, twój nowy sposób
osiągania
tych celów musi być równie skuteczny. Czy jest? Czy nowe zachowanie pozwoli ci osiągnąć
korzyści i da poczucie przyjemności, które dawał ci stary wzorzec?
5. Wyobraź sobie siebie zachowującego się w ten nowy sposób w przyszłości. Wyobraź sobie coś,
co skłoniłoby cię w przyszłości do uruchomienia starego wzorca. Przekonaj się, czy potrafisz wy-
korzystać nowy wzorzec zamiast starego.

Część szósta

Słownictwo sukcesu

Siła słownika sukcesu i metafor ogólnych

,, Słowa są kanwą, na której oplatamy nasze doświadczenie. "

- Aldous Huxley

152

Czy kiedykolwiek poruszyły cię do głębi słowa wielkiego mówcy? Może wciąż brzmią ci w uszach
słowa jakiegoś mistrza tej miary co John F. Kennedy, Winston Churchill albo Martin Luther King,
Jr.? Dzięki potędze słów ludzie ci wpływali nie tylko na jednostki, jak ty czy ja, ale na całe narody i
nawet po śmierci potrafią wzruszać innych.
A czy kiedykolwiek zadałeś sobie trud, by zastanowić się nad siłą z jaką potrafisz się inspirować lub
niszczyć tylko za pomocą słów, których masz zwyczaj używać? Czy słowa, których używasz,
podnoszą cię na duchu, czy też odwrotnie, deprymują? Czy niosą ci nadzieję, czy zwątpienie?
Jednym z największych twoich odkryć, jest poznanie siły, z jaką w jednej chwili potrafisz zmie-
niać swój nastrój i postrzeganie rzeczywistości, świadomie dobierając słowa, którymi opisujesz
swoje uczucia.

153

Słowa mają moc wywoływania wojen i tworzenia pokoju, niszczenia wszelkich związków i
umacniania ich. Nasze odczucia dotyczące wszelkich zdarzeń są kształtowane znaczeniem, które
tym zdarzeniom nadajemy. Słowa, które świadomie lub nieświadomie wybierasz, by opisać daną
sytuację, potrafią w jednej chwili odmienić jej znaczenie, a w ten sposób również twoje odczucia.
Czy poczujesz się inaczej, opisawszy sobie jakąś sytuację jako rujnującą, niż gdybyś nazwał ją
powodem twojego rozczarowania? Czy za nazwaniem czegoś katastrofą i problemem kryją się jakie-
kolwiek różnice emocjonalne? Co się stanie, jeśli powiesz mi o jakimś swoim przekonaniu, a ja
odpowiem, że nie masz racji? A jeśli powiem, że się mylisz? Gorzej jeszcze, jeśli zarzucę ci kłam-
stwo? Czy za każdym razem odczujesz to samo? Czy będzie to miało wpływ na nasze wzajemne
kontakty?

154

Wiele lat temu dokonałem odkrycia, które na zawsze odmieniło moje życie. Byłem na spotkaniu w
interesach i towarzyszyli mi dwaj moi współpracownicy. Otrzymaliśmy wtedy wiadomość, która
musiała pociągnąć za sobą negatywne konsekwencje. A jednak każdy z nas trzech zareagował na nią
z różnym natężeniem emocji. Co więcej, nie sposób było nie zauważyć, że każdy z nas opisywał tę
samą przecież sytuację zupełnie inaczej. Ja byłem „zły", jeden z moich współpracowników
„wściekły", a drugi „trochę przejęty". Pamiętam, jak pomyślałem wtedy, że to bardzo głupie słowo do
opisania sytuacji. Nigdy nie czułem się „trochę przejęty". Zwrócił też moją uwagę fakt, że nigdy nie
odczuwałem takiej emocji i nigdy nie używałem słowa „przejęty", by opisać swoje uczucia.
Zacząłem się więc nad tym wszystkim zastanawiać. Czy możliwa jest zmiana wzorców
emocjonalnych tylko za pomocą zmiany słów, których używamy?

155

Po opisanym wyżej spotkaniu postanowiłem sobie, że w ciągu dziesięciu dni przyjmę to głupie
słowo jako własne i będę je wykorzystywał w sytuacjach, w których normalnie użyłbym słów
„zły" albo „wściekły". Rezultaty były zaskakujące. Zmieniając tylko słowo, którego zwyczajowo
używałem do opisania negatywnych uczuć, znacznie obniżyłem intensywność tych uczuć. Samo
stwierdzenie: „Czuję się tym przejęty", łamało negatywny wzorzec. Niedługo potem przyjąłem
inne określenie: „Poniekąd budzi to moją irytację." Czy możesz sobie wyobrazić, że mówisz
komuś coś takiego z całkowicie poważną miną?
Wybierz słowa, których najczęściej używasz dla opisania własnych negatywnych uczuć. Zastąp
dotychczasowe takimi, które przełamią negatywny wzorzec albo przynajmniej zmniejszą jego
intensywność.

156

Kiedy dla opisania jakiegoś doświadczenia używasz słowa innego niż zwykle, nadajesz temu
doświadczeniu nową etykietkę. To jakbyś przyciskał zupełnie inny biochemiczny guzik w twoim
organizmie: nie zmieniasz niczego na poziomie intelektualnym, ale z pewnością wywołujesz inne
odczucia emocjonalne. Słowa są jakby spustem. Jeśli w to wątpisz, wyobraź sobie, że ktoś nazywa
cię pewnym czteroliterowym słowem. Najprawdopodobniej spowoduje to w tobie zmianę nie tylko
umysłową ale również i fizjologiczną.
Tę moc natychmiastowej zmiany emocji poprzez obniżanie lub podwyższanie ich intensywności
nazywam Słownikiem Transformacji. Wystarczy, byś zmienił dotychczas używane słowa do
opisywania emocji i doznań, a natychmiast zmieni się twój sposób myślenia i odczuwania, a więc
całe twoje życie. To jedno z najprostszych i najskuteczniejszych narzędzi pozwalających w jednej
chwili odmienić życie każdego człowieka.

157

Większość z nas nieświadomie dobiera słowa, którymi nieustannie opisuje doświadczenia życiowe.
Często zaczęliśmy używać określonych słów dla opisywania emocji, nie zastanawiając się nawet
nad potencjalnym wpływem, jakie mogą one wywierać na nas samych i innych. Słowa te stały się
częścią naszego nawykowego słownika i decydują o tym, co odczuwamy wobec siebie i innych.
Wielu ludzi używa słów „depresja" i „poniżenie" dla opisania dosłownie wszystkich
nieprzyjemnych doznań. Powiedz coś, co im się nie podoba, a będą poniżeni albo wpadną w
depresję. Zakwestionuj ich punkt widzenia, a wywołasz ich depresję/poniżenie. Wszystko
właściwie ich poniża i wpędza w depresję, ponieważ łączą te słowa niemal z każdym
doświadczeniem. Jest bardzo ważne, byś rozszerzył swoje słownictwo dotyczące emocji w taki
sposób, by dobierane słowa wywoływały stany emocjonalne, których pożądasz i na które
zasługujesz.

158

Jak ważny jest język w kształtowaniu naszych życiowych doświadczeń? Słowa, które łączymy z
doświadczeniami, po prostu same stają się rzeczywistym doświadczeniem.

159

Mark Twain powiedział kiedyś: „Ważnym czynnikiem jest właściwe słowo. Ilekroć napotykamy jedno
z tych naprawdę właściwych słów... osiągamy rezultaty fizyczne i duchowe - i to z prędkością
błyskawicy."

Jakie słowa mają największy wpływ na ciebie? Czy są to słowa zachęty? epitety? wykrzykniki?
określenia przesadne?

160

Słownictwo większości ludzi zamyka się w kilku tysiącach słów. Jeśli uświadomimy sobie, że
angielski - największy język świata -zawiera pomiędzy pół a trzy czwarte miliona słów, stanie się
jasne, że na co dzień używamy mniej więcej dwa procent naszego języka! Co gorsza, większość
ludzi dysponuje prawie tuzinem słów, a co najwyżej dwudziestoma, do opisania własnych stanów
emocjonalnych. Z tej liczby połowa lub więcej to zwykle określenia negatywne.
Ilu słów używasz dla opisania własnych odczuć - samemu sobie i innym ludziom? Ile mógłbyś
wypisać w tej chwili?

161

Czy denerwujesz się, kiedy przychodzi ci przemówić do większej grupy ludzi? Ściska cię w
dołku, czujesz bicie własnego serca i trzęsą ci się ręce? Te właśnie odczucia nie pozwalały Carly
Simon występować na żywo przez całe lata. Jednak inni artyści odkryli, jak mogą obracać je na
swoją korzyść. Na przykład Bruce Springsteen określa dokładnie te same odczucia fizjologiczne
słowem „podniecenie" i uznaje je za naturalną część przygotowań do występu. Odczucia te
mówią mu, że za chwilę znów przeżyje coś wspaniałego, da radość i zabawę tysiącom ludzi. W
jego przekonaniu przyspieszone bicie serca nie jest wrogiem, tylko sojusznikiem.
Następnym razem, kiedy skupi się na tobie uwaga wszystkich zebranych, spróbuj potraktować
swoje odczucia jako podekscytowanie raczej niż strach.

162

Wraz z przyklejeniem czemuś etykietki, wytwarzamy odpowiadającą jej emocję. Nigdzie chyba nie
sprawdza się to bardziej niż w przypadku chorób. Badania wykazały, że diagnoza raka i choroby
serca często wywołuje u pacjentów panikę, która prowadzi ich do poczucia bezradności i powoduje
depresję, co może zmniejszyć skuteczność systemu obronnego organizmu. Ale badania wykazały też,
że jeśli pacjenci uwolnią się od obaw i depresji wywoływanych etykietami słownymi i jasno
zrozumieją czego ich organizm potrzebuje, aby wyzdrowieć, ich system odpornościowy często
znacznie się poprawia.
Najlepiej ujął to dr Norman Cousins, kiedy rozmawialiśmy o Słowniku Transformacji: „Słowa
mogą wywoływać chorobę. Słowa mogą zabijać. Dlatego mądry lekarz będzie zawsze
ostrożnie je dobierał w rozmowie z pacjentem."
Ostrożnie dobieraj słowa, którymi opisujesz swój stan zdrowia.

163

Ludzie o ubogim słownictwie prowadzą ubogie życie emocjonalne. Ludzie o bogatym słownictwie
dysponują olbrzymią paletą kolorów, którymi mogą odmalować życiowe doświadczenia nie tylko w
rozmowie z innymi, ale również z samym sobą.
Co możesz zrobić jeszcze dzisiaj, aby powiększyć swoją „paletę emocjonalną"? Jakie pozytywne i
budujące emocjonalnie elementy możesz dodać do swojego zwykle używanego słownictwa? O ile
bogatsze i piękniejsze będzie twoje życie, jeśli zaczniesz tych nowych słów używać regularnie?
Czy znasz kogoś, czyje życie jest wyjątkowo szczęśliwe i pełne pasji? Jakich słów używa ten ktoś,
aby opisać swoje życiowe doświadczenia? Używaj tych samych słów i w ten sposób przejmij część z
tych szczęśliwych wzorców emocjonalnych.

164

Czy postanowiłeś już, że najwyższy czas, byś zaczął wykorzystywać siłę Słownika Transformacji
i zastąpić nawykowo używane słowa, które cię obezwładniają, słowami, które będą ci dodawać
sił? Wykonaj więc następujące ćwiczenie:
1. Wypisz trzy słowa, których regularnie używasz, gdy czujesz się podle.
2. Wprowadź się w radosny, może nawet szalony stan. Zastanów się nad nowymi słowami, które
pozwolą przełamać negatywny wzorzec albo przynajmniej osłabić jego siłę. Wybierz słowa, które
są głupie, dziwaczne, a nawet zupełnie nie pasują do sytuacji, ale pozwolą ci się w porę opamiętać
i wywołają uśmiech. Jednym z powodów, dla których zamiast słowa „zły" używam teraz słów
„poirytowany" albo „przejęty", jest fakt, że nie mogę ich wypowiedzieć z grobowo poważną
miną.

165

Siłę negatywnych emocji można znacznie osłabić, używając dodatkowych, modyfikujących
określeń. Po wyeliminowaniu słowa „zły" spróbuj, jak działają określenia typu „poniekąd", „w
pewnym sensie", „jakby mi to nie na rękę".

166

Jak rozmawiasz ze swoimi dziećmi? Często nie zdajemy sobie sprawy z wielkiego wpływu, jaki
wywierają na nie nasze słowa. Zamiast wrzeszczeć: „Jaka z ciebie niezdara!" i „Czy możesz się
zamknąć?" - zdania te mogą podważyć poczucie własnej wartości dziecka - spróbuj wykorzystać
humor, by złamać negatywny wzorzec. Na przykład z uśmiechem na twarzy powiedz: „Jeśli
nadal będziesz się tak zachowywać, to zacznie mi to być nie na ręką! " Powiedz coś, co zmieni
przedmiot uwagi nie tylko dziecka, ale i twój i w ten sposób otworzy drogę do właściwszej
komunikacji i porozumienia. Dopiero później dodaj: „1 wydaje mi się, że jeśli zrobisz to trochę
inaczej, osiągniesz dokładnie, co chcesz".

167

Oto jak na przykład można zachęcić się do regularnego stosowania Słownika Transformacji:
1. Powiedz trzem przyjaciołom, jakie słowa lub zwroty chcesz wyeliminować ze słownika i jakimi
nowymi je zastąpić.
2. Kontroluj się ściśle przez kolejnych dziesięć dni. Jeśli złapiesz się na używaniu starego słowa,
natychmiast przełam ten wzorzec za pomocą nowego. Jeśli zauważysz, że używasz nowego słowa,
natychmiast je wzmocnij nagrodą.
3. Przyjaciele mają ci pomóc. Ilekroć zauważą, że używasz jednego ze starych słów, powinni
przypomnieć ci o powziętym postanowieniu. (Mogą na przykład pytać: „Czy jesteś na pewno
wściekły? Może tylko trochę zdenerwowany?)

168

Czy zawsze musimy obniżać natężenie negatywnych emocji? Oczywiście nie. Każda z ludzkich
emocji ma swoje miejsce. Na przykład czasem ludzie muszą odczuć prawdziwą złość, aby
podźwignąć się do działania i zacząć wprowadzać zmiany. Jednak z pewnością nie powinniśmy
sięgać po najbardziej negatywne stany w pierwszej kolejności w sytuacjach, gdy nie są one
konieczne albo są wręcz niewłaściwe. Celem Słownika Transformacji jest odczuwanie
mniejszego cierpienia i większej przyjemności.

169

Słownik Transformacji nie tylko pomaga pozbyć się wzorców powodujących cierpienie, ale może
również sprawiać nam większą przyjemność. Zacznij intensyfikację pozytywnych odczuć od
następującego ćwiczenia:
1. Wypisz trzy słowa lub zwroty, których zwykle używasz do opisania pozytywnych stanów i emocji.
Czy nie są one zbyt mało inspirujące?
2. Wymyśl trzy nowe słowa, które wprawią cię w prawdziwy zachwyt.
3. Poproś trzech przyjaciół o pomoc. (Mogą cię na przykład pytać: „Czy jesteś tylko zadowolony, czy
może pełen szczęścia! Czy tylko chcesz to zrobić, czy też może nic nie jest cię w stanie przed tym
powstrzymać?') Jeśli w ciągu kolejnych dziesięciu dni będziesz kontrolował użycie tych słów i
zwrotów, staną się one nawykiem i zaczniesz czerpać z nich korzyści.

170

Nie tylko pojedyncze słowa wpływają na nasze emocje. Wyjątkowo silne są zestawy słów, które
składają się na używane przez nas metafory. Możesz na przykład powiedzieć: „Jestem wściekły na
Jana". Ale możesz też użyć metafory: ,,Jan zadał mi cios w plecy. " Który z opisów niesie ze sobą
większe emocje? Nie ma wątpliwości, że myśl o ciosie w plecy bardziej cię poruszy.
Kiedy używasz metafory, opisujesz swoje doświadczenia porównując z czymś innym. Często
używane przez nas metafory są o wiele bardziej intensywne, niż wymagałaby tego sytuacja. Co
tak naprawdę zrobił Jan? Możliwe, że po prostu nie dotrzymał słowa. Czy przypadkiem nie różni
się to czymś od ciosu w plecy?
Jakich metafor używasz dla opisania bolesnych i frustrujących doświadczeń?

171

Uczenie się polega na tworzeniu odniesień między czymś, co już umiesz, i czymś nowym.
Jednym ze sposobów na osiągnięcie tego celu jest metafora.
Większość z nas, bez względu na własne przekonania religijne, przyzna, że Jezus Chrystus był
wspaniałym nauczycielem. Jak uczył? Używał metafor. Kiedy zwracał się do rybaków, nie użył
słów: „Chcę, byście poszli w świat i rekrutowali nowych chrześcijan." Prosił, by stali się „rybakami
ludzi". Wykorzystując w metaforze coś, co już rozumieli (łowienie ryb), i łącząc to coś z nowym
pojęciem (szerzenie chrześcijaństwa), w jednej chwili nauczył ich, jak mają postępować. Metafora
może w jednej chwili wyprowadzić cię z mroków niezrozumienia.
Kiedy następnym razem czegoś nie zrozumiesz, poproś rozmówcę, by wyjaśnił to za pomocą
metafory.

172

Nawet jeśli robimy to nieświadomie, ciągle używamy metafor do opisywania różnych aspektów
naszego życia. Metafory kształtują więc jego perspektywę. Gdybym na przykład poprosił, byś powie-
dział mi, czym jest życie, mógłbyś opisać je jako bitwę, wyścigi, zabawę, egzamin albo taniec. Takie
metafory nazywamy globalnymi, ponieważ wpływają na wiele aspektów życia jednocześnie.
Jakie jest życie, jeśli podchodzisz do niego z przekonaniem, że jest ono bitwą? Jest na pewno
ciężkie: możesz przegrać albo stracić życie. Każdy napotkany na ulicy człowiek może się okazać
twoim wrogiem. A jeśli traktujesz życie jak grę? Może się wtedy okazać całkiem przyjemne. A
gdyby życie było tańcem? Może jest w nim wtedy jakiś rytm?

173

Która metafora jest „właściwa"? Chyba każda z nich może się okazać przydatna w określonej
sytuacji. Czasem musisz spojrzeć na życie jak na zabawę, aby dostrzec w nim więcej radości. Innym
razem chcesz postrzegać je jako pielgrzymkę do miejsca świętego, aby doceniać błogosławieństwa i
dary, które od niego otrzymujesz dzięki przyjaciołom, rodzinie i pojawiającym się okolicznościom.
Czasem dobrze jest postrzegać życie jako egzamin albo wyzwanie, zwłaszcza w sytuacjach, które
wydają się nie mieć żadnego pozytywnego znaczenia. Jeśli wybierzesz nowy sposób myślenia o
życiu, w jednej chwili zmienisz dawny sposób myślenia i odczuwania, dzięki czemu będziesz
reagował na doświadczenia w całkiem inny sposób.
Jak wielu pozytywnych metafor możesz użyć, aby opisać, co życie dla ciebie naprawdę znaczy?
Sporządź listę już teraz.

174

Jak zmieniłby się poziom odczuwanego stresu, gdybyś patrzył na życie jak na „wspinanie się po
drabinie sukcesu" raczej niż „ciężką walkę, by utrzymać się na powierzchni"? Czy inaczej
podchodziłbyś do egzaminu, gdybyś miał przezeń przepłynąć raczej niż przebrnąć? Czy twoje
postrzeganie czasu zmieni się, jeśli zamiast „wlec się" zacznie on „pędzić"? Oczywiście, że tak!
Jakich metafor używasz dla opisania codziennych czynności? W jaki stan cię one wprowadzają?
Jakich nowych metafor mógłbyś do tego użyć, aby działać skuteczniej, zyskując jednocześnie
więcej przyjemności?

175

Metafory mogą dać nadzieję. Często skonfrontowani z beznadziejną sytuacją ludzie stwierdzają że
ciągnie się ona całą wieczność. A gdybyś ty przyjął inną metaforę i w podobnej sytuacji powiedział
sobie: „śycie też ma swoje pory roku i właśnie teraz jest zima." Pamiętaj, że podczas gdy jedni
zimą marzną inni jeżdżą na nartach! Poza tym, co zawsze przychodzi po zimie? Wiosna! -i jest to
tak pewne jak dzień po nocy. Pojawia się słońce i możesz zasadzić nowe rośliny. Potem przychodzi
łato i w końcu jesień, kiedy zbierasz plony.
Czasem nie udaje się działać zgodnie z planem, jednak jeśli uwierzysz w cykl pór roku,
zrozumiesz, że w odpowiednim czasie zbierzesz plony z ziaren, które zasiałeś.

176

Jeśli czujesz, że „coś cię powstrzymuje" albo „nie możesz przebić się przez otaczające mury",
zastanów się nad metaforami, których używasz. Często przekonasz się wtedy, że używana metafora
nie pozwala ci sięgnąć po czekające na ciebie rozwiązania. Trudno bowiem poradzić sobie z wielkim
murem albo z czymś niewidzialnym, co cię powstrzymuje.
Ponieważ to ty sam dobierasz sobie metafory, również i ty możesz je z łatwością zmienić. Jeśli więc
czujesz, że „walisz głową w mur", może powinieneś przestać walić, wziąć wiertarkę i zrobić w
ścianie dziurę? A może przeskoczyć ją? Wspiąć się? Wykopać pod nią tunel? Potraktować jako
kamień milowy? Zmiana metafory pozwoli ci zmienić sposób reakcji dosłownie na wszystko
wokół.

177

Aby przypominać sobie o wielkiej sile wytrwałości, zastanów się nad porównaniem życia do pracy
kamieniarza. Jak dzieli on na dwoje olbrzymi głaz? Uderza weń najsilniej, jak potrafi. Pierwsze

uderzenie nie zostawia nawet rysy, ale on uderza po raz kolejny i jeszcze raz, i jeszcze setki,
tysiące razy.
Pracuje wytrwale, choć jego działania wydają się zupełnie bezowocne. Jednak wie on, że brak
widocznych rezultatów nie oznacza braku postępów. I rzeczywiście, po którymś kolejnym
uderzeniu kamień rozpada się na pół. Czy dokonało tego właśnie to ostatnie uderzenie? Oczywiście
nie. Kamień rozpadł się dzięki wytrwałości uderzeń.
Jak możesz wykorzystać tę metaforę, aby dodać życiu wytrwałej pasji?

178

Zmiana jednej metafory globalnej może w jednej chwili odmienić cały twój sposób patrzenia na
życie. Podczas jednego z moich kursów, na widowni siedziała kobieta, której nic się nie podobało:
raz było za gorąco, raz za zimno, a to znowu osoba siedząca przed nią była za wysoka i tak bez
końca. Wielu słuchaczy uznawało, że tylko im przeszkadza. Ja jednak, wiedząc, że wszystkie
zachowania są warunkowane przekonaniami, szukałem przekonania lub metafory, która
kazała jej doprowadzać wszystkich do szału. I w końcu odkryłem: „Mały przeciek zatopi
największy nawet statek." Czy gdybyś ty był przekonany, że najmniejsze niedociągnięcie zatopi
twój okręt, nie zachowywałbyś się co najmniej pedantycznie, wyszukując każdą usterkę?
Po przyjęciu nowej metafory kobieta ta zupełnie się odmieniła i stała się ulubienicą całego kursu.
Która z metafor ogólnych używanych przez ciebie może zatopić twój statek?

179

Często metafory używane przez nas w jednym kontekście, na przykład w pracy, są
niewłaściwe w innym, jak choćby w intymnych związkach. Znałem kiedyś mężczyznę, który był
tak wyobcowany emocjonalnie, że rodzina praktycznie nie miała z nim żadnego kontaktu. Nigdy
nie okazywał prawdziwych uczuć i zawsze wydawał się tylko nimi kierować. Czy zgadniesz, jak za-
rabiał na życie? Był kontrolerem ruchu lotniczego! Jego praca wymagała zachowania całkowitego
spokoju, nawet w dramatycznych sytuacjach nie mógł angażować się emocjonalnie, aby nie alarmo-
wać pilotów, którymi kierował. I choć taka postawa była niezbędna na wieży kontrolnej, zupełnie
nie sprawdzała się w domu.
Czy którakolwiek z twoich metafor wymaga zastąpienia inną, bardziej adekwatną do sytuacji? Czy
tą wiedzą mógłbyś pomóc któremuś z przyjaciół?

180

Za pomocą poniższego ćwiczenia odkryj, jakimi metaforami się kierujesz, i przejmij nad nimi
kontrolę:
1. Wypisz kilka metafor, którymi opisujesz życie, a następnie przestudiuj swoją listę i zadaj sobie
pytanie: „Jeśli takie właśnie jest życie, to jakie uczucia we mnie wzbudza?" Jakie korzyści i jakie
straty przynosi ci każda z tych metafor?
2. Wypisz wszystkie metafory, które łączysz z jedną lub dwiema ważnymi dziedzinami życia, jak
rodzina czy praca. Czy metafory te dodają ci sił, czy też cię obezwładniają? Świadomość ta pomoże
ci je zmienić.
3. Wymyśl nowe, umacniające cię metafory dla opisywania życia i wyliczonych przez ciebie
dziedzin.
4. Postanów żyć z tymi metaforami przez najbliższych trzydzieści dni, na przykład ciągle
przypominaj sobie, jaki jest twój związek uczuciowy, twoja firma i tak dalej.

181

Czasem metafora jest najlepszym sposobem, by komuś pomóc.
Kiedy mój syn Josh miał sześć lat, zmarł jeden z jego kolegów. Josh przyszedł do domu ze łzami w
oczach.
„Kochanie - powiedziałem - wiem, co czujesz, ale to dlatego, że wciąż jesteś gąsienicą." To złamało
negatywny wzorzec. Wtedy wyjaśniłem, że kiedy gąsienica owija się w kokon, wygląda jak martwa,
ale tak naprawdę...
„Zmienia się w motyla" - dokończył Josh.
„Właśnie tak. Zaczyna zupełnie nowe życie. Nie możesz spotkać się ze swoim przyjacielem,
ponieważ teraz fruwa on gdzieś nad tobą piękniejszy i mocniejszy niż kiedykolwiek przedtem. Je-
stem przekonany, że Bóg wie lepiej od nas, kiedy mamy zmienić się w motyla..."

Część siódma

Jak wykorzystywać wezwania do działania

Emocje

„Nie da się zmienić ciemności w światłość ani apatii w ruch bez udziału emocji. "

- Carl Jung

182

To ty sam jesteś źródłem wszystkich twoich emocji. Możesz je tworzyć i zmieniać w dowolnym
momencie.
Dlaczego więc tak wielu z nas tego nie robi? Dla większości złe samopoczucie jest „naturalne", a
przecież każdy z nas ma z pewnością powody, by czuć się świetnie. Nie potrzeba ci żadnych
wymówek, by poczuć się dobrze. Możesz w jednej chwili postanowić, że będzie ci dobrze po
prostu dlatego, że żyjesz, dlatego, że chcesz się dobrze czuć. Nie musisz czekać na nikogo ani na
nic!

183

Jak najlepiej radzić sobie z negatywnymi emocjami? Jest kilka powszechnie stosowanych i zupełnie
nieskutecznych sposobów. Możesz zignorować emocje, ale oczywiście w żaden sposób ich to nie
zmieni. Możesz je tłamsić, ale i tak pojawią się w tobie w takiej czy innej formie. Możesz się w
nich zapamiętywać i nieustannie sobie współczuć, ale to nie ulży ci w niczym. Możesz też „konku-
rować" z innymi, próbując udowodnić każdemu z osobna, że jesteś w o wiele gorszej niż on sytuacji.
Najlepszym rozwiązaniem jest oczywiście zmiana samych emocji poprzez odpowiednie
potraktowanie całej sytuacji, szukanie rozwiązań i wykorzystywanie własnych uczuć jako
czynnika zmieniającego życie twoje i życie wszystkich tych, z którymi masz przywilej się
stykać.

184

Musisz przede wszystkim zrozumieć, że wszystkie emocje są pożyteczne. Te, które dotychczas
uznawałeś za emocje negatywne, są po prostu wezwaniem do działania. Jeśli na przykład od-
czuwasz frustrację (zajmiemy się tym dokładnie później), znaczy to, że jest źle, a ty wierzysz, iż
mogłoby być lepiej. Jest to wezwanie do działania informujące, że natychmiast musisz zrobić coś,
co poprawi sytuację. Ta „negatywna" emocja jest nie lada darem i musisz skutecznie ją
wykorzystać.
Począwszy od dzisiaj, ilekroć myślisz o czymś, co dotychczas nazywałeś „negatywnymi
emocjami", traktuj swoje uczucia jak przypomnienie o konieczności wzięcia się do pracy i
nazywaj to wezwaniami do działania.

185

Jeśli odczuwasz cierpienie, jest ono albo wynikiem sposobu, w jaki patrzysz na świat - twojej
percepcji (przedmiotu skupienia), albo też rezultatem tego, co robisz (obecnego podejścia do życia
i podejmowanych w związku z nim działań), co będziemy nazywać procedurami.
Jeśli nie odpowiada ci sposób, w jaki się czujesz, zmień albo przedmiot koncentracji, czyli
percepcję, albo też po prostu zmień to, co robisz, czyli procedury. Natychmiast odczujesz
nieprawdopodobną wręcz różnicę emocjonalną. Znajdź nowe sposoby życia obok partnera albo
komunikowania się z przełożonymi w pracy lub też zmień przekonanie, że wszyscy oni muszą
zawsze podzielać twoje opinie i punkt widzenia.

186

Ilekroć odczuwasz nieprzyjemne emocje, możesz wykorzystać pięć kroków, które pozwolą ci
bardzo szybko uczyć się od swoich emocji i wykorzystywać je jako wezwania do działania:
1. Przekonaj się, co naprawdę czujesz.
2. Uznaj i doceń swoje emocje wiedząc, że naprawdę cię wspierają. Przez cały czas pamiętaj, że na
jakimś głębokim poziomie emocje pomagają ci wprowadzać zmiany na lepsze, wzywając do
działania.
3. Bądź ciekaw tego, co mówią ci emocje. Zrozum, że emocje przekazują ci wiadomość, byś coś
zmienił. Czy musisz więc zmienić percepcję czy może procedury?
4. Uwierz w siebie. Potrafisz z łatwością poradzić sobie z tymi emocjami i to w jednej chwili,
ponieważ robiłeś to już w przeszłości. Przypomnij sobie sytuację, w której czułeś się podobnie, i
potrafiłeś sobie z tymi uczuciami poradzić. Postaraj się przypomnieć sobie, co wtedy zrobiłeś, i
wykorzystaj tę wiedzę teraz i w przyszłości.
5. Znajdź w sobie entuzjazm i przystąp do działania!

187

„Zaciekawienie się" własnymi emocjami może być trudne, kiedy znajdujesz się w samym środku
wydarzeń. Oto cztery pytania, które pomogą ci dowiedzieć się czegoś od własnych emocji i wyko-
rzystać je jako wezwanie do działania:
1. Co naprawdę chciałbym teraz czuć?
2. Jakie są przekonania, które kazały mi odczuwać to, co dotychczas odczuwałem?
3. Co skłonny jestem zrobić, aby znaleźć jakieś rozwiązanie i zastosować je natychmiast?
4. Czego mogę się z tej sytuacji nauczyć?

188

By zyskać pewność co do własnych umiejętności opanowania negatywnych emocji, przypomnij
sobie, kiedy doznawałeś podobnych odczuć. Uświadom sobie, że z powodzeniem rozwiązywałeś
podobne problemy wcześniej. Czy pamiętasz chwilę, kiedy odczuwałeś depresję i pozbyłeś się jej?
Albo czułeś się przeciążony i przytłoczony, a mimo to odzyskałeś równowagę i kontrolę nad
sytuacją.
Skopiuj swój własny sukces z przeszłości. Które z podjętych wtedy działań sprawdziły się? Czy
zmieniłeś przedmiot skupienia umysłu? Czy zadałeś sobie lepsze pytanie? Czy przełamałeś wzorzec,
zmieniając swój wygląd, idąc na spacer, wprowadzając się w stan większego zrównoważenia.
Jeśli ponownie zaczniesz odczuwać te same negatywne emocje, zastosuj te same strategie
odwracania ich od siebie.

189

Przećwicz w wyobraźni sposoby radzenia sobie z potencjalnie trudnymi sytuacjami, gdyby miały się
pojawić w przyszłości. Zobacz, usłysz i poczuj, jak sam, bez pomocy, odwracasz trudną sytuację.
Ćwicz tak długo, jak długo nie uwarunkujesz poczucia pewności, że bez strachu i z całą siłą
poradzisz sobie ze wszystkim, co może ci się przytrafić.

190

Moja filozofia brzmi: „Zabić potwora, póki jest jeszcze mały." Najlepszą porą na odwrócenie
negatywnych emocji jest pierwszy moment, kiedy zaczniesz je odczuwać. O wiele trudniej jest
przełamać w pełni rozwinięty negatywny wzorzec emocjonalny.

191

PIERWSZE WEZWANIE DO DZIAŁANIA
Poczucie dyskomfortu, przejawiające się emocjami typu nuda, zniecierpliwienie, niepewność,
stres lub drobne zakłopotanie, przekazuje ci wiadomość, że coś jest nie tak. Być może twój
sposób postrzegania zjawisk zewnętrznych lub podejmowane przez ciebie działania nie
przynoszą rezultatów, które chcesz osiągnąć. Rozwiązanie:
1. Wykorzystaj umiejętności, które posiadłeś podczas lektury części drugiej tej książki, aby
natychmiast zmienić stan, w którym się znajdujesz.
2. Określ jasno, czego chcesz.
3. Podejmij odpowiednie do tego działania. Spróbuj podejść do wszystkiego trochę inaczej i
sprawdź, czy w ten sposób będziesz mógł zmienić swoje odczucia w danej sprawie lub osiągane
rezultaty.
Tak jak wszystkie emocje, którymi się nie zajmujemy, pierwszy sygnał do działania zyska na
intensywności i prawdopodobnie przerodzi się w drugi.

192

DRUGIE WEZWANIE DO DZIAŁANIA
Często, jeśli nie radzimy sobie z sytuacjami przynoszącymi poczucie dyskomfortu, przeradzają
się one w sytuacje wywołujące nasz strach. Uczucie strachu, obawy, niepewności, zmartwienie i
lęk wzywają do działania mówiąc ci, że musisz lepiej przygotować się do tego, co dzieje się
dookoła. Rozwiązanie:
1. Zastanów się dobrze nad tym, czego się boisz, i oceń, co musisz zrobić, aby się óo tego
przygotować umysłowo i fizycznie.
2. Opracuj działania, które musisz podjąć, aby jak najlepiej poradzić sobie z sytuacją która budzi
twój lęk.
3. Kiedy dobrze się do niej przygotujesz, postanów przestać się martwić, a następnie tak długo
wyobrażaj sobie, że skutecznie radzisz sobie z tą sytuacją jak długo nie przyjdzie poczucie
pewności i wiary w siebie.

193

TRZECIE WEZWANIE DO DZIAŁANIA
Ból wywoływany jest poczuciem utraty czegoś, przy czym poczucie to jest często iluzoryczne.
Ten sygnał wzywa cię, byś zmienił percepcję lub zrozumiał, że twoje oczekiwania mogły być
zupełnie nierealne. Rozwiązanie:
1. Musisz zrozumieć, że w rzeczywistości najprawdopodobniej niczego nie straciłeś. Podniesiony
głos nie musi oznaczać, że nikt cię już nie kocha.
2. Ponownie oceń sytuację: Czy to możliwe, że nie osiągając oczekiwanych celów, tak naprawdę
coś zyskałem? A może oceniłem sytuację zbyt pochopnie?
3. Spokojnie i odpowiednio do sytuacji powiedz o swoich odczuciach komuś, kogo uznajesz za
ich źródło: „Wiem, że nie jestem ci obojętny. Czy możesz więc wyjaśnić, co naprawdę się stało?"

194

CZWARTE WEZWANIE DO DZIAŁANIA
Złość, irytacja, oburzenie, wściekłość czy furia są bardzo silnymi stanami emocjonalnymi.
Wzywają nas one do działania, jeśli nie poradziliśmy sobie odpowiednio z bólem.
Te wezwania mówią nam, że któraś z naszych ważnych życiowych reguł lub zasad została
złamana przez nas samych albo przez kogoś innego. Rozwiązanie:

1. Zrozum, że mogłeś całkowicie źle zinterpretować całą sytuację i że osoba, którą oskarżasz o
„złamanie twoich reguł", mogła nawet nie wiedzieć, że je łamie.
2. Zrozum, że twoje zasady nie muszą przecież być „jedynymi słusznymi zasadami" (czasem
ciężko to osiągnąć).
3. Przełam złość, zadając sobie lepsze pytania: „Czy to prawda, że temu komuś na mnie zależy?
Czego mogę się z tej sytuacji nauczyć? Jak mogę informować innych o własnych regułach i
standardach?

195

PIĄTE WEZWANIE DO DZIAŁANIA
Frustracja oznacza, że mimo obecnych niepowodzeń jesteś w głębi ducha przekonany, że
mógłbyś radzić sobie o wiele lepiej, niż czynisz to obecnie, i osiągać o wiele lepsze rezultaty.
Frustracja jest wezwaniem mówiącym ci, że musisz zmienić swoje działania i wtedy możesz
osiągnąć to, czego chcesz. Rozwiązanie:
1. Bądź elastyczny! Zrozum, że frustracja jest twoim przyjacielem, i zrób wszystko, by znaleźć
inne sposoby osiągnięcia celu.
2. Poszukaj sobie jakiegoś wzoru do naśladowania, kogoś, kto znalazł sposób na osiągnięcie tego,
co chcesz osiągnąć ty.
3. Dostrzeż wielką motywację płynącą z faktu, że to, czego się nauczysz, pomoże ci nie tylko
dzisiaj, lecz również i w przyszłości. Uwierz, że nie wymaga to wiele czasu i wysiłku, a daje dużo
radości.

196

SZÓSTE WEZWANIE DO DZIAŁANIA
Rozczarowanie to niszczące poczucie, że ktoś lub coś cię zawiodło, oparte na przekonaniu, że
będzie ci czegoś brakowało już do końca życia. To wezwanie do działania mówi ci, że powinieneś
zmienić swoje oczekiwania. Rozwiązanie:
1. Zastanów się nad wnioskami płynącymi z całej sytuacji, albo zmień swoje oczekiwania.
2. Wyznacz sobie nowy cel, coś bardziej jeszcze inspirującego, coś, co pozwoli ci poczynić
natychmiastowe postępy.
3. Zrozum, że być może twoje sądy są przedwczesne. Często problemy, które powodują nasze
rozczarowanie, są tymczasowe.
4. Bądź cierpliwy! Raz jeszcze oceń, czego naprawdę chcesz, i zacznij opracowywać skuteczniejszy
plan osiągnięcia tego.
5. Podtrzymuj w sobie pozytywne oczekiwania na przyszłość, bez względu na to, co miało miejsce
w przeszłości.

197

SIÓDME WEZWANIE DO DZIAŁANIA
Poczucie winy informuje cię, że złamałeś którąś ze swoich najważniejszych zasad i natychmiast
musisz coś zrobić, by naprawić sytuację i nie dopuścić, by powtórzyło się to kiedykolwiek w
przyszłości. W taki właśnie sposób utrzymujemy wewnętrzną spójność. Rozwiązanie:
1. Przyznaj sam przed sobą że złamałeś jedną ze swoich najważniejszych zasad postępowania.
2. Dokonaj postanowienia, że nigdy więcej to się nie powtórzy. Gdyby jednak podobna sytuacja
powtórzyła się znowu, zastanów się, jak poradziłbyś sobie z nią, nie łamiąc żadnych swoich zasad.
3. Nie pogrążaj się w winie. Kiedy wykorzystałeś ją by przywołać się do porządku, przestań czuć się
winny. Samobiczowanie nie pomoże poczuć się lepiej ani tobie, ani nikomu wokół.

198

ÓSME WEZWANIE DO DZIAŁANIA
Niska samoocena mówi ci, że obecnie nie posiadasz informacji, strategii działania lub pewności
siebie potrzebnych do wykonania zadania. Jest to wezwanie do zebrania dodatkowych
potencjałów. Rozwiązanie:
1. Być może zastosowałeś wobec siebie zupełnie niewłaściwe kryteria. Zadaj sobie pytanie: „Czy
rzeczywiście do niczego się nie nadaję, czy też jest to tylko mój sposób postrzegania zjawisk ze-
wnętrznych?"
2. Jeśli dojdziesz do wniosku, że rzeczywiście nie dysponujesz wymaganymi umiejętnościami, bądź
wdzięczny za sygnał przesłany ci przez poczucie braku wartości.
3. Znajdź wzór, kogoś, kto odnosi już sukcesy w dziedzinie, w której ty się czujesz
niedowartościowany, i zacznij uczyć się od niego prostych strategii, które możesz zastosować
natychmiast, aby podnieść swoją wiedzę lub umiejętności w danej dziedzinie.

199

DZIEWIĄTE WEZWANIE DO DZIAŁANIA

Przytłoczenie lub przeciążenie to wezwanie do działania przy takich emocjach jak smutek, depresja i
bezradność. Często pojawiają się one, gdy zastanawiamy się nad wszystkim tym, co przydarzyło nam się w
życiu całkiem poza naszą kontrolą.

Musisz podzielić całą sytuację na proste kroki. Rozwiązanie:

1. Zdecyduj, na czym spośród wszystkich wykonywanych obecnie rzeczy musisz się koniecznie
skoncentrować, co jest dla ciebie najważniejsze.
2. Zyskaj poczucie panowania nad sytuacją po prostu wypisując na kawałku papieru kolejne posunięcia,
które musisz podjąć, by poczynić postępy.
3. Natychmiast zajmij się realizowaniem pierwszej pozycji na sporządzonej liście.

Rozwiązując problemy wynikające z tak wszechogarniających emocji jak smutek, koncentruj się na

tym, nad czym możesz zapa

nować. Zrozum, że wydarzenia muszą nieść ze sobą coś, co cię umacnia.

Pamiętaj, że nic w życiu nie dzieje się bez przyczyny i wszystko w nim ma ci jakoś służyć.

200

DZIESIĄTE WEZWANIE DO DZIAŁANIA
Samotność jest wezwaniem mówiącym ci, że potrzebujesz związku z innymi ludźmi, że naprawdę
zależy ci na nich i kochasz ich towarzystwo. To wezwanie, byś wyciągnął dłoń. Rozwiązanie:
1. Przede wszystkim zrozum, że w każdej chwili możesz nawiązać z kimś kontakt i w ten sposób
skończyć z samotnością. Dobrzy ludzie są wszędzie.
2. Zidentyfikuj rodzaj kontaktów, których potrzebujesz. Czy są to kontakty intymne? Może
potrzebujesz przyjaźni? życzliwego ucha?
3. Natychmiast podejmij starania, by spotkać kogoś i zawrzeć z nim znajomość.

201

Co zrobić, abyś zawsze miał przed sobą wszystkie wezwania do działania i w ten sposób pomagał
sobie przełamać negatywne wzorce? Wypisz je wszystkie na małej kartce i noś ze sobą wszędzie.
Kiedy pojawi się niepokojąca sytuacja, skoncentruj się na znaczeniu, jakie naprawdę przekazują ci
twoje emocje, i na działaniach, które musisz podjąć, aby je wykorzystać. Przymocuj też kartkę z
wezwaniami do działania do deski rozdzielczej w samochodzie, abyś mógł codziennie je sobie
przypominać, zwłaszcza kiedy utkniesz w korku!
Poznamy teraz dziesięć emocjonalnych składników siły, które możesz wykorzystać, by natychmiast
przełamać jakikolwiek negatywny wzorzec.

202

PIERWSZY EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY
Kultywuj uczucia miłości i ciepła. Dołącz do swoich podstawowych przekonań piękne zdanie z
książki A Course in Miracłes: „Każda próba porozumienia się jest albo pełną miłości
odpowiedzią, albo wołaniem o pomoc." Jeśli ktoś przychodzi do ciebie w stanie złości albo
cierpienia, a ty odpowiesz mu miłością i ciepłem, jego emocje opadną i w końcu się zmienią.

203

DRUGI EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY
Kultywuj uczucia uznania i wdzięczności. To chyba najbardziej uduchowione uczucia, jakie dane
nam jest posiąść, i wzbogacają one nasze życie bardziej niż cokolwiek innego. śyj z wdzięczno-
ścią!

204

TRZECI EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY
Kultywuj ciekawość. Jeśli naprawdę chcesz się rozwijać, naucz się dziecięcej ciekawości. Kiedy
jesteś ciekawy, nie ma rzeczy nudnych. śycie ludzi ciekawych jest nie kończącym się studium
radości.

205

CZWARTY EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY
Kultywuj uczucia podniecenia i pasji. Potrafią one zmienić każdy problem w nowe możliwości i
dać nam nieokiełznaną siłę, która posuwa życie naprzód w nigdy wcześniej niespotykanym tempie.
Wzbudzaj w sobie pasję, wykorzystując własną fizjologię: mów żywiej, szybciej posługuj się
wyobraźnią i popychaj własne ciało w tym kierunku, w którym chcesz zmierzać.

206

PIĄTY EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY
Determinacja sprawia, że światło podjętej decyzji nie oślepia cię, lecz oświetla twoją drogę! Nie
pomoże samo „zaganianie się" do pracy. Pomoże natomiast wprowadzenie się w stan determinacji.

207

SZÓSTY EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY
Stań się elastyczny. Jeśli którakolwiek z umiejętności jest w stanie gwarantować sukces, z
pewnością będzie nią umiejętność zmiany własnego podejścia. Przecież każde z wezwań do
działania mówi nam, byśmy stali się bardziej elastyczni. Przez całe życie będziesz napotykał
sytuacje, nad którymi nie jesteś w stanie zapanować. Umiejętność zachowania elastyczności
własnych reguł, znaczenia przypisywanego różnym zjawiskom oraz elastyczność działania
zadecydują o twoim sukcesie bądź porażce, że nie wspomnę o radości życia.

208

SIÓDMY EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY
Nieprzerwanie doznawaj pewności i wiary w siebie. Jeśli kiedykolwiek odniosłeś sukces, możesz go
powtórzyć. Dzięki potędze wiary możesz zachować pewność nawet w otoczeniu, w którym nie

znajdowałeś się nigdy wcześniej, w zupełnie nowych sytuacjach. Już teraz wyobraź sobie z całą
wiarą w siebie emocje, na które sobie zasługujesz. Nie czekaj, aż same pojawią się pewnego dnia.

209

ÓSMY EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY
Radość wzmacnia twoją samoocenę, odmienia całe twoje życie i powoduje, że szczęśliwszy jesteś
nie tylko ty sam, ale i ludzie wokół ciebie. Poczucie radości nie oznacza, że śmiejesz się ciągle jak
głupek albo patrzysz na świat przez różowe okulary i nie dostrzegasz problemów. Radość oznacza,
że jesteś mądry, ponieważ zrozumiałeś, że jeśli żyjesz w stanie przyjemności tak intensywnej,
iż pozwala ci ona dawać to poczucie innym wokół, masz dość siły, by przeciwstawić się
dowolnie trudnemu problemowi na swojej drodze.

210

DZIEWIĄTY EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY
Zadbanie o własną witalność jest sprawą kluczową. Jeśli nie dbasz o swoje ciało, trudniej ci cieszyć
się pozytywnymi emocjami. Wbrew powszechnemu przekonaniu, brak ruchu nie oszczędza energii.
System nerwowy człowieka potrzebuje ruchu, by mieć energię. Kiedy się poruszasz, przez twój
organizm przepływa zwiększona ilość tlenu i fizyczny poziom zdrowia wytwarza emocjonalne
poczucie witalności, które pomaga ci zwalczyć dosłownie każdy życiowy problem.

211

DZIESIĄTY EMOCJONALNY SKŁADNIK SIŁY
Nie znam bogatszych emocji niż poczucie wkładu w życie innych. Nie znam w życiu większego
bogactwa niż poczucie, że to, kim jesteś, co powiedziałeś i co zrobiłeś, dało korzyść nie tylko tobie
samemu, lecz w taki czy inny sposób wzbogaciło doświadczenie innych ludzi. Sekretem życia jest
dawanie.

212

Przez kolejne dwa dni, ilekroć odczujesz obezwładniające cię emocje, pamiętaj, by przysłuchać się
wiadomościom, które ci przekazują. Wykorzystaj dziesięć emocjonalnych składników siły jako
antidotum. Wykorzystaj rozwiązania, które zawarte są w każdej „negatywnej" emocji.

Część ósma

Podejmij dziesięciodniowe wyzwanie

Wyzwanie dla umysłu i nadrzędny system oceny

,, Umysł ludzki sięgający do poziomu nowej idei nigdy nie cofa się do poprzednich wymiarów.

- O1iver Wendell Holmes

213

Oznaką prawdziwego mistrza jest konsekwencja. W końcu kto chce osiągnąć dobre wyniki tylko
raz? Kto chce czuć się wspaniale tylko przez chwilę i jedynie od czasu do czasu uzyskać maksi-
mum własnych możliwości? Chcemy konsekwentnie doświadczać wszystkich emocji, które
czynią życie wartym zachodu.
Jak więc wyrobić w sobie tę konsekwencję? Wszystko opiera się o twoje nawyki. Nie wystarczy
wiedzieć, co robić. Musisz to zrobić.

214

Ten sam rodzaj myślenia, który doprowadził nas do obecnej pozycji, z pewnością nie zabierze
nas tam, dokąd chcemy
dojść. Zmiana jest naszym największym sojusznikiem, jednak tak wielu jej się opiera. Jednostki,
przedsiębiorstwa i całe społeczeństwa usprawiedliwiają stosowane przez siebie strategie działania,
wskazując na sukces, którym obecnie się cieszą. A przecież dla stworzenia kolejnego, wyższego
poziomu sukcesu osobistego i zawodowego może być niezbędne zupełnie nowe podejście.

215

Czy kupiłbyś nowe ferrari tylko po to, by stało w garażu? Czy kupiłbyś komputer najnowszej
generacji tylko po to, by schować go do szafy?
Jestem pewien, że w obydwu wypadkach twoja odpowiedź to zdecydowane nie. A więc czy warto
byłoby przeczytać tę książkę i nie użyć nigdy zawartych w niej skutecznych narzędzi i metod?
Przypuszczam, że nie. Dlatego właśnie w tej części proponuję ci prosty plan działania, który pozwoli
przełamać ograniczające cię wzorce myślenia, odczuwania i zachowania oraz pokaże ci, jak w
jednej chwili wykorzystać nowe, umacniające strategie, których nauczyłeś się do tej pory.
Gwarantuję, że jeśli zastosujesz ten plan co do szczegółu, będziesz mógł konsekwentnie
doświadczać nowych wzorców emocjonalnych!

216

Tak, to prawda. Nie potrafimy panować nad wiatrem, deszczem i innymi siłami przyrody. Ale
możemy ustawić nasze żagle tak, by wiatr popychał nas w pożądanym kierunku.

217

Każdy człowiek sukcesu, którego znam, posiada umiejętność zachowania spokoju i skupienia nawet
w największej nawałnicy emocjonalnych „burz". Jak można to osiągnąć? Odkryłem, że niemal
wszyscy ludzie sukcesu kierują się jedną podstawową regułą: Nigdy nie wolno poświęcać więcej
niż dziesięć procent własnego czasu samemu problemowi. A pozostałe dziewięćdziesiąt procent
należy przeznaczyć na wynajdywanie rozwiązań tego problemu.

218

Jak możesz przejąć natychmiast kontrolę nad własnymi wzorcami emocjonalnymi i umysłowymi?
Za chwilę poznasz jedną z najskuteczniejszych strategii, mieszankę optymizmu i realizmu. Wiele
lat temu pozytywne myślenie nie znajdowało się wysoko na liście moich priorytetów. Sądziłem,
że nie godząc się na postrzeganie rzeczy lepszymi, niż rzeczywiście są zachowuję się mądrze i
roztropnie.
Prawda jest jednak inna: życie wymaga równowagi. Jeśli nie chcemy dostrzegać chwastów, które
zakorzeniają się w naszym ogrodzie, nasze złudzenia z pewnością nas zniszczą. Jednak równie
niszczące jest postrzeganie naszego ogrodu jako całkowicie opanowanego przez chwasty. Liderzy
kroczą drogą równowagi.
1. Postrzegaj sytuacje taką, jaka jest (nie próbuj dowodzić, że jest gorsza).
2. Odmaluj sytuacje w różowych barwach.
3. Dostosuj sytuację do skonstruowanego obrazu!

219

Najważniejszym krokiem w odchwaszczeniu ogrodu naszego życia jest przełamanie
ograniczających wzorców. A najlepszym sposobem na osiągnięcie tego jest przyjęcie
dziesięciodniowego wyzwania, dzięki któremu zaczniemy świadomie kontrolować własne myśli.
Proces ten daje ci wspaniałą okazję wyeliminowania negatywnych, destrukcyjnych wzorców.
A oto na czym polega wyzwanie: Przez kolejnych dziesięć dni poczynając od dzisiaj świadomie
kontroluj wszystkie swoje władze emocjonalne i umysłowe. Postanów w tej właśnie chwili, że nie
będziesz oddawał się żadnym bezużytecznym myślom przez dziesięć kolejnych dni.

220

DZIESIĘCIODNIOWE WYZWANIE
Witam u progu doświadczenia, którego nigdy wcześniej nie przeżyłeś. To będzie dziesięć dni
takich jak nigdy przedtem.
Oto reguły gry:
1. W ciągu najbliższych dziesięciu dni nie dopuszczaj do siebie żadnych bezproduktywnych myśli
ani uczuć. Nie pozwalaj sobie na zadawanie odbierających ci siły pytań ani też stosowanie osła-
biających twoją witalność słów i metafor.
2. Kiedy złapiesz się na tym, że koncentrujesz się na czymkolwiek negatywnym, natychmiast
wykorzystaj którąkolwiek z technik, których nauczyłeś się dotychczas. Jako pierwszą broń stosuj
przede wszystkim pytania pomagające ci rozwiązywać problemy.
3. W ciągu tych dziesięciu dni nastawiaj się na sukces, zadając sobie pytania poranne.

221

DZIESIĘCIODNIOWE WYZWANIE (ciąg dalszy)
4. Przez najbliższe dziesięć dni skupiaj się wyłącznie na rozwiązaniach, a nie na problemach. W
chwili gdy dostrzeżesz możliwość pojawienia się jakiegokolwiek problemu, zacznij natychmiast
zastanawiać się nad jego rozwiązaniem.
5. Jeśli złapiesz się na bezproduktywnych myślach i uczuciach, nie potępiaj się za to. Nie stanowi
to żadnego problemu, pod warunkiem, że natychmiast zmienisz swoje nastawienie. Gdyby jednak
miało się okazać, że będziesz się skupiał nad czymś negatywnym przez dłuższy czas, musisz
odczekać do kolejnego ranka i zacząć dziesięciodniowy cykl od początku.

222

Czy gotów jesteś przyjąć zupełnie nowe podejście do życia? Nie zaczynaj tego dziesięciodniowego
wyzwania, jeśli nie jesteś całkiem pewien, że zamierzasz żyć zgodnie z jego regułami przez cały czas.
To nie jest wyzwanie dla ludzi słabego ducha. Służy ono tylko tym, co naprawdę chcą warunkować
własny system nerwowy dla osiągnięcia nowych, umacniających wzorców emocjonalnych, które
pozwolą im odnieść sukcesy. To wyzwanie dla tych, którzy rzeczywiście chcą zmienić dotychczas
nabytą wiedzę -NWA, pytania, Słownik Transformacji, metafory, zmiana przedmiotu skupienia i
fizjologii - w jeden ze stałych elementów codziennego życia.

223

W jaki sposób zyskać dodatkową motywację do działania, która zapewni, że przez dziesięć dni nie
złamiesz reguł wyzwania? Powiedz przyjaciołom, rodzinie i współpracownikom, co robisz, i
poproś ich o wsparcie. Albo jeszcze lepiej, znajdź partnera, który będzie chciał podjąć
dziesięciodniowe wyzwanie razem z tobą
Dobrym pomysłem jest również prowadzenie dokładnego dziennika przez cały czas
dziesięciodniowego wyzwania. Zapisując, jak skutecznie radzisz sobie z nieproduktywnymi
wzorcami, będziesz tworzył bezcenną mapę, która w przyszłości przyda się, ilekroć zaczniesz
zbaczać z kursu.

224

Wiele lat temu uzależniłem się od nawyku, który okazał się jednym z najcenniejszych w moim
życiu: czytanie przez co najmniej pół godziny dziennie. Jeden z moich nauczycieli, Jim Rohn,
przekonał mnie, że czytanie czegoś wartościowego, czegoś, co odżywia i uczy, jest ważniejsze niż
jedzenie. „Możesz zapomnieć o posiłku, ale nie zapominaj o lekturze" - mówił.
Tak więc gdy podejmujesz dziesięciodniowe wyzwanie i oczyszczasz swój system nerwowy,
odżywiaj go lekturą, która nauczy cię czegoś wartościowego i pozwoli opracować strategie dla
nowego stylu życia. Pamiętaj: lektura czyni lidera.

225

Jakie korzyści da ci dziesięciodniowe wyzwanie?
1. Uświadomi ci wyraźnie, które twoje najczęstsze wzorce umysłowe są szkodliwe.
2. Zmusi cię do znalezienia umacniającego wyjścia alternatywnego.
3. Da ci wielką wiarę w siebie, ilekroć przejmiesz kontrolę nad własnym procesem myślowym i
zmienisz sytuację na własną korzyść.
4. Najważniejsze jednak jest to, że dzięki dziesięciodniowemu wyzwaniu wytworzysz w sobie nowe
nawyki i nowe oczekiwania, które pozwolą ci w pełni czerpać z życiowego bogactwa.
Sukces jest procesem i bierze się z szeregu drobnych posunięć. Ćwiczenie to pozwoli ci zostawić
za sobą stare wzorce, nabrać sił dzięki nowym i ruszyć do przodu z niespotykaną wcześniej siłą.

226

Czy to tylko dziesięciodniowe ćwiczenie? Oczywiście nie. Nie musisz wracać do starych,
negatywnych wzorców, jeśli tego nie chcesz. Ćwiczenie to bowiem daje ci możliwość
„uzależnienia się" od pozytywnego myślenia na resztę życia.
Jeśli po pozbyciu się wszystkich negatywnych wzorców będziesz chciał do nich wrócić, wróć
najpierw do mnie. Jednak wierzę, że kiedy dostrzeżesz nowe możliwości, powrót do starych
ograniczeń będzie cię napawał wstrętem. Pamiętaj, że jeśli zdarzy ci się zboczyć z drogi, wiesz, jak

wykorzystać wiele strategii i technik, które z powrotem zawiodą cię na właściwy szlak. 1 to w
jednej chwili.
Najbardziej lubię odkrywać tajemnicę ludzkich zachowań i dawać innym rozwiązania, które
prawdziwie i trwale odmienia ich życie. Sięgam głęboko, by odkryć główne czynniki zmiany -
przekonania ogólne, metafory i tak dalej. Codziennie odgrywam rolę Sherlocka Holmesa, składając
porozrzucane kawałki układanki ludzkich emocji.
Niektóre fakty w tym poszukiwaniu są tak oczywiste, jak dymiąca lufa pistoletu. Jednak inne są
trudniejsze do odkrycia i wymaga to wielu poszukiwań. Ale w końcu wszystko sprowadza się do
określonych elementów kluczowych. Ludzie różnią się między sobą sposobem rozumowania. To, jak
podejmują decyzje o znaczeniu poszczególnych wydarzeń oraz o koniecznych do wykonania
działaniach, nazywam nadrzędnym systemem oceny.

228

Wielkie znaczenie zrozumienia ludzkich zachowań dobrze ilustruje następująca historia. Wyobraź
sobie człowieka stojącego nad brzegiem rzeki. Nagle słyszy on wołanie o pomoc i dostrzega
tonącego. Skacze do wody i ratuje go. Kiedy próbuje złapać oddech, słyszy kolejne rozpaczliwe
wołanie. Znów skacze do wody i tym razem ratuje dwoje ludzi. Zanim jednak ma czas, by zrozumieć,
co się stało, słyszy kolejne cztery wołania o pomoc.
Resztę dnia spędza, wyciągając z wody kolejne ofiary, jedną po drugiej. A gdyby poszedł kawałek w
górę rzeki, odkryłby z pewnością dlaczego wszyscy ci ludzie wpadają do wody.
Jak wielu wysiłków zaoszczędziłbyś sobie, zajmując się przyczynami problemów, a nie ich
skutkami'?

229

Kiedy zrozumiesz, jak działa system nadrzędny, zyskasz lepsze możliwości wpływu na zachowania
własne i innych. Sposób, w jaki oceniasz problemy i możliwości życiowe, jest dokładnie opisany
przez naukowców. Zrozumienie komponentów systemu podejmowania decyzji pomoże ci nie
tylko zrozumieć własne zachowanie, ale również przewidzieć, co będzie cię odpychało, a co
ciągnęło ku sobie. Jak za chwilę się przekonasz, pięć elementów wpływa na każdą dokonywaną
przez ciebie ocenę i podejmowany wybór - od zestawu dań na obiad po zawarcie bądź niezawarcie
małżeństwa.
W każdym z nas elementy te łączą się w unikalną kombinację i właśnie dlatego życie każdego z
nas jest wyjątkowe.
Czyż nie byłoby wspaniale zrozumieć zachowanie ludzkie tak, aby móc natychmiast naprawiać
wszelkie zerwane więzy? Zwłaszcza w małżeństwie ważne jest rozumienie codziennych stresów i
wzajemnych zachowań, aby można było podtrzymywać i wzmacniać więź, która kiedyś was
połączyła. Jeśli współmałżonek odczuwa stresy związane z pracą i swoim zachowaniem daje upust
frustracjom, nie znaczy to, że małżeństwo się skończyło. Ale z pewnością znaczy, że musisz stać się
uważniejszy i bardziej koncentrować się na wspieraniu osoby, którą kochasz. Nie oceniałbyś sytuacji
na giełdzie na podstawie tylko jednego dnia, kiedy indeks spadł o trzydzieści punktów. Dokładnie
tak samo nie da się ocenić charakteru człowieka na podstawie tylko jednego zdarzenia. Ludzie nie
są tacy jak ich zachowanie. Zrozum, co nimi kieruje, a poznasz ich naprawdę.
Pośród rzeczy, których nauczyłem się i które zaobserwowałem podczas badań nad strategiami
i przekonaniami wspólnymi dzisiejszym liderom, z pewnością jedną z najważniejszych jest ta,
że doskonałe oceny tworzą doskonałe życie. Na przykład ci, którzy odnoszą sukcesy finansowe, z
pewnością znają lepsze sposoby oceny potencjalnego ryzyka, zysków i strat. Chociaż wszyscy mamy
mniej więcej taki sam dostęp do informacji, rekiny finansowe osiągają przewagę dzięki lepszemu
systemowi nadrzędnemu, który podpowiada im lepsze rozwiązania. Ludzie znajdujący się w
trwałych związkach doskonale wiedzą jak reagować na stresowe sytuacje partnera. Ludzie
szczęśliwi mają zwykle lepsze i skuteczniejsze sposoby oceny życiowych „problemów". Z

pewnością ucieszy cię wiadomość, że możesz zaoszczędzić sobie lat cierpienia, wzorując się na
strategiach tych spośród nas, którzy już odnoszą sukcesy.

232

Jeśli nie przejmiemy kontroli nad własnymi procesami oceny, mogą nas one wprowadzić na
drogę kwestionowania naszych umiejętności i możliwości. Wyobraź sobie, że grasz w tenisa i
właśnie kiepsko zaserwowałeś. Jak się zachowasz? Bardzo często ludzie zaczynają w takich
sytuacjach czynić uogólnienia, które odbierają im siły. Stwierdzenie: „Co za okropny serw!",
zmienia się w: „Nie mógłbym dzisiaj grać o własne życie!" Nie daj się złapać w tę pułapkę
samozniszczenia!
Przypomnij sobie w tej chwili co najmniej jedną sytuację, w której przesadziłeś z negatywną
oceną. Czy dotyczyło to twojego małżeństwa? pracy? możliwości fizycznych? zdolności?
Postanów przełamać ten negatywny wzorzec. Kiedy pojawi się następnym razem, wrzaśnij:
„Wynocha!", i skup się na tym, co chcesz osiągnąć. Zobaczysz, jak wiele dzięki temu się zmieni!
Wspólną cechą ludzi sukcesu jest to, że wszyscy oni potrafią dokonywać doskonałych ocen.
Gwiazda hokeja Wayne Gretzky nie jest tu żadnym wyjątkiem. Czy jest największy, najsilniejszy,
najgrubszy w lidze? Sam przyznaje, że nie.
Kiedy spytałem go o źródło jego nieprawdopodobnej skuteczności, powiedział, że podczas gdy
większość graczy jedzie tam, gdzie jest krążek, on sam zmierza w kierunku, w którym krą-
żek się porusza. Jego umiejętność przewidywania - szybkości i kierunku ruchu krążka oraz
strategii i determinacji innych zawodników - pozwala mu umieścić się na najlepszej pozycji do
zdobycia punktu.
Czy potrafisz dostrzec, jak bardzo zmieniłaby się twoja obecna sytuacja, gdybyś mógł choć trochę
przewidzieć bieg wydarzeń?

234

Czy znalazłeś się kiedyś w sytuacji, gdy czyjeś słowa doprowadziły cię do łez, chociaż innym
razem te same słowa wywołałyby twój śmiech? Najprawdopodobniej reakcja ta daje się
wytłumaczyć stanem emocjonalnym, w którym wtedy się znajdowałeś. Stan umysłowy czy
emocjonalny jest pierwszym elementem systemu nadrzędnego.
Jeśli znajdujesz się w stanie wiary w siebie i pozytywnych oczekiwań, podejmowane przez
ciebie decyzje są zupełnie różne od tych, które podejmujesz kierowany strachem i poczu-
ciem bezradności. Podczas gdy w jednych sytuacjach ostrożność jest wskazana, w innych może
cię obezwładnić. Dlatego w chwilach podejmowania decyzji i oceny znaczenia poszczególnych
wydarzeń powinieneś znajdować się w stanie kreatywnym raczej niż nastawionym na
przetrwanie.

235

Pytania są drugim elementem systemu nadrzędnego. Zanim zrobisz cokolwiek, musisz dokonać
oceny: „Co to dla mnie znaczy? Co muszę w tej sytuacji zrobić, by uniknąć cierpienia lub zyskać
przyjemność?"
Fakt, czy podejmiesz jakiekolwiek działania, czy pozostaniesz bezczynny, w dużej mierze
zależy od pytań, jakie sobie zadajesz. Czy kiedy masz się z kimś umówić na randkę, bezustan-
nie dręczysz się pytaniami: „A co jeśli mnie ten ktoś odrzuci albo obrazi się, kiedy zaproponuję
spotkanie?" Jeśli tak, najprawdopodobniej doprowadzisz się do dokonania serii ocen, które każą
ci stracić tę szansę. Jeśli jednak zadasz sobie pytania typu: „Czy nie byłoby wspaniale poznać tę
osobę? Ile radości zyskam zbliżając się do niej?", to z pewnością uchwycisz właściwy moment.

236

Wszyscy chcemy odczuwać więcej przyjemności i mniej bólu, jednak każdy z nas nauczył się inaczej
oceniać, co prowadzi do przyjemności, a co powoduje ból. W rezultacie każdy z nas ceni so-bie
pewne emocje wyżej niż inne. Na przykład niektórym z nas przyjemność kojarzy się z poczuciem
bezpieczeństwa, podczas gdy inni wiążą ją z przygodą. Twoja hierarchia wartości, trzeci element
systemu nadrzędnego, jest po prostu listą stanów, które we własnym przekonaniu powinieneś
przywoływać (stany przynoszące przyjemność) i tych, których chcesz unikać (ponieważ powodują
ból). Każda twoja decyzja kierowana jest podświadomym dążeniem do przyjemności i unikaniem
cierpienia. Jeśli na przykład cenisz sobie miłość, ale za wszelką cenę chcesz unikać konfliktów, czy
wpłynie to na twoją uczciwość w kontaktach z partnerem?

234

Czwartym elementem systemu nadrzędnego są przekonania.
Przekonania ogólne warunkują twoje oczekiwania wobec samego siebie, innych ludzi i całego
życia. Często decydują one o tym, co w ogóle poddajesz ocenie. Specjalną kategorią przekonań są
reguły. Mówią ci one, co musi się zdarzyć, abyś poczuł, że zrealizowane zostały twoje wartości.
Niektórzy ludzie wierzą na przykład, że jeśli ktoś ich kocha, nigdy nie podnosi głosu w rozmowie
z nimi. Reguła ta spowoduje, że człowiek taki oceni podniesiony głos jako dowód braku miłości,
nawet jeśli jest to ocena nie mająca potwierdzenia w faktach.
Czy potrafisz wskazać regułę lub inne przekonanie, którym kierujesz się w swoim związku? Czy
pomogła ci, czy też odwrotnie?

238

Jak konstruujemy przekonania? Piątym elementem systemu nadrzędnego są odniesienia -
mieszanina doświadczeń i informacji przechowywanych w gigantycznym segregatorze, jakim jest
twój mózg. To surowiec, którego używasz do konstruowania przekonań, które kierują twoimi
decyzjami. Dysponujesz nieograniczonym doświadczeniem (odniesieniami), na którym
możesz się opierać. Dokonany przez ciebie wybór określi znaczenie, jakie przypisujesz
poszczególnym doświadczeniom, ukształtuje twoje odczucia w związku z tymi doświadczeniami
oraz zadecyduje, jakie działania podejmiesz.
Zastanówmy się nad jednym tylko przykładem wielkiego znaczenia odniesień. Czy potrafisz
wyobrazić sobie różnicę między zachowaniami człowieka, który dorastał w przekonaniu, że jest
ciągle wykorzystywany, a zachowaniami kogoś, kto wychowywał się w bezgranicznej miłości?
Jak wpłynęłoby to na oceny ludzi, życia i możliwości?

239

Aby zachęcić cię do zastanawiania się nad zasadą działania systemu nadrzędnego, zadam ci
pytanie: Jakie jest twoje najcenniejsze wspomnienie?
Co zrobiłbyś, by odpowiedzieć na to pytanie? Najprawdopodobniej pierwszym krokiem byłoby
powtórzenie pytania. Potem pewnie sięgnąłbyś do swoich odniesień, by spośród milionów do-
świadczeń wybrać to jedno.
Ale może nie chciałeś wskazać na jedno wspomnienie, ponieważ kierujesz się przekonaniem, że
wszystkie życiowe doświadczenia są cenne i wybór jednego tylko ubliżałby innym. A może masz
kłopoty z przypomnieniem sobie nie tylko najcenniejszego doświadczenia z przeszłości, ale w
ogóle czegokolwiek, ponieważ uczucia, które kojarzysz z „odgrzebywaniem przeszłości", są dla
ciebie wartościami unikanymi.

Czy potrafisz wskazać, w jaki sposób system nadrzędny określa nie tylko, co i jak oceniasz,
ale nawet i to, co chcesz ocenić?

240

Co tworzy mistrzostwo? Mistrzowie to niezmiennie ci, którzy dysponują większą niż inni ludzie
ilością odniesień do przyczyn sukcesu i frustracji w danej dziedzinie życia. Każdy dzień niesie nowe
możliwości zebrania odniesień, które wspierają nasze przekonania, precyzują wartości, każą zadawać
nowe pytania i mogą popchnąć nas w pożądanym kierunku.

241

Możesz w jednej chwili dokonać całościowych zmian, które wpłyną na twoje uczucia i sposób
działania w wielu dziedzinach życia jednocześnie. Jak? Wystarczy zmienić ustawienie
któregokolwiek z pięciu elementów systemu nadrzędnego.
Na przykład zamiast nastawiać się, by inaczej reagować na odrzucenie przez innych, możesz przyjąć
nowe przekonanie ogólne, jak choćby: „Ja jestem źródłem wszystkich moich emocji. Nikt i nic
oprócz mnie samego nie może zmienić mojego samopoczucia. Jeśli dostrzegę u siebie jakąkolwiek
reakcję niepożądaną mogę ją zmienić w jednej chwili."
Czy rozumiesz, jak przekonanie to wpłynęłoby na twoje życie, gdybyś przyjął je za własne?
Wyeliminowałoby ono nie tylko poczucie odrzucenia, lecz również poczucie strachu i niedostosowa-
nia. W jednej chwili stajesz się panem swojego przeznaczenia.

242

Innym sposobem natychmiastowego przełamania lęku i poczucia niedostosowania jest zmiana
hierarchii wartości, na przykład przesunięcie wdzięczności i wkładu w życie innych na pierwszą
pozycję. Wtedy, jeśli ktoś cię odrzuci, nie będzie to miało dla ciebie znaczenia. Zamiast skupiać
się na wynajdowaniu własnych niedociągnięć, skoncentrujesz się na znalezieniu sposobów, które
w nowej sytuacji nadal pozwolą ci pomóc drugiemu człowiekowi. Albo będziesz tak wdzięczny
życiu, że poczucie odrzucenia po prostu nie będzie miało na ciebie wpływu. Nie będziesz nawet
postrzegał żadnej sytuacji w kategoriach odrzucenia czy akceptacji. Emocje te sprawią bowiem,
że będziesz przepełniony poczuciem radości i powiązania z innymi ludźmi.
Wystarczy zmienić którykolwiek z pięciu elementów systemu nadrzędnego, aby w jednej chwili
odmienić dowolny aspekt życia.

243

Czy kiedykolwiek miałeś kłopoty z dotrzymaniem danego sobie słowa w najprostszej nawet
sprawie, jak choćby regularna gimnastyka? Najprawdopodobniej zbytnio komplikowałeś sobie
wtedy życie, skupiając się na dziesiątkach rzeczy, które musisz w związku z tą sprawą zrobić.
Mówiłeś sobie, że to zbyt wiele zachodu: musisz dojechać na miejsce, zaparkować samochód,
dojść do szatni, znaleźć wolną szafkę, przebrać się, zacząć ćwiczyć, potem wziąć prysznic i tak
dalej.
A przecież kiedy myślisz o rzeczach, które są łatwe, zupełnie inaczej postrzegasz czynności
niezbędne do ich wykonania. Chcesz coś zjeść? śaden problem. Na plażę? W jednej chwili! Co
trzeba zrobić? Po prostu wsiąść do samochodu i pojechać!
Różnica nie polega na rodzaju samego zadania, ale na sposobie, w jaki każde z tych zadań
oceniasz. Zmień system oceny, a natychmiast zmienisz całe swoje życie!

Część dziewiąta

Twój życiowy kompas

Wartości i reguły

„ Wszystkie wspaniałe rezultaty, jakie kiedykolwiek osiągnął człowiek, możliwe były dzięki temu,

iż uwierzył, że coś w nim samym jest wyższego nad zewnętrzne okoliczności. "

- Bruce Barton

244

Jeśli chcemy najgłębszego życiowego spełnienia, możemy osiągnąć je tylko w jeden sposób:
decydując, czego pożądamy w życiu najbardziej -jakie są nasze najwyższe wartości -oraz
postanawiając, że każdy dzień przeżyjemy w zgodzie z tą naszą decyzją.

245

Kim są powszechnie podziwiani w naszej kulturze ludzie? Czyż nie są to ci, którzy niewzruszenie
trzymają się własnych wartości, którzy nie tylko je głoszą lecz również żyją zgodnie z nimi?
Wszyscy szanujemy ludzi, którzy potrafią bronić tego, w co wierzą, nawet jeśli nie
zgadzamy się z ich pojęciem o tym, co dobre, a co złe. śycie ludzi, dla których filozofia i
działanie są zawsze tym samym, niesie w sobie niezaprzeczalną siłę.
Uczyń taką spójność swoim celem. Czy któraś z rzeczy, które obecnie robisz, nie jest zgodna z
czymś, w co wierzysz? Jeśli tak, natychmiast podejmij działania, by to poprawić. Zastanów się, ja-
ka wartość jest najważniejsza w twoim życiu i w jaki sposób cię umacnia?

246

W filmie Stand and Deliver Jaime Escalante niezbicie udowadnia, jak wielką siłą dysponują ci,
którzy dokładnie wiedzą, co jest dla nich najważniejsze, czego będą bronić za wszelką cenę.
Przekazał on uczniom pasję uczenia się nie dzięki lekcjom, lecz dając im przykład. Uczył pokolenie
uznane za stracone i nauczył nie tylko, jak rozwiązać test z rachunków (czego wcześniej z pew-
nością by nie zrobili), lecz również jak cenić się nawzajem, jak szanować swoją latynoską
spuściznę. Dał im siłę pozwalającą uczyć się, jak na zawsze odmienić własne życie. Jego całkowite
poświęcenie się wielkim ideom odmieniło tych młodych ludzi.
Co ty mógłbyś osiągnąć, gdybyś całkowicie poświęcił się swojej najwyższej życiowej wartości?

247

Jeśli miłość, sukces lub uczciwość są dla ciebie ważne, stanowią one część twojego systemu
wartości. Wartość jest stanem emocjonalnym, którego we własnym przekonaniu koniecznie
musisz doświadczać (ponieważ wierzysz, że niesie to ze sobą przyjemność) albo unikać
(ponieważ łączysz z nim cierpienie).
Wszystkie nasze decyzje motywowane są tymi przekonaniami. W jaki sposób podejmowane
działanie przybliży nas w kierunku wartości przyjemnych? Czy pomoże nam uniknąć wartości
nieprzyjemnych albo przynajmniej odsunąć je od siebie?
Które z przyjemnych emocji są dla ciebie najważniejsze? Których przykrych emocji najbardziej
pragniesz uniknąć?

248

Wartości przyjemne znane są też jako wartości przyciągane. Mieszczą się w nich takie emocje, jak
miłość, radość, wolność, bezpieczeństwo, pasja i spokój umysłu.
Wartości nieprzyjemne (na przykład poczucie odrzucenia, depresja, samotność) znane są też jako
wartości odpychane. Kiedy podejmujemy decyzję, bierzemy pod uwagę fakt, czy konsekwencją
naszego działania będą stany przyjemne, czy też nieprzyjemne.
W ciągu kilku najbliższych dni zaczniesz nie tylko jasno określać stany emocjonalne wpływające na
twoje decyzje, lecz również hierarchię ich ważności. Możesz na przykład cenić sobie i bezpie-
czeństwo, i przygodę. Ustalenie, co z nich jest dla ciebie ważniejsze, pomoże ci skuteczniej
podejmować decyzje prowadzące do osiągnięcia szczęścia.

249

Obok wartości przyciąganych i wartości odpychanych są jeszcze wartości docelowe i wartości
pośrednie.
Możesz na przykład cenić swój samochód, ale jest on tylko środkiem do osiągnięcia jakiegoś
celu. I odwrotnie, docelową wartością może być dla ciebie stan emocjonalny taki jak ekscy-
tacja (pontiac), prestiż (mercedes) lub bezpieczeństwo (volvo).
Pamiętaj, że potrzeba spełnienia wartości docelowych jest główną siłą kierującą podejmowanymi
przez nas decyzjami. Niestety, ludzie często podejmują decyzje z chęci osiągnięcia wartości
(celów) pośrednich, a nie udaje im się osiągnąć najważniejszego: wartości docelowych, czyli
głównej siły emocjonalnej.

250

Czy znalazłeś się kiedyś w sytuacji, gdy powiedziałeś sobie: „Muszę się z kimś związać!", a później,
kiedy już to nastąpiło, zrozumiałeś, że nie chcesz tego związku? Powodem był z pewnością fakt,
że związek potrzebny był ci tylko jako środek do osiągnięcia celu. Tak naprawdę chciałeś czegoś, co
związek ten miał ci w twoim przekonaniu dać: docelowe wartości typu miłość, przyjaźń, intymność.
Tymczasem same związki nie muszą automatycznie do tych wartości prowadzić. Powinieneś więc
wiedzieć, że wartości właśnie są twoim prawdziwym celem, i konsekwentnie ich poszukiwać.
Pamiętaj, że osiągnięcie celów pośrednich (pieniądze, stanowisko, tytuł, dzieci, związki) nie
gwarantuje ci szczęścia. Tak długo, jak długo nie zaczniesz żyć w całkowitej zgodzie z twoimi
najgłębszymi wartościami (docelowymi), nie osiągniesz prawdziwego spełnienia, nawet jeśli
odniesiesz sukcesy.

251

Choć jest wiele stanów emocjonalnych, które uznajemy za nasze wartości, niektóre z nich są nam
droższe niż inne. Te, dla których osiągnięcia zrobimy najwięcej, to, jak pamiętamy, wartości
przyciągane: miłość, sukces, swoboda, intymność, bezpieczeństwo, przygoda, siła, pasja,
komfort, zdrowie.
Teraz, gdy określiłeś już swoje wartości, możesz sięgnąć głębiej i odkryć hierarchię, w jaką
się układają. Którą z wyliczonych wartości cenisz najwyżej?
Poświęć chwilę, by uporządkować te wartości, od najważniejszej począwszy. Przypisz każdej
odpowiednią pozycję od pierwszej do dziesiątej:

Wartość

Pozycja

Wartość

Pozycja

Miłość

Przygoda

Sukces

Siła

Swoboda

Pasja

Intymność

Komfort

Bezpieczeństwo

Zdrowie

252

Podobnie jak w przypadku wartości przyciąganych, mamy też hierarchię stanów, których za
wszelką cenę chcemy unikać.
Niektóre z najczęściej wymienianych wartości odpychanych to: odrzucenie, złość, samotność,
depresja, niepowodzenie, poniżenie i wina.
Uporządkuj teraz te wartości, nadając im numery od jednego do ośmiu, przy czym pierwsza to
wartość, której chciałbyś unikać najbardziej.

Wartość

Pozycja

Wartość

Pozycja

Odrzucenie

Depresja

Złość

Niepowodzenie

Frustracja

Poniżenie

Samotność

Wina

253

Gdybym zaproponował ci akrobację w powietrzu, czy przyjąłbyś zaproszenie? Zależałoby to między
innymi od dynamiki twojej hierarchii wartości. Jeśli na przykład na pierwszym miejscu twoich
przyciąganych wartości jest bezpieczeństwo, a twoją najbardziej odpychaną wartością jest strach,
pewnie odmówiłbyś zdecydowanie.
Jednak jeśli na pierwszej pozycji twoich wartości odpychanych znajduje się odrzucenie, a ty byłbyś
przekonany, że twoi przyjaciele odrzucacie, jeśli nie przyjmiesz mojej propozycji? Ponieważ ludzie
skłonni są zrobić o wiele więcej dla uniknięcia cierpienia niż dla zyskania przyjemności, potrzeba
uniknięcia odrzucenia mogłaby przeważyć nad chęcią zachowania bezpieczeństwa.
Czy kiedykolwiek czułeś, że jedna wartość każe ci coś zrobić, a inna powstrzymuje przed tym?
Podejmowanie decyzji to nic innego jak rachunek wartości.

254

Jednym z najważniejszych powodów, dla których powinieneś jasno określić własną hierarchię
wartości, jest konieczność odkrycia ewentualnych konfliktów wartości, które mogą znacznie
hamować twoje działania. Czy potrafisz wyjaśnić, jaki konflikt powstaje, kiedy twoją
najważniejszą wartością przyciąganą jest sukces, a na pierwszym miejscu listy wartości odpychanych
znajduje się odrzucenie? Próby osiągnięcia przyjemności sukcesu bez ryzykowania przykrości
związanej z odrzuceniem nie mogą się udać! W takiej sytuacji sabotowałbyś
najprawdopodobniej każdy swój sukces, zanim jeszcze byś go osiągnął, ponieważ strach przed
odrzuceniem nie pozwalałby ci podejmować ryzyka niezbędnego do osiągnięcia jakichkolwiek
znaczących sukcesów.
Rozwiązanie, które proponuję ci w tej książce, to dwustopniowy proces świadomego
podejmowania decyzji.

255

ETAP 1A: ŚWIADOMOŚĆ WARTOŚCI
Jeśli chcesz odkryć własne wartości przyciągane, wystarczy, byś zadał sobie pytanie: Co jest dla
mnie najważniejsze w życiu?
Zastanów się dobrze nad odpowiedzią i pamiętaj, że chcesz odkryć własne wartości końcowe,
stany emocjonalne, których pożądasz najbardziej.
Po sporządzeniu listy wartości przyciąganych uporządkuj je według ważności, na przykład numer
1 na liście to stan, którego pożądasz bardziej niż wszystkich innych, i tak dalej.

256

ETAP IB: ŚWIADOMOŚĆ WARTOŚCI
Aby odkryć własne wartości odpychane, zadaj sobie pytanie: Jakich emocji chcę za wszelką cenę
unikać w moim życiu? Zastanów się, dla uniknięcia których odczuć zrobiłbyś niemal wszystko.
Po sporządzeniu listy wartości odpychanych uporządkuj je według ważności, to jest na pierwszym
miejscu listy umieść emocję, której chcesz unikać najbardziej (największy potencjalny ból), i tak
dalej.

257

ETAP 2: ŚWIADOMOŚĆ DECYZJI
Odkrywając hierarchię własnych wartości, odkryłeś, jakie priorytety zostały uwarunkowane w
twojej świadomości. Dowiedziałeś się, jaki system przyjemności i bólu kieruje twoimi działa-
niami. Jednak jeśli chcesz odegrać aktywną rolę w kształtowaniu własnego życia, nawet jeśli
trzeba byłoby zacząć wszystko od początku, musisz powziąć kilka nowych decyzji już
dzisiaj. Odpowiedz na pytania:
1. Jakie muszą być moje wartości, aby mogły stworzyć moje ostateczne przeznaczenie, abym
mógł stać się najlepszy, jak możliwe, abym w jak największym stopniu mógł panować nad
własnym życiem?
2. Jakie wartości muszę dodać do mojej listy?

258

Co osiągnąłeś dzięki odkryciu własnej hierarchii wartości? Czy nie jest to tylko garstka słów na
kawałku papieru?
Odpowiedź brzmi tak -jeśli nie nastawisz się do wykorzystywania tych wartości jako życiowego
kompasu. Jeśli jednak to zrobisz, system wartości pomoże ci żeglować po spokojnych wodach i
unikać wielkich burz, pozwoli obrać kurs wprost na przeznaczenie, które dla siebie wybrałeś.
Zawsze miej tę listę przy sobie. Daj jej kopię przyjaciołom, aby pomogli ci trzymać się obranej drogi.
Oczami wyobraźni zobacz korzyści płynące z życia w zgodzie z tymi wartościami. Zobacz je i
poczuj tak intensywnie, by oczekiwanie emocjonalnej nagrody nastawiło cię do uczynienia z listy
wartości części twojego życia.

259

Co musi się stać, abyś dobrze się czuł? Czy trzeba ci do tego uścisku, seksu, słów uznania i szacunku?
A może miliona dolarów, gry w golfa, pochwały ze strony szefa? Dobrego samochodu? Duchowego
oświecenia? Dobrego towarzystwa? Radości z pięknego zachodu słońca?

Prawda tymczasem brzmi: nic nie musi się stać, abyś poczuł się dobrze. Możesz czuć się
świetnie natychmiast - jeśli to właśnie wybierzesz. W końcu kto, jeśli nie ty sam, uczyni cię
szczęśliwym po spełnieniu wszystkich tych warunków?
Dlaczego więc czekać? Jedyną rzeczą powstrzymującą cię jest twoja własna reguła (przekonanie),
która każe ci wierzyć, że abyś był szczęśliwy, muszą wydarzyć się wszystkie te rzeczy. Odrzuć te
umowne reguły i ciesz się radością na jaką zasługujesz!

260

Jeśli masz zamiar przyjąć jakąkolwiek regułę szczęścia, to przyjmij następującą: Nic nie musi się
wydarzyć, abym czuł się świetnie! Czuję się dobrze, ponieważ żyję! śycie jest darem i to jest
moje szczęście.
Abraham Lincoln powiedział kiedyś: „Większość ludzi jest tak szczęśliwa, jak chce być." Historia
jego życia, podobnie jak historia życia wielu innych ludzi, którzy przezwyciężyli własne tragedie,
przypomina nam o tym, że to my kontrolujemy sytuację.
Przyjmij tę regułę i zdecyduj, że postawisz jak największe wymagania tej jednej jedynej rzeczy, nad
którą masz całkowitą władzę: sobie samemu. Będzie to oznaczać, że postanowiłeś być na tyle
pomysłowy, elastyczny i mądry, by zawsze znaleźć sposób patrzenia na własne życie tak, by
wzbogacać swoje doświadczenia.

261

Skąd masz wiedzieć, czy żyjesz w zgodzie ze swoimi wartościami? Zależy to całkowicie od twoich
reguł, przekonań o tym, co musi się stać, byś odniósł sukces łub poczuł się szczęśliwy i zdrowy.
To tak, jakby w naszym mózgu zasiadała ława przysięgłych złożona z naszych własnych reguł.
Ona właśnie wyrokuje, czy nasze działania spełniły kryteria niezbędne, byśmy mogli zacząć
świętować osiągnięcie jakiejś wartości. Ona postanawia, czy czujemy się dobrze, czy też źle w danej
sytuacji, czy sprawiamy sobie przyjemność, czy ból.

262

Jeśli w życiu nieprzerwanie odczuwamy ból, powinniśmy odpowiedzieć sobie na następujące
pytanie: „Czy moje cierpienie jest wynikiem mojej sytuacji, czy też reguł mówiących mi, jak mam tę
sytuację oceniać? Czy moje złe odczucia w jakikolwiek sposób polepszają sytuację? Jaką regułą
(przekonaniem) muszę się kierować, skoro czuję się źle w tej sytuacji?"
Kluczową sprawą jest analiza naszego systemu reguł i sprawdzenie, czy są one właściwe i
rozsądne. Niektórzy ludzie kierują się regułą że aby czuli się dobrze, ich dzieci muszą dostawać w
szkole najlepsze stopnie, oni sami muszą być najlepsi w pracy, nigdy nie wolno im tracić
równowagi i poddawać się stresom oraz koniecznie muszą zachowywać szczupłą sylwetkę! Czy
możesz sobie wyobrazić, ilu ludzi z takimi regułami czuje się dobrze?
Zbadaj dokładnie własne reguły. Upewnij się, że ci służą!

263

To zaskakujące, jak wielu ludzi wypracowało sobie niezliczone sposoby na złe samopoczucie
(odczuwanie cierpienia) przy kilku zaledwie sposobach na dobre samopoczucie (odczuwanie
przyjemności).
Właśnie w tej chwili zdecyduj o przyjęciu reguły, która pozwoli ci częściej czuć się kochanym. Nie
pozwól, aby twoja reguła w tym względzie brzmiała: „Jestem kochany, tylko jeśli ktoś ciągle
powtarza mi, że mnie kocha... kupuje mi kosztowne prezenty... zabiera mnie w egzotyczne podróże...
ciągle mnie dotyka... skłonny jest robić dla mnie rzeczy, których nienawidzi, tylko po to, aby mnie
uszczęśliwić." Kierując się taką regułą, w oczywisty sposób nie możesz często czuć się kochanym.

Zamiast tego spróbuj prostszej reguły: „Odczuwam miłość, ilekroć myślę o miłości lub wyrażam
miłość i ciepło w kontaktach z ludźmi."

264

Czy reguły, które dzisiaj rządzą twoim życiem, są jeszcze odpowiednie dla tego, kim się stałeś? Czy
trzymasz się reguł, które choć pomagały w przeszłości, dzisiaj cię ranią? Na przykład na
pewnym etapie twojego życia najwłaściwsze mogło być powstrzymywanie się przed okazywaniem
uczuć i zachowanie postawy „twardziela". Ale ta reguła, która pewnie pomagała ci na szkolnym
podwórku, może być bardzo nieskuteczna w tworzeniu trwałego związku z partnerem.
Jeśli jesteś na przykład prawnikiem, bardzo uważaj, by nie przenosić metafor określających twoją
pracę - i powiązanych z nimi reguł - na grunt domowy. Jeśli się przed tym nie ustrzeżesz, będziesz co
rano przesłuchiwał współmałżonka!
Jakich reguł z przeszłości możesz się dzisiaj pozbyć?

265

Skąd wiesz, że odniosłeś sukces? Na jeden z moich kursów uczęszczało dwóch mężczyzn
kierujących się odmiennymi regułami. Jeden z nich zajmował wysokie stanowisko w biznesie i
miał wszelkie powody, by czuć się wspaniale: szczęśliwe małżeństwo, piątka wspaniałych dzieci,
siedmiocyfrowe dochody i ciało wyrzeźbione biegami maratońskimi. A jednak czuł się jak ostatni
nieudacznik. Dlaczego? Miał zupełnie bezsensowne reguły.
Drugi z mężczyzn stanowił zupełne przeciwieństwo. Choć nie miał żadnej z wymienionych
„przewag", był całkiem szczęśliwy. Kiedy spytałem, co musi się stać, by był szczęśliwy,
odpowiedział: „Muszę po prostu obudzić się rano i spojrzeć w dół, by zobaczyć, "że jestem nad
ziemią. Każdy dzień spędzony nad ziemią to wspaniały dzień!"
Który z tych dwóch ludzi odniósł twoim zdaniem większy sukces ?

266

Z pewnością musimy wykorzystywać siłę tkwiącą w celach, w myślach o kuszącej przyszłości, aby
iść naprzód. Jednak musimy też być pewni, że za celami kryją się reguły, które pozwolą nam
być szczęśliwymi, ilekroć tego chcemy.
Co musi się stać, abyś ty poczuł szczęście? sukces? miłość?

267

Skąd wiesz, czy reguła cię obezwładnia i czy w związku z tym musisz ją zmienić? Otóż reguła
odbiera ci siły, jeśli:
1. Nie jest możliwe, by jej sprostać (jeśli kryteria są tak skomplikowane, liczne i sztywne, że nigdy
nie wygrasz gry z życiem).
2. Jeśli o spełnieniu warunku decyduje coś, na co nie masz wpływu (na przykład jak ludzie
muszą reagować na ciebie i twoje słowa, jeśli masz być szczęśliwy).
3. Daje ci tylko kilka sposobów na odczuwanie pozytywnych emocji i mnóstwo sposobów na
odczuwanie negatywnych (czujesz się dobrze tylko wtedy, gdy wszystko wokół dokładnie spełnia
wyliczone warunki, a w każdym innym wypadku czujesz się źle).

268

Od zaraz zacznij panować nad własnymi regułami. Odpowiedz na poniższe pytania
najdokładniej, jak potrafisz:
1. Czego trzeba, abyś poczuł, że odniosłeś sukces?

2. Czego trzeba, byś czuł się kochany? przez dzieci? współmałżonka? rodziców? kogokolwiek,
kto jest dla ciebie ważny?
3. Czego trzeba, byś wierzył w siebie?
4. Czego trzeba, byś czuł się doskonały w dowolnej dziedzinie życia?

269

Każda przykrość, która spotkała cię dotychczas w kontaktach z innymi, wynikała z reguł. Nie czułeś
żalu do człowieka. Nie sam człowiek sprawiał ci przykrość, ale fakt, że złamał on twoje reguły albo
pogwałcił jedno z twoich standardowych przekonań o tym, jak powinien wyglądać świat. Albo też to
ty sam pogwałciłeś jedną z własnych reguł zachowania, myślenia lub odczuwania.
Kiedy następnym razem zdarzy się przykra sytuacja w twoich kontaktach z kimkolwiek,
pamiętaj, że to nie ten człowiek sprawia ci przykrość. Reagujesz po prostu na własne reguły
związane z daną sytuacją. 1 zadaj sobie pytanie: „Co jest ważniejsze: moje reguły czy moje kontakty
z tym człowiekiem?"
Wykorzystaj ten sposób przełamywania wzorca, aby skupić się przede wszystkim na serdecznej
komunikacji, a przekonasz się, jak szybko potrafisz zażegnać każdy konflikt.

270

Nie oczekuj, że ludzie będą stosować się do twoich reguł, jeśli jasno nie powiesz im o nich. Nie
spodziewaj się też, że ktokolwiek będzie przestrzegał twoich reguł, jeśli ty sam nie jesteś skłonny do
kompromisu oraz przestrzegania reguł innych.

Pamiętaj też, że nawet jeśli jasno przedstawiłeś komuś swoje reguły, wciąż mogą się pojawić
nieporozumienia. Dlatego właśnie tak ważna jest nieprzerwana komunikacja. Nigdy nie zakładaj
niczego, gdy idzie o reguły. Rozmawiaj z innymi.

271

Niektóry reguły są silniejsze od innych. Pomyśl o regułach rządzących twoim stosunkiem do
własnego zdrowia, których nigdy nie łamiesz. Jakich słów używasz, by opisać taką
„nienaruszalną" regułę? Wielu ludzi wśród tych słów umieści „nie wolno mi". Jak natomiast
formułujesz regułę, którą czasem łamiesz, choć zawsze później tego żałujesz? Pewnie brzmi ona
na przykład tak: „Niepowinienem jeść niezdrowych pokarmów."
Poznawszy reguły tysięcy ludzi mogę cię zapewnić, że prawie nigdy nie złamiesz reguł, które
wyrażasz za pomocą frazy „nie wolno mi". Często natomiast będziesz łamał reguły
wyrażone za pomocą frazy „nie powinienem". Te pierwsze nazywam regularni progowymi.
W jaki sposób możesz natychmiast zmienić ,,nie powinienem" w „nie wolno mi" i „powinienem" w
„muszę"? Jakie natychmiastowe korzyści ci to przyniesie?

272

Zbyt liczne reguły mogą uczynić życie nieznośnym. Kiedyś oglądałem program telewizyjny, w
którym przedstawiano dwadzieścia rodzin pięcioraczków. Każdemu z rodziców zadano pytanie: „Co
jest dla państwa najważniejsze, żeby nie dać się zwariować?" Niemal w każdej odpowiedzi
powtarzało się stwierdzenie: „Nie wolno narzucać zbyt wielu reguł." Dlaczego? Przy tak licznej
rodzinie nieuniknione jest, że jeśli rządzi nią zbyt wiele reguł, ktoś będzie łamał jedną z nich średnio
co godzinę. A to prowadziłoby do ciągłych stresów.
Czy nie byłoby więc lepiej wybrać kilka reguł, tych najważniejszych, które mają rządzić twoim
związkiem? O jednym mogę cię zapewnić: im mniej reguł w intymnych związkach, tym te związki są
szczęśliwsze.

273

Aha, mam jeszcze dla ciebie regułę: kiedy pracujesz nad regułami swojego nowego życia, baw się
przy tym jak najlepiej! Przekraczaj bariery, rozważaj wszelkie skrajności. Łam stare reguły i wśród
nowych umieść kilka szaleństw Przez całe dotychczasowe życie używałeś reguł, by się
ograniczać i powstrzymywać. Dlaczego nie miałbyś się teraz z nich pośmiać? Może, aby poczuć
miłość, musisz tylko poruszyć małym palcem u ręki? Brzmi dziwacznie, ale w końcu, czy cokolwiek
daje mi prawo decydować, co ma sprawiać ci przyjemność?

Część dziesiąta

Klucz do rozwoju

Tożsamość i odniesi

enia

„ Gdybyśmy wszyscy robili to, co potrafimy robić, zadziwilibyśmy

samych siebie. "

- Thomas A. Edison

274

Co odróżnia cię od wszystkich innych ludzi na całej ziemi? Jednym z najważniejszych źródeł
twojej odrębności są doświadczenia. Wszystko, cokolwiek robiłeś w życiu, zapisane jest nie
tylko w twojej świadomej pamięci, ale również i w systemie nerwowym. Wszystko, cokolwiek
widziałeś, słyszałeś, czego dotknąłeś lub posmakowałeś, jest przechowywane w
gigantycznym katalogu twojego umysłu.
Te świadome i nieświadome wspomnienia nazywamy odniesieniami. Właśnie polegając na tych
doświadczeniach, jesteśmy pewni, w co wierzyć, włącznie z najważniejszymi przekonaniami o
tym, kim jesteśmy i co potrafimy.

275

Jakie doświadczenia wywarły największy wpływ na twoje życie? Przed pierwszymi zajęciami
jednego z moich kursów słuchacze wypełniają bardzo szczegółowy kwestionariusz. Między
innymi jest tam prośba o podanie pięciu doświadczeń, które w przekonaniu odpowiadającego,
najmocniej ukształtowały jego życie. Fascynujące jest to, że wielu ludzi przeżyło te same
doświadczenia (odniesienia), jednak ich interpretacja jest radykalnie różna. Dlatego właśnie
życie każdego z nich jest dzisiaj inne.
Dwaj mężczyźni w bardzo młodym wieku stracili rodziców. Jeden wykorzystał to
doświadczenie jako powód do odcięcia się od wszelkich bliskich kontaktów z innymi, podczas
gdy drugi właśnie dlatego stał się najwrażliwszym i najbardziej otwartym z ludzi.
Kształtują nas nie tylko odniesienia, ale też znaczenie, jakie im przypisujemy.

276

Czy z tego korzystasz, czy nie, jesteś głównym architektem własnego życia. Pomyśl o
wszystkich swoich doświadczeniach jak o olbrzymim arrasie, który możesz utkać dokładnie
w taki sposób, w jaki chcesz. Codziennie dodajesz do osnowy jednanie...
Czy przędziesz zasłonę, którą oddzielasz się od życia, czy może magiczny dywan, na którym
wzniesiesz się na wyżyny? Czy świadomie pracujesz nad jego wzorem tak, aby na samym środku,
w najbardziej widocznym miejscu znajdowały się wspomnienia, które dodają ci sił?

277

Zastanów się teraz chwilę i wypisz pięć doświadczeń, które w największym stopniu
ukształtowały twoje życie i wpłynęły na to, kim jesteś.
Podaj nie tylko opis wydarzenia, ale i sposób, w jaki na ciebie wpłynęło. Jeśli natrafisz na coś,
co wydaje się mieć wyłącznie negatywne znaczenie, natychmiast zmień swoją interpretację

tego wydarzenia, bez względu na sposób, jakiego użyjesz. Może to wymagać od ciebie wiary,
a może zupełnie nowego spojrzenia, którego nigdy wcześniej nie próbowałeś. Pamiętaj, że
wszystkie ludzkie doświadczenia mają swoją wartość.

278

Aby cokolwiek osiągnąć, musisz mieć poczucie pewności. Odniesienia pomagają nam wytworzyć
ten jakże ważny stan. Jeśli jednak nie masz żadnego doświadczenia (odniesień) w wykonywaniu
danej czynności, jak możesz mieć co do niej poczucie pewności? Otóż musisz zrozumieć, że
nie jesteś ograniczony do rzeczywistych doświadczeń. Wspierających cię odniesień może
dostarczać również wyobraźnia.
Pamiętasz jak było z Rogerem Bannisterem? Kiedy bił rekord w biegu na milę, osiągnął sukces
głównie dzięki temu, że wyobraził sobie siebie odnoszącego ten sukces. Ponieważ często stawiał
sobie przed oczami to wyobrażenie, zyskał odniesienia, a wraz z nimi pewność, która pozwoliła
mu uruchomić największy tkwiący w nim potencjał.
Ile barier mógłbyś pokonać, gdybyś tylko użył siły własnej wyobraźni, by zyskać odniesienia i
pewność, że możesz je pokonać?

279

Twoja wyobraźnia jest dziesięciokrotnie silniejsza od siły woli. Uwolnienie tej siły daje
poczucie pewności i spójną wizję przewyższającą znacznie wszystko, co wydarzyło się w
przeszłości.
Andre Agassi powiedział mi ostatnio, że tysiące razy wygrywał zawody na kortach w
Wimbledonie, zanim jeszcze skończył dziesięć lat... w wyobraźni. Konsekwencja w wyobrażaniu
sobie zwycięstwa dała mu poczucie wewnętrznej pewności, które w końcu latem 1992 roku
zmieniło marzenia w rzeczywistość.
Jakie marzenia mógłbyś spełnić dzięki konsekwentnemu wykorzystywaniu wyobraźni?

280

Łatwym sposobem natychmiastowego rozszerzania „biblioteki twoich odniesień" jest
odkrywanie bogactwa literatury: powieści, poezji i mitów, a także muzyki, która jest dokoła
ciebie. Czytaj książki, oglądaj filmy, bywaj w teatrze, rozmawiaj z nieznajomymi. Siła tkwi
w każdym odniesieniu i nigdy nie wiesz, które z nich może odmienić całe twoje życie.

281

Siła lektury kryje się w fakcie, że zaczynasz myśleć tak jak autor książki. W magicznych
chwilach, kiedy otoczą cię lasy Ardenu, stajesz się Wiliamem Szekspirem. Kiedy znajdujesz się
we wraku na Wyspie Skarbów, jesteś Robertem Louisem Stevensonem. Kiedy kontaktujesz się z
naturą w Walden, stajesz na miejscu Henry'ego Davida Thoreau. Zaczynasz myśleć tak jak oni,
czuć jak oni i wykorzystywać wyobraźnię w taki właśnie sposób, jak czyniliby to oni. Ich
odniesienia stają się twoimi własnymi i zostają one z tobą jeszcze długo po tym, kiedy
przewrócisz ostatnią kartkę ich książek.
Jakie fascynujące przygody możesz przeżyć dzięki wspaniałej książce, dobrej sztuce albo
inspirującemu utworowi muzycznemu?

282

A gdybyś przyjął przekonanie, że nie ma złych doświadczeń? W końcu czy nie jest prawdą, że
bez względu na to, przez co musisz w życiu przejść - rzeczy trudne i łatwe, bolesne i
przyjemne -każde doświadczenie niesie ze sobą coś wartościowego, jeśli tylko chcesz to coś
dostrzec?
Zastanów się przez chwilę nad swoimi ,,najgorszymi" doświadczeniami. Siła kształtowania
własnego życia bierze się z umiejętności zmiany znaczenia, jakie przypisujesz doświadcze-
niom. Czy patrząc na nie dzisiaj, potrafisz dostrzec pozytywne znaczenia, które niosły ze sobą?
Może padłeś ofiarą pożaru, może cię obrabowano albo uczestniczyłeś w wypadku
samochodowym, ale z tego doświadczenia wyniosłeś w końcu nową wrażliwość na innych
ludzi, nowe uczucia, które rozwinęły twoją osobowość i wymiernie zwiększyły zdolność
wnoszenia dobra w życie innych.

283

Ograniczone doświadczenia tworzą ograniczone życie. Jeśli chcesz wzbogacić życie i
rozwinąć się, musisz wzbogacić swoje odniesienia, gromadząc pomysły i doświadczenia, które
nie stałyby się częścią twojego życia, gdybyś świadomie ich nie szukał. Wspaniałe pomysły
rzadko same stają na twej drodze. Musisz ich szukać.
Czy jest coś, czego nigdy wcześniej nie brałeś pod uwagę, a dzięki czemu mógłbyś otworzyć
sobie bramy zupełnie nowego świata?

284

Poszukaj doświadczeń, których nigdy przedtem nie przeżywałeś. Weź się za nurkowanie i badaj
tajemnice podwodnego świata. Przekonaj się, jakie jest życie w całkiem nowym otoczeniu. Wy-
bierz się do filharmonii, jeśli dotychczas tego nie robiłeś, albo idź na koncert rockowy, jeśli tego
właśnie z zasady unikałeś przedtem. Odwiedź szpital dziecięcy... Zanurz się w innej kulturze i
spróbuj popatrzeć na świat cudzymi oczami.
Pamiętaj, że jeśli są w twoim życiu jakieś ograniczenia, najprawdopodobniej wynikają one z
ograniczonych odniesień. Poszerz swoje odniesienia, a natychmiast poszerzysz całe życie.

285

Jakie nowe doświadczenia są ci potrzebne? Dobrze jest zadać sobie pytanie: „Jakie odniesienia
muszę zdobyć, aby osiągnąć to, czego naprawdę chcę?"
Zastanów się, jakich odniesień związanych z zabawą i przyjemnościami ci brakuje. Pomyśl o
tym, co mogłoby dostarczyć ci rozrywki albo po prostu sprawić przyjemność.
Kiedy już sporządzisz listę nowych odniesień, wyznacz maksymalny czas na zdobycie każdego z
nich. Postanów, że zdobędziesz je wszystkie. Kiedy nauczysz się hiszpańskiego, greckiego
albo japońskiego? Kiedy wybierzesz się w podróż balonem? Kiedy odwiedzisz dom starców,
by pośpiewać kolędy razem z jego mieszkańcami? Kiedy zrobisz coś niezwykłego, coś
zupełnie nowego?

286

Jednym z najwspanialszych odniesień, które dzielę z moim synem, jest doświadczenie, które
przeżyliśmy kiedyś razem w dniu Święta Dziękczynienia. Zachęciłem mojego wtedy
czteroletniego syna, by podsunął koszyk z jedzeniem człowiekowi, który spał w drzwiach
publicznej toalety. Ku mojemu zaskoczeniu Jairek chwycił go za ramię i powiedział:
„Wszystkiego najlepszego!" Nagle mężczyzna wyprostował się i chwycił mojego syna za rękę.
Serce podeszło mi do gardła i dokładnie w chwili, kiedy chciałem rzucić się do przodu,

mężczyzna przyciągnął dłoń Jairka do ust i pocałował mówiąc: „Dziękuję za troskę..."
Zastanawiam się, czy jest wspanialszy dar, jaki ktokolwiek mógłby złożyć czterolatkowi na
Święto Dziękczynienia.
Jakie wzruszające doświadczenia mógłbyś dzielić z kimś, kogo kochasz?

287

Nie musisz jechać na safari, aby rozszerzać swoje odniesienia. Możesz pomóc komuś, kto
mieszka tuż za rogiem. Wraz z dodaniem nowego odniesienia otwierają się przed nami nowe
światy. Może to być nowe słowo, które poznajesz, rozmowa, kurs, na który się zapiszesz, albo
coś, co przeczytasz na kolejnej stronie. Nigdy nie wiesz, kiedy to się zdarzy.
Zejdź z ławki dla rezerwowych i przyjmij pełny udział w grze życia. Pozwól wyobraźni bez
żadnych ograniczeń podsuwać ci możliwości wszystkich tych doświadczeń, które mógłbyś
przeżyć. Zacznij natychmiast!
Jakie nowe doświadczenie, które zmieni twoje życie, możesz zdobyć już dzisiaj? Jakim
człowiekiem dzięki temu się staniesz?

289

Jest siła, która kształtuje twoje życie. Decyduje ona o tym, co uznajesz za możliwe, a co za
niemożliwe, czego będziesz unikał, jak myślał i kontaktował się z innymi. Ta siła to twoje
własne przekonanie, kim jesteś: twoja tożsamość.
Każdy z nas ma przynajmniej podświadomy sposób definiowania siebie i ta definicja wpływa na
każdy aspekt życia. Jeśli na przykład postrzegasz siebie jako konserwatystę, będziesz myślał,
poruszał się i działał zupełnie inaczej, niż gdybyś uważał się za człowieka szalonego. Jakaś
zmiana w definicji samego siebie natychmiast ujawnia nasze nowe talenty, nowe zachowania i
nowe aspiracje. Jest filtrem, przez który przechodzi każda decyzja, najważniejszym
przekonaniem, za pomocą którego interpretujesz wszystkie życiowe doświadczenia.

290

Czy zdarzyło ci się kiedykolwiek powiedzieć: „Nie, ja tego nie zrobię. To nie ja!" Jeśli tak, to
wypowiadając te słowa, osiągnąłeś granicę tego, jak definiowałeś samego siebie w przeszłości, i
wpływasz na jakość twojego obecnego życia. Zadaj sobie pytanie: „Skąd wziąłem wszystkie
przekonania o tym, kim jestem? Jak stare są te przekonania?" Może nadszedł czas, byś
zaktualizował swoją tożsamość? Czy wybrałeś ją świadomie, czy może jest sumą tego
wszystkiego, co inni ludzie mówili ci na twój temat, znaczących wydarzeń w twoim życiu i
innych czynników, które miały miejsce bez twojego udziału i bez twojej zgody?

Gdybyś miał teraz zacząć od nowa definiować swoją tożsamość w sposób, który by cię

umocnił, jak opisałbyś osobę, którą chcesz się stać?

291

Wszyscy musimy ciągle rozszerzać swój pogląd na to, kim jesteśmy i na co nas stać. Musimy
zadbać, by etykietki, które sobie przyklejamy, nie ograniczały nas, lecz umacniały. Musimy
nieustannie dodawać nowe do tego, co jest w nas dobre. Uważaj: Jakkolwiek kończysz
zdanie „Ja jestem...", stanie się to rzeczywistością. Czasem na przykład ludzie ciągle
powtarzają: „Jestem leniwy", gdy tymczasem może nie są leniwi, a tylko mają mało in-
spirujące cele.

Czy definiujesz samego siebie w sposób, który cię ogranicza? Czy ograniczenia te

zmieniają się w samospełniające przepowiednie? Jeśli tak, odrzuć je natychmiast!

292

Ilekroć zmieniamy coś w naszym życiu, ludzie znajdujący się wokół nas będą nam albo pomocą
albo zawadą w ciągłym czynieniu postępów. Jeśli bowiem będą o nas myśleć tak, jak myśleli w
przeszłości, ich poczucie pewności (przekonania) co do naszej tożsamości może stać się zbędną
kotwicą która utrudni nam oderwanie się od starych przekonań i wzorców, będących kiedyś
częścią naszej tożsamości.

Musimy być świadomi faktu, że to my sami definiujemy, kim jesteśmy. Nasza przeszłość

w żaden sposób nie określa ani teraźniejszości, ani przyszłości. Zabierz się do dzieła i
począwszy od dzisiaj sięgnij po swoją nową tożsamość.

293

Jeśli w przeszłości bezskutecznie starałeś się zmienić się na lepsze, prawdopodobne jest, że
próbowałeś przestawić się na zachowania niezgodne z własnymi przekonaniami o tym, kim
jesteś. Aby osiągnąć szybką i istotną poprawę jakości życia, musisz zmienić częściowo lub
całkowicie swoją tożsamość.

Na przykład zamiast próbować powstrzymać zachowania takie jak nadmierne picie

alkoholu, mógłbyś zmienić swoją tożsamość i uznać się za człowieka pełnego zdrowia i
witalności, który osiąga w życiu najwyższe cele. Naturalną konsekwencją tej decyzji będzie
uznanie nadużywania alkoholu za coś, co zupełnie do ciebie nie pasuje.

294

Co to jest kryzys osobowości? Najlepszą chyba definicją tego dość częstego zjawiska jest
stwierdzenie, iż ma ono miejsce, gdy ludzie działają niezgodnie z własnym przekonaniem o tym,
kim są skutkiem czego zaczynają kwestionować wszystko w swoim życiu. Ale czy ktokolwiek z
nas do końca wie, kim jest? Wydaje mi się, że nie.

Tożsamość powiązana z wyglądem lub wiekiem musi prowadzić do cierpienia i kryzysu w

przyszłości. Bo w końcu te czynniki muszą się zmienić. Jeśli jednak dysponujemy szerszym
poczuciem własnej tożsamości, może nawet definicją duchową nasza tożsamość nigdy nie
może być zagrożona.

Z pewnością jesteśmy czymś więcej niż nasze fizyczne ciała. Co więc czyni ciebie

wyjątkowym?

295

Poświęć teraz chwilę na określenie, kim jesteś. Postanów, że na pytanie: „Kim jestem",
odpowiesz sobie z całą ciekawością i radością na jakie cię stać.

Czy definiujesz siebie pod kątem przeszłych, teraźniejszych lub przyszłych osiągnięć? A

może używasz do definicji wykonywanego zawodu? osiąganych dochodów? roli odgrywanej w
życiu? przekonań? wyglądu zewnętrznego i cech fizycznych? A może znajduje się w tej definicji
jakiś element, który przekracza wszystkie te kategorie?

296

Gdyby twoje nazwisko znalazło się dzisiaj w encyklopedii, jak brzmiałoby to hasło? Czy
wystarczyłyby trzy słowa, czy też może trzeba by było całej strony, by opisać historię
twojego życia? A może zażądasz dla siebie odrębnego tomu?

Napisz teraz definicję, którą znalazłbyś w encyklopedii pod swoim nazwiskiem

297

Gdybyś miał wystawić sobie teraz dokument stwierdzający twoją tożsamość, to kim
naprawdę jesteś, co byś zapisał, a które informacje opuścił? Czy zamieściłbyś w nim
fotografię i opis wyglądu zewnętrznego, czy też uznałbyś te informacje za nieistotne? Czy
wyliczyłbyś swoje osiągnięcia? stan zdrowia? wartości? emocje? przekonania? aspiracje?
motto?

Poświęć teraz chwilę na opracowanie dokumentu stwierdzającego twoją tożsamość,

bardzo osobistej identyfikacji samego siebie, którą mógłbyś wykorzystać, by pokazać komuś,
kim naprawdę jesteś.

298

Jeśli pewne aspekty twojej tożsamości sprawiają ci ból, dlaczego masz się ich trzymać? Są
one tylko tym, z czym chciałeś się do chwili obecnej identyfikować.

Spróbuj wzorować się na cudownej wyobraźni przepełniającej serce i umysł każdego

dziecka. Jednego dnia jest ono Zorrem, poskramiaczem zła. Następnego zmienia się w
Herkulesa, najsilniejszego człowieka na ziemi. Jeszcze kiedy indziej staje się bohaterem
prawdziwego życia i odgrywa rolę własnego dziadka. Zmiany tożsamości mogą przynosić
najradośniejsze doświadczenia życiowe. Mogą nas umacniać i uwalniać w prawdziwie ma-
giczny sposób. W jednej chwili możemy zmienić definicję samych siebie albo po prostu
pozwolić ujawnić się naszemu prawdziwemu ja, odkrywając wielką osobowość,
przewyższającą naszą przeszłość i nie pasującą do żadnych etykietek, które przyklejaliśmy
sobie dotychczas.

299

Gdybyś mógł stać się tym, kim chcesz być, jaka byłaby twoja tożsamość? Dzisiaj sporządź
listę wszystkich elementów, które chciałbyś w tej tożsamości znaleźć. Kto ma już cechy, które
ty chciałbyś mieć? Czy ludzie ci mogą stać się twoim wzorem? Wyobraź sobie siebie z tą
nową tożsamością. Poczuj swój oddech. Jak będziesz chodził? Jak będziesz mówił? Jak
myślał? Jak będziesz się czuł? Skorzystaj natychmiast z siły, którą dysponujesz, by zmie-
nić dowolną część własnej osobowości, po prostu podejmując taką decyzję.

300

Jeśli naprawdę chcesz zmienić swoją osobowość - a więc i swoje życie - świadomie postanów,
kim chcesz być. Raz jeszcze stań się dzieckiem i z całym podnieceniem opisz szczegółowo,
kim jesteś dzisiaj zgodnie z twoją nową decyzją.

Poświęć teraz chwilę na sporządzenie dokładnej listy — i niczym się nie ograniczaj!

301

Ludzie, z którymi spędzamy większość czasu, mają znaczący wpływ na to, jak postrzegamy
samych siebie. Kiedy więc będziesz pracował nad planem działań mających wspierać
twoją nową tożsamość, zwróć szczególną uwagę na ludzi, którymi chcesz się otaczać. Czy
twoja rodzina, znajomi i współpracownicy wzmocnią twoją nową tożsamość, czy też zechcą ją
zniszczyć?

302

Powiąż się ze swoją nową tożsamością, informując o niej każdego wokół. Jednak
najważniejsze jest poinformowanie samego siebie. Codziennie opisuj sobie na nowo, jak
wygląda twoja nowa etykietka, a w ten sposób ją przystosujesz.

303

W tej właśnie chwili możesz zacząć życie z tożsamością, którą sobie wybrałeś. Zadaj sobie
pytanie: „Kim jeszcze mogę być? Kim jeszcze będę? I kim się właśnie staję? "

Postanów sobie, że bez względu na okoliczności, będziesz zachowywał się tak, jakbyś

osiągnął już cele, które sobie wyznaczyłeś. Oddychaj w taki sposób. Poruszaj się w taki
sposób, Reaguj na innych tak, jakbyś był takim właśnie człowiekiem. Traktuj ludzi z
szacunkiem, szlachetnością współczuciem i miłością jakie dałby im ktoś, kto osiągnął już
twoje cele.

Jeśli tylko postanowisz zachowywać się i myśleć jak ktoś, kim chcesz być, staniesz się tym

człowiekiem.

304

Stoisz na rozstaju dróg. Zapomnij o przeszłości. Kim jesteś teraz? Nie myśl o tym, kim
byłeś do dzisiaj. Kim postanowiłeś być? Podejmij tą decyzje świadomie. Podejmij ją ostrożnie.
Podejmij z całą mocą. A później działaj kierując się nią!

Część jedenasta

Jak wszystko pozbierać

Zdrowie, finanse, kontakty z innymi i kodeks zachowań

,, Zmieniaj własne credo we własne czyny. "

Ralph Waldo Emerson

305

Zacznij zbierać owoce niektórych strategii i narzędzi opanowanych w codziennych
lekcjach samodoskonalenia. Czytając każdą stronę tej części książki, będziesz się skupiał na
kilku kluczowych obszarach, jak zdrowie, finanse i kontakty z innymi, i wypracujesz metodę,
która zapewni ci życie zgodne z najwyższymi standardami na co dzień.

306

Nauczyłeś się warunkować system nerwowy po to, aby angażować się w takie działania, które
dadzą pożądany skutek. Twoje przeznaczenie, gdy idzie o zdrowie i kondycję fizyczną, w
podobny sposób zależy od tego, jak warunkujesz metabolizm i mięśnie,
by wytwarzały potrzebny ci poziom energii i sprawności.

Co robisz regularnie, aby dbać o swoje ciało i zapewnić sobie stan zdrowia, jakiego

pragniesz?

307

Co powoduje, że ludzkie ciało funkcjonuje w szczytowej formie? Niewiarygodne osiągnięcie
Stu Mittlemana ilustruje, jak skuteczne są pewne podstawowe zasady. Mittleman pobił rekord
świata w biegach długodystansowych przebiegając ponad tysiąc mil w jedenaście dni i
dziewiętnaście godzin, co daje średnio osiemdziesiąt cztery mile dziennie. Bardziej jednak
zaskakuje fakt, że zgodnie z relacjami świadków wyglądał o wiele lepiej po tym biegu niż w
dniu, kiedy go zaczynał. Nie uległ żadnej kontuzji - nawet jednego odparzenia!

Co pozwoliło mu wytężyć ciało do maksimum możliwości, nie raniąc go przy tym? Przede

wszystkim lata treningu fizycznego i umysłowego pozwoliły Mittlemanowi udowodnić, że
możemy dostosować się do wszystkiego, jeśli nieustannie stawiamy sobie coraz większe
wymagania.

308

Co jeszcze pozwoliło Stu Mittlemanowi ustanowić nowy rekord w biegach
długodystansowych? Świadomość, że zdrowie i sprawność to nie to samo.

Czym jest sprawność fizyczna? Według dra Philipa Maffetone, to „fizyczna zdolność do

aktywności sportowej". Zdrowie definiuje się o wiele szerzej, jako „stan, w którym wszystkie
układy i systemy ciała... pracują w sposób optymalny". Wielu ludzi sądzi, że sprawność fizyczna
implikuje zdrowie, tymczasem w rzeczywistości jedno nie musi iść w parze z drugim. Jeśli
bowiem osiągniesz sprawność kosztem zdrowia, może się okazać, że umrzesz, zanim jeszcze
dane ci będzie cieszyć się swoją spektakularną tężyzną fizyczną.

Co jest dla ciebie ważniejsze? Czy wypracowałeś sobie równowagą między zdrowiem i

sprawnością?

309

Jak więc maksymalnie zwiększyć swoje zdrowie? Najlepszy sposób to zrozumieć różnicę
między ćwiczeniami aerobicznymi i anaerobicznymi, to jest między wytrzymałością a
siłą. Aero-biczny znaczy „z tlenem" i odnosi się do umiarkowanych ćwiczeń wykonywanych
w jakimś czasie. Jeśli wzmacniasz wytrzymałość za pomocą ćwiczeń aerobicznych, spalasz
przede wszystkim tłuszcz.

Anaerobiczny znaczy „bez tlenu" i odnosi się do ćwiczeń, które wywołują krótkie

wybuchy siły. Ćwiczenia anaerobiczne spalają przede wszystkim glikogen i powodują że
ciało gromadzi tłuszcz.

Czy uznajesz się za człowieka zdrowego? sprawnego? Ani zdrowego, ani sprawnego?

310

Dlaczego tak wielu Amerykanów uskarża się na zmęczenie? Z chęci osiągnięcia jak najlepszych
rezultatów w jak najkrótszym czasie wielu z nas prowadzi anaerobiczny, pełen stresów tryb
życia, a sytuację dodatkowo pogarszają wykonywane przez nas ćwiczenia fizyczne. Ćwicząc
anaerobicznie, pozbawiają organizm glikogenu, a wtedy proces metaboliczny zaczyna traktować
cukier we krwi jako dodatkowe paliwo. Powoduje to zmęczenie, bóle głowy i inne problemy.

Jak przestawić się z ćwiczeń anaerobicznych na aerobiczne? Musisz po prostu zwolnić tempo.

Według dra Philipa Maffetone'a większość ćwiczeń, jak choćby spacer, bieg, jazda na rowerze czy
pływanie, może być albo aerobiczna, albo anaerobiczna. Przy mniejszym obciążeniu serca
uaktywniają one system aerobiczny, a przy większym anaerobiczny.

Czy musisz zwolnić tempo? W przypadku ćwiczeń? W codziennym życiu?

311

Aby zmienić ciało w maszynę spalającą tłuszcz, musisz ćwiczyć swój metabolizm, by
nieustannie działał w sposób aerobiczny. Dr Maffetone proponuje tylko aerobiczne
ćwiczenia przez okres od dwóch do ośmiu miesięcy. Dla osiągnięcia równowagi między
zdrowiem a sprawnością możesz po tym okresie włączyć do codziennych zajęć ćwiczenia
anaerobiczne, od jednego do trzech razy w tygodniu.

Czyjej rady musisz zasięgnąć, aby maksymalnie zadbać o własne zdrowie? Do jakich źródeł

możesz się odwołać?

312

Brytyjski filozof Ludwig Wittgenstein napisał: „Ludzkie ciało jest najlepszym obrazem
ludzkiej duszy."

Co twoje ciało mówi o twojej duszy?

313

Tlen jest chyba najważniejszym dla zdrowia elementem. Bez niego komórki stają się słabe i
umierają.

Aby uniknąć pozbawiania organizmu tlenu podczas ćwiczeń fizycznych, musisz

wiedzieć, czy przekroczyłeś granicę ćwiczeń aerobicznych.

Odpowiedz na następujące pytania: l.Czy możesz swobodnie rozmawiać w trakcie

wykonywania ćwiczeń (aerobik), czy też jesteś zbyt spięty (anaerobik)?
2. Czy twój oddech jest spokojny i słyszalny (aerobik), czy też oddychasz z trudem
(anaerobik)?
3. Czy ćwiczenia, nawet jeśli męczące, sprawiają ci przyjemność (aerobik), czy też zmuszasz
się, by je wykonywać (anaerobik)?

W skali od zera do dziesięciu, gdzie zero oznacza minimalny, a dziesięć maksymalny

wysiłek podczas ćwiczenia, zaznacz swój wynik. Ideałem jest wynik między sześć a siedem.
Jeśli przekroczyłeś poziom siedmiu, ćwiczysz anaerobicznie.

314

Oto w jaki sposób wprowadzić przyjemność ćwiczeń fizycznych do codziennego życia:

1. Ustal, czy regularnie wykonywane przez ciebie ćwiczenia są aerobiczne, czy
anaerobiczne. Czy budzisz się rano z poczuciem zmęczenia? Czy czujesz się głodny po
ćwiczeniach fizycznych? Czy po ćwiczeniach doświadczasz gwałtownych huśtawek nastro-
jów? Mimo wysiłków pozostaje zbędny tłuszcz? Jeśli twoja odpowiedź brzmi „tak",
prawdopodobnie ćwiczysz anaerobicznie.
2. Spraw sobie przenośny aparat do pomiaru pracy serca. Pomoże ci ćwiczyć na
optymalnym poziomie aerobicznym. To jedna z najlepszych inwestycji w twoim życiu.
3. Opracuj plan warunkowania własnego metabolizmu do spalania tłuszczu i wytwarzania
stałych poziomów energii. Trzymaj się tego planu przez co najmniej dziesięć dni.

315

Niewiele jest rzeczy ważniejszych od kontaktów z innymi ludźmi. Sukces nie ma żadnej
wartości, jeśli nie mamy kogoś, z kim możemy się nim podzielić. Najbardziej pożądaną przez
ludzi emocją jest poczucie związku z innymi istotami ludzkimi. W ciągu najbliższych kilku
dni zastanowimy się nad sześcioma najważniejszymi zasadami, które są podstawą sukcesu we
wszystkich związkach z innymi ludźmi, zwłaszcza w miłości.

Przede wszystkim musisz poznać wartość, jaką mają reguły dla osoby ci bliskiej. Nie

jest ważne, jak bardzo kogoś kochasz, jak głęboki jest wasz związek, jeśli będziesz stale
łamał reguły swego partnera, doprowadzisz go do wyczerpującego i niszczącego stresu.

Jeśli nie znasz (albo zapomniałeś) reguł swojego partnera, odkryj je. Nie rozmawialiście

o nich przez jakiś czas, może więc powinniście porozmawiać o nich teraz?

316

Jedyny sposób na trwały związek to postrzeganie go jako miejsca, w którym możesz coś
dać, a nie jako miejsca, do którego udajesz się, by coś wziąć.

Jaką najcenniejszą rzecz dajesz partnerowi w waszym związku'

317

Dbałość o związek wymaga, byś zwrócił baczną uwagę na jakiekolwiek sygnały
ostrzegawcze, które mogą się pojawić. Ich dostrzeżenie i podjęcie natychmiastowych
działań pozwala wyeliminować problemy, zanim jeszcze wymkną się nam z rąk.

Czy w twoim związku pojawiają się jakieś sygnały ostrzegawcze, na które musisz zwrócić

uwagę? Jakie działania możesz podjąć już dzisiaj, aby „zabić potwora, póki wciąż jest mały",
zanim wyrośnie na stwora, nad którym nie będziesz w żaden sposób potrafił panować?

318

Tak wiele razy związki między dwojgiem ludzi rozpadają się, a oni nie wiedzą co było nie tak.
Najważniejszym czynnikiem zapewniającym sukces wszelkim związkom jest jasne komunikowa-
nie własnych reguł. Spraw, by wasze reguły były znane i przestrzegane.

Wspólnie z partnerem opracujcie sposoby przełamywania negatywnych wzorców. Pozwoli wam

to uniknąć kłótni, w których nie pamięta się już przedmiotu sporu, a chodzi jedynie o to, by wygrać
sam spór.

Wykorzystaj Słownik Transformacji, by uniknąć przesadnego rozdmuchiwania problemów.

Zamiast mówić: „Nie znoszę, kiedy to robisz", powiedz: „Wolałbym, żebyś robiła co innego."

319

Czy związki z bliskimi są jednym z twoich najwyższych życiowych priorytetów? Jeśli nie, oddasz się
bez pamięci wszystkim innym rzeczom, które na co dzień wydadzą ci się pilniejsze, a wtedy pasja i
uczucie stopniowo zgasną.

Nie pozwól sobie, by wielkie podniecenie i wdzięczność za to, że w twoim życiu pojawił się

ktoś specjalny, stało się tylko przyzwyczajeniem.

320

Jeśli chcesz, by twój związek się utrzymał, nigdy nie zagrażaj jego istnieniu. Już samo stwierdzenie:
„Jeśli to zrobisz, odejdę", otwiera tę możliwość. Skoncentruj się na tym, jak na co dzień ulepszyć
wasz związek.

Każda ze znajomych mi par, która przeżyła ze sobą długie lata, swoją podstawową zasadą

uczyniła to, by bez względu na ogrom złości lub poczucia doznanej krzywdy, nigdy nie zastanawiać
się nad tym, czy związek ma trwać dalej, czy też nie.

321

Najpiękniejszym doświadczeniem codziennego życia jest przeżywanie wciąż od nowa własnej miłości
do człowieka, z którym łą-czącię jakieś związki. Wzmacniaj poczucie tych związków, wciąż od nowa
pogłębiaj kontakty intymne i poczucie fascynacji drugą osobą. Zadawaj sobie pytanie: „Skąd miałem
tyle szczęścia, by spotkać cię na mojej drodze?" Nigdy nie przestawajcie szukać sposobów na
zaskakiwanie się nawzajem. Nie uznawaj miłości za pewnik! Szukaj i sam twórz te chwile, które
pomogą przekształcić wasz związek w legendarny wręcz wzór.

Co możesz zrobić dzisiaj dla kogoś, kogo kochasz?

322

Czy postanowiłeś już, że codzienność twojego związku dorówna marzeniom? Oto kilka
podstawowych zasad:
1. Porozmawiaj z partnerem i dowiedz się, co w waszym związku jest najważniejsze dla
każdego z was. Jakie są najwyższe wartości waszego życia razem i co musi się stać, byście
poczuli, że wartości te są spełnione?
2. Postanów sobie, że bardziej zależy ci na tym, by być kochanym, niż by mieć rację. Jeśli
kiedykolwiek złapiesz się na tym, że obstajesz, iż to właśnie ty masz rację, natychmiast zniszcz
ten wzorzec. Jeśli to konieczne, przestań się upierać i wróć do rozmowy później, kiedy
znajdziesz się w lepszym stanie, pozwalającym rozwiązać konflikt.

323

KILKA INNYCH REGUŁ DOBREGO ZWIĄZKU

3. Opracujcie wspólnie sposób przełamywania niekorzystnych wzorców, którego obydwoje
zgodzicie się używać w trudnych sytuacjach.

Wykorzystajcie w tym celu najgłupsze i najdziwniejsze możliwe zachowania. Wymyślcie wasz

własny, prywatny dowcip, do którego zawsze można się odwołać.

4. Kiedy czujesz opór, powiedz o tym w delikatny sposób, jak

choćby: „Wiem, że to moje dziwactwa, ale kiedy tak się zachowujesz, to aż mnie w dołku ściska."

5. Regularnie planujcie nocne randki, najlepiej raz w tygodniu, ale przynajmniej dwa razy w
miesiącu. Wymyślajcie najbardziej romantyczne i jak najprzyjemniejsze spotkania.
6. Nie wolno wam zapomnieć o codziennym, długim i namiętnym pocałunku!

324

Wielu ludzi popełnia ten błąd i myśli, że wszystkie problemy zniknęłyby z ich życia, gdyby
mieli dość pieniędzy. A przecież samo zarabianie pieniędzy rzadko czyni ludzi wolnymi.
Jednak równie śmieszne byłoby twierdzenie, że większa swoboda finansowa i większe
panowanie nad własnymi finansami nie dadzą ci większych możliwości rozwoju i
tworzenia wartości dla siebie samego i innych.

325

Samo tworzenie bogactwa jest proste. Jednak wielu ludzi nigdy tego nie robi, ponieważ mają oni
„dziury" - konflikty wartości i reguł - w swoich finansowych podstawach. Najczęstszym
powodem, dla którego sukces omija ludzi, jest fakt, że mają oni mieszane odczucia na
temat pieniędzy. Mogą oczywiście cenić wszystko to, co dają pieniądze, ale jednocześnie są
przekonani, że wymagałoby to zbyt ciężkiej pracy albo niemoralnego zachowania, albo
wykorzystywania innych i oddania się w niewolę pieniądza.

Innym częstym powodem jest przekonanie, że zarabianie pieniędzy jest zbyt

„skomplikowane" i powinno sieje zostawić „ekspertom". Oczywiście porada eksperta nigdy nie
zaszkodzi, jednak wszyscy musimy nauczyć się odpowiedzialności za nasze decyzje finansowe.
Musimy zrozumieć ich konsekwencje.

326

Po latach studiowania życia największych ludzi sukcesu w naszej historii, odkryłem pięć kluczy
do mistrzostwa finansowego. Pierwszym kluczem do bogactwa jest umiejętność jego
tworzenia. Jeśli potrafisz znaleźć sposób, który sprawi, że to, co robisz, stanie się więcej warte
dla innych ludzi, bez kłopotów zwiększysz swoje dochody.

Zacznij od pytania: „Jak mogą być więcej wart dla mojej firmy?" Jak mogę przyczynić się

do osiągania większych zysków w krótszym czasie? W jaki sposób mogę przyczynić się do
obniżenia kosztów przy jednoczesnym zwiększeniu zysków i jakości? Jakie nowe systemy mogę
wprowadzić? Jaką nową technologię wykorzystać, by zwiększyć konkurencyjność mojej firmy?

327

Drugim kluczem do bogactwa jest umiejętność jego utrzymania. A jedynym sposobem na to
jest wydawać mniej, niż się zarabia, i inwestować różnicę.

328

Oszczędzanie to dobry cel, ale ono samo nie przyniesie ci bogactwa. Trzecim kluczem do
finansowego sukcesu jest pomnażanie własnego bogactwa. Musisz więc wydawać mniej,
niż zarabiasz, różnicę inwestować, a następnie zyski z tej inwestycji przeznaczyć na kolejną,
aby zwielokrotnić swój majątek. W ten sposób twoje pieniądze pracują na ciebie i możesz je
pomnożyć. Tempo osiągnięcia niezależności finansowej jest wprost proporcjonalne do chęci
reinwestowania - a nie wydawania - osiągniętych zysków.

329

Nikt nie chce stać się ofiarą. Czwartym kluczem do sukcesu finansowego jest ochrona
własnego bogactwa. W dzisiejszych czasach wielu bogatych ludzi czuje się mniej
bezpiecznie niż dawniej, kiedy mieli oni znacznie mniej pieniędzy. Dlaczego? Wiedzą, że w
każdej chwili mogą zostać podani do sądu - i to czasem z błahych powodów albo i bez
powodu. Jednak pamiętaj, że są prawne sposoby ochrony twojego majątku, które możesz
wykorzystać, jeśli tylko nie jesteś obecnie stroną żadnego procesu sądowego.

Czy musisz zastanowić się nad sposobami ochrony twojego majątku? Nawet jeśli nie

zastanawiałeś się nad tym dotychczas, najwyższy czas, byś zasięgnął rady specjalistów. Weź
przykład z mistrzów, podobnie jak w każdej innej dziedzinie życia.

330

Nie czekaj zbyt długo, by zacząć cieszyć się tym, co mogą ci dać pieniądze. Piątym kluczem do
sukcesu finansowego jest czerpanie radości z własnego bogactwa. Większość ludzi czeka z
tym, aż uda im się zebrać określoną ilość pieniędzy. Jednak dopóki nie połączysz przyjemności z
zarabianiem pieniędzy, nie będziesz potrafił zarabiać ich w długim czasie. Spraw więc sobie od
czasu do czasu niespodziankę (pula).

Zastanów się też nad możliwością dzielenia się własnym majątkiem z potrzebującymi.

Oddając im część zarobionych pieniędzy, możesz sobie pokazać, że masz więcej, niż ci
potrzeba. Prawdziwe bogactwo to emocja: poczucie całkowitego dostatku. Pieniądze nie mają
wartości, dopóki nie podzielimy się ich pozytywnym wpływem z tymi, którzy są nam bliscy.
Odkrywając sposoby przekazania części naszego majątku innym, znajdujemy jedną z praw-
dziwych radości życia.

331

Już dziś zacznij kontrolować swoją finansową przyszłość.
1. Przyjrzyj się dokładnie swoim przekonaniom na temat pieniędzy. Pozbądź się tych,
które cię ograniczają, i wzmocnij te dodające sił. Wykorzystaj sześć kroków techniki NWA.
2. Zastanów się, jak możesz dodać wartości w swoim miejscu pracy, bez względu na to,
czy dostajesz za to pieniądze, czy też nie. Co najmniej o dziesięć procent zwiększ wartość
tego, co obecnie produkujesz.
3. Postanów, że będziesz odkładał co najmniej dziesięć procent własnych dochodów i
inwestował je w starannie zaplanowany sposób.
4. Znajdź sobie doradcę, który pomoże ci podjąć rozsądne decyzje o inwestycji twoich
pieniędzy.

Wyznaczaj małą pulę nagród, które pomogą ci łączyć przyjemność z sukcesem

finansowym. Dla kogo mógłbyś zrobić coś specjalnego? Jak możesz się nagrodzić za to, że
zaczniesz już dzisiaj?

332

Wspaniale jest mieć hierarchię wartości, której jesteś całkowicie oddany. Jednak skąd masz
wiedzieć, czy rzeczywiście na co dzień żyjesz zgodnie z własnymi regułami i wartościami? Jeśli
na przykład twoją naczelną wartością jest wkład w życie innych, jak konsekwentnie tę wartość
realizować. Na twojej liście być może znajduje się miłość, jednak ile razy zabrakło jej w twoim
zachowaniu? Rozwiązanie jest proste: stwórz własny kodeks zachowania. Jak? Dowiesz się
jutro.

333

Czy pamiętasz, kiedy ostatnio byłeś całkiem pewien, jak postąpić w danej sytuacji, bez względu
na konsekwencje twojego zachowania? Większość z nas nie odczuwa tej pewności tak długo,
jak długo nie ustali sobie listy wartości, którą chce stosować w codziennym życiu. Sporządzenie
takiej listy, stworzenie własnego kodeksu zachowania to opracowanie mapy, która pozwala
poruszać się po każdej drodze życia.

1. Zrób spis stanów emocjonalnych, których postanawiasz doświadczać każdego dnia, aby
żyć w zgodzie ze swoimi najważniejszymi wartościami i zasadami. Twój spis powinien być
na tyle długi, by zapewnić twojemu życiu bogactwo i różnorodność, na jakie zasługujesz, a przy
tym wystarczająco krótki, byś naprawdę zdołał doświadczyć wszystkich tych stanów każdego
dnia.

334

TWÓJ KODEKS ZACHOWANIA(ciąg dalszy)
2. Obok każdego z wymienionych stanów zapisz regułę określającą, skąd masz wiedzieć,
że osiągnąłeś dany stan. Na przykład: „Jestem radosny, kiedy uśmiecham się do ludzi", albo:
„Kieruję się wdzięcznością, kiedy przypominam sobie o wszystkich ważnych rzeczach, które
zdarzyły mi się dotąd w życiu."
3. Postanów, że każdej z tych emocji będziesz doświadczał co najmniej raz dziennie. Być
może będziesz chciał napisać swój kodeks zachowania na małej kartce i mieć go przez cały
czas przy sobie albo umieścić na biurku lub przy łóżku. Raz na jakiś czas w ciągu dnia
popatrz na swoją listę i zadaj sobie pytanie: „Które z tych stanów już dzisiaj przeżyłem?
Których jeszcze nie doświadczyłem i jak uda mi się to zrobić przed końcem dnia?"

Część dwunasta

Najpiękniejszy dar

Wkład w życie innych

„Pewnego dnia, kiedy opanujemy już wiatry, fale, przypływy i grawitację, sięgniemy po

boskie siły miłości. Wtedy, po raz drugi w historii świata, człowiek odkryje ogień. "

Teilhard de Chardin

335

Od ponad dziesięciu lat mam wyjątkowy zaszczyt pracować z ludźmi wykonującymi
wszystkie dosłownie życiowe profesje - od najbardziej uprzywilejowanych po
najbiedniejszych. I jedno jest dla mnie całkowicie jasne: bez względu na pozycję życiową
tylko ci, którzy nauczyli się potęgi szczerego i bezinteresownego wkładu w życie innych,
doświadczają największej radości życia - prawdziwego poczucia spełnienia.

336

Każdy z nas zetknął się kiedyś z uczuciem bezinteresownego pomagania innym: wsparcie
udzielone przyjacielowi, pomoc dziecku w rozwiązaniu jakiegoś problemu, pomoc koledze z
pracy w wykonaniu trudnego zadania albo choćby sprowadzenie kogoś starszego z zawrotnej
wysokości schodów. Doświadczenia te stają się chwilami uniesienia, w których potrafimy
znaleźć sens naszego prawdziwego ja. One właśnie każą nam podziwiać tych, którzy całe
swoje życie poświęcili innym.

Ta część jest zaproszeniem, byś i ty wnosił stały wkład w życie innych, dołączył do ludzi

wielkiego serca, którzy postanowili dzielić się własnymi możliwościami, by pomóc innym
ulepszyć własne życie.

337

Jeden odważny człowiek poruszył sumienie całego narodu.

Kiedy Sam LaBudde zaciągnął się na „Marię Luisę" jako tymczasowy członek załogi, ryzykował
życie, by sfilmować wielkie okrucieństwo, z jakim poławiacze tuńczyka traktują delfiny.

W 1991 roku, zaledwie czteiy lata później, firma Starkist największy na świecie producent

tuńczyka w puszce, ogłosiła, że nie będzie już przetwarzać tuńczyka łowionego włókiem. Inni produ-
cenci złożyli podobne oświadczenia zaledwie kilka godzin później. Walka trwa nadal, jednak wkład
tego człowieka w wysiłki ocalenia delfinów niewątpliwie przyczynił się do częściowego choćby
zachowania równowagi w ekosystemie wodnym.

Jak ty mógłbyś wykorzystać własną pomysłowość i odwagą, by zrobić coś dla innych łudzi - może

nawet dla całego świata?

338

Czy rozwiązanie problemów świata wymaga nadludzkiego wysiłku? Nic nie może być dalsze od
prawdy! Wszystkie doświadczenia naszego życia są rezultatem niezliczonych drobnych
decyzji, które podejmujemy jako jednostki, rodziny, społeczności i narody.

Wielkie rozwiązania zaczynają się od jednostek, które rozpoczynają drobne, lecz

konsekwentne działania zmierzające do ulepszenia świata.

339

Każdy z problemów, na skalę państw i całego świata, z którymi musimy się dzisiaj mierzyć,
zaczął się od pojedynczego ludzkiego zachowania. Tak więc skoro to nasze zachowanie stało się
przyczyną problemów, to my możemy je rozwiązać! Każdy z nas, w domu, w pracy i własnej
społeczności może podjąć wysiłki, które spowodują łańcuch zmian. Jedynym ograniczeniem
są tu niedostatki naszej wyobraźni i chęci do działania.

340

Jak jeden człowiek ma coś zmienić? Historia świata jest po prostu kroniką czynów garstki
zwykłych ludzi, których cechowało olbrzymie zdecydowanie. Tych właśnie ludzi, którzy mieli dość
siły, by zmienić jakość naszego życia, nazywamy bohaterami. Kim są twoi bohaterowie?

341

Głęboko wierzę, że i ty, i ja, i każdy człowiek, którego napotykamy na naszej drodze, nosi w
sobie bohatera i może podejmować wielkie, odważne i szlachetne działania, by polepszyć
życie innych, nawet jeśli miałoby się to odbyć jego kosztem.

Zdolność robienia rzeczy prawych, odwaga, by odmienić świat, jest w tobie cały czas.

Pytanie tylko, kiedy nadejdzie chwila, w której przypomnisz sobie, że jesteś bohaterem, kiedy
bezinteresownie wesprzesz tych, którzy twojego wsparcia potrzebują.

342

Pokonywanie trudności jest tyglem, w którym wytapiają się ludzkie charaktery.

343

Być może sądzisz, że Matka Teresa przyszła na świat z wrodzonym bohaterstwem. Tymczasem jako
nauczycielka w bogatej dzielnicy Kalkuty przez wiele lat nie zagościła w biedniejszych częściach
miasta. Pewnego wieczoru usłyszała kobietę wzywającą pomocy. Ruszyła jej więc na pomoc i resztę
nocy spędziła na bezskutecznych próbach umieszczenia jej w szpitalu. Kiedy kobieta w końcu zmarła
w jej ramionach, Matka Teresa doznała przemiany. W jednej, decydującej chwili, może nawet chwili
świętej, postanowiła, że nikt wokół niej nigdy więcej nie umrze pozbawiony godności i miłości.

Czy w swoim życiu możesz wskazać na wydarzenie, które stało się w nim decydującym

momentem?

344

Co czyni bohatera? Bohater to człowiek, który z odwagą niesie pomoc innym, bez względu na
okoliczności. Bohater to człowiek, który kieruje się bezinteresownością i wymaga od siebie więcej,
niż oczekują inni. Bohater to człowiek, który walczy z przeciwnościami robiąc to, co uznaje za
słuszne, bez względu na strach.

345

Bohater nie jest „doskonały". Gdyby taki był warunek, nie mielibyśmy bohaterów. Każdy z nas
popełnia błędy, ale nie umniejszają one naszego wkładu w życie innych. Doskonałość nie jest
bohaterstwem. Bycie człowiekiem jest.

346

Jak możemy poradzić sobie z olbrzymimi problemami społecznymi? Wiedz, że w każdym z nas
drzemie iskra bohaterstwa, która w każdej chwili może przerodzić się w wielki płomień. Aby
tak się stało, musimy przede wszystkim wymagać od siebie więcej.

347

Kiedy problemy społeczne wydają się nas przytłaczać, możemy natychmiast przejąć kontrolę,
zmieniając własne przekonania. I co najważniejsze, nie wolno nam postrzegać problemów
wokół nas jako wszechogarniających i trwałych. Nie wolno sądzić, że działania jednostki
niczego nie zmienią. Czy Gandhi poddał się, choć był sam jeden? Czy Matka Teresa
zarzuciła swoją pasję, choć samotnie walczyła z cierpieniem biednych? Czy Ed Roberts ustą-
pił, choć samotnie musiał walczyć o prawa niepełnosprawnych?

Zrób coś już dzisiaj, aby udowodnić, że twoje działania mogą zmienić świat. Zgłoś się do

pomocy w miejscowym szpitalu... Podawaj obiady w schronisku dla bezdomnych... Pomagaj
dorosłym uczyć się czytać... Ucz rodzicielskich umiejętności nastoletnie matki... Zanieś
drobny prezent do domu starców...

348

Co stałoby się, gdybyś zaprzyjaźnił się z bezdomnym i umożliwił mu przeżycie czegoś, czego nie
przeżył od dawna, a może nawet nigdy w życiu? Jak człowiek mieszkający na ulicy poczułby się,
gdybyś zabrał go do kina albo do salonu piękności? Poczułby się kimś specjalnym? Kochanym?
Wartościowym? Ważnym? Pamiętaj, że nowe odniesienia są osnową nowych przekonań i nowej toż-
samości. Pamiętaj też, że małe wysiłki mogą złożyć się na wielkie rezultaty.

Zrób coś dobrego w tym tygodniu. W tej chwili postanów, co zrobisz, zaplanuj swoje działania i

zrealizuj je! Gwarantuję, że poczujesz się nagrodzony w stopniu znacznie przewyższającym wszelkie
wysiłki, które w to włożyłeś.

349

Nasze codzienne decyzje ukształtują świat, który przekażemy przyszłym pokoleniom. Co
znajduje się na twoim talerzu? Jakich kosmetyków używasz? Jakie produkty kupujesz?
Takie właśnie codzienne wybory nieznacznie, ale zdecydowanie kształtują wiele faktów
naszego życia, jak choćby ilość dwutlenku węgla wydzielanego do atmosfery albo liczba
zwierząt i roślin zabijanych każdego dnia.

Na tej samej zasadzie podejmowane przez ciebie na co dzień decyzje mogą pomóc w

zatrzymaniu kwaśnych deszczy, przywróceniu równowagi ekosystemu, stworzeniu świata
nadziei dla przyszłych pokoleń.

350

Jak możesz zmienić przyszłość swoich dzieci? Przede wszystkim możesz przyjąć czynną rolę
w ustaleniu poziomu ich wykształcenia.

Czy nauczyciele twoich dzieci mogą skorzystać z tego, czego ty nauczyłeś się w tej książce?

Pomyśl o sile pytań, metafor ogólnych, Słownika Transformacji czy nauki warunkowania
neuroasocjacyjnego. Dzieląc się swoją wiedzą, możesz wpłynąć na świat.

351

Niewiele jest rzeczy tak niebezpiecznych, jak dopuszczenie do tego, by twoje dzieci nabrały
przekonania o braku wartości własnych działań. Naucz je konsekwencji i odpowiedzialności
za własne czyny. Pokaż, że nawet najdrobniejsze decyzje i działania mogą mieć dalekosiężne
skutki, jeśli podejmowane są konsekwentnie.

W jaki sposób możesz stać się wzorem dla swoich dzieci? Jak możesz je nauczyć oddania,

uczciwości, poświęcenia? Jak możesz im pokazać, co jest możliwe?

352

Aby zmienić świat, nie musimy czekać, aż przyjdzie nam do głowy wielki plan. Możemy
wywrzeć swój wpływ w jednej chwili drobnymi działaniami, decyzjami, które wydają się
mało znaczyć. To prawda, że większość współczesnych bohaterów ukrywa się za
konsekwentnymi działaniami, które mogą się wydawać małe. Rozejrzyj się! Bohaterowie są
wszędzie.

353

Jak poczułbyś się, gdyby ktoś wokół ciebie doznał ataku serca, a twoja wiedza i umiejętności
pozwoliłyby ci udzielić mu pomocy? A gdyby twoje wysiłki uratowały temu komuś życie?

Poczucie wkładu w życie innych ludzi, które zyskałbyś w konsekwencji takiego

wydarzenia, dałoby ci najprawdziwszą, najgłębszą i największą radość twojego życia -
większą niż jakiekolwiek uznanie czy podziękowanie, większą niż największe nawet pieniądze,
większą od wszelkich innych możliwych sukcesów i osiągnięć.

Już dzisiaj zapisz się na kurs ratowników drogowych, abyś mógł udzielić pomocy, jeśli

ktoś będzie jej potrzebował.

354

Nawet zwykły uśmiech może wnieść radość w czyjeś życie. Co stałoby się, gdybyś następnym
razem robiąc zakupy w supermarkecie, zamiast łazić bez celu między cukinią a bakłażanami
zauważył każdego z ludzi wokół siebie i docenił uśmiechem jego obecność? A gdybyś
powiedział jakiś komplement komuś nieznajomemu? Może dzięki temu zmieniłbyś jego
stan emocjonalny i w ten sposób twój uśmiech i miłe słowa zostałyby przekazane kolejnej
osobie? Czy to jedno działanie mogłoby wywołać reakcję łańcuchową?

Jak działania te wpłynęłyby na twój stan emocjonalny i umysłowy - na twoją tożsamość?

355

A może powinieneś zdecydować, że w drodze z pracy do domu zajedziesz na chwilę do domu
starców albo klubu emerytów i porozmawiasz z którymś z nich? Jak poczują się ci ludzie,
kiedy ich zapytasz: „Czego nauczyło cię życie?" Założę się, że wiele mają ci do
powiedzenia!

A gdybyś zajechał do miejskiego szpitala i porozmawiał z jednym z pacjentów? Może

miałby wtedy lepszy dzień? Co dla samotnej duszy znaczyłaby troska obcego człowieka? Jak
wpłynęłoby to na samopoczucie tej osoby?

I równie ważne: jak poczułbyś się ty? Jak myślałbyś o sobie i o wielkim darze życia?

356

Dlaczego tak wielu ludzi obawia się podejmowania nawet najmniejszych wysiłków, by pomóc
innym? Jedną z najczęstszych przyczyn jest skrępowanie i zakłopotanie. Boimy się, że zostanie-
my odtrąceni albo wyjdziemy na głupców. Ale wiesz co? Jeśli chcesz w życiu wygrać, musisz
sięgać po pełną stawkę. Musisz chcieć wyjść czasem na głupca, chcieć spróbować czegoś, co
może się nie sprawdzić. Jak inaczej wymyślić coś nowego, rozwijać się, odkrywać, kim
naprawdę jesteś?

357

W głębi ducha wszyscy chcemy robić rzeczy dobre i prawe, prześcignąć samych siebie,
poświęcić czas, energię, emocje i pieniądze wspaniałym celom. Jest to nie tylko
psychologiczna potrzeba, ale moralna konieczność, by stać się lepszym i zrobić więcej,
niż oczekują od nas inni. Nic nie da większej satysfakcji niż wkład w życie innych łudzi.

W jaki sposób bezinteresownie pomagasz innym?

358

Czy zdajesz sobie sprawę z faktu, że gdyby każdy w tym kraju (z wyjątkiem dzieci i starców)
miał poświęcić dla innych tylko trzy godziny w tygodniu, nasz naród zebrałby owoce trzystu
dwudziestu milionów godzin pracy ludzi tak potrzebnych w wielu organizacjach
wspierających wielkie sprawy? Pięć godzin w tygodniu podniosłoby tę liczbę do pół miliarda
godzin, co przekłada się na biliardy dolarów wartości pieniężnej!
Jakie społeczne, polityczne albo zdrowotne problemy moglibyśmy pokonać tego typu
działaniami?

359

Nie szukaj bohaterów - bądź jednym z nich!

360

śycie jest równowagą między dawaniem i otrzymywaniem,
między dbaniem o siebie i dbaniem o innych.

Kiedy więc następnym razem dostrzeżesz wokół siebie kogoś potrzebującego pomocy, zamiast
przejść obok lub czuć się winnym, zastanów się, jak możesz mu pomóc. Być może możesz
zaoferować coś tak prostego, jak dobre słowo albo uśmiech, który pozwoli temu komuś

pomyśleć o sobie w inny sposób? Może pomożesz komuś takim odruchem poczuć się
kochanym i docenianym?

361

śyj pełnią życia, dopóki żyjesz. Spróbuj wszystkiego. Zatroszcz się o siebie i przyjaciół. Baw
się, bądź szalony. Już zaraz zrób z siebie idiotę! W końcu i tak tego nie unikniesz, więc dlaczego
nie miałbyś się przy tym dobrze bawić? Korzystaj z okazji, by uczyć się na własnych błędach.
Znajduj przyczynę problemu i eliminuj ją z życia. Nie próbuj być doskonały. Bądź po prostu
dobrym przykładem człowieka.

362

Największym chyba darem, jaki otrzymaliśmy od Stwórcy, jest dar oczekiwania i dar napięcia. Jak
nudne byłoby życie, gdybyśmy wiedzieli wszystko z góry! W ciągu najbliższych kilku minut może
mieć miejsce coś, co zmieni kierunek całego twojego życia w jednej chwili. Musimy nauczyć się
kochać zmiany, ponieważ są one jedyną pewną rzeczą.

363

Co może zmienić twoje życie? Wiele rzeczy: chwila głębokiego zamyślenia i podjęcie kilku
decyzji po skończeniu lektury tej książki być może zmienią dosłownie wszystko. Zmianę
może przynieść rozmowa z przyjacielem, kurs, taśma, film albo poważny „problem", który
pozwoli ci rozwinąć się i stać kimś więcej. Takiego właśnie przebudzenia pragniesz. śyj,
kierując się postawą pozytywnych oczekiwań, wiedząc, że wszystko, co niesie ci życie, w
jakiś sposób działa na twoją korzyść. Wiedz, że podążasz drogą nie kończącego się rozwoju,
nie kończącej się nauki i miłości trwającej wiecznie.

364

Pamiętaj, byś spodziewał się cudów... bo sam jesteś jednym z nich.

365

Bądź źródłem światła i siłą dobrego. Dziel się swoimi darami
Dziel się swoją pasją 1 niech cię Bóg błogosławi.
Mam nadzieję, że pewnego dnia będziemy się mogli spotkać i to niebawem.

Z miłością i szacunkiem

Anthony Robbins

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Olbrzymie kroki (365lekcji) Anthony Robbins
Robbins Anthony Listy od przyjaciela
Diego Agostini Percorsi Positivi 2 Se Stessi Psychology Nlp Pnl Self Help Book Libro Efficacia Pe
Anthony Robbins Unlimited Power
Listy Od Przyjaciela Anthony Robbins
ANTHONY ROBBINS UPW
Money Master The Game Anthony Robbins
Rapid Planning Method Time Management Anthony Robbins
ANTHONY ROBBINS Personal Power II
Agostini Percorsi Positivi 2 Se Stessi Psychology Nlp Pnl Self Help Book Libro Efficacia Personal
Anthony Robbins Rapid Planning Method Book
motywujace cytaty Anthony Robbins
Momentum Anthony Robbins cwiczenie
Anthony Robbins Unlimited Power Notes
Famous Anthony Robbins Quotes
Famous Anthony Robbins Quotes

więcej podobnych podstron