679

Ostrzyżek A, Marcinkowski JT. Jakość życia a doświadczanie schizofrenii

Jakość życia a doświadczanie schizofrenii

Quality of life and experience of schizophrenia

Artur Ostrzyżek

1/

, Jerzy T. Marcinkowski

2,3/

1/

Zakład Pedagogiki Terapeutycznej, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Filia w Piotrkowie Trybunalskim

2/

Zakład Higieny, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

3/

Wydział Studiów Społecznych, Wyższa Szkoła Bezpieczeństwa w Poznaniu

Each disease, by disrupting a dynamic balance system, causes various

negative consequences in terms of the possibility of correct functioning

of an individual. It would be a misinterpretation to claim that somatic

diseases of known etiology, course, and treatment limit the patient only at

the level of the loss of function, or an organ function. There is still a whole

group of chronic diseases directly influencing the patients’ social situation

and their social environment. However, only the health consequences

of mental illnesses imply the deficits in the area of social interaction that

cover the whole area of human existence. A wide biopsychosocial range

of dysfunctions is not only of diagnostic and therapeutic importance, but

also of prognostic and individually varied. The quality of life, identified as

a positive indicator of health is the parameter of assessment the results

of which can be successfully used in psychiatric practice. The results of

several studies have shown that the assessment of the quality of life – for

people with mental illness – is not only possible, but also desirable, or

even necessary, as in the case of patients with schizophrenia.

Key words: schizophrenia, quality of life, health condition of patients

Każda z chorób, będąc swoistym zakłóceniem stanu równowagi

dynamicznej ustroju, powoduje określone, negatywne konsekwencje

w zakresie możliwości prawidłowego funkcjonowania jednostki. Byłoby

nadużyciem twierdzić, że choroby somatyczne o znanej etiologii,

przebiegu i leczeniu ograniczają pacjenta wyłącznie na poziomie utraty

funkcji, czy czynności narządu. Istnieje przecież cała grupa chorób

przewlekłych rzutujących bezpośrednio na sytuację społeczną chorego

i powiązane z nią otoczenie społeczne. Dopiero jednak następstwa

zdrowotne chorób psychicznych implikują takie deficyty w sferze

interakcji społecznych, które są w stanie objąć swoim zasięgiem cały

obszar egzystencjalny człowieka. Szeroki wymiar biopsychospołeczny

tych dysfunkcji ma nie tylko znaczenie diagnostyczne i terapeutyczne,

ale również prognostyczne, indywidualnie zróżnicowane. Parametrem,

którego wyniki oceny mogą zostać z powodzeniem wykorzystane

w praktyce psychiatrycznej, jest jakość życia, identyfikowana jako

pozytywny wskaźnik zdrowia. Wyniki wielu badań naukowych dowodzą,

iż ocena jakości życia – w odniesieniu do osób chorych psychicznie – nie

tylko jest możliwa, ale wręcz pożądana lub nawet niezbędna, jak ma to

miejsce w przypadku chorych cierpiących na schizofrenię.

Słowa kluczowe: schizofrenia, jakość życia, sytuacja zdrowotna

chorych

Adres do korespondencji / Address for correspondence
dr n. med. Artur Ostrzyżek

Zakład Pedagogiki Terapeutycznej, Uniwersytet

Jana Kochanowskiego w Kielcach, Filia w Piotrkowie Trybunalskim

ul. Słowackiego 114/118, 97-300 Piotrków Trybunalski

tel. [phone], e-mail: [e-mail]

©

Hygeia Public Health 2014, 49(4): 679-684

www.h-ph.pl

Nadesłano: 10.10.2014

Zakwalifikowano do druku: 03.12.2014

Problematyka jakości życia na gruncie poznania

psychiatrycznego

Wokółproblematykijakościżyciawciążkoncen-

trujesięuwagabadaczywieludyscyplinnaukowych.

Nagruncienaukmedycznych,przypanującejwzględ-

nejzgodzieautorówpublikacjinaukowychcodojej

definicjiimożliwościpomiaru,corazpowszechniej

dokonujesięocenyjakościżyciaprzyudzialeczyn-

nikówzarównoobiektywnych,jakisubiektywnych,

wodniesieniudoróżnychjednostekchorobowych.

Częśćbadaczyjestnawetzdania,żepomiarjako-

ściżyciaorganiczniewpisanyjestwnurtmedycyny

skoncentrowanejnachorym,jegopotrzebachiocze-

kiwaniach,comaoczywistyzwiązekzprowadzonym

leczeniem i rehabilitacją. W takim ujęciu zyskuje

onaszerszy,humanistycznywymiar.Wydajesię,że

podejścietakiewodniesieniudonaukmedycznych

jestuzasadnione,anajbliższepsychiatrii,gdzielekarz

– siłą rzeczy – zostaje wciągnięty w świat przeżyć

choregoiodgrywawnimważnąrolę.Stopniowopo-

znającchoregoprzekonujego,żejesttraktowanyjak

żywyiprawdziwyczłowiek,anieprzedmiotmani-

pulacjibadawczychiterapeutycznychwedługzgóry

ułożonych schematów teoretycznych. Płaszczyzna

obserwacjipsychiatrycznejjestpłaszczyznąpoziomą

–iwtejsamejmierzeobserwująsięwzajemnieina

siebieoddziałują,obserwatoriobserwowany.

Hygeia Public Health 2014, 49(4): 679-684

680

Hygeia Public Health 2014, 49(4): 679-684

Podmiotowośćtejrelacjipolegarównieżnatym,iż

wbadaniupsychiatrycznymstaramysięwidziećczło-

wiekawaspekcieprzyszłościowym,tzn.zrozumiećjak

onsamrzutujesiebiewprzyszłość,akontakt„twarzą

wtwarz,nascenienajbardziejautentycznegodramatu

ludzkiejpsychiki”odbywasięwatmosferzeintymności

inierzadkoniezwykłegonapięciaemocjonalnego[1].

Trudnoniedostrzecpotrzeby,azarazemspecyfiki

idoniosłościkontaktupsychiatrycznego,wktórym

choryposzukujewszechstronnejpomocy,awięcuwol-

nieniaoddręczącejgochoroby.Nagrunciepoznania

psychiatrycznego badania z zakresu jakości życia

prowadzone są stosunkowo niedawno. Momentem

przełomowymokazałsięokresdeinstytucjonalizacji

opiekipsychiatrycznej,odpoczątkulat60.ubiegłe-

gostulecia,kiedyto–zgodniezprzyjętąkoncepcją

–uwalnianiachorychodtraumycałodobowejhospi-

talizacji,masowowypisywanopacjentówzeszpitali

psychiatrycznych.Jaksięokazało,lokalneśrodowi-

ska społeczne nie były dostatecznie przygotowane

organizacyjniedoprzyjęciatakdużejgrupychorych,

adziennaformasprawowaniaopiekiznajdowałasię

wstadiumwdrażaniadofunkcjonowania.

Z konieczności niejako więc, zwrócono uwagę

nazłąsytuacjężyciowąwypisanychpacjentówipod-

jęto próbę określenia czynników ją warunkujących

z pozycji doświadczanych przez chorych zaburzeń

psychicznych.

Początkowobrakspójnejkoncepcjijakościżycia

izgody,codojejobszarówskładowych,apotemce-

lowanychnarzędzipomiaru,niezachęcałbadaczydo

pogłębionejanalizyzagadnienia.Pomimotego,kolej-

nelataprzyniosłyjuższeregdoniesieńdotyczących

charakterystykijakościżyciachorychwwybranych

jednostkachklinicznych,coumożliwiłoporównywa-

nierezultatówróżnychterapiiiprogramówpomoco-

wych[2].

Koncepcjajakościżyciaprzyszłarównieżwsukurs

zagadnieniomekonomicznym,związanymzkoszto-

chłonnymstosowaniemnowychleków,głównieanty-

depresyjnychiantypsychotycznych.Abyudowodnić

potrzebęichstosowania,odwoływanosięnietylkodo

miarobiektywnych,aleisubiektywnychzwiązanych

bezpośredniozodczuciamichorych[3].

Literaturaprzedmiotudostarczaszeregudefinicji

jakościżycia,któreuwzględniająrozliczneuwarunko-

waniaiaspektysatysfakcjiżyciowejjednostek.Jakość

życia – definiowana przez Światową Organizację

Zdrowia–uwzględniapostrzeganieprzezjednostkę

swojejpozycjiwżyciuwkontekściekultury,systemu

wartości,wktórymżyje,relacjidowłasnychcelów,

oczekiwań,standardówizainteresowań[4].Tobardzo

pojemnaizarazemtrafnacharakterystykakonceptu

jakościżycia,choćbezodniesieniadozwykłychmiar

biologicznych i sytuacji zdrowotnej jednostki. Być

może wynika to faktu dookreślenia pojęcia jakości

życiauzależnionejstanemzdrowiaodrębnąmiarą,

tj. HRQOL (Health-Related Quality of Life) przez

Schipperaw1996r.[5].

WskazanieprzezWHOnazwiązekoptymalnego

poziomu zdrowia z pełnym dobrostanem bio-psy-

cho-społecznym człowieka było w istocie dla nauk

medycznychnietylkoodejściemodbiomedycznego

modelu zdrowia, ale również proklamacją nowego,

podmiotowego wzorca relacji i komunikowania się

zchorym.

Nieprzypadkowowieluzewspółczesnychdefinicji

jakościżyciamożnabyprzypisaćpsychiatrycznyrodo-

wód.Wydajesię,żewynikatozsamejnaturyspotkania

psychiatrycznego,będącegoemanacjąprzyrodnicze-

goihumanistycznegonurtuwpoznaniuczłowieka

chorego,kierującegosięwstronęjegosubiektywnych

doznań,samopoczuciaipozycjiżyciowej.Pozatym,

chorobynapodłożupsychicznymwciążsąwgrupie

najbardziejnegatywnierzutującychnajakośćżycia

pacjentów.

M.Jaremauzasadniapotrzebęprowadzeniaoceny

jakościpotrzebąposzerzeniawiedzyochorymosu-

biektywnieodbieraneprzezniegopoczuciesatysfakcji

życiowejwkontekściewłasnychpotrzebimożliwości

[6].Napoziomtejsubiektywnejsatysfakcji,szcze-

gólniewodniesieniudochorychprzewlekle,wpływa

zminimalizowaniewwynikuzastosowanegoleczenia,

cierpieniazwiązanegozprzeżywaniemchoroby.Nową

wykładniąsukcesuterapeutycznegojestwięcobecnie,

pozaczasemprzeżycia,jakośćżyciamierzonawartoś-

ciąsubiektywnychodczućchorego,itoonostatecznie

oceniawjakimzakresieleczeniebyłoskuteczne[7].

Wpraktycepsychiatrycznejczynniksubiektywny

–woceniestanupsychicznegopacjenta–maduże

znacznie diagnostyczne i rokownicze. Przyjmując

jednakobniżonykrytycyzmpacjentawoceniewłasnej

sytuacjichorobowej,niewolnonieuwzględnićzna-

czeniarównieżdanychdotyczącychfunkcjonowania

społecznegoizawodowegochorego.Możebowiemzda-

rzyćsię,iżchoryobiektywnieznajdującysięwtrudnej

sytuacjiżyciowejwysokooceniaswojąjakośćżycia,co

wypełniaznamionatzw.„paradoksuzadowolenia”.

Istniejąrównieżsytuacjekliniczne,wktórychzależ-

nośćtajestdokładnieodwrotna.

Rozbieżnościmiędzyperspektywąsubiektywną

asytuacjąobiektywnąmożnainterpretowaćwkontek-

ściewiedzyipraktykiklinicznej,awydajesięrównież,

pewnejintuicjilekarzapsychiatry[8].

J.Mederopisujefaktwystąpieniazaburzeniapsy-

chicznegowkategoriachdużegoidestabilizującego

doświadczenia, którego koszty emocjonalne mogą

utrzymywaćsiędługopoustąpieniuobjawówpodsta-

wowych[9].

681

Ostrzyżek A, Marcinkowski JT. Jakość życia a doświadczanie schizofrenii

Wynikibadaniajakościżyciamożemyzastosować

doidentyfikacjipotrzebżyciowychchorychipoprawy

efektywnościprocesuterapeutycznegoorazalokacji

i planowania opieki psychiatrycznej, a porównując

wynikisubiektywnejjakościżyciazocenąkliniczną

stanuzdrowiapacjentów,możnapróbowaćustalić,czy

istniejezwiązekpomiędzywystępowanieminasile-

niemposzczególnychobjawówasubiektywnąoceną

jakościżyciachorych.

Wodniesieniudochorychzzaburzeniamipsy-

chicznymidodatkowymatutemocenyjakościżycia

może być możliwość wykorzystania jej wyników

wkampaniachinformacyjnychnarzeczprzeciwdzia-

łaniastygmatyzacji.

Panującewciążstereotypynatematchoróbpsy-

chicznych,częstoodzwierciedlajądawny,paternali-

stycznyobrazpsychiatriiniepozbawionejstygmatów

iuprzedzeń,dalekiodmożliwościpogłębionejeks-

ploracjibadawczej,pełenfobiiinieprzewidywalnych

zachowańpacjentówzdysfunkcjąpsychiczną[10].

Przyjęcietakiejperspektywyutrudnia,anawetwyklu-

czaudzieleniepsychiczniechorympomocyiwsparcia,

którychoczekują,ajesttopowinnośćodktórejnie

wolnosięuchylać.

Wyniki wielu badań naukowych dowodzą, iż

ocenajakościżyciawodniesieniudoosóbchorych

psychicznienietylkojestmożliwa,alewręczpożądana

lubnawetniezbędna,jakmatomiejscewprzypadku

chorychcierpiącychnaschizofrenię[np.3,9].

Jakość życia w schizofrenii

Gdyby podzielić pogląd Carlssona, to źródła

zokresustarożytnegoEgiptu,oddrugiegotysiąclecia

przednarodzeniemChrystusa,zawierająopisydepre-

sji,otępieniaischizofrenii,brakjednakprzekonywu-

jącychdowodówwpostaciszczegółowychraportów

dotyczącychzachowaniachorych.

Udokumentowaneopisydementia praecoxpocho-

dząodBénédictaMorela

1/

z1860r.,apotemEmila

Kraepelina

2/

.W1911r.EugenBleuler

3/

opisałchoro-

bęzperspektywypsychodynamicznejinadałjejnową

nazwę–schizofrenia.PodstawowąobserwacjąBleulera

byłatezaorozszczepieniumiędzymyślamiaemocjami

chorychorazmodelklasyfikacjiczteryA:1.Autyzm,

2.upośledzenieAsocjacjimyślowych,3.Ambiwalen-

cjai4.niedostosowanieAfektu.Zewzględunato,

żewspomnianeobjawywystępująwwieluchorobach

psychicznych,schemat„czteryA”poddanokrytyce

jakozbytogólnyimałoswoisty.WpołowieXXwieku

/

BénédictAugustinMorel(809-873)–francuskilekarzpsychiatra.

Wprowadziłdomedycynytermindémence précoce,przyjętypóźniej

przezKraepelinanaokreślenieopisanejprzezniegogrupypsychoz

/

Emil Wilhelm Magnus Georg Kraepelin (856-96) – niemiecki

lekarzpsychiatra,twórcaklasyfikacjichoróbpsychicznych

3/

EugenBleuler(857-939)–szwajcarskilekarzpsychiatra

pojawiłysięnowekoncepcjediagnostyczne,adotera-

piiwdrożonoswoiściedziałającelekineuroleptyczne

[11].

ZgodniezMiędzynarodowąStatystycznąKlasy-

fikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10

„Zaburzeniaschizofrenicznecechująsięogólniepod-

stawowymiicharakterystycznymizakłóceniamimy-

śleniaispostrzegania,jakrównieżniedostosowanym

ispłyconymafektem.Jasnaświadomośćisprawność

intelektusązwyklezachowane,choćzczasemmogą

pojawiać się pewne deficyty poznawcze. Najważ-

niejsze objawy psychopatologiczne obejmują: echo

myśli,nasyłanieorazzabieraniemyśli,rozgłaśnianie

(odsłonięcie)myśli,postrzeganieurojenioweorazuro-

jeniaoddziaływania,wpływulubowładnięcia,głosy

omamowekomentującelubdyskutująceopacjencie

wtrzeciejosobie,zaburzeniamyśleniaiobjawynega-

tywne.Przebiegschizofreniimożebyćalbociągły,albo

epizodyczny,zpostępującymlubstabilnymdeficytem,

lubteżmożebyćtojedenlubwięcejepizodówzpełną

lubczęściowąremisją…”[12].

Wschizofreniiprzewlekającejsię(rezydualnej)

zwyklewidaćwyraźnypostęppsychozyznegatywnie

nacechowanymi objawami, takimi jak: ogranicze-

nie aktywności psychoruchowej, spłycenie afektu,

bierność i brak inicjatywy, zubożenie ilości i treści

wypowiedzi, upośledzenie komunikacji pozawer-

balnejorazubóstwozachowańspołecznych.Należy

sądzić,żewłaśnieznacznedeficytywumiejętnościach

społecznych, ograniczające pole życiowe pacjenta

ipowodującewycofywaniesięzpełnionychrólspo-

łecznych,najbardziejrzutująnaegzystencjalnąsferę

życiachorych.

Granicę,któraoddzielaświatwłasnychoregona

schizofrenięodotaczającegoświata,asubiektywne

odobiektywnego,porównywałKępińskidobłonyko-

mórkowej,któraoddzielaistotężywąodjejśrodowiska

idaje człowiekowi poczucie własnej odrębności, ta

wschizofreniizostajebrutalnieprzerwana.Doświad-

czane przeżycia, doznania i myśli schizofreników

zjednejstrony,autrudnionepróbychoćbywniknięcia

wistotęchorobyzdrugiej,uprawniajądopodejmowa-

niawciążnowychwysiłkówbadawczych[13].

A.Smithjestzdania,żesamopostawienierozpo-

znaniaschizofreniijestistotneniedlatego,żeistnieje

jakieśwyraźniesprecyzowanejejleczenie,aledlatego,

żewpewiensposóbporządkujeklasyfikacjępozosta-

łychchoróbpsychicznych[14].

Powszechnie wiadomo, iż te same (lub bardzo

podobne)objawyklinicznemogątowarzyszyćzgoła

różnymjednostkomchorobowym.Ustaleniediagnozy

powodujejednak,żepsychiatramazasobąnajtrudniej-

szyodcinekdrogiimożepodążaćwyznaczonym,choć

wciążniepewnymszlakiemterapeutycznym[1].

682

Hygeia Public Health 2014, 49(4): 679-684

Wokresieminionychkilkudekad,zainteresowa-

nieproblememjakościżyciawgrupieosóbcierpiących

naschizofrenięwyraźniezwiększyłosię.Złożyłysięna

tozarównopotrzebywzakresiedoskonaleniaterapii

wynikającezoczekiwańchorychdoświadczających

poważnych dysfunkcji, jak również pojawiające się

możliwości leczenia w tym zakresie, wynikające

zwysokiej skuteczności leków przeciwpsychotycz-

nychwporównaniudoneuroleptyków[15].

Obecnie za główne determinanty jakości życia

wschizofreniiprzyjmujesię:nasilenieobjawówcho-

roby, poziom funkcjonowania psychospołecznego

orazobecnośćniepożądanychobjawówwywołanych

przyjmowaniemleków[16,17].

J.Caroniwsp.sązdania,żenaobrazQOLtej

grupypacjentówskładająsięrównieżtakiezmienne

społeczno-demograficzne, jak: płeć, wiek, poziom

edukacji,stanzatrudnieniaorazogólneuwarunko-

wania życiowe, zaś wśród zmiennych klinicznych:

trafnośćdiagnozy,wiekprzypierwszejhospitalizacji

orazobecnośćhospitalizacjiwprzeciąguostatnich12

miesięcy[18].

Szczegółoweceleleczeniawschizofreniiobejmują

okresbliższydo12tygodniodrozpoczęcialeczenia,

ukierunkowanynaobjawowąpoprawęizminimalizo-

wanieskutkówubocznychleczenia.Okrespośredni

trwającydo12miesięcymającynaceluutrzymanie

współpracy z chorym i poprawę jakości życia oraz

docelowy,któregoefektembędziepowrótchoregodo

wypełnianiasatysfakcjonującychiproduktywnychról

życiowych[19].

Obecniemożliwościzastosowanialekówzgrupy

tzw.atypowych,oddziałującychnietylkonaobjawy

wytwórcze,alerównieżnateokreślanemianemubyt-

kowych, powodują, że pacjenci chętniej podejmują

współpracę,apotemkontynuująterapię.Uzyskanie

poprawywzakresieinicjatywychoregoiudanepróby

włączaniagowczynnościdniacodziennegomogąsku-

tecznieeliminowaćapatię,uczuciepustkiiogólnego

zagubienia.

Negatywnystosunekchoregodoleczeniaiwspół-

występowaniedepresjimająnajsilniejszyzwiązekzni-

skąocenąjakościżyciawtejgrupiechorych[20].

Obserwowanewycofaniespołeczneuchorychna

schizofrenięczęstopowoduje,żenieposzukująoni

pomocynawetwprzypadkupoważnychdolegliwości

somatycznych,awkonsekwencjiniepodejmująlecze-

niawtymzakresie.Donajczęściejwspółwystępujących

zaburzeń niepsychiatrycznych należą: cukrzyca,

zespół metaboliczny, choroby zakaźne (zwłaszcza

przenoszone drogą płciową) oraz choroby układu

oddechowego,takiejak:rozedmapłuciprzewlekłe

zapalenie oskrzeli oraz hiperlipidemia. Wszystkie

osobyzrozpoznanąschizofreniąnależyuznawaćza

chorych z grupy zwiększonego ryzyka wystąpienia

chorobyniedokrwiennejserca[21].

Porównanie wielkości efektu terapeutycznego

wgrupiechorychsomatycznieipacjentówzdepresją,

wskazujenaistotnepowiązaniegozpoziomemsamo-

akceptacjiiobrazemwłasnejosoby[22].

J.Bobesiwsp.zaobserwowalinastępującepredy-

katoryiwskaźnikijakościżycia:

•istotnie niższą jakość życia osób cierpiących na

schizofrenięwporównaniudopopulacjigeneralnej

lubosóbchorującychsomatycznie,

•osobymłode,kobiety,osobypozostającewzwiązku

małżeńskimorazoniższympoziomiewykształce-

niaodczuwająwyższąjakośćżycia,

•przewlekający się czas choroby generuje niższą

jakośćżycia,

•współwystępowanieobjawówdepresyjnychkoreluje

dodatniozniskąjakościążyciachorych,

•połączeniefarmakoterapii,technikpsychoterapeu-

tycznychorazwspólnotowychprogramówwsparcia

jestoptymalnympostępowaniemzpunktuwidze-

niapowodzeniaterapii[23].

W wyniki badań Fervaha i wsp. pokazały, iż

wpróbie 1437 chorych z przewlekłą schizofrenią

czynnikamiistotnieobniżającymijakośćżyciabada-

nychokazałysię:obecnośćobjawówdepresji,gorsze

funkcjonowanie psychospołeczne, symptomy lęku

iapatiiorazgorszatolerancjanaleczeniefarmakolo-

giczne[24].

WynikibadańWoon`aiwsp.potwierdzajątezę,

żemłodywiek,pozostawaniesingleminiskipoziom

funkcjonowania społecznego mogą być powiązane

zistotnieniższąjakościążycia,natomiastsamsto-

pieńsyntoniispołecznejniemodelujejednoznacznie

obrazujakościżyciawzakresieobjawówczydeficytów

neuropoznawczych.

Autorzystojąnastanowisku,żekliniczne,neuro-

poznawczeifunkcjonalneczynnikinietylkowyzna-

czająobszaryjakościżyciachorychalepełniąrolęinte-

grującąQOLzoptymalnymiwynikamileczenia[25].

Większośćklinicystówjestzgodnacodotego,że

alternatywądlatypowychhospitalizacjipsychiatrycz-

nychmogąbyćoddziałydzienne,szczególniekorzyst-

newleczeniuirehabilitacjipacjentówzrozpoznaniem

schizofrenii,zwłaszczaprzewlekłej,atakżeudzieci

ponieważ kontakt z rodziną nie ulega zaburzeniu

poprzezhospitalizację[26].

Wchwiliobecnejzapodstawowąinajważniejszą

procedurępsychoterapeutycznąwspomagającądłu-

gotrwałestosowanielekówuważasięoddziaływanie

psychoedukacyjnewobecrodzinyichorego.Dostar-

czonachoremukoncepcjachorobypowinnauzyskać

jegoakceptacjęiumożliwiaćaktywneuczestnictwo

wprocesieterapeutycznym[27].

683

Ostrzyżek A, Marcinkowski JT. Jakość życia a doświadczanie schizofrenii

Zwyklepodziałprogramówpsychoedukacyjnych

obejmuje:

1. Celebezpośrednie:

– nabywanieprzezrodzinywiedzyikompetencji

wsprawowaniuopiekinadchorym,

– poprawakomunikacjiwrodzinie,

– budowasiecioparciaspołecznegoiaktywizacji

członkówrodziny,międzyinnymiwceluzłago-

dzeniatakichcechjakstygmatyzacjaiizolacja

społeczna,

2. Celepośrednie:

– poprawawspółpracyterapeutycznejzchorym,

– zmniejszenieryzykanawrotów,

– poprawa skuteczności oddziaływań rehabili-

tacyjnych dotyczących chorych, a zwłaszcza

poprawafunkcjonowaniaspołecznego[28].

Aktywna psychoedukacja uruchamia i wspiera

rezerwyodpornościoweustroju,kształtujeniezależ-

nośćosobistąchorych,wzmacniaichsferęmotywa-

cyjnąiwskazujealternatywnesposobyradzeniasobie

zchorobą,możetymsamymprowadzićdoosiągania

lepszejjakościżyciapsychiczniechorych[29].

M.Jaremaiwsp.sązdania,żewpływpoprawykli-

nicznejnajakośćżycialepiejjestoceniaćpodłuższym

upływieczasuodbadaniawyjściowego,gdyżistotna

zmiana QOL może nie być zauważana przez wiele

miesięcy[30].

R.Hoflacherpytaretorycznie:czyniejesttak,że

bolesneigranicznedoświadczeniapsychicznenadają

życiugłębi,znaczeniaitajemnicy?[31].

Byćmożeistniejeodpowiedźtwierdzącanapy-

tanieopozytywnysenscierpieniapsychicznegoale

to właśnie chęć uwolnienia człowieka od choroby

ibólu przyświecała medycynie od zarania dziejów

i to ona w efekcie przesądziła o kierunku rozwoju

naszej cywilizacji. Pomimo niekwestionowanych

osiągnięćwzakresiediagnostykiiterapiizaburzeń

psychicznych, można zaryzykować twierdzenie, iż

wodniesieniudopełnegowdrożeniaichprofilaktyki

wciążjesteśmywpołowiedrogi.

Naszczęścieniejesttotylkowynikzaniedbań

organizacyjnych,brakodpowiednichprogramówczy

potrzebnejdoichrealizacjiwiedzy.Samawiedzana

tematepidemiologiischizofreniijeszczećwierćwieku

temubyłaczystąkartą.

Zczasemuzyskanomniejlubbardziejspójnedane

ojejczęstościwystępowania,naturalnymprzebiegu

iniektórychczynnikachryzyka.

Zdobycieinformacjinatematwpływupołączo-

nych czynników ryzyka ułatwią już prowadzone

badaniaprospektywne,szczególniegrupzagrożonych

czynnikamipodwyższonegoryzyka.Ichzidentyfiko-

waniemogłobyuchronićosobynajbardziejnarażone,

przedkatastrofalnymiskutkamipierwszegoepizodu

schizofrenii[32].

Zcałegokatalogudysfunkcjipsychicznychjest

schizofrenianajbardziejtajemniczązchorób,awjej

doświadczaniujestnawetcośniezwykłego.Składają

sięnatoprzykładycierpiącychnaschizofrenięsław-

nychludzitakich,jak:FriedrichWilhelmNietzsche

4/

,

ImmanuelKant

5/

,GeorgWilhelmFriedrichHegel

6/

,

JózefMariaHoene-Wroński

7/

wodniesieniudoktó-

rychniewykluczasię,żeleżałauźródełichgeniuszu,

atakżewielkaróżnorodnośćopisywanychzmiennych

klinicznychiobserwowanychzachowańchorych.

Współczesneczasy,określaneprzezKępińskie-

go mianem ery „metabolizmu sygnalizacyjnego”,

wktórychzagubionyczłowiekzchaosudocierających

informacji,niejestwstaniestworzyćjakiejkolwiek

spójnej i logicznej koncepcji życia i wszechobecny

negatywizmsprzyjajązachorowaniu[13].

Chorobawpływadegradująconawszystkiesfery

funkcjonowaniaczłowiekaiwręczburzyjegoporządek

egzystencjalny.Wrównymstopniucierpipacjent,jak

ijegootoczeniespołeczne.Wtymaspekciewyniki

badaniajakościżyciawschizofreniimogądostarczyć

istotnychdanychdlapoprawyskutecznościprowa-

dzonejterapiiirehabilitacjizpozycjinajważniejszego

podmiotuwpsychiatrii–chorego.

/

FriedrichWilhelmNietzsche(8-900)–filozof,filologklasyczny,

prozaikipoeta

5/

Immanuel Kant (7-80) – niemiecki filozof oświeceniowy,

profesorlogikiimetafizyki,twórcafilozofiikrytycznej(transcenden-

talnej)

6/

Georg Wilhelm Friedrich Hegel (770-83) – niemiecki filozof,

twórcanowoczesnegosystemuidealistycznego

7/

Józef Maria Hoene-Wroński (776-853) – polski matematyk,

fizyk,filozof,ekonomistaiprawnik,przedstawicielpolskiejfilozofii

mesjanistycznej

684

Hygeia Public Health 2014, 49(4): 679-684

1. KępińskiA.Poznaniechorego.PZWL,Warszawa1989.
2. BulingerM.Genericqualityoflifeassessmentinpsychiatry.

Potentials and limitations. Eur Psychiat 1997, 12(4):

203-209.

3. Kasperek B, Spiridonow K, Meder J. Jakość życia osób

przewlekle chorych z rozpoznaniem schizofrenii. [w:]

Rehabilitacjaprzewleklechorychpsychicznie.MederJ(red).

PolskieTowarzystwoPsychiatryczne,Kraków2000.

4. WHOQOL Group. What Quality of Life? World Health

Forum1996,17:354-356.

5. SchipperH,ClinchJJ,OlwenyCLM.Qualityoflifestudies:

definitions and conceptual issues. [in:] Quality of Life

andPharmacoeconomicsinClinicalTrials.SpilkerB(ed).

Lippincott-RavenPublishers,Philadelphia1996:11-23.

6. JaremaM.Badaniejakościżyciajakoalternatywnaforma

ocenystanupacjenta.NowMed1996,4:15-16.

7. Ostrzyżek A, Marcinkowski JT. Wymiary jakości życia

wpodeszłym wieku. Probl Hig Epidemiol 2009, 90(4):

465-469.

8. Majkowicz M, Zdun-Ryżewska A. Ocena jakości życia

wzaburzeniachpsychicznych–koncepcje,badania,narzędzia

pomiaru.PsychiatPraktKlin2009,2(2):100-114.

9. MederJ.Rehabilitacjaapsychiatria.RehabilMed1999,3(3):

11-12.

10. DobrzyńskaE,RymaszewskaJ,KiejnaA.Problemjakości

życiaosóbzzaburzeniamipsychicznymi.AdvClinExpMed

2007,16(1):173-178.

11. Stone HS. Schizofrenia i starsze terminy o zbliżonym

znaczeniu-ryshistoryczny.[w:]Schizofrenia.LiebermanJA,

Stroup TS, Perkins DO (red). American Psychiatric

Publishing,Oriold2006.

12. Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób

iProblemówZdrowotnychICD-10.Rewizjadziesiąta.WHO,

2008.

13. KępińskiA.Rytmżycia.Sagittarius,Warszawa1992.
14. SmithA.Umysł.PZWL,Warszawa1989.
15. BobesJ,PazGarcia-PortillaM,BascaranM,etal.Qualityof

lifeinschizophrenicpatients.DialoguesClinNeurosci2007,

(9)2:215-226.

16. KlamkaA,MazurowskiK,GezelaM,SuwalskaA.Czynniki

związanezjakościążyciapacjentówzeschizofrenią.Badanie

przy zastosowaniu skali SQLS. Now Lek 2006, (75)6:

564-567.

17. SchenkelLS,SpaulingWD,DililloD,SilversteinSM.Histories

ofchildhoodmaltreatmentinschizophrenia:Relationships

withpremorbidfunctioning,symptomatologyandcognitive

deficits.SchizophrRes2005,(76)2-3:273-286.

18. Caron J, Mercier C, Diaz P, et al. Socio-demographic

and clinical predictors of quality of life in patients with

schizophreniaorschizo-affectivedisorder.PsychiatryRes

2005,137(3):203-213.

Piśmiennictwo / References

19. Kopczyński Z, Czernikiewicz A. Wpływ deficytów

poznawczych na jakość życia w schizofrenii. Curr Probl

Psychiatry2011,(12)4:415-419.

20. JaremaM,KonieczyńskaZ,GłówczakM,SzaniawskaA,

Meder J i wsp. Próba analizy subiektywnej oceny jakości

życiapacjentówzrozpoznaniemschizofreniilubdepresji.

PsychiatrPol1995,29(5):641-654.

21. Dixon L, Messias E, Wohlheiter K. Współwystępowanie

zaburzeń niepsychiatrycznych. [w:] Schizofrenia.

LiebermanJA, Stroup TS, Perkins DO (red). American

PsychiatricPublishing,Oriold2006.

22. Zboralski K, Gałecki P, Orzechowska A, Berent D,

TalarowskaM. Obraz własnej osoby i akceptacja siebie

aosiągane efekty terapeutyczne u pacjentów chorych

psychicznieorazsomatycznie–badaniaporównawcze.Curr

ProblPsychiatry2011,12(3):276-284.

23. BobesJ,Garcia-PortillaMP,BascaranMT,etal.Qualityof

lifeinschizophrenicpatients.DialoguesClinNeurosci2007,

9(2):215-226.

24. FervahaG,AgidO,TakeuchiH,etal.Clinicaldeterminants

oflifesatisfactioninchronicschizophrenia:Datafromthe

CATIEstudy.SchizophrRes2013,151(1-3):203-20.

25. WoonPS,ChiaMY,ChanWY,SimK.Neurocognitive,clinical

andfunctionalcorrelatesofsubjectivequalityoflifeinAsian

outpatientswithschizophrenia.ProgNeuropsychopharmacol

BiolPsychiatry2010,(34)3:463-468.

26. Konieczyńska Z. Oddziały dzienne jako alternatywa

hospitalizacjidlaróżnychgrupchorychpsychicznie.Post

PsychiatrNeurol1994,3:97-108.

27. Meder J. Leczenie i rehabilitacja przewlekle chorych

psychicznie. [w:] Rehabilitacja przewlekle chorych psy-

chicznie.MederJ(red).PolskieTowarzystwoPsychiatryczne,

Kraków2000.

28. MederJ.Psychiatriaśrodowiskowa.PsychiatrPraktOgólnolek

2004,4(3):119-124.

29. OstrzyżekA,KocurJ.Psychoedukacjaajakośćżyciachorych

zzaburzeniamipsychicznymi.MedDydaktWychow2006,

38(4):48-50.

30. JaremaM,KonieczyńskaZ,GłówczakM,SzaniawskaAiwsp.

Próbaanalizysubiektywnejocenyjakościżyciapacjentów

zrozpoznaniemschizofreniilubdepresji.PsychiatrPol1995,

5(29):641-654.

31. Hoflacher R. Psychiatria moich marzeń. Post Psychiatr

Neurol2013,4(22):233-237.

32. EatonW,ChenCHYU.Epidemologia.[w:]Schizofrenia.

Lieberman JA, Stroup TS, Perkins DO (red). American

PsychiatricPublishing,Oriold2006.