Dr med. Andrzej Grzybowski, Zakład Historii Nauk Medycznych, AM w Poznaniu

HISTORIA MEDYCYNY XV-XVIII wiek

ZMIANY POLITYCZNO-SPOŁECZNE I GOSPODARCZO-KULTURALNE

WARUNKUJĄCE REWOLUCJĘ NAUKOWĄ PRZEŁOMU XV I XVI w.

•

Zdobycie Konstantynopola 1453 r.

•

Napływ uczonych Greków do państw zachodnich, głównie do Włoch (znajomość
greki, oryginalne dzieła, Zachód poznaje Arystotelesa, Hippokratesa)

•

Odrodzenie nauki i sztuki (poszukiwanie zabytków po dawnych Rzymianach)

9

Rozwój budownictwa w stylu odrodzenia, rzeźbiarstwa i malarstwa
(Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Rafael

9

Nauka rysunku – studia z natury = potrzeba lepszego poznania kształtów
człowieka, jego budowy = rozwój anatomii – nie wg Galena, ale opartej na
rzetelnym badaniu ciała ludzkiego, żywego lub martwego

•

Podróże i odkrycia morskie XV w.

9

1486 r. – Diaz opływa przylądek Dobrej Nadziei = otwarcie nowej drogi do
Indii – Vasco da Gama (1498)

9

1492 r. – Krzysztof Kolumb odkrywa Amerykę

•

Wynalazek druku – II poł. XV w. (szybsze rozpowszechnienie nowych wiadomości
i nowych haseł; druk dzieł starożytnych autorów)

LEONARDO DA VINCI (1452-1519)

•

Genialny malarz

•

Wielki uczony

•

Głęboki myśliciel

•

Wszechstronny badacz

•

Pierwszorzędny anatom – dokładny, ścisły, badający zwłoki ludzkie na sekcji, z
nożem w ręku

•

Przygotowywał prawdopodobnie większe dzieło anatomiczne

KRYTYKA MEDYCYNY SCHOLASTYCZNEJ

FILOZOFIA PRZYRODY I KRYTYKA AUTORÓW ŚREDNIOWIECZNYCH

PARACELSUS (1493-1541)

•

Lekarz, alchemik

•

Ogromna biegłość lekarska

•

Nieubłagany przeciwnik medycyny galenowskiej oraz „książkowych” lekarzy

•

Publicznie wrzucił w ogień „Kanon” Avicenny – jawnie zerwał z autorytetami

•

Wystąpił przeciwko aptekarzom, którzy przyrządzali długie i drogie recepty i
zamiast nich wprowadził pojedyncze, silnie działające leki

•

Chciał ponownie połączyć medycynę i chirurgię

•

Lekceważył znaczenie anatomii

•

Bóg i natura to jedno i to samo

PODSTAWY REWOLUCJI NAUKOWEJ

DZIEŁA KOPERNIKA, VESALIUSZA I GALILEUSZA

ANDREAS VESALIUSZ (1515-1564)

•

Zamiłowanie do badań przyrodniczych

•

Studia w Paryżu (3 lata)

www.lek2002.prv.pl

1

Dr med. Andrzej Grzybowski, Zakład Historii Nauk Medycznych, AM w Poznaniu

•

Zauważył wiele błędów w anatomii Galena; anatomia Galena = anatomia małpy, a
nie człowieka

•

1543 (gdy miał 28 lat) wydał dzieło De humani corporis fabrica libri septem (stało
się podstawą nowoczesnej anatomii; ważnym czynnikiem upadku średniowiecznej
wiary w autorytety i dowodem na słuszność poglądu, że przyrodę trzeba badać i
uważnie opisywać, wierząc tylko swoim oczom)

MIKOŁAJ KOPERNIK (1473-1543)

•

Astronom i lekarz, człowiek uniwersalnie wykształcony

•

Dzieło De revolutionibus orbium coelestium (1543)

•

W naturze panuje wszędzie prostota i rozum

•

Nowy, heliocentryczny pogląd na świat = obalenie nauki Arystotelesa, degradacja
Ziemi w układzie świata – jedno z najśmielszych twierdzeń epoki Odrodzenia

•

Żeby trafnie ujmować zjawiska potrzeba (oprócz zmysłowego spostrzegania):
pracy umysłu + swobody ducha + zdolności pomijania tego, o czym pozornie
świadczą zmysły i czego wymagają ortodoksyjne poglądy

GALILEUSZ (GALILEO GALILEI, 1564-1642)

•

Potwierdził system Kopernika

•

Z jego imieniem wiąże się nowożytna mechanika, która stanowi podstawę
dzisiejszej fizyki, fizjologii i astronomii – ciała poruszające się w pustej przestrzeni i
jeden wszechświat, w którym wszędzie obowiązują te same prawa mechaniki

•

Ostatecznie obalił Arystotelesa i całą jego naukę (fałszywa nauka o rzekomej
różnicy między światem niebieskim, niezmiennym a światem ziemskim,
zmiennym); na niebie również zachodzą zmiany; monizm świata fizycznego (w
odróżnieniu od dwoistości w pogl. Arystotelesa))

•

Nowa mechanika – używa pojęcia siły (w odróżn. Od formy u Arystotelesa i duszy
u innych)

•

Wszystko mierzył, ważność stosunków przed kontemplacją i spekulacją

ROZWÓJ ANATOMII CZŁOWIEKA (XV-XVI w.)

•

Odkrycia anatomiczne narządu słuchu – Alessandro Achillini (1463-1512)

•

Opis chrząstek nalewkowatych – Berengario da Carpi (1470-1530)

•

Odkrycie zastawek żylnych – Jacques Sylvius-Dubois (1488-1555)

•

Interesujące badania anatomiczno – fizjologiczne Leonarda da Vinci (1452-1519)+
anatoma Marco de la Torre (1473-1566)

Wiele nowych spostrzeżeń, np. – wszystkie naczynia wychodzą z serca, opis

mechaniki zastawek serca, prawidłowy opis połączeń nerwów obwodowych z
ośrodkowym układem nerwowym

•

Andreas Vesaliusz (1514-1564)

Student

Sylviusa

Tabulae anatomicae sex (wiele błędów od Galena, np. opis pięciopłatkowej

wątroby)

De humani corporis fabrica libri septem, rysunki Jana Stephanusa Calcara (1499-

1546); doskonałą obserwacja układu mięśniowego w ruchu, przestrzenne
wyobrażenia naczyń i nerwów

Zachowało się wiele nazw wprowadz. przez niego, np.zastawki mitralne, mięsień

kapturowy; między komorami serca nie ma żadnych otworów, przez które mogłąby
przedostawać się krew; płuca rozszerzają się w wyniku ruchów klatki piersiowej

www.lek2002.prv.pl

2

Dr med. Andrzej Grzybowski, Zakład Historii Nauk Medycznych, AM w Poznaniu

•

Opis narządu słuchu i narządów płciowych – Gabriele Fallopio (1523-1562) w
Oservationes Anatomicae (1563)

•

Kolejne badania narządu słuchu – Bartolomeo Eustachio (1520-1574)

ROZWÓJ ANATOMII

•

Valvula ileocoecalis – Caspare Bauhin (1605)

•

Opis naczyń chłonnych u psa – Gasparo Aselli (1622)

•

Badania nad budową wątroby – Francis Glisson (1654)

•

Ductus pancreaticus u człowieka – Johann Georg Wirsung (1642)

•

Ductus thoracicus – Jean Pecquet (1647)

•

Opis naczyń limfatycznych u człowieka – Olaf Rudbeck (1647)

•

Odkrycie płucnych naczyń włosowatych – Marcello Malpighi (1661)

•

Odkrycie kłębków nerkowych i struktury śledziony – Marcello Malpighi (1666)

•

Odkrycie ductus parotideus – Niels Stensen (1661)

•

Badania nad włóknami mięśnia sercowego – Richard Lower (1669)

•

Gruczoły dwunastnicze – Johann Conrad Peyer (1687)

•

Gruczoły ślinowe jelita cienkiego – Johann Nathanael Lieberkühn (1745)

•

Ciałko rzęskowe – Johann Gottfried Zinn (1755)

POCZĄTKI NOWOŻYTNEJ NAUKI O KRĄŻENIU KRWI

•

Anatomia ożywiona (anatomia animata)

•

XIII – wieczne rozważania lekarza arabskiego IBN AN NAFISA w komentarzu do
Kanonu Avicenny

Wychodząc z założenia, że między komorami jest przegroda, ale nie ma w niej

otworów, przez które mogłąby przdostawać się krew, i opierając się na analizie
budowy naczyńwniosek: krew musi przez vena arteriosa (arteria pulmonalis)
dochodzić do płuc, tam rozprzestrzeniać się i mieszać z powietrzem, a następnie
przez arteria venosa (vena pulmonalis) przedostawać się do lewej komory =
pierwszy opis małego krążenia

JÓZEF STRUŚ Z POZNANIA (1510-1568)

•

Słuchacz medycyny, wykładowca i rektor Uniwersytetu w Padwie

•

Leczył osobistości w Budzie, Konstantynopolu, propozycja objęcia stanowiska
lekarza nadwornego w Madrycie na dworze Filipa II

•

Tłumaczył dzieła greckie, astronomiczne i poetyckie

•

Pisał wiersze po łacinie

•

Tłumaczył Galena

•

Napisał oryginalne dzieło lekarskie o pulsie

MIGUEL SERVETO (1511-1553)

•

Lekarz i teolog

•

Krew przechodzi z prawej do lewej komory za pośrednictwem płuc, gdzie nabiera
jasnego koloru

•

Dzieła: De trinitatis erroribus (1531), Restitutio christianismi (1553)

REALDO COLOMBO

9

Dzieło: De re anatomica

9

Poparł swoje twierdzenia obserwacją na zwierzętach

www.lek2002.prv.pl

3

Dr med. Andrzej Grzybowski, Zakład Historii Nauk Medycznych, AM w Poznaniu

•

Odkrycia zastawek żylnych (Giamba Hista Cano 1546; F. Dubois Sylvius 1555;
Hieronimus Fabritius de Aquapendente (ok.. 1537-1619), De venarum ostiolis
1603

ANDREAS CESALPINUS (1519-1603)

•

Żyły nabrzmiewają pod wpływem nałożenia podwiązki nie od strony serca, ale od
strony obwodowej (1571), nie wyciągnął wniosków

WILLIAM HARVEY (1578-1657)

•

Londyński lekarz, wykształcony w Padwie

•

Eksperymenty na zwierzętach

•

Serce nie ssie krwi, lecz tłoczy na zewnątrz (dowód: tryskanie krwi z tętnic tylko
podczas skurczu)

•

Skurcz tłoczący krew przyczyną powstawania fali tętna

•

W czasie skurczu lewa komora ciśnie krew do aorty, prawa do płuc

•

Przez porowatości płuc krew przechodzi z prawej do lewej komory

•

Nie ma bezpośredniego przechodzenia krwi przez przegrodę międzykomorową

•

Krew wtłoczona do aorty rozchodzi się po całym ciele i wraca przez naczynia żylne
do prawej komory serca

•

Jednorazowo komora lewa wtłacza ok. 15 uncji krwi, która obiega całe ciało
kilkakrotnie w ciągu dnia

•

Krew w żyłach płynie w kierunku serca, a zastawki żylne zapobiegają jej
powrotowi, sprzyjając przepływowi ku sercu jeśli na ramię nałożyć przepaskę w
części dystalnej, następuje zastój krwi, jeśli jednak zacisnąć ją mocniej ramię nie
nabrzmiewa, bo zatrzymany jest dopływ krwi z tętnic

•

Dzieło: Exercitatio anatomica de motu Cordis et sanguinis in animalibus (Frankfurt
1628), od tej daty w medycynie przejście od Odrodzenia do Baroku – tak ważne
wydarzenie

•

1661 r. – odkrycie naczyń włosowatych przez Marcello Malpighiego (1628-1694),
dzieło De pulmonibus epistola II (1661)

ROZWÓJ EPIDEMIOLOGII

GIROLAMO FRANCASTORO (1483-1553)

•

dzieło: De contagionibus et contagiosis morbis

•

Podwaliny nowoczesnej epidemiologii

•

Choroba może być przeniesiona w wyniku:

•

Bezpośredniej styczności (per contactum), trąd, świerzb

•

Przez przedmioty (naczynia, ubranie, pościel – per fomitem), na których znajdują
się czynniki wywołujące zakażenie, a powstający na skutek gnicia i udzielający
się (contagiosis seminaria prima) drogą kontaktu pośredniego

•

Na skutek infekcji na odległość przez powietrze (dżuma, ospa, gruźlica)

•

W czasie gnicia towarzyszące chorobie cząsteczki zarażające (seminaria)
rozprzestrzeniają się wskutek wyziewów i parowania, a następnie przenoszone
przez powietrze, wodę i inne środowisko

•

Gdy cząsteczki zarażające dostaną się do innego organizmu – rozchodzą się i
powodują gnicie jednego z czterech humorów (tego samego, z którego powstały
w chorym organizmie; ten właśnie humor przyciągnął je w organizmie zdrowym,
obecnie zakażonym)

www.lek2002.prv.pl

4

Dr med. Andrzej Grzybowski, Zakład Historii Nauk Medycznych, AM w Poznaniu

= takie powinowactwo (sympatia) humorów oraz narządów do jednego rodzaju
zarazków (seminaria) tłumaczy dlaczego jedne z nich np.w gruźlicy –osadzają
się w płucach, inne gdzie indziej

=

ważne wnioski praktyczne:

• Należy zniszczyć zarazki znajdujące się na odzieży i przedmiotach

pochodzących ze środowiska zarazy

• Trzeba

zabezpieczyć się przed możliwością infekcji

•

Baczniejsza obserwacja chorych i dokładniejszy opis wielu chorób, nie tylko
zakaźnych

• Wykazanie,

że pod postacią gorączki dżumowej (febris pestica) – nie tylko

dżuma, ale i dur plamisty

• Ustalił różnicę między słoniowacizną (lepra Graecorum) a trądem
•

Syphilis nadał jej nazwę morbus Gallicus, odrębną jednostką chorobową, nie ma
nic wspólnego z trądem

THOMAS SYDENHAM (1624-1689)

•

Choroby zakaźne nie są wywoływane przez pogodę i porę roku, ale zależą od
ukrytych właściwości ziemi, która przez parowanie wydziela miazmaty

•

Wszystkie choroby występują z gorączką, kryją się pod różnymi maskami objawów
i dopiero genius epidemicus sprawia, że przybierają w czasie epidemii jednolitą
postać – etiologiczne i kliniczne postacie epidemii (oderwane od całej
współczesnej mu nauki i wyglądające wówczas na fantastykę)

JAN SOLFA (1483-1564)

•

Znany lekarz krakowski, nadworny medyk Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta

•

Dzieło De morbo Gallico (1517) – patologia kiły

WOJCIECH OCZKO

•

Znakomity uczony, lekarz nadworny Stefana Batorego

•

Dzieło: Przymiot (1581) – dzieje szerzenia się kiły, jej etiologia, patologia i terapia

•

Opisał operacje plastyczną nosa (przeszczep płata skóry z ramienia)

ROZWÓJ CHIRURGII

¾

AMBROŻY PARÉ (1516-1590)

•

Sławny chirurg francuski zw. ojcem nowoczesnej chirurgii

•

Bystry obserwator, niezwykle zręczny operator

•

Od wczesnych lat chłopięcych uczył się balwierstwa

•

W 17 r. życia – kilka lat praktyki w szpitalu Hôtel Dieu w Paryżu

•

Chirurg polowy – częsty udział w wyprawach wojennych

•

Chirurg kilku królów francuskich

•

sławne poglądy na temat leczenia ran postrzałowych

•

Wykonywał bardzo trudne operacje

•

Jako pierwszy w epoce nowożytnej zaczął stosować metodę podwiązywania tętnic
(ligatura) na kończynach przy ich amputacji

•

Jako pierwszy opisał złamanie kości szyjki udowej

•

Stosował wyciągi własnego pomysłu, protezy i aparaty ortopedyczne

¾

XVI i XVII w. szczególnie pomyślne warunki rozwoju chirurgii we Francji – królowie
w częstych wojnach – potrzebowali chirurgów i udzielali im poparcia

www.lek2002.prv.pl

5

Dr med. Andrzej Grzybowski, Zakład Historii Nauk Medycznych, AM w Poznaniu

¾

Średniowieczne Kolegium św. Kosmy przemianowane na Szkołę Chirurgii (Čcole
de chirurgie)

CHIRURGIA XVIII w.

•

1648r. – korporacje chirurgów i balwierzy – połączenie formalne

•

18 XI 1686 – szczęśliwe przeprowadzenie operacji przetoki odbytnicy u króla
Ludwika XIV przez nadwornego chirurga Charlesa Francoisa Felixa (1652-1705)
= wzrost znaczenia chirurgii i chirurgów we Francji; ponowne starania o
usamodzielnienie się chirurgów

•

Utworzenie w Bractwie św. Kosmy w 1724r. katedr anatomii, chirurgii i położnictwa
– ostateczne oddzielenie się chirurgii od balwierstwa 1731 = utworzenie
Królewskiej Akademii Chirurgicznej (Georges Marechal, Francois Gigot de la
Peyronie)

•

1738r. – połączenie Król. Akad. Chirurg. I Szkoły Praktycznej Chirurgii (Čcole
Practique de Chirurgie) (nauczyciele: Francois Chopart – ulepszył technikę
amputacji, Pierre Joseph Desault – znawca techniki nastawiania złamań)

•

1743 – Królewska Akademia Chirurgiczna zrównana w prawach z uniwersyteckim
wydziałem lekarskim w Paryżu (I rektor: Jean Louis Petit – doskonała znajomość
anatomii operacyjnej)

•

W czasie rewolucji francuskiej Królewska Akademia Chirurgiczna rozwiązana,
chirurgia stałą się przedmiotem nauczania na wydziale lekarskim Uniwersytetu
Paryskiego i w innych uniwersytetach francuskich – we Francji jako pierwszej
powrót chirurgii na łono medycyny

PRACE NAUKOWE ANTHONIEGO VAN LEEUWENHOEKA I MARCELLO

MALPIGHIEGO I ZNACZENIE ICH BADAŃ

LEEUWENHOEK

•

Szczególnie utalentowany szlifierz – 240 X powiększenie (inni 120-160 X)

•

Nie był uczonym, ale dokonał wielu ważnych odkryć

•

Pierwszy zobaczył w wodzie tzw. wymoczki (infusoria)

•

Widział ciałka krwi

•

Pierwszy opisał plemniki (spermatozoa) w nasieniu męskim; L. wyobrażał sobie,
że w plemniku zawarty cały człowiek i że z plemnika później się tylko rozwija

MARCELLO MALPIGHI (1628-1694)

•

Lekarz i anatom włoski

•

Twórca anatomii mikroskopowej

•

Pierwszy odkrył pod mikroskopem na krezce (mesenterium) u żaby naczynia
włoskowate

•

Pierwszy odkrył ciałka krwi

•

Badał budowę nerek (glomeruli Malpighi), śledziony (noduli lymphatici lienales, s.
Noduli Malpighi), skóry (stratum Malpighi)

WPŁYW FILOZOFII NA MEDYCYNĘ XVII I XVIII w.

SZKOŁY JATROFIZYKÓW I JATROMECHANIKÓW

•

Usiłowały z medycyny uczynić naukę mechanistyczną

•

Mechanika, fizyka i matematyka przede wszystkim!

www.lek2002.prv.pl

6

Dr med. Andrzej Grzybowski, Zakład Historii Nauk Medycznych, AM w Poznaniu

SANTORIO SANTORIO (1561-1636)

•

Konstruował przyrządy pomiarowe

•

Wszystko ważył i mierzył (jak Galileusz)

•

Badanie nad wagą ciała ludzkiego – zdrowie = normalna waga

•

Szkoła jatrofizyków

•

Zajmowali się mechaniką ruchów ciała, wyjaśniali rolę mięśni, przyrównywali układ
naczyń krwionośnych do budowy maszyn hydraulicznych itp.

JATROCHEMIA

JAN BAPTYSTA VAN HELMONT (1577-1644)

•

Odrzuca Galena – bezskuteczność medycyny galenowskiej

•

Lekarz i mistyk holenderski

•

Początki nauki o gazach

•

Jatrochemia - podstawą czynności w organizmie są procesy chemiczne

Rozwój chemii i fizyki

ROBERT BOYLE (1627-1691)

•

Znakomity uczony angielski

•

Nowe, już zupełnie nowoczesne pojęcie elementu, pierwiastka, który w różnych
doświadczeniach może przybierać nawet różną postać, ale którego ilość
niezmienna i który zawsze można otrzymać z powrotem

IZAAK NEWTON (1642-1727)

•

Prawo powszechnej grawitacji

•

Przyroda jest maszyną doskonałą

•

Nowa teoria matematyczno – mechanistyczna i deterministyczna – na niej oparła
się chemia

ROZWÓJ ANATOMII PATOLOGICZNEJ I POCZĄTKI KONFRONTACJI

KLINICZNO-PATOMORFOLOGICZNYCH

GIOVANNI BATTISTA MORGAGNI (1682-1771)

•

Profesor anatomii w Padwie

•

Dzieło: O siedzibie i przyczynach chorób badanych przez anatoma (De sedibus et
causis morborum per anatomen indagatis)

•

Dokładny opis zmian anatomicznych obserwowanych podczas sekcji zwłok i
zestawienie ich z objawami chorób uchwytnych za życia = powstanie anatomii
patologicznej

•

Interesowały go głównie zmiany narządowe

•

Sposób wykładu jest kazuistyczny

•

Zwracanie uwagi na zmiany anatomiczne u chorych staje się nieodzownym
składnikiem postępu medycyny; nastawienie humoralne ustępuje coraz częściej
miejsca nastawieniu anatomicznemu

Początki medycyny klinicznej – HERMANN BOERHAAVE I JEGO UCZNIOWIE

HERMANN BOERHAAVE (1668-1738)

•

Znakomity lekarz, nauczyciel całej Europy

•

Dzieła najsł.: Institutiones medicae; Aphorismi de cognoscendis et curandis morbis

www.lek2002.prv.pl

7

Dr med. Andrzej Grzybowski, Zakład Historii Nauk Medycznych, AM w Poznaniu

•

Lekarz musi być przede wszystkim dobrym obserwatorem – wprowadził w Lejdzie
nauczanie przy łóżku chorego

•

Leczenie zawsze powinno być proste – prostota jest cechą prawdy

•

Zadaniem terapii – kierowanie dobroczynnym działaniem natury

LEJDA – HERMANN BOERHAAVE I JEGO UCZNIOWIE

GERHARD VAN SWIETEN (1700-1772)

•

Zreformował od podstaw wiedeński wydział medyczny :

–

założono ogród botaniczny

–

stworzono laboratorium chemiczne

–

na wykładach zaczęto robić demonstracje i ćwiczenia

–

otworzono klinikę i wprowadzono na stałe wykłady kliniczne

ANTONI DE HAËN (1704-1776)

•

Razem z Van Swietenem założycielem tzw. „starszej wiedeńskiej szkoły klinicznej

•

Znawca i wielbiciel Hippokratesa

•

Wróg teoretycznych dociekań

•

Wydawał sprawozdania z działalności kliniki – drobiazgowe opisy z dnia na dzień
stanu samych chorych = wzbogacenie patologii faktami, podnieta do dalszego
klinicznego rozwoju medycyny

•

Wykłady kliniczne – badanie chorych w obecności uczniów, dokładne prowadzenie
historii choroby, w razie śmierci chorego wykonywano sekcję zwłok

•

Badanie chorego - najczęściej dokładne oględziny

NOWA METODA DIAGNOSTYCZNA LEOPOLDA AUENBRUGGERA

LEOPOLD AUENBRUGGER (1722-1809)

•

Uczeń szkoły wiedeńskiej

•

Ceniony praktyk

•

Praca: Nowy wynalazek odkrywania ukrytych chorób wewnętrznej piersi za
pomocą opukiwania klatki piersiowej jako znaku

•

Po raz pierwszy opisuje opukiwanie klatki piersiowej i podkreśla jego doniosłość

•

Zestawiał badania chorych z wynikami sekcji, sam także czynił doświadczenia
(wypełnianie klatki piersiowej w zwłokach płynem i opukiwanie)

•

Opukiwał gołe ciało końcami złożonych palców w rękawiczce (dopiero w XIX wieku
wprowadzono pukadło i młoteczek do opukiwania albo też opukiwano palcem po
palcu)

•

Większość nie doceniła znaczenia wynalazku (dopiero znakomity lekarz francuski
Corvisart, w 1808 roku przetł. dziełko na franc. i rozpowszechnił metodę)

PRZEŁOMOWE ODKRYCIE WAKCYNACJI PRZEZ EDWARDA JENNERA

(1796)

•

Odkrycie – w celu uodpornienia człowieka przeciwko ospie nie potrzeba mu
szczepić ospy prawdziwej, lecz wystarczy szczepienie ospy krowiej, która ma
łagodny przebieg i nigdy nie kończy się śmiercią

•

Odkrycie ochronnego znaczenia krowianki – zupełnie empiryczne (wyzyskanie
ludowej wiedzy empirycznej)

•

Sprawdził skuteczność eksperymentalnie (szczepił krowiankę, a potem prawdziwą
ospę tym samym ludziom, która jednak już się nie przyjmowała)

www.lek2002.prv.pl

8

Dr med. Andrzej Grzybowski, Zakład Historii Nauk Medycznych, AM w Poznaniu

•

Opublikował rozprawę: Badania nad przyczynami i skutkami ospy krowiej (1798)

•

1799 – w Londynie powstaje pierwszy zakład szczepienia ospy ochronnej, a w
ciągu kilku lat rozpowszechnienie zabiegu w całej prawie Europie

ROZWÓJ MEDYCYNY DOKTRYNALNEJ PRZEŁOMU XVIII I XIX WIEKU

SAMUEL FRYDERYK HAHNEMANN (1755-1843)

•

Twórca homeopatii

•

Zwalcza medycynę wykładaną w szkołach

•

Leczenie wg zasady similia similibus (przepisywać takie leki, jakie u ludzi
zdrowych wywołują objawy podobne do danej choroby – homoion pathos =
homeopatia)

•

Druga zasada homeopatii – bardzo wielkie rozcieńczanie dawek w celu
„potęgowania” skuteczności leku, którego działanie jest „dynamiczno-siłowe”

ALOJZY LUDWIK GALVANI (1737-1798)

•

Profesor anatomii w Bolonii, chirurg i akuszer

•

Doświadczenia - w ciele zwierzęcym istnieje elektryczność

•

Wyprowadzał wiele chorób nerwowych z takiego lub innego krążenia
elektryczności w ustroju

•

Praca Galvaniego – początek działu fizyki (galwanizm)

FRANCISZEK ANTONI MESMER (1734-1815)

•

Studia i praktyka w Wiedniu

•

Stworzył własny system leczniczy oparty na rzekomo istniejącym w całym
wszechświecie magnetyzmie zwierzęcym ładował swym magnetyzmem metale,
papier, wodę, drewno, szkło, wełnę

•

Ludzie i zwierzęta też mają właściwości magnetyczne

•

Leczenie za pomocą namagnetyzowanych przedmiotów lub wody

•

Usiłował przenosić siłę magnetyczną przez dotykanie, przesuwanie ręką po ciele
chorego, a nawet samą wolę magnetyzera

•

Stosował hipnozę

www.lek2002.prv.pl

9