Scenariusz w klasie III gimnazjum: Detektywi w szkolnych mundurkach. Wątek sensacyjno –
detektywistyczny w Harrym Potterze i kamieniu filozoficznym.

Cele lekcji:

Uczeń:

o rozpoznaje problematykę utworu
o wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu
o rozpoznaje odmiany gatunkowe literatury popularnej: przygodowe, detektywistyczne
o znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej (np. w filmach) nawiązania do

tradycyjnych wątków literackich i kulturowych; wskazuje przykłady mieszania gatunków

o przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją
o uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty
o tworzy spójne wypowiedzi ustne (monologowe i dialogowe) oraz pisemne w następujących

formach gatunkowych: charakterystyka postaci literackiej, filmowej, sprawozdanie z lektury,
filmu

o stosuje zasady organizacji tekstu zgodne z wymogami gatunku, tworząc spójną pod

względem logicznym i składniowym wypowiedź na zadany temat

o świadomie, odpowiedzialnie, selektywnie korzysta (jako odbiorca i nadawca) z

elektronicznych środków przekazywania informacji, w tym z Internetu.

Cele sformułowane w języku ucznia:

o Nauczymy się wyodrębniać wątki fabuły
o Nauczymy się charakteryzować bohaterów i oceniać ich postępowanie
o Nauczymy się pracować w grupie, słuchać innych, uwzględniać ich zdanie, prezentować

własne pomysły i je uzasadniać

Nocobezu (co uczniowie będą potrafili po lekcji):

o Potrafisz przedstawić wątek sensacyjno - detektywistyczny
o Potrafisz scharakteryzować bohaterów w kontekście innych bohaterów kultury popularnej
o Potrafisz wskazać cechy powieści sensacyjno- przygodowej i detektywistycznej
o Potrafisz pracować w grupie, prezentować pomysły i je uzasadniać

Materiały i pomoce dydaktyczne:

2.

Komputer i rzutnik lub tablica multimedialna

Przebieg lekcji (metody i aktywności)

1.

Zapoznanie uczniów z tematem, celami w języku ucznia i Nacobezu

2.

Przedstawienie zadania domowego

Zadnie domowe wyznaczone odpowiednio wcześnie – 2 tygodnie przed rozpoczęciem pracy z
lekturą. Przeznaczone było dla grupy „realizatorów” – 3-4 osób, które wcielą się w rolę członków
ekipy realizującej program o tematyce literackiej. Korzystając z kamery lub aparatu posiadającego
funkcję filmowania nakręcą film. Osoba wcielająca się w rolę prezentera przedstawi ok. 10 min
wprowadzenie do problematyki powieści kryminalnej. Jest forma prelekcji. „Aktor – prelegent”

może stać, chodzić lub siedzieć. Tekst powinien być wyrecytowany z pamięci. W związku z tym może
być nagrywany w pewnych odstępach czasu wraz z opanowywaniem kolejnych partii tekstu przez
lektora. Film można oczywiście zmontować z fragmentów. Scenariusz wystąpienia może dostarczyć
nauczyciel (znajduje się w niniejszym scenariuszu) bądź też przygotują go uczniowie. Na początku
lekcji zostanie przedstawiony film.

Dzień dobry Państwu

Nazywam się …………………………….. Chciałbym/chciałabym w dzisiejszym programie z cyklu „Tropy
literackie” zaprezentować jeden z najpopularniejszych gatunków literackich wciąż jednak
niewystarczająco uwzględnianych w dydaktyce szkolnej, tzn. powieść kryminalną. Czynię to w
ramach cyklu zajęć poświęconych bestellerowej powieści J.K. Rowling Harry Potter i kamień
filozoficzny”

Harry Potter jest powieścią młodzieżową, ale zawiera również elementy powieści detektywistycznej.

Powieści detektywistyczne (kryminalne) wkroczyły już także „na salony” - dziś czytają je wszyscy i
wszędzie. Dlaczego?

Niewątpliwą zaletą jest wartka akcja i skomplikowana intryga. Nie ma też dobrego kryminału bez
wyrazistych, charakterystycznych postaci - bez detektywów, którzy zapadają głęboko w pamięć i do
których przywiązujemy się bardziej niż do bohaterów seriali. To oni są magnesem przyciągającym
miliony czytelników.

Powieść kryminalna – to odmiana powieści charakteryzująca się fabułą zorganizowaną wokół zbrodni,
okoliczności dojścia do niej, dochodzenia oraz ujawnienia osoby sprawcy. Współcześnie, w
najbardziej zasadniczym podziale przyjmuje się, że powieść kryminalna dzieli się na kilka pododmian.

Jedną z nich jest powieść sensacyjno-awanturnicza. Oprócz eksponowania wątku przestępstwa, duży
nacisk kładzie się w niej na niezwykłe przygody bohaterów. Główni bohaterowie są często
wytwornymi dżentelmenami balansującymi na granicy prawa lub też otwarcie stojącymi w konflikcie
z nim. Nie mniejsze znaczenie od rozumu i jego zdolności ma w niej pięść i inne argumenty perswazji.
(np. James Bond).

Drugą jest pododmiana detektywistyczna. Wśród utworów tej pododmiany na plan pierwszy wysuwa
się postać detektywa, który działa z ramienia prawa jak np. Hercules Poirot (Herkules Puaro) z
powieści Agathy Christie czy też komisarz Maigret (Megre) z powieści Georges'a Simenona lub też, i
taka sytuacja w powieści detektywistycznej występuje częściej, postać detektywa-amatora (jak np.
Sherlock Holmes znany z powieści i opowiadań Arthura Conan Doyle’a. Bohater prowadzi śledztwo
posługując się metodą dedukcji tj. racjonalnego rozumowania polegającego na wyciąganiu wniosków
z obserwacji. Logika jest właśnie najgroźniejszą bronią jaką wykorzystuje on/ona w walce o
sprawiedliwość. Relacje między sprawcą, a detektywem często przybierają formę intelektualnej
rozgrywki, której finezyjność jest istotą powieści detektywistycznej i stanowi o jej jakości.

Ponadto do pododmian, o których powiemy przy innej okazji, należy też tzw. czarny kryminał
amerykański, kryminał erudycyjny i powieść milicyjna

Spróbujmy zatem pójść tropem kilku detektywów.

Kultową postacią dla wielbicieli powieści detektywistycznych jest Sherlock Holmes wykreowany
przez Arthura Conan Doyle’a.

Sherlock Holmes to niedościgniony mistrz dedukcji, logicznego myślenia, obdarzony ogromną
wiedzą. To najsłynniejszy detektyw wszech czasów. Dedukcję opierał na umiejętności obserwacji,
znajomości psychologii, chemii, geologii, balistyki, matematyki. Był również utalentowanym
skrzypkiem i... bokserem.

Przyjacielem i towarzyszem Sherlocka Holmesa jest dr John Watson - wierny druh naszego detektywa
z fajką. Watson jest postacią inteligentną, lecz pozostającą zawsze krok z tyłu za głównym
bohaterem, i próbującą zrozumieć tok rozumowania geniusza, jakim jest jego przyjaciel.

Innym gwiazdorem detektywistyki jest Herkules Poirot- Agatha Christie.

Pedantyczny mały Belg z głową o kształcie jaja i charakterystycznym, wypielęgnowanym wąsem
zalicza się do ex-policjantów, którzy zostali detektywami. O ile Holmes obracał się w różnych sferach,
to Poirot rozwiązywał zagadki (najczęściej morderstwa) w sferach arystokracji i burżuazji. Korzystał ze
znajomości i obserwacji ludzkiej natury. Raz rozwiązał zagadkę siedząc w fotelu i nie wyruszając w
teren. Częstym elementem jego śledztw są zebrania wszystkich podejrzanych, na których Herkules
wyjaśnia rozwiązanie zagadki i demaskuje przestępcę.

Pomocnikami H. Poirot są - kapitan Arthur Hastings, insp. James Japp (pojawiali się też inni policjanci
w powieściach) oraz sekretarka panna Felicity Lemon, która pełniła raczej marginalną rolę.

Do grona kultowych postaci kryminału, który zapoczątkował modę na tzw. kryminał erudycyjny,
zaliczyć możemy Wilhelma z Baskerville – głównego bohatera powieści Umberta Eco Imię róży.
Wilhelm jest franciszkaninem i byłym inkwizytorem. W jednym ze średniowiecznych klasztorów
rozwiązuje zagadkę zbrodni związanych z tajemnicza księgą. Posługuje się logiką i semiotyką, czyli
umiejętnością interpretowania znaków – materialnych symptomów (np. śladów, ran) oraz symboli
związanych z psychologią i kulturą – ( cytaty z Apokalipsy, tajemniczy labirynt, zwierciadło)

W rozwiązaniu zagadki morderstw w opactwie posługuje się analizą i indukcją. Do prawdy dochodzi w
sposób racjonalny, rozumowy.

Umberto Eco wyraźnie nawiązuje do postaci wykreowanej przez Artura Conan Doyle'a - detektywa
Sherlocka Holmesa. Podobnie jak Sherlock Holmes, tak i Wilhelm z Baskerville posiada swego ucznia i
pomocnika - Adsa z Melku, który jest odpowiednikiem doktora Watsona.

Cechy detektywistycznej powieści erudycyjnej odnaleźć można w polskiej literaturze młodzieżowej.
Wielu z was miało okazję zapoznać się z powieściami lub z ich adaptacjami filmowymi -„Szatanem z
siódmej klasy” czy też „Panem Samochodzikiem i templariuszami”.

Harry Potter i kamień filozoficzny łączy cechy powieści młodzieżowej, szkolnej i kryminalnej w
odmianie sensacyjno – awanturniczej i detektywistycznej z zastrzeżeniem, że choć istnieje złoczyńca,
którego zamiary trzeba udaremnić, to do zbrodni nie dochodzi. Pragniemy zwrócić Państwa uwagę na
niezbyt częstą cechę powieści kryminalnej, jaką jest przyznanie ważnej roli postaci kobiecej. Z
naszego krótkiego przeglądu zasobów tej odmiany literatury wynika, że świat detektywów jest
głównie światem męskim. Inaczej jest w Harry Potterze. Czy Hermiona Granger zasługuje na to, by
dołączyć do grona słynnych detektywów? Proponuję, abyśmy wspólnie udowodnili, że tak jest.
Zapraszam do wspólnej pracy.

Dziękuję za uwagę”

CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA



Nauczyciel wyjaśnia główny cel pracy

– Naszym zadaniem jest sporządzenie notki, która mogłaby stanowić część artykułu w Wikipedii
dotyczącego powieści Harry Potter i kamień filozoficzny. Nasza notatka będzie prezentować główne
cechy gatunku powieści kryminalnej, tzn. wartką akcję, skomplikowaną intrygę (wyjaśnienie pojęcia
intryga) i wyraziste postacie. Zespoły dokonają analizy dwóch zagadnień w ciągu 20 min a następnie
przedstawią wyniki swojej pracy przed całą klasą.



Nauczyciel dzieli klasę na 4 zespoły.

Dwa zespoły pracują nad zagadnieniem:

1. Sporządź plan wątku sensacyjno – detektywistycznego (poszukiwanie kamienia

filozoficznego).

Dwa kolejne zespoły pracują nad zagadnieniem:

2. Cechy dobrego detektywa – Harry, Hermiona, Roy. Jakich czynów dokonali i dzięki jakim

cechom charakteru i umysłowości.

CZYNNOŚCI UCZNIÓW



Pierwsza grupa dokonuje analizy i przedstawia wyniki na forum klasy.

(Przykładowe wyniki pracy uczniów grupy 1.)

o Uczta - Harry poczuł nagły ból w czole, w miejscu blizny. Harry odniósł wrażenie, że

profesor Snape, który uczy eliksirów i podobno zna się na czarnej magii, nie lubi go.

o Obrony przed czarną magią uczył wiecznie przestraszony profesor Quirrell – pozory

mylą.

o Hagrid wygaduje się, że ktoś włamał się do banku Gringotta. Chciał coś ukraść, ale

tego czegoś już nie było, bo zostało wcześniej zabrane.

o Draco Malfoy wyzywa Harrego na pojedynek o północy.
o Czwórka bohaterów wpada do opustoszałego korytarza, w którym znajdował się

ogromny trójgłowy pies.

o Hermiona zwróciła uwagę, że pies pilnował klapy w podłodze, a Harry pomyślał, że

musi tam być tajemnicza paczka.

o Profesor Quirrell przyniósł wiadomość, że do szkoły wdarł się bardzo niebezpieczny

troll.

o Harry i Ron uratowali Hermionę; zaczęli się z nią przyjaźnić.
o Harry poszedł do pokoju nauczycielskiego odzyskać książkę, natknął się na woźnego

Filcha, bandażującego nogę Snape’a, który narzekał na niemożność uniknięcia „trzech
głów naraz”. Książki nie odzyskał, ale dało mu to do myślenia - Ron zgadzał się z nim,
że Snape chce wykraść paczkę, której pilnuje pies.

o Ron i Hermiona zobaczyli, że podczas meczu na Harry’ego patrzy profesor Snape i

recytuje jakieś zaklęcia. Hermiona postanowiła podpalić mu szatę.

o Hagrid zapytany o psa i prof. Snape’a wygaduje się, że sprawa dotyczy tylko

profesora Dumbledora i Nicolasa Flamela.

o Harry, Ron i Hermiona szukali cały czas informacji o Nicolasie Flamelu, ale nic nie

mogli znaleźć.

o Nocą Harry wybrał się, pod osłoną peleryny-niewidki, do biblioteki, aby poszukać

informacji w książkach z działu ksiąg zakazanych. Jednak musiał stamtąd uciekać.
Uciekając, znalazł dziwne lustro, w którym zobaczył swoją rodzinę.

o Prof. Dumbledore wyjaśnia, że lustro pokazuje najgłębsze pragnienie patrzącego.
o Harry znalazł na kartce z postaciami czarodziejów informację o Nicolasie Flamelu.
o Przyjaciele domyślili się, czego może pilnować pies, nazywany przez Hagrida

Puszkiem.

o Harremu udało się podsłuchać rozmowę prof. Snape’a z profesorem Quirrellem, z

której wynikało, że Quirrell miał na polecenie Snape’a wymyślić sposób na ominięcie
Puszka, ale cały czas zwlekał.

o Od Hagrida bohaterowie dowiadują się, że oprócz Puszka dostępu do kamienia

strzegą cztery potężne zaklęcia rzucone przez profesorów, w tym także Snape’a i
Quirrella.

o Tydzień przed egzaminami Harry usłyszał krzyk profesora Quirrella, który po chwili

uciekł z najbliższej klasy i wyglądał na bardzo przerażonego. Chłopiec był przekonany,
że oznacza to, iż Quirrell się poddał i zdradził swoje zaklęcie profesorowi Snape’owi,
który może teraz pójść po kamień filozoficzny. Powiedział o tym przyjaciołom, ale
doszli do wniosku, że i tak nikt im nie uwierzy.

o W zakazanym Lesie Harry domyślił się, że jedyną osobą, która może potrzebować

kamienia filozoficznego i krwi jednorożca, jest Lord Voldemort, który chce wrócić do
życia.

o Bohaterowie dowiadują się, że Puszka można uśpić graniem na jakimś instrumencie.
o Harry zdecydował, że w nocy pójdzie i zabierze kamień.
o Trójka pokonuje przeszkody: Puszka, latający klucz do drzwi,

rozgrywa partię

gigantycznych szachów, rozwiązują zagadką eliksirów.

o W ostatniej komnacie znajdował się profesor Quirrell. Powiedział Harry’emu, że na

meczu próbował go zabić, a podejrzewany przez niego profesor Snape ratował mu
życie.

o Za plecami Quirrella stoi zwierciadło Ain Eingarp. Quirell stwierdził, że jest ono

kluczem do odnalezienia kamienia filozoficznego.

o Dzięki odbiciu w lustrze kamień znalazł się w kieszeni chłopca.
o Zobaczył tez twarz Voldemorta jako drugie oblicze Quirella, dotychczas ukryte pod

turbanem.

o Voldemort objawia swoje zamiary – dotychczas wcielał się w cudze ciało Quirella;

chce stworzyć swoje. Potrzebny mu jest Eliksir Życia.

o Voldemort każe Quirrellowi zabić Harry’ego.
o W efekcie walki Quirell umiera a kamień zostaje zniszczony.
o



Druga grupa dokonuje analizy i przedstawia na forum klasy

(Przykładowe wyniki pracy uczniów grupy 2.)

Odwaga, inicjatywa– pokonują trolla, przechodzą Zakazany Las, Harry (przyjaciele też) nie boi się
wyruszyć o północy na pojedynek z Malloyem, nie boją się stanąć oko w oko z Puszkiem.

Hermiona podpaliła szatę Snape’a, aby ratować Harrego.

Nocą Harry wybrał się, pod osłoną peleryny, do biblioteki, aby poszukać informacji w książkach z
działu ksiąg zakazanych.

Harry zobaczył profesora Snape’a zmierzającego ku Zakazanemu Lasowi otaczającemu Hogwart.
Zaciekawiony, wsiadł na miotłę i poleciał go śledzić.

Inteligencja, kojarzenie, wyciąganie wniosków -

Z niedopowiedzeń Hagrida wyciągają wnioski.

Hermiona odczytuje zwój pergaminu leżący obok butelek:

- Wspaniale - powiedziała. - To nie jest magia, to logika. Zwykła zagadka. Wielu najpotężniejszych
czarodziejów nie ma pojęcia o logice. Dla nich to pułapka bez wyjścia.

Hermiona zauważa wejście do ostatniej komnaty:

- Nie macie oczu? - warknęła. - Nie widzieliście, na czym on stał?

- Może na podłodze? - zapytał drwiąco Harry. - Nie patrzyłem mu pod łapy, byłem zajęty jego
głowami.

- Nie, nie na podłodze. Stał na jakiejś klapie. Najwyraźniej czegoś pilnuje

Opanowanie – w najtrudniejszych momentach nie tracą zimnej krwi – warto tu wyróżnić Herminę,
która w trakcie ucieczki przed Filchem

…wyrwała Harry’emu różdżkę z ręki, stuknęła nią w zamek i szepnęła: - Alohomora!

Ronowi udało się wypowiedzieć zaklęcie lewitujące i znokautował trolla jego własną maczugą.

Pokonanie diabelskich sideł, partia szachów, przejście obok Puszka.

Wiedza

Percy Weasley i Hermiona rozmawiali o nauce („Mam nadzieję, że od razu się zacznie, tyle trzeba się
nauczyć, mnie osobiście bardzo interesuje transmutacja, no wiesz, zamienianie czegoś w coś innego,
no tak, oczywiście, wiem, że to bardzo trudne.

Hermiona jako pilna uczennica, posiada wiedzę, którą wykorzystuje w trudnych sytuacjach, np.
używając zaklęcia skutecznego na Diabelskie Sidła, w czym pomogła jej wiedza wyniesiona z lekcji o
zielarstwie.

ZADANIE DOMOWE

Napisz, która mogłaby prezentować książkę Harrego Pottera i kamień filozoficzny jako utwór
wprowadzający nową odmianę powieści – powieści przygodowo –detektywistycznej przełamującej
dominację mężczyzn detektywów i wprowadzającej dziewczynę jako równorzędna partnerkę
głównego partnera.

(Przykładowa notatka)

Harry Potter i kamień filozoficzny to powieść, która zawiera wiele cech powieści awanturniczo –
sensacyjnej i detektywistycznej, tzn. wartką akcję, skomplikowaną intrygę i wyraziste postacie.
Wartka akcja skupiona jest wokół tajemniczego kamienia filozoficznego. To magiczny przedmiot,
który pozwala zamieniać przedmioty w złoto i daje nieśmiertelność. Został on przekazany przez
słynnego czarodzieja Flamela do Hogwartu i ukryty w pilnie strzeżonej komnacie na trzecim piętrze
szkoły. Przedmiot staje się obiektem pożądania reprezentującego siły zła groźnego czarodzieja

Voldemorta. W jego imieniu działa niepozorny nauczyciel obrony przed czarną magią – prof. Quirell.
Niepozorny wygląd Quirella i groźny wygląd prof. od eliksirów Snape’a wprowadzają Harrego,
Hermionę i Roya w błąd. Pozory przemawiają przeciwko prof. Snape’owi. Bohaterowie na podstawie
„przecieków” od Hagrida uzyskują ważne informacje pozwalające zapobiec przejęciu kamienia przez
siły zła. Bohaterowie muszą się wykazać cechami charakteryzującymi znanych i skutecznych
detektywów – odwagą, inicjatywą, umiejętnością logicznego myślenia, kojarzenia faktów, wyciągania
wniosków, opanowaniem i wiedzą. Pierwszorzędną rolę odgrywa tu dziewczyna – Hermiona Granger.
To ona pomaga przezwyciężyć niespodziewane trudności – w odpowiednim momencie używa
zaklęcia, żeby otworzyć drzwi, zauważa klapę, kryjącą tajemnicza komnatę, odczytuje szyfr obsługi
butelek. Jest równie odważna i pomysłowa jak jej przyjaciele. Zdecydowanie możemy ją zaliczyć do
grona takich detektywów jak Sherlock Holmes a nawet James Bond.