1

Artur Dariusz Kubacki

Sosnowiec

PROBLEMY TŁUMACZENIA

NIEMIECKOJ

Ę

ZYCZNYCH DOKUMENTÓW SAMOCHODOWYCH

W niniejszym artykule chcemy wskaza

ć

na problemy terminologiczne i formalne, z

jakimi spotyka si

ę

tłumacz podczas pisemnego tłumaczenia niemieckoj

ę

zycznych

dokumentów samochodowych pochodz

ą

cych z Austrii, Szwajcarii i Niemiec. Artykuł

podzielono na dwie cz

ęś

ci: w pierwszej omówimy gatunek analizowanych tekstów,

cechy j

ę

zyka oraz tłumaczenia specjalistycznego, w drugiej natomiast przedstawimy

wybrane problemy tłumaczenia ww. dokumentów na j

ę

zyk polski.

Gatunek tekstu

Wraz z intensywn

ą

wymian

ą

mi

ę

dzynarodow

ą

takich dóbr, jak samochody pojawia

si

ę

coraz wi

ę

ksza ilo

ść

dokumentów w polskim obrocie prawnym, które musz

ą

by

ć

tłumaczone w celu zarejestrowania pojazdu w wydziale komunikacji. W ostatnich

trzech latach najcz

ęś

ciej uwierzytelnianymi tłumaczeniami u prawie ka

ż

dego

tłumacza przysi

ę

głego j

ę

zyka niemieckiego w Polsce były dokumenty samochodowe,

na które składaj

ą

si

ę

: karta pojazdu (Fahrzeugbrief) lub - w zast

ę

pstwie - dowód

rejestracyjny pojazdu (Fahrzeugschein), za

ś

wiadczenie o wyrejestrowaniu pojazdu

dla jego wła

ś

ciciela (Abmeldebescheinigung für den Fahrzeughalter), a tak

ż

e

dokument potwierdzaj

ą

cy nabycie pojazdu (np. rachunek, faktura, umowa kupna-

sprzeda

ż

y). Ten ostatni nie stanowi dokumentu samochodowego analizowanego w

niniejszym opracowaniu. Wydawanie kart pojazdów, dowodów rejestracyjnych oraz

za

ś

wiadcze

ń

o wyrejestrowaniu pojazdów regulowane jest przez niemieckie prawo,

tj.

ustaw

ę

o

dopuszczeniu

osób

i

pojazdów

do

ruchu

drogowego

(Straßenverkehrszulassungsordnung). W zwi

ą

zku z implementacj

ą

dyrektywy unijnej

w zakresie wydawania za

ś

wiadcze

ń

rejestracyjnych w krajach Unii Europejskiej w

Niemczech od 1 pa

ź

dziernika 2005 r. - podobnie jak to jest w Austrii ju

ż

od roku 2003

- kart

ę

pojazdu okre

ś

la si

ę

terminem Zulassungsbescheinigung Teil II, a dowód

rejestracyjny pojazdu – Zulassungsbescheinigung Teil I.

2

1.

Karta pojazdu

Karta pojazdu jest dokumentem urz

ę

dowym przypisanym do pojazdu,

potwierdzaj

ą

cym przede wszystkim fakt posiadania okre

ś

lonego rodzaju pojazdu

przez dan

ą

osob

ę

. Zawiera w szczególno

ś

ci dane identyfikacyjne pojazdu, jego

parametry techniczne, a tak

ż

e dane identyfikuj

ą

ce jego wła

ś

ciciela oraz informacje

potwierdzaj

ą

ce rejestracj

ę

lub wyrejestrowanie pojazdu. Dane techniczne stanowi

ą

rodzaj wyci

ą

gu ze

ś

wiadectwa homologacji pojazdu. Przy ka

ż

dym ponownym

dopuszczeniu pojazdu do ruchu drogowego w karcie pojazdu umieszczane s

ą

dane

osobowe jego aktualnego wła

ś

ciciela oraz numer rejestracyjny pojazdu nadany przez

wydział komunikacji.

2.

Dowód rejestracyjny pojazdu

Dowód rejestracyjny pojazdu spełnia podwójn

ą

rol

ę

: potwierdza wydanie

decyzji administracyjnej o zarejestrowaniu pojazdu oraz jest dokumentem

stwierdzaj

ą

cym dopuszczenie zarejestrowanego pojazdu do ruchu. Dokument ten

jest wydawany przez wydział komunikacji w momencie zarejestrowania pojazdu.

Odnotowane w nim informacje obejmuj

ą

najwa

ż

niejsze dane techniczne, nazwisko

oraz adres wła

ś

ciciela pojazdu, numer rejestracyjny oraz uwagi dotycz

ą

ce

przeprowadzania bada

ń

technicznych pojazdu (Hauptuntersuchung).

3.

Za

ś

wiadczenie o wyrejestrowaniu pojazdu

W przypadku tymczasowego lub całkowitego wyrejestrowania pojazdu przez

jego wła

ś

ciciela w krajach niemieckoj

ę

zycznych wła

ś

ciwy wydział komunikacji

wystawia za

ś

wiadczenie o jego skre

ś

leniu z centralnej ewidencji. W Polsce nie ma

odpowiednika tego dokumentu, poniewa

ż

w przypadku przerejestrowania pojazdu

zostaje wystawiony dla niego nowy dowód rejestracyjny, natomiast w przypadku

wyrejestrowania dowód zostaje uniewa

ż

niony i zatrzymany w wydziale komunikacji.

3

Charakterystyczne cechy j

ę

zyka oraz tłumaczenia specjalistycznego

J

ę

zyk specjalistyczny to ogólnie bior

ą

c odmiana j

ę

zyka charakteryzuj

ą

ca si

ę

zasi

ę

giem u

ż

ycia ograniczonym do okre

ś

lonego, nierzadko hermetycznego

ś

rodowiska fachowców, ró

ż

ni

ą

ca si

ę

w swej warstwie leksykalnej od j

ę

zyka ogólnego

czy potocznego specyficznym słownictwem, cz

ę

sto niezrozumiałym dla przeci

ę

tnego

odbiorcy, a słu

żą

cym głównie wymianie informacji fachowej, zró

ż

nicowaniu nominacji

i precyzji terminologicznej (por. Bußmann, 1983: 137; Szulc, 1984: 106).

W j

ę

zyku specjalistycznym wyst

ę

puj

ą

tendencje do kontrolowania polisemii i

homonimii, do eliminowania synonimów, upraszczania składni, neutralizowania

afektywno

ś

ci oraz przyswajania du

ż

ej ilo

ś

ci abrewiacji. W zakresie składni j

ę

zyk

specjalistyczny bazuje na zasobach j

ę

zyka ogólnego, jednak

ż

e cechuje go znaczna

selekcja tych zasobów i

ś

rodków (por. Pie

ń

kos, 2003: 263 i n.).

W opracowaniu przedło

ż

onym przez UNESCO (1958: 36) dotycz

ą

cym

specyfiki tłumacze

ń

technicznych i naukowych stwierdzono,

ż

e:

wiedza specjalistyczna odgrywa istotn

ą

rol

ę

w procesie tłumaczenia, poniewa

ż

nie mo

ż

na czego

ś

, czego si

ę

nie rozumie, adekwatnie przeło

ż

y

ć

,

przy tłumaczeniu nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

cel tłumaczenia oraz grup

ę

docelow

ą

jego

odbiorców,

praca tłumacza specjalistycznego znacznie wykracza poza poszukiwanie

odpowiedników terminologicznych w słownikach.

Przytoczmy za Kielar (1991: 135) nast

ę

puj

ą

ce wymagania stawiane

tłumaczowi specjalistycznemu (przysi

ę

głemu):

1

umiej

ę

tno

ść

przeprowadzenia analizy znaczeniowej tekstu oraz ró

ż

nych

przekształce

ń

tekstowych,

2.

znajomo

ść

ekwiwalentnej terminologii,

3.

umiej

ę

tno

ść

funkcjonalnego powi

ą

zania ze sob

ą

ekwiwalentnych

ś

rodków L

1

i

L

2

,

4.

podstawowa znajomo

ść

tłumaczonej materii,

5.

umiej

ę

tno

ść

korzystania z materiałów pomocniczych (słowniki mono- i

bilingualne, teksty paralelne itp.),

6.

wysoka sprawno

ść

działania translacyjnego i umiej

ę

tno

ść

tworzenia translatu

o wysokiej jako

ś

ci.

4

Wybrane problemy tłumaczenia dokumentów samochodowych

Jednym z problemów tłumaczenia niemieckich tekstów specjalistycznych (w naszym

przypadku „mieszanki” j

ę

zyka technicznego i ekonomiczno-prawniczego) jest

prawidłowy przekład terminów. Wiele nazw wyst

ę

puj

ą

cych w niemieckich tekstach

fachowych to terminy maj

ą

ce charakter grup wyrazowych, w których dominuj

ą

grupy

nominalne. W polszczy

ź

nie odpowiadaj

ą

im struktury ustabilizowane maj

ą

ce

charakter skupie

ń

terminologicznych spełniaj

ą

ce rol

ę

jednostki nominacyjnej (por.

Starzec, 1984: 62). W procesie translacyjnym takich skupie

ń

terminologicznych

nale

ż

y uwzgl

ę

dni

ć

, jak proponuje Iluk (1998: 123), wszystkie aspekty formalne i

semantyczne poszczególnych składników nazwy, cho

ć

cz

ę

sto przy u

ż

yciu

odmiennych motywów nominacyjnych i/lub odmiennych struktur składniowych.

Ponadto tłumaczowi kłopot sprawi

ć

mog

ą

niezwykle popularne w niemieckich

dokumentach skróty i skrótowce, które musz

ą

by

ć

rozszyfrowane, aby ich sens stał

si

ę

zrozumiały. Problemem mog

ą

by

ć

tak

ż

e ró

ż

nice leksykalno-syntagmatyczne

wynikaj

ą

ce z istnienia odmiennych wariantów j

ę

zyka niemieckiego.

1.

Problem doboru wła

ś

ciwych ekwiwalentów terminologicznych

Istotn

ą

cech

ą

operacji kognitywno-j

ę

zykowych towarzysz

ą

cych tłumaczeniu terminów

jest brak pełnej ekwiwalencji semantycznej poszczególnych składników, co wymusza

konieczno

ść

u

ż

ycia innych motywów nominacyjnych w L

2

1

. Tłumaczowi cz

ę

sto nie

wolno dokona

ć

dosłownego przekładu danego terminu, gdy

ż

nie pozwala na to uzus,

reguły ł

ą

czliwo

ś

ci składników w L

2

lub kontekst. Ponadto wi

ę

kszo

ść

terminów

niemieckich wyst

ę

puje w postaci zło

ż

e

ń

lub grup dwuwyrazowych, natomiast w

polszczy

ź

nie odpowiadaj

ą

im wył

ą

cznie nazwy dwu- lub wieloelementowe.

1

Zło

ż

enia

Grupa dwuwyrazowa

a

Fahrzeughalter

2

wła

ś

ciciel pojazdu

b

Fahrzeugbrief

karta pojazdu

c

Straßenverkehrsamt

wydział komunikacji

d

Verkehrsaufsichtsamt

wydział komunikacji

1

L

1

= j

ę

zyk

ź

ródłowy, L

2

= j

ę

zyk docelowy

2

Czcionk

ą

pogrubion

ą

zaznaczono te elementy leksykalne, które maj

ą

w j

ę

zyku niemieckim i polskim

odmienne motywy nominacyjne.

5

2

Grupy dwu- lub wielowyrazowe

a

amtliches Kennzeichen

numer(y) rejestracyjny(e)

dopuszczony immobilizer

b

anerkannte Wegfahrsperre

dopuszczona blokada

przeciwuruchomieniowa

c

vorübergehende Stilllegung

tymczasowe wyrejestrowanie

d

falls werkseitig montiert

o ile montowano fabrycznie

2.

Problemy zwi

ą

zane z przekształceniami formalnymi w obr

ę

bie translatu

W wyniku przeprowadzonej analizy grup wyrazowych do podstawowych sposobów

tłumaczenia mo

ż

emy zaliczy

ć

nast

ę

puj

ą

ce operacje strukturalne:

zamiana zło

ż

enia w L

1

na grup

ę

typu rzeczownik + przymiotnik/imiesłów

przymiotnikowy w L

2

, np. Gebrauchtfahrzeug

pojazd u

ż

ywany, Neufahrzug

pojazd nowy,

zamiana zło

ż

enia w L

1

na grup

ę

typu rzeczownik + grupa przyimkowa w L

2

,

np. Verwertungsnachweis

za

ś

wiadczenie o zezłomowaniu pojazdu,

zamiana zło

ż

enia w L

1

na grup

ę

typu rzeczownik + poszerzona grupa

dopełniaczowa w L

2

, np. Standgeräusch

poziom hałasu podczas postoju,

Fahrgeräusch

poziom hałasu podczas jazdy,

zamiana przymiotnika zło

ż

onego w L

1

na wieloskładnikow

ą

grup

ę

nominaln

ą

lub zdanie w L

2

, np. schadstoffarm

pojazd spełniaj

ą

cy normy ekologiczne /

pojazd spełnia normy emisji spalin

zamiana rzeczownika w liczbie pojedynczej w L

1

na rzeczownik w liczbie

mnogiej w L

2

, np. amtliches Kennzeichen

numery rejestracyjne,

poszerzenie terminu w translacie, np. Abmeldebscheinigung

za

ś

wiadczenie

o wyrejestrowaniu pojazdu, KBA-Gebühr

opłata na rzecz Federalnego

Urz

ę

du Komunikacji,

redukcja terminu w translacie, np. Maße über alles mm

wymiary w mm,

przekształcenie zdania w L

1

w równowa

ż

nik zdania w L

2

, np.

die Richtigkeit der Angaben in Spalte B wird bescheinigt

za zgodno

ść

danych zawartych w kolumnie B,

wyeliminowanie w L

2

konstrukcji podrz

ę

dnej wyst

ę

puj

ą

cej w L

1

, np. soll das

Fahrzeug danach wieder in den Verkehr gebracht werden, (...)

przy

ponownym dopuszczeniu pojazdu do ruchu, (...).

6

Powy

ż

ej wymienionym sposobom tłumaczenia czasami towarzyszy brak

ekwiwalencji semantycznej pomi

ę

dzy poszczególnymi składnikami grup wyrazowych.

Wówczas nale

ż

y tak dobra

ć

składnik w j

ę

zyku docelowym, aby był ł

ą

czliwy w danej

grupie i jak najprecyzyjniej oddawał znaczenie leksemu z frazy w L

1

.

Z kolei rozszerzanie polskiej frazy wynika z konieczno

ś

ci doprecyzowania

frazy w L

2

lub z uwzgl

ę

dnienia norm stylistycznych j

ę

zyka polskiego. Przy

rozszerzeniu element w L

1

ma w

ęż

sze znaczenie, za

ś

jego dosłowny polski

ekwiwalent ma znaczenie szersze, st

ą

d pojawia si

ę

konieczno

ść

dodania słowa lub

słów zaw

ęż

aj

ą

cych znaczenie w przekładzie. Natomiast w przypadku redukcji

translatu mamy do czynienia z sytuacj

ą

odwrotn

ą

- leksem w L

1

musi zosta

ć

zaw

ęż

ony poprzez dodatkowe okre

ś

lenia, podczas gdy jego dosłowny odpowiednik

w L

2

nie wymaga zaw

ęż

enia przez dookre

ś

laj

ą

ce słowa, gdy

ż

sam wyra

ż

a dokładnie

to, co dookre

ś

lony leksem w L

1

.

Konkluduj

ą

c: analiza strukturalno-semantyczna grup wyrazowych umo

ż

liwia

dokonanie wyboru wła

ś

ciwej techniki tłumaczenia i bezpo

ś

rednio wpływa na

ustalenie prawidłowego odpowiednika.

3.

Problemy tłumaczenia elementów brachygraficznych

Skróty i skrótowce w analizowanych dokumentach ogólnie mo

ż

na podzieli

ć

na takie,

które s

ą

charakterystyczne dla j

ę

zyka ogólnego, prawniczego i ekonomicznego, oraz

takie, które dotycz

ą

wył

ą

cznie j

ę

zyka technicznego.

3.1.

Skróty i skrótowce z zakresu j

ę

zyka ogólnego

3

L

1

L

2

a

geb. am

(geboren am)

urodzony dnia

(ur. dn.)

b

geb.

(geborene)

z domu

(z d.)

c

evtl.

(eventuell)

ewentualnie

(ew.)

d

ggf.

(gegebenenfalls)

w razie potrzeby

e

gez.

(gezeichnet)

podpisano

f

Fz.

(Fahrzeug)

pojazd

g

Konto-Nr.

(Kontonummer)

numer konta

7

h

Fa.

(Firma)

firma

i

m. d. Nachtrag

(mit dem Nachtrag)

z suplementem

j

Ausf.

(Ausführung)

model / wersja

k

OT

(Ortsteil)

dzielnica

l

wahlw.

(wahlweise)

do wyboru

ł

geschl.

(geschlossen)

zamknięty

m

auch gen.

(auch genehmigt)

dopuszczono także

n

zul.

(zulässig)

dopuszczalny

o

je nach Ausr.

(je nach Ausrüstung)

w zależności od wyposażenia

Z podanych powy

ż

ej przykładów wynika,

ż

e skróty niemieckie zazwyczaj nie

maj

ą

skrótowych odpowiedników w j

ę

zyku polskim. Chc

ą

c zastosowa

ć

skrót polski,

tłumacz musiałby stworzy

ć

konstrukcj

ę

unikatow

ą

, która nie wyst

ę

puje powszechnie i

która przez to mogłaby by

ć

niezrozumiała dla odbiorcy.

3.2.

Skróty i skrótowce charakterystyczne dla j

ę

zyka prawniczego i

ekonomicznego

4

L

1

L

2

a

i. V.

(in Vertretung)

w z.

(w zastępstwie)

b

ppa

(per procura)

z up.

(z upoważnienia)

c

i. A.

(im Auftrag)

z up.

(z upoważnienia)

d

Abs.

(Absatz)

ust.

(ustęp)

e

Ziff.

(Ziffer)

pkt

(punkt)

f

LRA

(Landratsamt)

starostwo powiatowe

g

KV

(Kreisverwaltung)

administracja powiatu

h

LK

(Landkreis)

powiat

i

Nebst.

(Nebenstelle)

filia, ekspozytura

j

a. a. S.

(amtlich anerkannter Sachverständiger)

rzeczoznawca powołany z listy biegłych

k

StVZO

(Straßenverkehrszulassungsordnung)

ustawa o dopuszczeniu osób i pojazdów

do ruchu drogowego

l

KraftStG

(Kraftfahrzeugssteuergesetz)

ustawa o podatku od pojazdów

mechanicznych

8

ł

EZUL / EZ

(Erstzulassung)

data pierwszej rejestracji

m

KBA-Gebühr

(Kraftbundesamtgebühr)

opłata na rzecz Federalnego Urzędu

Komunikacji

n

Kfz-Steuern

(Kraftfahrzeugsteuern)

podatek od pojazdów mechanicznych

o

Kfz-Zulassung / Kfz.-Zul.-Stelle

(Kraftfahrzeugzulassungsstelle)

urząd dopuszczający / organ rejestrujący

pojazd samochodowy do ruchu

p

a. d. V. gezogen

(aus dem Verkehr gezogen)

wycofać z ruchu

W j

ę

zyku niemieckim wyra

ź

niejsza jest tendencja do skracania nazw instytucji,

nazw ustaw oraz standardowych wyra

ż

e

ń

charakterystycznych dla danej odmiany

j

ę

zyka urz

ę

dowego, w naszym wypadku j

ę

zyka dokumentów samochodowych.

Tendencja ta w j

ę

zyku polskim nie uwidacznia si

ę

tak wyra

ź

nie.

3.3.

Skróty i skrótowce typowe dla j

ę

zyka technicznego

5

L

1

L

2

a

PKW

(Personenkraftwagen)

samochód osobowy

b

KOMBI

(Kombinationskraftwagen)

samochód osobowo-towarowy

c

LKW

(Lastkraftwagen)

samochód ciężarowy

d

ANH

(Anhänger)

przyczepa

e

KRAD

(Kraftrad)

jednośladowy pojazd mechaniczny

f

KOM

(Kraftomnibus)

autobus

g

ZGM

(Zugmaschine)

ciągnik

h

Fahrzeug-Ident.-Nr. / FIN

(Fahrzeugidentifizierungsnummer)

numer identyfikacyjny pojazdu (VIN)

i

AU

(Abgasuntersuchung)

kontrola spalin

j

HU

(Hauptuntersuchung)

główna kontrola pojazd /

główne badanie techniczne pojazdu

k

PS

(Pferdestärke)

jednostka mocy - koń mechaniczny (KM)

l

OTTO/GKAT

(Ottomotor /geregelter Katalysator)

silnik z zapłonem iskrowym / silnik wyposażony w

katalizator regulowany

ł

DIESEL

(Dieselmotor)

silnik z zapłonem samoczynnym

9

m

b. Anh-Betrieb

(bei Anhängerbetrieb)

w przypadku eksploatacji przyczepy

n

m. mech. 5Ganggetr

(mit mechanischem 5-Ganggetriebe)

z pięciobiegową przekładnią mechaniczną

o

a. Felge

(auf Felge)

na feldze (obręczy) koła

p

m. ABS ausgerüstet

(mit Anti-Blockier-System ausgerüstet)

wyposażony w ABS / system zapobiegający

blokowaniu kół

r

s-arm (schadstoffarm)

pojazd spełniający normy ekologiczne

(pojazd spełnia normy emisji spalin)

s

mit Verw.

(mit Verwertungsnachweis)

przedłożono zaświadczenie

o zezłomowaniu pojazdu

t

mit Verbl.erklärung

(mit Verbleibserklärung)

oświadczenie o miejscu pozostawienia pojazdu

mechanicznego (niepoddanego złomowaniu, ale

wycofanego z ruchu)

u

Wegfahrsperre g. AZT-TUEV-ANF

(Wegfahrsperre gemäß AZT und TÜV

Anforderungen)

(AZT – Allianz Zentrum für Technik)

TÜV – Technischer Überwachungsverein)

immobilizer zgodnie z wymogami Stowarzyszenia

Nadzoru Technicznego i Stowarzyszenia Centrum

Techniki Allianz

w

Verw. v. Schneek. nicht mögl.

(Verwendung von Schneeketten nicht möglich)

brak możliwości użycia łańcuchów

przeciwśnieżnych

J

ę

zyk niemiecki wypracował cał

ą

seri

ę

skrótów dotycz

ą

cych charakterystyki

funkcjonowania i kontroli pojazdu. Analiza paralelnych dokumentów polskich

dowodzi,

ż

e prawie w ogóle nie ma w polszczy

ź

nie ustabilizowanych elementów

brachygraficznych o takim samym charakterze. Bogactwo skrótów stosowanych w

dokumentacji niemieckoj

ę

zycznej czyni prac

ę

tłumacza wyj

ą

tkowo uci

ąż

liw

ą

, gdy

ż

ich rozszyfrowywanie jest nierzadko zaj

ę

ciem czasochłonnym.

4.

Ró

ż

nice leksykalno-składniowe wyst

ę

puj

ą

ce w odmiennych wariantach

j

ę

zykowych

Ró

ż

nice pomi

ę

dzy niemczyzn

ą

u

ż

ywan

ą

w Austrii, Niemczech i Szwajcarii

uwidaczniaj

ą

si

ę

tak

ż

e w odniesieniu do dokumentów samochodowych. Dotycz

ą

one

zarówno sfery leksykalnej, jak i składniowej.

10

4.1.

Rozbie

ż

no

ść

terminologiczna w krajach niemieckoj

ę

zycznych

Ten sam termin polski w ró

ż

nych krajach niemieckoj

ę

zycznych mo

ż

e by

ć

wyra

ż

ony za pomoc

ą

ró

ż

nych terminów, np.

6

Desygnat

Niemcy

Austria

Szwajcaria

a

karta pojazdu

Fahrzeugbrief

Kfz-Brief

Typenschein

Einzelgenehmigung

Fahrzeugausweis

b

właściciel

(użytkownik)

pojazdu

Führer / Halter

Lenker

Halter

c

masa własna

(pojazdu)

Leergewicht

Eigengewicht

Leergewicht

d

poziom hałasu

Stand-/Fahrgeräusch

Nahfeldpegel

-

e

data pierwszej

rejestracji

Tag der ersten

Zulassung

(Erstzulassung)

erstmailige

Zulassung

erste

Inverkehrsetzung

f

wydział

komunikacyjny

Kfz-Zulassungsstelle

Zulassungsstelle

Strassenverkehrsamt

g

adnotacje urzędowe

amtlich zugelassene

Eintragungen

behördliche

Eintragungen

Verfügungen der

Behörde

h

numery

rejestracyjne

amtliches

Kennzeichen

Kennzeichen

Kennzeichentafel

Schild

i

samochód osobowy

Personenkraftwagen

PKW

Personenkraftwagen

PKW

Personenwagen

-

j

organ rejestrujący

Zulassungsstelle

Zulassungsbeh

ö

rde

Ausgabestelle

k

nr identyfikacyjny

pojazdu

Fahrzeug-

identifizierungsnummer

Fahrzeug-

identifizierungsnummer

Stammnummer

(nr ewid. w rej. państ.)

Przedstawiona powy

ż

ej ró

ż

norodno

ść

terminologiczna mo

ż

e skutkowa

ć

stosowaniem przez polskiego tłumacza rozmaitych nazw dla tych samych

desygnatów. Tłumacz powinien ujednolici

ć

sposób tłumaczenia odmiennych

formalnie terminów niemieckich, austriackich i szwajcarskich, które jednak maj

ą

identyczne znaczenie. Nieznajomo

ść

ekwiwalentnych terminów funkcjonuj

ą

cych w

ró

ż

nych krajach niemieckoj

ę

zycznych mo

ż

e prowadzi

ć

do ich bł

ę

dnego tłumaczenia.

11

4.2.

Ograniczenia w u

ż

yciu zło

ż

e

ń

7

Desygnat

Niemcy

Austria

Szwajcaria

a

rodzaj pojazdu

Fahrzeugart

Art des Fahrzeuges

Art des Fahrzeugs

b

rodzaj nadwozia

Aufbauart

Art des Aufbaus

-

Chocia

ż

w standardowym j

ę

zyku niemieckim j

ę

zyk specjalistyczny wykazuje

tendencj

ę

do zło

ż

e

ń

, to ju

ż

w jego odmiankach, np. wariancie austriackim i

szwajcarskim, uwidacznia si

ę

tendencja odwrotna, a wi

ę

c dekompozycja, czyli

zamiana kompozitum na grup

ę

wyrazow

ą

. Powy

ż

sze przykłady ilustruj

ą

zamian

ę

zło

ż

enia na grup

ę

dopełniaczow

ą

.

Wnioski

Do najwa

ż

niejszych problemów tłumaczeniowych dokumentów samochodowych

mo

ż

na zaliczy

ć

:

umiej

ę

tno

ść

doboru wła

ś

ciwego ekwiwalentu j

ę

zykowego o uzualnej strukturze

nazwotwórczej, np. Fahrzeugbrief to nie list (dane) pojazdu lub karta wozu, ale

karta pojazdu,

umiej

ę

tno

ść

przekształcania niemieckich struktur składniowych w takie, które

s

ą

charakterystyczne dla j

ę

zyka docelowego, np. eliminowanie niemieckich

konstrukcji podrz

ę

dnych,

umiej

ę

tno

ść

odczytywania skrótów i zast

ę

powania ich odpowiednimi

ekwiwalentami; w przypadku braku takiej umiej

ę

tno

ś

ci nale

ż

y zrobi

ć

wzmiank

ę

w tłumaczeniu uwierzytelnionym o nieznajomo

ś

ci skrótu, natomiast nie nale

ż

y

stosowa

ć

strategii uniku,

konsekwencja w tłumaczeniu terminów stosowanych w ró

ż

nych krajach

niemieckoj

ę

zycznych na okre

ś

lenie tego samego desygnatu,

konieczno

ść

posiadania podstawowej

wiedzy dotycz

ą

cej

przedmiotu

tłumaczenia lub konieczno

ść

konsultacji terminologicznej ze specjalistami

.

12

Bibliografia

Bußmann, H., 1983, Lexikon der Sprachwissenschaft, Stuttgart.
Gajda, S, 1990, Wprowadzenie do teorii terminu, Opole.
Iluk, J., 1998, „Problemy tłumaczenia nazw medycznych na przykładzie j

ę

zyka

polskiego i niemieckiego”, [w:] Glottodidactica XXVI/1998, Pozna

ń

, s. 123-136.

Kielar, B. Z., 1991, „Problemy tłumaczenia tekstów specjalistycznych”, [w:]
Teoretyczne podstawy terminologii, red. F. Grucza, Wrocław, s. 133-140.
Kielar, B. Z., 2000, „O tłumaczeniu tekstów specjalistycznych”, [w:] Problemy
komunikacji mi

ę

dzykulturowej, red. B. Z. Kielar i in., Warszawa, s. 235-246.

Pie

ń

kos, J., 2003, Podstawy przekładoznawstwa. Od teorii do praktyki, Kraków.

Starzec, A., 1984, Rozwój polskiej terminologii motoryzacyjnej (od pocz

ą

tku do 1945

roku), Opole.
Szulc, A., 1984, Podr

ę

czny słownik j

ę

zykoznawstwa stosowanego, Warszawa.

UNESCO, 1958, Scientific and Technical Translating and Related Aspects of the
Language Problem, Paris, s. 190-195.

Streszczenie

Tematem artykułu jest wskazanie na najpowa

ż

niejsze trudno

ś

ci stoj

ą

ce przed tłumaczem niemieckoj

ę

zycznych

dokumentów samochodowych. Autor podzielił artykuł na dwie cz

ęś

ci. W pierwszej scharakteryzował te

dokumenty samochodowe, które uczynił przedmiotem analizy (karta pojazdu, dowód rejestracyjny, za

ś

wiadczenie

o wyrejestrowaniu pojazdu), oraz omówił najistotniejsze wła

ś

ciwo

ś

ci j

ę

zyka tekstów specjalistycznych oraz

tłumaczenia specjalistycznego. W drugiej cz

ęś

ci skupił si

ę

na wyodr

ę

bnieniu i egzemplifikacji najbardziej

kluczowych problemów translacyjnych. Zdaniem autora, tłumacz niemieckoj

ę

zycznych dokumentów

samochodowych natrafia w procesie przekładu na cztery podstawowe trudno

ś

ci: problem odnalezienia trafnego

ekwiwalentu terminologicznego w j

ę

zyku docelowym, problem zamiany niemieckoj

ę

zycznej struktury składniowej

na struktur

ę

charakterystyczn

ą

dla j

ę

zyka docelowego, problem poprawnego rozszyfrowania niemieckich skrótów

i skrótowców oraz problem ró

ż

nic leksykalno-składniowych wyst

ę

puj

ą

cych pomi

ę

dzy j

ę

zykiem niemieckim

charakterystycznym dla Austrii, Szwajcarii i Niemiec. Rozwa

ż

ania autora ilustrowane s

ą

licznymi przykładami, za

ś

ko

ń

czy je lista zalece

ń

dla tłumaczy paraj

ą

cych si

ę

przekładem dokumentów omawianego typu.

Summary

The article deals with the most significant difficulties that the translators of German car documents are faced with.

The author divided it into two parts. In the first one he characterized these car documents that he made the

subject of his analysis (vehicle card, registration certificate, certificate of signing off a vehicle) as well as he

described the most conspicuous properties of specialist translation and the language of specialist texts. In the

second part he focused on distinguishing the most crucial translation problems and their exemplification. In the

author’s opinion, the translators of German car documents encounter four main problems during the translation

process: the problem of finding accurate terminological equivalents in the target language, the problem of

converting German syntactic structures into the structures that are characteristic of the target language, the

problem of the correct understanding of German abbreviations and acronyms as well as the problem of lexical

differences existing between the German language typical of Austria, Switzerland and Germany. The author’s

conclusions are illustrated with numerous examples and they are followed by the list of suggestions for those who

translate the above-mentioned types of documents.