Cechy strukturalne

i teksturalne skał

Mgr inż. Szymon Sypniowski

[e-mail]

AGH Wydział Górnictwa i Geoinżynierii

I rok IŚ Hydrologia i nauki o Ziemi

Struktura skały

Struktura skały – sposób wykształcenia
składników skały.

Dokładne określenie struktury skały pozwala
często na ustalenie, jaką skałę określamy:
magmową (głębinową, wylewną czy żyłową),
osadową czy metamorficzną. Bez określenia
struktury prawidłowe oznaczenie skały jest
niemożliwe.

AGH Wydział Górnictwa i Geoinżynierii I rok

IŚ Hydrologia i nauki o Ziemi

Struktury skał magmowych

AGH Wydział Górnictwa i Geoinżynierii I rok

IŚ Hydrologia i nauki o Ziemi

Struktury skał magmowych - podział ze

względu na stopieo krystaliczności skały

1. Struktura

holokrystaliczna

(pełnokrystaliczna)

–

wszystkie składniki skały są wykrystalizowane. Struktura ta

świadczy, że warunki powstawania danej skały sprzyjały

krystalizacji.

Charakterystyczna

jest

więc

dla

skał

głębinowych, często też występuje w żyłowych.

2. Struktura szklista (hialinowa, niekrystaliczna) – jest

przeciwieostwem struktury pełnokrystalicznej. Skała o tej

strukturze składa się w całości z bezpostaciowego szkliwa,

pozbawionego zupełnie składników krystalicznych.

3. Struktura hipokrystaliczna (częściowo krystaliczna) –

pośrednia pomiędzy ww. strukturami. W skałach o tej

strukturze częśd składników wykształcona jest w postaci

kryształów, obok nich występuje bezpostaciowe szkliwo

skalne.

AGH Wydział Górnictwa i Geoinżynierii I rok

IŚ Hydrologia i nauki o Ziemi

Granit - struktura holokrystaliczna

AGH Wydział Górnictwa i Geoinżynierii I rok

IŚ Hydrologia i nauki o Ziemi

Szkło pustynne -

struktura szklista

AGH Wydział Górnictwa i Geoinżynierii I rok

IŚ Hydrologia i nauki o Ziemi

Diabaz – struktura

hipokrystaliczna

AGH Wydział Górnictwa i Geoinżynierii I rok

IŚ Hydrologia i nauki o Ziemi

Podział ze względu na wielkośd

składników struktury

1. Struktury fanerokrystaliczne (jawnokrystaliczne) – wszystkie kryształy

można rozpoznad makroskopowo (są to zawsze struktury holokrystaliczne).

Dzielą się – w zależności od wzajemnej wielkości ziaren na:

-

równoziarniste – w których minerały mają ziarna w przybliżeniu o

jednakowej wielkości. Zależnie od przeciętnej wielkości tych ziaren można

wśród tych struktur wydzielid: gruboziarniste (>5 mm), średnioziarniste

(ziarna 2-5 mm), drobnoziarniste (<2 mm).

-

nierównoziarniste – ziarna różnią się wielkością

2. Struktury afanitowe (niewidocznokrystaliczne) – są przeciwieostwem

struktur jawnokrystalicznych. Kryształy niewidoczne gołym okiem, a

jedynie niekiedy pod mikroskopem.

3. Struktury porfirowe – są typem pośrednim pomiędzy strukturami

jawnokrystalicznymi i skrytokrystalicznymi. W skałach o takiej strukturze

występują prakryształy widoczne makroskopowo, często mające znaczne

rozmiary, rozrzucone w masie o strukturze afanitowej.

AGH Wydział Górnictwa i Geoinżynierii I rok

IŚ Hydrologia i nauki o Ziemi

Struktury skał osadowych

Przez strukturę skały osadowej rozumie się
kształt i wielkośd składników budujących skałę.

AGH Wydział Górnictwa i Geoinżynierii I rok

IŚ Hydrologia i nauki o Ziemi

Podział okruchów ze względu na

stopieo ich obtoczenia

• okruchy kanciaste,
• okruchy słabo obtoczone,
• okruchy obtoczone,
• okruchy dobrze obtoczone nazywamy

otoczakami.

AGH Wydział Górnictwa i Geoinżynierii I rok

IŚ Hydrologia i nauki o Ziemi

Struktura skał okruchowych i ilastych

W osadach mechanicznych (w skałach okruchowych i

ilastych) rozróżnia się zależnie od rozmiarów ziaren

następujące typy struktur. Podziału dokonano ze względu

na rozmiary (frakcję) materiału okruchowego.

• psefitowa, czyli gruboziarnista lub żwirowa – ziarna

powyżej 2 mm,

• psamitowa, czyli średnioziarnista lub piaskowa – ziarna od

2 do 0,1 mm,

• aleurytowa, czyli drobnoziarnista lub mułowa – ziarna od

0,1 do 0,01 mm,

• pelitowa, czyli iłowa – ziarna poniżej 0,01 mm. Struktura ta

jest charakterystyczna dla mułków i lessów.

AGH Wydział Górnictwa i Geoinżynierii I rok

IŚ Hydrologia i nauki o Ziemi

Struktura skał chemicznych i organicznych

W

skałach

pochodzenia

chemicznego

i

organicznego na podstawie wielkości ziaren
wyróżnia się następujące struktury:

• gruboziarnista – średnica ziaren powyżej 0,25

mm

• średnioziarnista – średnica ziaren 0,1-0,25 mm
• drobnoziarnista – średnica ziaren 0,05-0,1 mm
• bardzo drobnoziarnista – średnica ziaren

mniejsza niż 0,05 mm

AGH Wydział Górnictwa i Geoinżynierii I rok

IŚ Hydrologia i nauki o Ziemi

Podział struktur ze względu na kształt

ziaren mineralnych

• równoziarnista i różnoziarnista
• prawidłowo ziarnista i nieprawidłowo ziarnista
• oolitowa – występują w niej ziarna kuliste wielkości maku lub grochu,

zbudowane z warstewek kalcytu współśrodkowo ułożonych np. wokół
ziarenka piasku lub okruchu muszli

• blaszkowata
• włóknista
• brekcjowa – występuje w skałach zbudowanych z ostrokrawędzistych

okruchów lub odłamków skalnych, scementowanych spoiwem.

AGH Wydział Górnictwa i Geoinżynierii I rok

IŚ Hydrologia i nauki o Ziemi

Tekstura skały

Tekstura

jest

to

sposób

przestrzennego

rozmieszczenia składników w skale. Pojęcie to
obejmuje uporządkowanie składników i stopieo
wypełnienia przez nie przestrzeni w skale.

AGH Wydział Górnictwa i Geoinżynierii I rok

IŚ Hydrologia i nauki o Ziemi

Tekstury skał magmowych

Podział ze względu na stopieo uporządkowania składników

• Tekstura bezładna – składniki skały ułożone są i rozmieszczone

w każdym miejscu skały zupełnie dowolnie (nie widad żadnej
prawidłowości w ułożeniu lub rozmieszczeniu pojedynczych
minerałów lub ich zespołów.

• Tekstury uporządkowane (kierunkowe) – składniki skały są

ułożone lub rozmieszczone w sposób regularny. Tekstury te są
wynikiem działania w czasie tworzenia się skały czynników
takich jak ruch magmy, ciśnienie kierunkowe.

AGH Wydział Górnictwa i Geoinżynierii I rok

IŚ Hydrologia i nauki o Ziemi

Tekstura

bezładna

AGH Wydział Górnictwa i Geoinżynierii I rok

IŚ Hydrologia i nauki o Ziemi

Tekstura

uporządkowana

AGH Wydział Górnictwa i Geoinżynierii I rok

IŚ Hydrologia i nauki o Ziemi

Podział ze względu na stopnia

wypełnienia przestrzeni skalnej

• Tekstura zbita (masywna) - minerały wypełniają ściśle całą

przestrzeo skały, nie pozostawiając między sobą żadnych
wolnych

miejsc

(porów,

próżni).

Tekstura

taka

jest

charakterystyczna

dla

skał

plutonicznych

i

żyłowych,

spotykana jest też w skałach wulkanicznych.

• Tekstury porowate charakteryzują się tym, że w skale

pozostały wolne miejsca, nie zapełnione podczas krystalizacji
magmy. W porach były uwięzione pęcherzyki gazów.

AGH Wydział Górnictwa i Geoinżynierii I rok

IŚ Hydrologia i nauki o Ziemi

Tekstury skał osadowych

Podział ze względu na stopieo uporządkowania składników

• tekstura bezładna
• tekstura uporządkowana – uporządkowanie

polega najczęściej na określonym sposobie
warstwowania

AGH Wydział Górnictwa i Geoinżynierii I rok

IŚ Hydrologia i nauki o Ziemi

Tekstury skał osadowych

Podział ze względu na stosunek ilości okruchów do spoiwa

• Tekstura zbita - okruchy skalne są blisko siebie, jest

ich bardzo dużo, a spoiwa jest niewiele (i tylko łączy
ze sobą okruchy) – tzw. spoiwo kontaktowe

• Tekstura porowata - okruchów skalnych jest

niewiele, a masa spoiwa właściwie tworzy skałę

AGH Wydział Górnictwa i Geoinżynierii I rok

IŚ Hydrologia i nauki o Ziemi

Tekstury skał osadowych

Tekstury sedymentacyjne

Tekstury sedymentacyjne określają przestrzenne ułożenie
składników osadu powstałe w czasie sedymentacji.

• tekstury wewnątrzławicowe – widoczne najlepiej na przekrojach

prostopadłych do powierzchni warstw i ławic

• ślady – tekstury widoczne na górnych powierzchniach warstw i ławic,

będące śladami utworzonymi na powierzchni dna zbiornika (np.
zmarszczki, pręgi, ślady pełzania organizmów).

• hieroglify – tekstury widoczne na dolnych powierzchniach warstw i ławic.

Hieroglify powstają wtedy, gdy powierzchnia jakiegoś osadu ze śladami
zostanie pokryta warstwą osadu piaszczystego, który wypełnia ich ślady i
tworzy „negatyw”. W osadach kopalnych hieroglify znajdowane są
znacznie częściej niż ślady

AGH Wydział Górnictwa i Geoinżynierii I rok

IŚ Hydrologia i nauki o Ziemi