29 Wykonywanie tynków szlachetnych i ozdobnych

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Krystyna Kiedrzyńska

Wykonywanie tynków szlachetnych i ozdobnych
712[07].Z4.06

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. arch. Anna Niedzielska

inż. Bożena Giec

Opracowanie redakcyjne:

mgr inż. arch. Anna Preis

Konsultacja:

dr inż. Bożena Zając

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 712[07].Z4.06
„Wykonywanie tynków szlachetnych i ozdobnych” zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu renowator zabytków architektury 712[07].

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Rodzaje, zastosowanie i warunki wykonania tynków szlachetnych

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Podkłady i rodzaje podłoży pod tynki szlachetne oraz sposoby ich przygotowania

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3.

Podstawowy sprzęt i narzędzia do robót tynkarskich

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Materiały do wykonywania tynków

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5.Techniki wykonywania, naprawy i renowacje tynków ozdobnych i szlachetnych:

nakrapianych, zmywanych. cyklinowanych i gładzonych, kamieniarskich,
sgraffito, tynków pod malowidła freskowe, sztablatur

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6 Organizacja pracy tynkarza

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

4.7. Prace pomocnicze w robotach tynkarskich

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające

4.7.3. Ćwiczenia

4.7.4. Sprawdzian postępów

4.8. Przepisy bezpieczeństwa i wymagania techniczne odbioru robót tynkarskich

4.8.1. Materiał nauczania

4.8.2. Pytania sprawdzające

4.8.3. Ćwiczenia

4.8.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Niniejszy poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiadomości i kształtowaniu umiejętności
w zakresie wykonywanie tynków szlachetnych i ozdobnych.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne, w których wykazano umiejętności, jakie powinieneś posiadać przed
rozpoczęciem pracy z poradnikiem,

–

cele kształcenia, które wskazują umiejętności, jakie będziesz kształtował w procesie nauczania –
uczenia się w niniejszej jednostce modułowej,

–

materiał nauczania, podzielony na 8 tematów ściśle z sobą powiązanych i pozostających
względem siebie w logicznym układzie, w którym wyodrębnione zostały następujące elementy:

•

treści kształcenia, mające na celu poszerzenie Twoich wiadomości i stanowiące podstawę
do kształtowania określonych umiejętności, pozwolą Ci poznać podstawowe wymagania
i czynności w zakresie wykonywanie tynków szlachetnych i ozdobnych,

•

pytania sprawdzające, które umożliwią Ci samoocenę w zakresie przygotowania do
wykonania ćwiczeń,

•

wykaz ćwiczeń ułatwiających kształtowanie planowanych umiejętności,

•

sprawdzian postępów, zawierający zestaw pytań sprawdzających, dzięki którym będziesz
miał możliwość dokonania samooceny, czy wszystko dobrze zrozumiałeś i możesz
kontynuować proces nauczania i uczenia się,

–

sprawdzian osiągnięć, który pozwoli ocenić poziom ukształtowanych przez Ciebie umiejętności
w całej jednostce modułowej,

–

wykaz literatury, który ułatwi Ci pogłębianie wiedzy z zakresu jednostki modułowej oraz
doskonalenie umiejętności.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W pracy musisz przestrzegać regulaminu pracowni, przepisów bhp i higieny pracy oraz

instrukcji przeciwpożarowych. Szczególną uwagę musisz zwrócić na zasady bhp w czasie
wykonywania ćwiczeń laboratoryjnych. W czasie przygotowywania stanowiska pracy zwróć uwagę
na zasady ergonomii.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

712[07].Z4.02

Organizowanie stanowiska prac

tynkarskich

712[07].Z4.01

Stosowanie przepisów bhp przy

wykonywaniu robót tynkarskich

712[07].Z4.03

Dobieranie materiałów, narzędzi i

sprzętu do robót tynkarskich

712[07].Z4.04

Wykonywanie zapraw, mieszanek i mas

tynkarskich

712[07].Z4.06

Wykonywanie tynków szlachetnych i

ozdobnych

712[07].Z4.05

Wykonywanie tynków pospolitych i

doborowych

712[07].Z4.07

Wykonywanie i naprawa stiuków

Moduł 712[07].Z4

Technologia robót tynkarskich

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

korzystać z różnych źródeł informacji,

–

rozróżniać rodzaje budowli i budynków,

–

rozpoznawać spoiwa budowlane,

–

rozpoznawać kruszywa,

–

rozróżniać zaprawy budowlane,

–

określać skład zapraw,

–

przygotowywać podstawowe rodzaje zapraw,

–

określać zastosowanie podstawowych materiałów budowlanych,

–

posługiwać się podstawowym sprzętem transportowym w budownictwie,

–

określać ogólne zasady bezpieczeństwa higieny pracy.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp, ochrony ppoż., ergonomii i ochrony
środowiska,

–

odczytać dokumentację w zakresie niezbędnym do wykonania robót,

–

dokonać pomiarów, posłużyć się sprzętem pomiarowym,

–

dobrać materiały do realizowanych prac, ocenić ich jakość i przydatność,

–

dobrać narzędzia i sprzęt do wykonania zadań,

–

wykonać zaprawę,

–

rozpoznać, ocenić rodzaj i stan techniczny podłoża,

–

przygotować podłoża pod różnego rodzaju tynki, zapewniające przyczepność i trwałość.

–

wyznaczyć płaszczyznę lica tynku określoną metodą,

–

wykonać podkład (obrzut, narzut) pod warstwę wykończeniową,

–

wykonać tynk nakrapiany, ozdobny i szlachetny o różnej ziarnistości, określonymi sposobami,

–

wykonać tynk ozdobny (odciskany, kraterowany, kamyczkowy) przez obróbkę warstwy
wykończeniowej,

–

wykonać tynk cyklinowany,

–

wykonać tynk zmywany,

–

wykonać tynk kamieniarski,

–

wykonać sgraffito,

–

wykonać tynk pod malowidła freskowe,

–

wykonać sztablatury,

–

wykonać naprawy tynków szlachetnych,

–

zmontować rusztowanie do wykonania robót,

–

zastosować materiał zgodnie z normami zużycia,

–

sporządzić zapotrzebowanie materiałowe,

–

porozumieć się z przełożonymi i współpracownikami

–

wykonać pracę z zachowaniem przepisów bhp, ochrony ppoż. i ochrony środowiska.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Rodzaje, zastosowanie i warunki wykonania tynków szlachetnych

4.1.1. Materiały nauczania

Tynkami szlachetnymi nazywamy tynki o walorach dekoracyjnych, otrzymywane z zapraw
o specjalnie dobieranych składnikach oraz z zastosowaniem odpowiedniej techniki fakturowania
powierzchni.

Zależnie od rodzaju tynku stosuje się następujące rodzaje technik fakturowania tynku:

– nakrapianie,
– zmywanie,
– cyklinowanie,
– gładzenie,
– nakłuwanie,
– młotkowanie,
– szlifowanie.

Dodatkową cechą charakteryzującą tynki szlachetne jest ich barwa,

– tynki niebarwione - naturalnego koloru kruszywa i wypełniaczy, odpowiedniego do rodzaju

skały,

– tynki kolorowe - pigmentu, dodamy do zaprawy.

Tynki szlachetne mają głównie zastosowanie do wypraw elewacyjnych, a także jako wyprawy
wewnętrzne, przeważnie w pomieszczeniach o charakterze reprezentacyjnym.

Podział tynków szlachetnych

Tabela.1. Podział i charakterystyka tynków szlachetnych (wg PN-65/B-10101)

Rodzaj tynku

Sposób uzyskania faktury

Wygląd powierzchni tynku

Tynki nakrapiane

nakrapianie zaprawy ręcznie lub
natrysk mechaniczny

szorstka,

równomiernie

rozrzuconymi

wgłębieniami

i wypukłościami w zależności od
metody

nakrapiania

(np.

szczotką,

miotełką,

aparatem

natryskowym)

Tynki zmywane

dwu-

lub

trzykrotne

zmywanie

powierzchni

tynku

przed

jego

stwardnieniem

odsłonięte ziarna kruszywa (żwiru
lub grysu)

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rodzaj tynku

Sposób uzyskania faktury

Wygląd powierzchni tynku

Tynki cyklinowane

mechaniczna obróbka świeżego
tynku za pomocą cykliny, deski
nabitej gwoździami itp.

równomierne wgłębienia
uzyskane przez wyłuskanie części
ziarn kruszywa z powierzchni
tynku lub rowkowania,
nakłuwania itp. zależnie od
rodzaju narzędzia

Tynki gładzone

zatarcie powierzchni tynku packą
i usunięcie nadmiaru spoiwa
pędzlem

jednolita

faktura

częściowo

odsłoniętych ziarn kruszywa

nakłuwane

faktury grotowane, gradzinowane
i dłutowane

młotkowane

faktury groszkowane lub
prążkowane (karbowane)

Tynki
kamieniarskie

szlifowane

obróbka narzędziami
kamieniarskimi po całkowitym
stwardnieniu tynku

faktura podobna do szlifowanego
kamienia

Podział tynków szlachetnych podano w tabeli 1, natomiast najważniejsze rodzaje tynków
szlachetnych to tynki:
–

nakrapiane, otrzymywane przez odpowiedni narzut zaprawy,

–

zmywane, których fakturę stanowią odsłonięte ziarna kruszywa po zmyciu spoiwa i ich
powierzchni,

–

cyklinowane, otrzymywane przez obróbkę świeżego tynku za pomocą cykliny,

–

gładzone, otrzymywane przez zacieranie powierzchni packą i usuwanie nadmiaru spoiwa
z powierzchni tynku,

–

kamieniarskie, stanowiące imitacje niektórych rodzajów kamienia, np. piaskowca, granitu,
fakturowane metodami i narzędziami stosowanymi podczas obróbki kamienia.

Zależnie od wielkości ziaren kruszywa użytego do tynku szlachetnego rozróżnia się następujące
struktury tynku:
–

bardzo drobnoziarnistą, uzyskaną przy użyciu kruszywa o uziarnieniu do 1,25 mm,

–

drobnoziarnistą, uzyskaną przy użyciu kruszywa o uziarnieniu 1,25÷2,5 mm,

–

średnioziarnistą, uzyskaną przy użyciu kruszywa o uziarnieniu 1,25÷5 mm,

–

gruboziarnistą, uzyskaną przy użyciu kruszywa o uziarnieniu 2,5÷10 mm.

Warunki wykonywania tynków

Tynki szlachetne należy wykonywać po ukończeniu wszystkich robót, których późniejsze wykonanie
mogłoby spowodować uszkodzenie tynku.

Wymagania w stosunku do warunków cieplno-wilgotnościowych, jakie powinny panować w czasie
wykonywania i twardnienia tynków szlachetnych są takie same jak podczas wykonywania tynków
zwykłych.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Warunki przystąpienia do wykonywania robót tynkowych:

–

Przed przystąpieniem do wykonywania robót tynkowych powinny być zakończone wszystkie
roboty stanu surowego, roboty instalacyjne podtynkowe, zamurowane przebicia i bruzdy,
osadzone ościeżnice drzwiowe i okienne oraz wbudowane meble, o ile są wstawiane
w nieotynkowane wnęki. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się osadzanie mebli
wbudowanych po wykonaniu tynków.

–

Zaleca się przystępowanie do wykonywania tynków po okresie osiadania i skurczu murów lub
skurczu ścian betonowych, tj. po upływie 4 ÷ 6 miesięcy po zakończeniu robót stanu surowego.

–

Tynki należy wykonywać w temperaturze nie niższej niż + 5ºC i pod warunkiem, że w ciągu
doby nie nastąpi spadek poniżej 0°C. W niższych temperaturach można wykonywać tynki
jedynie przy zastosowaniu odpowiednich środków zabezpieczających, zgodnie z „Wytycznymi
wykonywania robót budowlano-montażowych w okresie obniżonych temperatur”, ITB,
Warszawa 1988.

–

Zaleca się chronić świeżo wykonane tynki zewnętrzne w ciągu pierwszych dwóch dni przed
nasłonecznieniem dłuższym niż dwie godziny dziennie. Należy je osłaniać matami, daszkami lub
w inny odpowiedni sposób.

–

W okresie wysokich temperatur świeżo wykonane tynki cementowe, cementowo-wapienne
i wapienne powinny być w czasie wiązania i twardnienia, tj. w ciągu jednego tygodnia, zwilżane
wodą.

Warstwę tynku szlachetnego nanosi się bezpośrednio po związaniu podkładu, tzn. wówczas, gdy
pod lekkim naciśnięciem palca tynk podkładu nie ulega wgnieceniu. Zazwyczaj wykonuje się narzut
tynku szlachetnego na drugi lub trzeci dzień od wykonania podkładu. Przerwa między wykonaniem
podkładu a przystąpieniem do nanoszenia zaprawy szlachetnej nie powinna w żadnym razie
przekraczać 7 dni.

Zaprawę szlachetną nanosi się na dobrze zwilżony podkład. W tym celu na godzinę lub dwie przed
przystąpieniem do nanoszenia zaprawy szlachetnej należy spryskać podkład wodą, a bezpośrednio
przed tynkowaniem, obficie go zmoczyć. Podkład cementowo-wapienny wykonany na 2 do 7 dni
przed rozpoczęciem wykonywania tynku szlachetnego skrapia się wodą co najmniej dwukrotnie
w ciągu dnia, a podkład cementowy trzykrotnie.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania możesz sprawdzić, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Gdzie stosujemy tynki szlachetne?
2. Jak dzielimy tynki szlachetne ze względu na rodzaj fakturowania?
3. Jak dzielimy tynki ze względu na strukturę tynku ?
4. Czym charakteryzują się powierzchnie tynków szlachetnych?
5. Jakie są warunki przystąpienia do wykonywania tynków szlachetnych?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozróżnianie tynków ozdobnych i szlachetnych na zabytkowej elewacji.
Na przedstawionych elewacjach zabytkowych budynków rozpoznaj i scharakteryzuj znane Ci

rodzaje tynków ozdobnych i szlachetnych.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) dokonać analizy elewacji budynków,
2) wypisać rozpoznane tynki,
3) podać ich charakterystykę,
4) dopasować w tabeli przedstawionym budynkom odpowiednie rozpoznanie,
5) porównać z rozpoznaniem kolegów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

fotografie lub rysunki zdjęcia zabytkowych elewacji zaproponowane przez nauczyciela,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Rozróżnianie tynków ozdobnych i szlachetnych na zabytkowej elewacji w terenie.
Na elewacjach wskazanych zabytkowych budynków rozpoznaj znane Ci tynki ozdobne i

szlachetne wypisz ich zniszczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) dokonać analizy elewacji budynków,
2) wypisać rozpoznane tynki,
3) opisać ich zniszczenia,
4) dopasować w tabeli przedstawionym budynkom odpowiednie rozpoznanie
5) porównać z rozpoznaniem kolegów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plan ulic starego miasta z wskazanymi budynkami do analizy,

−

przybory do pisania.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić gdzie stosujemy tynki szlachetne?

2) wymienić podział tynków szlachetnych ze względu na rodzaj fakturowania?

3) podać podział tynków szlachetnych ze względu na strukturę tynku?

4) określić charakterystykę tynków szlachetnych?

5) określić warunki przystąpienia do wykonywania tynków szlachetnych?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Podkłady i rodzaje podłoży pod tynki szlachetne oraz sposoby ich

przygotowania

4.2.1. Materiały nauczania

Podkłady pod tynki szlachetne

Tynki szlachetne wykonuje się na podkładzie tynku zwykłego dwuwarstwowego wykonanego
z następujących zapraw:

–

pod tynki nakrapianie – z zaprawy cementowo-wapiennej marki nie niższej niż M 2,

–

pod tynki cyklinowane i gładzone – z zaprawy cementowo-wapiennej lub cementowej marki nie
niższej niż M 4,

–

pod tynki zmywane – z zaprawy cementowo-wapiennej lub cementowej marki nie niższej niż M
7,

–

pod tynki kamieniarskie – z zaprawy cementowej marki nie niższej niż M 12.

Składy zapraw podano w tabelach 2 i 3.

Tabela 2. Skład i marka zapraw cementowych w zależności od klasy cementu [3]

Orientacyjny skład objętościowy

(cement: piasek) przy marce zaprawy

Klasa

cementu

M 2

M 4

M 7

M 12

M 15

M 20

32,5

1:6

1:5

1:4

1:3

1:2

1:1

42,5

1:3,5

1:3

1:1,5

Tabela 3. Skład i marka zapraw cementowo-wapiennych w zależności od klasy cementu [3]

Orientacyjny skład objętościowy

(cement: wapno: piasek) przy marce zaprawy

Klasa cementu

M 0,6

M 1

M 2

M 4

M 7

32,5

1:2:12

1:2:0

1:2:12

1:0,5:4,5

1:1:6

42,5

1:1:6

1:0,5:4,5

Podczas wykonywania podkładu na podłożach betonowych obrzutkę wykonuje się z zapraw
o następujących markach:

–

M 4 – dla podkładu pod tynki nakrapiane,

–

M 7 – dla podkładu pod tynki cyklinowane i gładzone,

–

M 12 – do podkładu pod tynki zmywane i kamieniarskie.

Przed przystąpieniem do wykonywania tynku szlachetnego należy skontrolować prawidłowość
wykonania podkładu. W podkładzie powinny być wyrobione elementy podziału architektonicznego
elewacji i detale, np. gzymsy, bonie, opaski, pilastry, ryzality, pasy międzypiętrowe. Podkład

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

powinien być świeży, najlepiej aby był wykonany poprzedniego dnia (nie ulega wgnieceniu pod
lekkim naciskiem palca). Obowiązuje zasada nakładania poszczególnych warstw tynku „mokre na
mokre”. Niedopuszczalna jest większa przerwa między wykonaniem podkładu a naniesieniem
warstwy wierzchniej niż 7 dni. Tynki ozdobne powinno się wykonywać w temperaturze 10 ÷25 ºC.

Każde podłoże powinno spełniać następujące warunki:

–

zapewniać dobrą przyczepność zaprawy do podłoża, -przyczepność tynku do podłoża zapewnia
przede wszystkim mechaniczne zazębienie się zaprawy o nierówności i pory podłoża oraz
wnikanie wilgotnej zaprawy w powierzchniową warstwę podłoża. W przypadku podłoży z
dobrze wypalonej świeżej cegły tworzą się związki chemiczne krzemianowe zwiększające
przyczepność tynku do podłoża,

–

powinno być trwałe, sztywne oraz nie zmieniać się w trakcie użytkowania – trwałość
i sztywność podłoża zależy od jego rodzaju, np. podłoże z cegły jest znacznie trwalsze
i sztywniejsze niż podłoże z płyty wiórowo cementowej, ponadto nie powinno być różnic
między rozszerzalnością liniowa podłoża i tynku,

–

powinno być równe, aby nie pogrubiać tynku – równość podłoża w znacznym stopniu ułatwia
pracę jak i obniża koszty wykonania tynku,

z prawidłowym przygotowaniem podłoża pod tynk wiąże się kilka dodatkowych czynności i robót
jak, np. osadzanie przewodów instalacyjnych, zakrycie siatkami bruzd w ścianie itp. Odpowiednia
kolejność robót pozwoli uniknąć zbędnych napraw tynku.

Rodzaje podłoży i sposób ich przygotowania

Podłoże z elementów ceramicznych i cegły wapienno piaskowej można tynkować dopiero po

upływie minimum 2 miesięcy od ich wykonania. Wynika to z kilku powodów:

–

tynkowanie mokrych murów utrudnia ich wysychanie, oraz może być przyczyna powstania
wykwitów wskutek rozpuszczania różnych soli zawartych w cegle,

–

świeże mury w trakcie wysychania osiadają, kurczą się, co mogłoby powodować pękanie tynku.
Mury ceglane powinny być wykonywane na niepełne spoiny to znaczy nie wypełnione zaprawą

na głębokość 10-15 mm od lica muru. W przypadku pełnych spoin należy je wyskrobać na głębokość
jw. W przypadku ceglanych stropów należy usunąć zaprawę, która wypłynęła z spoin na podobną
głębokość jak w ścianach.

Bezpośrednio przed tynkowaniem należy mur starannie oczyścić szczotkami i obmyć.

W przypadku występowania na podłożu plam z rdzy lub tłuszczu należy je usunąć zmywając ścianę
10% roztworem szarego mydła lub poprzez wypalanie lampą benzynową. Zbyt suche podłoże należy
gruntownie zwilżyć wodą, aby nie odciągało jej z świeżej zaprawy co powodowałoby kruszenie i
odpadanie tynku. Szczególnie starannie należy zwilżyć mur podczas upałów i ciepłego wiatru.

Jeżeli ściana została wzniesiona z cegły rozbiórkowej, przyczepność zaprawy będzie zapewniona

tylko dzięki mechanicznemu zazębieniu się zaprawy w spoinach, a nie chemicznemu wiązaniu
zaprawy z cegłą. Należy więc szczególnie starannie wyskrobać spoiny, oraz oczyścić podłoże.
Szczególną uwagę należy zwracać na tłuste plamy i sadzę. Po oczyszczeniu i zmyciu podłoża
wykonuje się obrzutkę z rzadkiej zaprawy cementowej.

Podłoże z kamienia występuje we wnętrzach stosunkowo rzadko. Najczęściej są to ściany

z bloczków piaskowca lub kamienia łupanego. Powierzchnie elewacyjne ścian są z reguły
spoinowane, a nie tynkowane. Jeżeli jednak będziemy musieli takie podłoże otynkować, to
przygotowując je pod tynk postępujemy podobnie przy podłożach z cegły. Ścianę muruje się na
puste spoiny, lub w przypadku pełnych spoin wykuwa się je na głębokość 10-15 mm. Przed

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

tynkowaniem ścianę należy dokładnie odkurzyć i zmyć. Obrzutka powinna być wykonana z rzadkiej
zaprawy cementowej o proporcji składników 1:1 bardzo cienką warstwą z pozostawieniem
prześwitujących miejsc.

Podłoże z betonów kruszynowych które ma być pokryte tynkiem powinno być równe, ale nie

gładkie. Najlepszym z betonowych podłoży pod tynk jest beton układany w deskowaniu z tarcicy nie
struganej. Można w celu zwiększenia przyczepności tynku przybić do wewnętrznej strony
deskowania listewki, dzięki którym po związaniu i stwardnieniu betonu pozostaną na jego
powierzchni rowki podobne do pustych spoin w murze ceglanym. Przygotowanie takiego podłoża
ograniczy się wtedy do oczyszczenia i zmycia powierzchni. Jeżeli jednak podłoże jest gładkie należy
nasiekać je dłutami ręcznymi lub pneumatycznymi, następnie oczyścić i zmoczyć wodą. Pierwszą
warstwę tynku wykonuje się z rzadkiej zaprawy cementowej o proporcjach 1:1.

Wielkopłytowe elementy ścian i stropów wykonywane metodami przemysłowymi w formach

stalowych powinny być czyste, niepylące i pozbawione śladów smarów zmniejszających
przyczepność tynków. Zaleca się czyszczenie takich podłoży przez piaskowanie. Następnie
postępuje się analogicznie jak przy opisanych wcześniej gładkich podłożach betonowych.

Podłoża z gazobetonu należy dokładnie oczyścić z resztek zaprawy, a tłuste zanieczyszczenia

wyskrobać. Następnie należy mur odkurzyć szczotkami i dokładnie zmyć wodą. Po zwilżeniu
powierzchni należy wykonać naprawy podłoża bowiem gazobeton jest materiałem, który łatwo ulega
uszkodzeniom mechanicznym. Puste miejsca i spoiny można wypełniać ciepłą zaprawą murarską lub
naprawić je poprzez wykonanie wycięcia w miejscu uszkodzenia w kształcie wielościanu i
wpasowanie w nie przyciętych kawałków gazobetonu z którego wykonane jest podłoże. Kawałki te
należy wcześniej otoczyć rzadką zaprawą cementową. Przed samym tynkowaniem podłoże należy
zwilżyć wodą.

Sposoby nanoszenie zaprawy przy wykonywaniu tynków szlachetnych
Całą powierzchnię wymagającą otynkowania dzieli się na pola o takiej wielkości, na których tynk
można będzie wykonać w ciągu jednego dnia. Pola te powinny mieścić się między odpowiednimi
elementami podziału elewacji, np. między pilastrami albo gzymsami międzypiętrowymi, aby nie
powstawały szwy robocze w przypadkowym miejscu po przerwaniu tynkowania. Szwy te będą się
bowiem odznaczać na wykonanej elewacji.
Podkłady pod tynki szlachetne powinny być przed nanoszeniem warstwy szlachetnej odpowiednio
porysowany ostrym narzędziem dla zwiększenia jej przyczepności. Sposób rysowania przedstawia
rys. 1.

Rys. 1. Sposób rysowania podkładu pod tynki szlachetne: a) deska nabita gwoździami, b) rysowanie w kratkę,

c) rysowanie faliste [2]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zaprawę szlachetną nanosi się rozpoczynając od góry w kierunku ku dołowi ściany. Technika
nanoszenia zależy od rodzaju tynku. Przy tynkach nakrapianych zaprawę można nanosić ręcznie lub
mechanicznie metodą natrysku. Przy innych rodzajach tynków szlachetnych zaprawę nanosi się
przeważnie ręcznie.
Uzyskanie jednakowej grubości tynku w czasie narzucania zaprawy kielnią wymaga dużej wprawy.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na jakich podkładach wykonuje się tynki szlachetne?
2. Z jakich zapraw wykonywane są podkłady pod tynki szlachetne?
3. Jakie marki zapraw używamy na obrzutkę na podłożu betonowym?
4. Pola o jakiej wielkości przygotowujemy do tynkowania w ciągu jednego dnia?
5. Jak wygląda przygotowanie podłoża a cegły nowej
6. Jak przygotowujemy podłoże z kamienia?
7. Jak przygotowujemy podłoże z betonu?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobieranie materiałów na wykonanie podkładu pod tynk nakrapiany na podłożu ceramicznym
Dobierz materiały na wykonanie podkładu pod tynk nakrapiany na podłożu ceramicznym, na

powierzchni 100 m

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przypomnieć sobie, jakiej zaprawy możesz użyć,
2) określić jej ilość i jakość,
3) przygotować tabelaryczny zestaw materiałów,

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika,

−

zestawy receptur

−

normy zużycia

−

materiały piśmienne.

Ćwiczenie 2

Dobieranie materiałów i sposobu wykonania podkładu pod tynk kamieniarski na podłożu

ceramicznym.

Dobierz materiały i sposób wykonania podkładu pod tynk kamieniarski na podłożu

ceramicznym, na powierzchni 30 m

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przypomnieć sobie, jakiej zaprawy możesz użyć,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) określić ilość i jakość potrzebnej zaprawy,
3) przygotować tabelaryczny zestaw materiałów,
4) wypisać warunki przygotowania podkładu,
5) podać warunki przygotowania podkładu,

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika,

−

zestawy receptur,

−

normy zużycia,

−

materiały piśmienne.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić rodzaje podkładów pod tynki szlachetne?

2) podać rodzaje zapraw stosowane jako podkłady?

3) podać zasady wykonywania tynków szlachetnych?

4) wymienić sposoby przygotowania podłoży z cegły pod tynki szlachetne?

5) wymienić sposoby przygotowania podłoży z kamienia pod tynki szlachetne?

6) wymienić sposoby przygotowania podłoży z betonu pod tynki szlachetne?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Podstawowy sprzęt i narzędzia do robót tynkarskich

4.3.1. Materiały nauczania

Narzędzia i przyrządy pomiarowe

Zestaw normowych sit przesiewowych służy do ustalania uziarnienia kruszywa, czyli

procentowej zawartości poszczególnych frakcji kruszywa. Do wykonywania zapraw tynkarskich
używa się kruszyw o średnicy ziaren od 0,25-2 mm.

Stożek pomiarowy do badania konsystencji zaprawy w zależności od przeznaczenia zaprawy

powinny się one charakteryzować odpowiednią konsystencją. Konsystencje tą bada się przez
zanurzenie w zaprawie stożka pomiarowego o masie 300 g. Głębokość zanurzenia odczytuje się
z podziałki centymetrowej znajdującej się na powierzchni bocznej stożka. Zanurzenie jest tym
większe im rzadsza jest zaprawa i wynosi:

−

10-12 cm – zaprawa ciekła,

−

7-10 cm – zaprawa plastyczna,

−

4-7 cm – zaprawa gęstoplastyczna,

−

1-4 cm – zaprawa bardzo gęsta.

Rys. 2. przyrząd do pomiaru konsystencji zapraw: a)stożek umocowany w statywie, b)stożek pomiarowy,

c)naczynie pomiarowe [2]

Łata murarska służy do sprawdzania równości powierzchni tynku. Łaty mogą być drewniane

o przekroju prostokątnym i długości 2 m, jak również aluminiowe o długości 2, 2,5, lub 3 m.

Poziomica (rys. 3) używana jest do sprawdzania pionowości i poziomowości tynku oraz

wyznaczania linii horyzontu tynku. Na poziomicy zamocowane są dwie wzajemnie do siebie
prostopadłe libele czyli szklane rurki wypełnione cieczą tak aby pozostało jaszcze miejsce na
pęcherzyk powietrza. Jeśli płaszczyzna ściany jest pochyła, pęcherzyk powietrza nie ustawia się na
środku libeli i wychyla w prawo lub w lewo wskazując pochyłość. Za pomocą drugiej libeli
(w kółku) sprawdzamy dokładność pionu.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 3. Poziomica: a) widok ogólny b) libela prostokątna do pomiaru poziomu c) libela okrągła do pomiaru pionu [4]

Poziomica wężowa, nazywana też wężem wodnym (rys. 4) – służy do wyznaczania linii

horyzontu tynku.

Rys. 4. Poziomica wężowa [2]

Kątowniki murarskie (rys. 5) – służą do sprawdzania kątów prostych między płaszczyznami

ściany-ściany, ściany-sufitu.

Rys. 5. Kątownik murarski [2]

Narzędzia ręczne

Młotek murarski – w robotach tynkarskich może być wykorzystywany do przygotowania

podłoża pod tynkowanie. Druga strona młotka o przekroju kwadratowym służy do wbijania gwoździ
przy wyznaczaniu lica tynku oraz do przybijania siatek podtynkowych. Można jednak do tego celu
korzystać również z zwykłych młotków.

Kielnia – to podstawowe narzędzie do prac tynkarskich. Kształt i najczęściej spotykane

wymiary kielni podane są na rysunku 6.
Przy tynkowaniu kielnia służy do silnego obrzucania tynkowanych powierzchni zaprawą. Ciężar
kielni wynosi 300 gram. Łopatka ma kształt klina, którego przednia część jest zaokrąglona. Na
przedniej części rękojeści kielni osadzony jest metalowy pierścień, który - poza umocowaniem

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rękojeści na kielni- ma cel nadania poślizgu i ochronę naskórka między palcem wskazującym
a kciukiem. Należy więc dbać o czystość pierścienia.

Rys. 6. Kielnia a) rzuty, b) sposób wyważania rękojeści z łopatką, c) czerpak tynkarski [4]

Czerpak tynkarski (rys. 6c) – stosowany zamiast kielni do narzucania zaprawy na ścianę.

Zastosowanie czerpaka tynkarskiego znacznie zmniejsza wysiłek tynkarza, gdyż jednym rzutem
pokrywa się większą powierzchnię niż posługując się kielnią.

Paca (rys. 7a) – jest to gładko ostrugana deska o wymiarach jak na rysunku zaopatrzona

w uchwyt. Używa się jej do narzucania pierwszej warstwy tynku na podłoża drewniane osiatkowane,
a także przy równaniu drugiej warstwy tynku na innych podłożach. Pacę z nałożoną zaprawą
przykłada się dłuższą krawędzią do ściany i przesuwa zygzakowatym ruchem przy jednoczesnym
lekkim dociskaniu. W ten sposób uzyskuje się dobrą przyczepność zaprawy do podkładu bez
żadnych prawie strat na opadanie.

Rys. 7. a) Paca b) deska z trzonkiem c) packa drewniana [4]

Deska z trzonkiem (rys. 7b) – służy do nakładania zaprawy na sufit oraz używa się jej przy

naprawach tynku. Podobnie jak przy nakładaniu pacą, deskę z zaprawą dociska się do sufitu lekko ją
przy tym przesuwając.
Packa drewniana (rys. 7c) – służy do zacierania powierzchni tynku na gładko i na ostro. Zbudowana
jest podobnie jak paca drewniana lecz ma znacznie mniejsze rozmiary (24x12 cm). Jeśli chcemy
uzyskać bardzo gładką powierzchnię należy do zacierania obłożyć packę filcem.
Packi stalowe (rys. 8) – używa się ich podobnie jak pacek drewnianych obłożonych filcem do
uzyskania gładkiej powierzchni tynku oraz do zacierania tynku wypalanego.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

a) b)

Rys. 8. Packi: a) packa zaokrąglona do wklęsłych powierzchni, b) packi stalowe [4]

Pędzle: ławkowiec stosowany jest w czasie zacierania tynków do zwilżania powierzchni, zaś

pędzel murarski do tynków surowo pędzlowanych rzadką zaprawą (rys. 9)

a) b)

Rys. 9. a) pędzel ławkowiec, b) pędzel murarski [4]

Cyklina (rys. 10a) – służy do tynków ozdobnych wykańczanych przez skrobanie. Jest to

kawałek blachy stalowej grubości 1-1,5 mm którego jedna krawędź jest zaopatrzona w uchwyt
drewniany, druga zaś ząbkowana lub gładka.

Skrobak (rys. 10b )- deska nabijana gwoździami – służy do skrobanie tynków.

Rys. 10. a) cyklina, b) skrobak [2]

Narzędzia do obróbki tynków kamieniarskich (rys. 11) – są to takie same narzędzia jak do

obróbki kamienia czyli różnego rodzaju dłuta i młotki. W zależności od kształtu oraz wycięcia dłut i
młotków otrzymuje się odpowiedni wygląd obrobionej powierzchni.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 11. Narzędzia do obróbki tynków gładzonych i ozdobnych: a) odbijak dłutowy, b) szczeliniak, c) szpicak,

d) wpustnik, e) gradzina, f) brzeźniak, g) groszkownik do pobijania młotkiem, h) młotek drewniany do pobijania dłut,

i) ciosak dziobowy, k) groszkownik składany, l) karbownik, m) karbownik składany, n) groszkownik [1]

Narzędzia rzeźbiarskie (rys. 12) – stosuje się do specjalnego rodzaju tynku zwanego „sgraffito”.

Nazwa sgraffito pochodzi od słowa włoskiego sgraffiare, co oznacza drapać.

Rys. 12. Narzędzia do wykonywania tynków „sgraffito” [6]

Narzędzia do fakturowania powierzchni tynku np. pace zębate, grzebienie, wzory do odciskania

itp. (rys. 13).

Rys. 13. Narzędzia do wykonywania tynków odciskanych: a) lancet, b) kurza stopka [1]

Narzędzia do ręcznego wykonywania tynków nakrapianych – miotełka z rózeg brzozowych

z kijkiem, szczotka o sztywnym włosiu lub siatka.

Maszynka do nakrapiania tynków jest to aparat służący do wykonywania tynków nakrapianych.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 14. Narzędzia do wykonywania tynków nakrapianych: a) miotełka z rózeg brzozowych z kijkiem,

b) szczotka, c) kielnia z siatką, d) aparat natryskowy [1]

Sprzęt i urządzenia pomocnicze do robót tynkarskich

Listwa tynkarska oraz specjalne gwoździe tynkarskie (rys. 15) – służą do wyznaczania

powierzchni lica tynku. Listwy mogą być wykonane, np. z drewna, teownika stalowego lub dwóch
płaskowników 30

6 i 25

4 mm o długości 1,6 m, które mają przyspawane zaczepy, przy pomocy

których można je zawiesić na hakach wbitych w spoiny muru.

Rys. 15. Sprzęt do wyznaczania powierzchni tynku: a) listwa z płaskownika z zaczepami, b) listwa z teownika

nierównoramiennego, c) listwa drewniana, d) gwoździe tynkarskie [4]

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania możesz sprawdzić, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Do czego w robotach tynkarskich służy: łata murarska, poziomica, wąż wodny?
2. Do czego w robotach tynkarskich służy młotek murarski?
3. Do czego służy kielnia i czerpak tynkarski?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Jak zbudowana jest i do czego służy paca?
5. Czy znasz zastosowanie deski z trzonkiem przy robotach tynkarskich?
6. Czy znasz zastosowanie pacy drewnianej przy robotach tynkarskich?
7. Czy znasz zastosowanie pędzla ławkowca przy robotach tynkarskich?
8. Do czego służy cyklina?
9. Jakie narzędzia używa się do tynków kamieniarskich?
10. Jakich narzędzi używa się do tynków sgraffito?
11. Jakie narzędzia można stosować do fakturowania tynków?
12. Jakie narzędzia stosuje się do wykonywania tynków nakrapianych?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobieranie narzędzi do wykonania podkładu pod tynki na podłożu betonowym.
Z przedstawionego przez nauczyciela zestawu narzędzi wybierz te, które będą potrzebne do

wykonania podkładu pod tynk na podłożu betonowym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) rozpoznać przedstawione narzędzia,
2) wybrać te, które stosowane są do wykonywania podkładów pod tynk,
3) omówić sposób wykorzystywania każdego z rozpoznanych narzędzi,
4) omówić sposób konserwacji tych narzędzi.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw narzędzi: kielnia, czerpak tynkarski, paca, packa drewniana, packa stalowa deska
z trzonkiem, spoinówki o różnych kształtach, pędzel ławkowiec, cyklina, maszynka do
wykonywania tynków nakrapianych, siatka, paca zębata, wzory do odciskania, wykrój tynkarski,
itp.

–

materiały piśmienne.

Ćwiczenie 2

Dobieranie narzędzi i przyrządów do wykonania tynku nakrapianego i sgraffito.
Mając do dyspozycji zestaw różnych narzędzi i przyrządów wybierz te, które będą Ci potrzebne

do:
a) wykonania tynku nakrapianego,
b) wykonania tynku sgraffito,

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) rozpoznać przedstawione narzędzia,
2) pogrupować rozpoznane narzędzia według przydatności do poszczególnych robót,
3) omówić sposób wykorzystywania każdego z rozpoznanych narzędzi,
4) omówić sposób konserwacji tych narzędzi.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy.

–

materiały piśmienne.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz określić zastosowanie:

Tak

Nie

1) sit przesiewowych,

2) stożka pomiarowego,

3) łaty murarskiej,

4) poziomicy wężowej,

5) kątownika murarskiego,

6) kielni i czerpaka tynkarskiego,

7) pacy i packi drewnianej,

8) packi stalowej,

9) packi zębatej,

10) cykliny,

11) deski z trzonkiem,

12) miotełki z witek brzozowych z kijkiem,

13) wzorów do odciskania,

14) wykrojów tynkarskich,

15) narzędzi rzeźbiarskich,

16) listwy tynkarskiej?

Czy potrafisz dobrać narzędzia do poszczególnych robót tynkarskich:

1) narzucania zaprawy na podłoże,

2) wykonywania tynku nakrapianego,

3) fakturowania tynku,

4) wykonywania tynku sgraffito,

5) obróbki tynków kamieniarskich?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Materiały do wykonywania tynków

4.4.1. Materiały nauczania

Spoiwa budowlane

Spoiwem budowlanym nazywamy materiał otrzymany poprzez odpowiednią obróbkę

materiałów skalnych (spiekanie, wypalanie, prażenie oraz stapianie), a następnie ich rozdrabnianie.
Spoiwa te po zarobieniu wodą lub odpowiednim roztworem wodnym, wiąże i twardnieje w skutek
procesów chemicznych, uzyskując cechy ciała stałego. Procesy chemiczne, w których spoiwo
zmienia swój stan skupienia z ciekłego na stały nazywamy wiązaniem spoiwa. Natomiast dalszy ciąg
tego procesu, w którym spoiwo nabiera wytrzymałości mechaniczne i twardnieje nazywamy
twardnieniem spoiwa. Proces wiązania trwa stosunkowo krótko i wynosi zależnie od rodzaju spoiwa
od kilkunastu minut do kilku godzin. Proces twardnienia przebiega bardzo różnie w czasie i trwa od
kilku do kilkunastu dni, a nieraz ciągnie się latami (np. wapno).

Spoiwa budowlane po zmieszaniu z wodą lub roztworem wodnym stają się zaczynem. Zaczyn

uzupełniony kruszywem nazywamy zaprawą budowlaną.

Spoiwa mineralne, w zależności od warunków wiązania i twardnienia dzieli się na dwie

podstawowe grupy.

Spoiwa powietrzne to takie, w których proces wiązania i twardnienia zachodzi tylko przy

dostępie powietrza. Charakterystyczną cechą tych spoiw jest niska odporność na działanie wody. Do
spoiw powietrznych należą: spoiwa wapienne, glina, spoiwa gipsowe, spoiwa magnezjowe.

Spoiwa hydrauliczne to takie, w których proces wiązania i twardnienia może zachodzić

zarówno przy braku dostępu powietrza (np. pod wodą), jak i na powietrzu. Spoiwa te są odporne na
działanie wody. Do spoiw hydraulicznych należą: cementy portlandzkie, cement hutniczy, cement
pucolanowy, cement murarski, cement hydrotechniczny.

Podstawowe spoiwa mineralne stosowane do zapraw tynkarskich to:

Spoiwa wapienne
–

wapno palone w kawałkach,

–

wapno palone mielone.
Wapno palone w kawałkach powinno być transportowane i przechowywane w sposób

zabezpieczający go przed opadami atmosferycznymi i wilgocią. Wapno to chłonąc wodę silnie się
rozgrzewa i przy niewłaściwym sposobie przechowywania, gdyby dostała się do niego woda, np.
z opadów atmosferycznych mogłoby spowodować pożar wskutek gwałtownego gaszenia wapna
(reakcja egzotermiczna). Zaleca się przystąpić do gaszenia wapna zaraz po jego dostarczeniu.

Gaszenie wapna polegające na łączeniu go z wodą może odbywać się ręcznie lub mechanicznie.

W wyniku gaszenia wapna otrzymujemy ciasto wapienne inaczej nazywane wapnem gaszonym.
Powinno być ono przetrzymywane w specjalnie przygotowanych i zabezpieczonych dołach. Podczas
dołowania ciasto wapienne należy pielęgnować poprzez uzupełnianie odparowującej i wsiąkającej w
grunt wody, co zabezpieczy je przed przepaleniem. Ponadto dół z ciastem wapiennym należy
zabezpieczyć przykrywając je deskami i zasypując warstwą piasku.

Czas dołowania wapna zależy od jego przeznaczenia i wynosi co najmniej:

–

3 tygodnie – do zapraw murarskich,

–

3 miesiące – do zapraw tynkarskich,

–

6 miesięcy – do tynków szlachetnych i robót specjalnych.
Wapno palone mielone uzyskuje się przez zmielenie brył. Dostarczane jest ono w workach.

Podczas transportu jak i składowania musi być ono zabezpieczone przed działaniem czynników

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

atmosferycznych i wilgoci. Na budowie miesza się je najpierw z kruszywem a następnie zalewa
wodą. Zaletą tego wapna jest to, że odpada czynność gaszenia wapna na budowie. Ujemną stroną
wapna palonego mielonego jest to, że traci ono swoje właściwości w ciągu 2-3 tygodni od chwili
zmielenia, wskutek wchłaniania wilgoci z powietrza. Ponadto wapno to jest wyjątkowo szkodliwe
dla zdrowia, a w szczególności ujemnie działa na drogi oddechowe i skórę. Dlatego też przy
stosowaniu tego wapna należy stosować środki ochrony osobistej: maski, kombinezony i rękawice
ochronne, a także przestrzegać higieny osobistej.

Wapno hydratyzowane (suchogaszone) otrzymuje się fabrycznie z wapna palonego przez

działanie na wapno pary w specjalnych urządzeniach do hydratacji wapna palonego. Powstały
proszek po przesianiu pakuje się do worków. W celu dogaszania nie zgaszonych cząsteczek wapna
wskazane jest zarobić wapno hydratyzowane na 24 do 36 godzin przed jego użyciem. Wapno należy
przechowywać w suchych, szczelnych magazynach. Stosuje się je do zapraw murarskich i
tynkarskich oraz do przygotowania suchych mieszanek tynków szlachetnych.

Wapno pokarbidowe jest to wapno gaszone otrzymywane jako odpad z wytwornic acetylenu.

Nie powinno zawierać grudek ani wydzielać zapachu amoniaku lub acetylenu. Nadaje się ono do
zapraw murarskich i tynkarskich.

Wapno hydrauliczne otrzymuje się przez wypalanie wapieni o odpowiednim składzie

chemicznym, a następnie poddaje hydratacji oraz miele. Ponieważ w czasie wiązania i przez
pierwszych 7 dni twardnienia ma cechy spoiwa powietrznego, a następnie nabiera cech jak spoiwa
hydrauliczne można stosować je do zapraw narażonych na działanie wilgoci. W czasie transportu jak
i składowania należy zabezpieczyć je przed działaniem czynników atmosferycznych i wilgoci.

Glina

Jest to spoiwo do powstania, którego nie wymagana jest obróbka termiczna. Wydobywana jest

ona w stanie, który wymaga tylko oczyszczenia i ewentualnie uszlachetnienia. Po zarobieniu wodą
glina mięknie, pęcznieje i traci swoje właściwości mechaniczne. Podczas wysychania kurczy się co
może powodować jej pękanie.

Ma zastosowanie jako spoiwo do zapraw glinowych oraz jako domieszka do zapraw

wapiennych, cementowych a nawet gipsowych.

Przed przystąpieniem do wykonywania zapraw z gliną należy ją wcześniej namoczyć, aby

otrzymać zawiesinę, a następnie przelać przez sito, najpierw o oczkach 8-10 mm, a następnie
o oczkach 2-3 mm.

Do zapraw stosujemy gliny tłuste to znaczy takie, w których jest najmniejsza zawartość piasku

do 3%.

Spoiwa cementowe

Spoiwa cementowe należą do najpowszechniej stosowanych spoiw hydraulicznych. Powstają

przez wypalenie mieszaniny wapienia oraz glinokrzemianów i bardzo dokładne zmielenie spieczonej
masy. Jedną z najistotniejszych cechą cementu jest jej marka, która określa minimalną wytrzymałość
na ściskanie w MPa, którą cement powinien wykazać po 28 dniach twardnienia.

Z wymienionych w tabeli spoiw cementowych do wykonywania zapraw tynkarskich

wykorzystuje się:
–

cement murarski który ma markę 15. Stosuje się go w robotach tynkowych do wykonywania
zwykłych zapraw.

–

cement portlandzki marki 25 i 35, który może być stosowany do tynków szlachetnych,

–

cement portlandzki biały produkowany w dwóch markach 25 i 35. Cement biały stosuje się do
robót elewacyjnych, dekoracyjnych, do produkcji elementów budowlanych, do produkcji
cementu kolorowego i suchych mieszanek tynkarskich. Cementom tym stawiane są dodatkowe
wymagania w zakresie białości określanej w procentach (powinna być ona od 64% do 80%).

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

cement hutniczy marki 25 różni się od cementu portlandzkiego rodzajem składników użytych do
produkcji. W cemencie tym do klinkieru cementowego dodawany jest żużel granulowany,
produkt odpadowy otrzymywany z wielkich pieców. Dzięki swojemu składowi cementy te są
odporne na działania wody morskiej oraz agresywnych wód gruntowych. Cement hutniczy
może być stosowany w zaprawach tynkarskich tylko do tynków zwykłych.

Cementy dostarczane są na budowę luzem oraz w workach papierowych po 50 kg lub 25 kg.
W czasie transportu i magazynowania powinien być zabezpieczony przed działaniem czynników
atmosferycznych oraz wilgoci. Magazyny na cement powinny być suche i przewiewne, a worki
układane na paletach. Okres magazynowania cementu nie powinien przekraczać 3 miesięcy od daty
workowania. Cement dowożony luzem specjalnymi samochodami musi być magazynowany w
specjalnie do tego przeznaczonych zasobnikach.

Suche mieszanki do tynków szlachetnych przygotowywane są fabrycznie, gdyż wymagają

bardzo starannego doboru składników jednolitej jakości. Dostarczane są na budowę w workach
o masie 50 kg i przed użyciem wymagają tylko zmieszania z wodą. Należy je zużyć możliwie
niezwłocznie po wyprodukowaniu, gdyż wraz z upływem czasu pogarszają się właściwości spoiw.
Po upływie miesiąca od daty produkcji podanej na opakowaniu mieszanka przed zużyciem powinna
być sprawdzona laboratoryjnie. Całość robót tynkarskich powinna być wykonana z zapraw
pochodzących z tej samej partii produkcyjnej.

W skład suchych mieszanek do tynków szlachetnych wchodzą:

–

cement portlandzki (najczęściej biały),

–

wapno suchogaszone (hydratyzowane),

–

kruszywa kolorowe w postaci mączki kamiennej, drobnego grysiku i piasku, które nadają
przyszłemu tynkowi właściwą fakturę i zabarwienie,

–

dodatki barwiące czyli pigmenty zwiększające intensywność barw,

–

dodatki dekoracyjne, np. łyszczek (mika).

Suche mieszanki do tynków szlachetnych podlegają następującej klasyfikacji:
–

odmiany barwione mączką kamienną (M), barwione pigmentami (P),

–

klasy: na cemencie portlandzkim białym ( klasa I), na cemencie portlandzkim szarym (klasa II),

–

rodzaje: do nakrapiania (N), do cyklinowania (C), do gładzenia i szlifowania (G), do obróbki
kamieniarskiej (K),

–

typy: drobnoziarniste (d), średnioziarniste (s), gruboziarniste (g).

Kruszywa i wypełniacze do zapraw tynkarskich

Kruszywo jest to materiał naturalny lub sztuczny dodawany do zaczynu w celu uzyskania

zaprawy. Dzięki dodatkowi kruszywa w zaprawie wypełnia się znaczną część przestrzeni,
ograniczając w ten sposób ilość spoiwa do niezbędnych rozmiarów. Przyczynia się to do
zmniejszenia skurczu tej mieszaniny, a co za tym idzie zabezpiecza ją przed pękaniem.

Podstawowymi cechami technicznymi kruszyw są: frakcja oraz uziarnienie.
Do ustalenia uziarnienia kruszywa służą znormalizowane zestawy sit, przez które przesiewa się

kruszywo. Zbiór ziaren kruszywa między kolejnymi sitami zestawu to frakcją kruszywa, zaś wykaz
poszczególnych frakcji zawartych w kruszywie to uziarnienie.

Do zapraw tynkarskich stosowane są najczęściej piaski, grysy i mączki kamienne, kruszywa

ciężkie i kruszywa lekkie.

Piasek jest to najczęściej stosowane kruszywo do zapraw tynkarskich. Występuje w dwóch

postaciach (klasach) jako:
–

naturalny,

–

łamany czyli pozyskiwany poprzez rozdrabnianie litej skały, np. granitu.
O przydatności piasku do zapraw tynkarskich decyduje jego uziarnienie. Pod tym względem

rozróżnia się dwie odmiany piasku:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

odmiana 1 – wielkość ziaren do 2 mm,

–

odmiana 2– wielkość ziaren do 1 mm.
Spodnie warstwy tynku wykonuje się z piasku o uziarnieniu 1÷2 mm (obrzutka), wierzchnie

0,5÷1 mm (narzut). Warstwa licowa (gładź) powinna być wykonana z zastosowaniem piasku
o ziarnach do 0,5 mm, a w przypadku tynków doborowych do 0,25 mm.

Piasek powinien być czysty, bez domieszek wpływających szkodliwie na wiązanie

i wytrzymałość zaprawy. Pod względem ilości zanieczyszczeń zawartych w piasku dzielimy na dwa
gatunki: I i II dla każdej odmiany.

Piasek powinien być przechowywany tak, aby nie dopuścić do jego zanieczyszczenia oraz

zmieszania z innymi klasami, gatunkami i frakcjami. Składowisko powinno być oznaczone
tabliczkami aby zapewnić dobór odpowiedniego piasku do danej zaprawy.

Oznaczenie piasku powinno zawierać:

–

nazwę klasy,

–

odmianę,

–

gatunek,

–

wskaźnik uziarnienia,

–

numer normy.
Grysy i mączki kamienne powstają poprzez rozdrabnianych kolorowych kamieni naturalnych:

marmurów, dolomitów, wapieni i trawertynów.

W zależności od rodzaju kruszywa stosuje się następujące oznaczenia: dla kruszyw

marmurowych symbol M, dolomitowych D, wapiennych W, trawertynowych T.

Grysiki pod względem właściwości fizycznych powinny odpowiadać takim warunkom, które

stawia się w stosunku do piasku. Do tynków szlachetnych stosuje się grysik o uziarnieniu 1÷3 mm
oraz mączkę o uziarnieniu 0÷0,2 mm. Wilgotność mączki kamiennej nie powinna przekraczać 3%
dla gatunku 1 oraz 8% dla gatunku 2.

Sposób przechowywania powinien być taki sam jak w przypadku piasków.

Woda do zapraw

Woda zarobowa do zapraw musi spełniać określone warunki:

–

powinna być to woda zdatna do picia z wyjątkiem wody mineralnej,

–

nie wolno stosować wód ściekowych, bagiennych, zawierających tłuszcze, kwasy humusowe,
cukier, wodorosty itp.,

–

max. kwasowość wody do pH 4.

Dodatki barwiące

Pigmenty są to substancje barwiące nieorganiczne lub organiczne, nierozpuszczalne w wodzie,

olejach, żywicach i rozpuszczalnikach organicznych. Występują w postaci sproszkowanej i stanowią
podstawowy, obok spoiwa, składnik materiałów malarskich.

Do barwienia zapraw tynkarskich można stosować tylko te rodzaje pigmentów, które nie będą

ujemnie wpływać na czas wiązania, twardnienia i wytrzymałość zapraw oraz nie będą zawierać soli
rozpuszczalnych w wodzie, co powodowałoby wykwity. Ponadto pigmenty te muszą być odporne na
działanie:
–

światła,

–

czynników atmosferycznych,

–

alkalicznych właściwości spoiw wapiennych i cementowych

–

związków siarki zawartych w cemencie.
W zaprawach tynkarskich dodatek pigmentu nie powinien być większy niż 5% masy spoiwa.

Dlatego muszą one mieć dużą siłę barwienia. Siła barwienia pigmentu zależy od jego czystości,
miałkości i jednorodności chemicznej.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jako materiał barwiący do zapraw tynkarskich stosowane są też barwne mączki kamienne

uzyskiwane z kolorowych skał, np. marmurów, serpentynów, tufów, mączki z gruzu ceglanego,
klinkierowego i terakotowego.

Dodatki dekoracyjne

Aby zwiększyć walory dekoracyjne tynków szlachetnych do suchej zaprawy dodaje się łyszczku

(miki), który wywołuje piękną grę światła, zwłaszcza przy oświetleniu słonecznym. Mikę można
zastąpić drobno mielonym szkłem o wielkości blaszek do:
–

2 mm – tynki drobnoziarniste,

–

4 mm – tynki średnioziarniste,

–

6 mm – tynki gruboziarniste.
Dodatki dekoracyjne stosowane są do tynków szlachetnych w ilościach nie większych niż 3%

masy suchej mieszanki.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaką substancję nazywamy spoiwem?
2. Co rozumiesz pod pojęciem wiązania i twardnienia spoiwa?
3. Co rozumiesz pod pojęciem spoiwa powietrznego i hydraulicznego?
4. Jakie spoiwa należą do grupy spoiw powietrznych a jakie do hydraulicznych?
5. Co to jest ciasto wapienne?
6. Jak długo należy dołować wapno do tynków szlachetnych?
7. Które z cementów nadają się do tynków szlachetnych?
8. Jaką funkcję w zaprawie spełnia kruszywo?
9. Co rozumiesz pod pojęciem frakcji kruszywa?
10. Co rozumiesz pod pojęciem uziarnienia kruszywa?
11. Jakie kruszywa mogą być stosowane do tynków szlachetnych?
12. Jak powinny być przechowywane kruszywa do zapraw?
13. Jakie warunki powinna spełniać woda do zapraw?
14. Co to są pigmenty?
15. Jakie warunki powinny spełniać pigmenty stosowane do barwienia zapraw tynkarskich?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wybieranie spoiw o odpowiednim zastosowaniu i określonych cechach.
Mając do dyspozycji charakterystykę spoiw wybierz te które:

1) nadają się do wykonywania zapraw tynkarskich,
2) są spoiwami powietrznymi,
3) są spoiwami hydraulicznymi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z charakterystykami spoiw budowlanych,
2) ustalić które spoiwa spełniają warunki zadane w ćwiczeniu,
3) określić nazwy tych spoiw.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

charakterystyki spoiw budowlanych,

–

materiały piśmienne.

Ćwiczenie 2

Ustalenie zapotrzebowania i dozowania materiałów do wykonania określonych tynków.
Mając podaną recepturę, ustal zapotrzebowanie ilościowe oraz sposób dozowania materiałów

do wykonania tynków średnioziarnistych w ilości 200 kg proponowanej zaprawy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z recepturami stosowania zadanych w ćwiczeniu materiałów,
2) odliczyć na podstawie receptur ilości poszczególnych materiałów na zadaną w ćwiczeniu masę,
3) zapisać kolejność czynności przy przygotowaniu zapraw i zaczynów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

receptury stosowania dodatków zadanych w ćwiczeniu,

–

kalkulator,

–

materiały piśmienne.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcie spoiwo budowlane?

2) zdefiniować pojęcie spoiwo powietrzne i spoiwo hydrauliczne?

3) zdefiniować pojęcie mleko wapienne i ciasto wapienne?

4) zdefiniować pojęcie frakcja i uziarnienie kruszywa?

5) klasyfikować piasek naturalny?

6) klasyfikować piasek łamany?

7) wymienić dodatki do zapraw tynkarskich?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Techniki wykonywania, naprawy i renowacje tynków ozdobnych

i szlachetnych: nakrapianych, zmywanych. cyklinowanych
i gładzonych, kamieniarskich, sgraffito, tynków pod malowidła
freskowe, sztablatur i tynków ozdobnych

4.5.1. Materiał nauczania

Tynki nakrapiane

Tynk szlachetny nakrapiany powstaje przez odpowiednie naniesienie specjalnej drobnoziarnistej

zaprawy szlachetnej do nakrapiania, otrzymanej z suchej mieszanki
Do ich wykonywania należy stosować drobny piasek, a przy zaprawach cementowych należy
dodawać mleko wapienne. Nakrapianie wykonuje się na podłożu lub narzucie cementowym lub
cementowo-wapiennym. wykonanym jako tynk zwykły dwu- lub trzywarstwowy. Warstwę
nakrapianą nanosi się nie wcześniej niż po 2 dniach po zakończeniu przygotowania podkładu. Przed
nakrapianiem podkład należy zwilżyć wodą na ok. 3 godzin przed rozpoczęciem nakrapiania oraz
bezpośrednio przed tą czynnością. Nakrapianie można wykonywać z miotełki, z kielni, szczotką lub
mechanicznie.

Nakrapiając miotełką (rys. 14a) tynkarz zanurza ją w rzadkiej zaprawie i uderza o trzymany
w drugiej ręce drewniany kolek. Tynki nakrapiane miotełka należy nakrapiać dwukrotnie pasami
poziomymi (tam i z powrotem) oraz w kierunku pionowym od dołu do góry. Przed każdym
zanurzeniem miotełki zaprawę należy mieszać.

Nakrapianie z kielni (rys. 17c) polega na narzucaniu zaprawy kielnią przez siatkę o oczkach
2,5÷10 mm rozpięta na drewnianej ramie i ustawioną 20÷30 cm od ściany. Rzucać należy zaprawę
trzy- lub czterokrotnie na każde miejsce, pilnując by siatka była oddalona od ściany zawsze o tę samą
odległość.

Nakrapiając aparatem (rys. 14d) tynkarz trzyma go w lewej ręce, prawą zaś obraca korbą
z szybkością 25÷30 obr/min. Siła wyrzutu i ilość wyrzucanej zaprawy może być regulowana.
Nakrapianie aparatem jest znacznie oszczędniejsze niż sposoby nakrapiania ręcznego. Nie ma tu tak
dużych strat materiału, a wydajność pracy jest znacznie większa. Powierzchnia tynku może być
równomiernie nałożona, nawet przy wykonaniu jej przez dwóch tynkarzy. Jeżeli w czasie nakrapiania
powstaną błędy lub nierównomierności faktury, należy je na świeżo poprawić, powtarzając
nakrapianie w tych miejscach rzadką zaprawą. Drobniejsze niedokładności można usunąć szczotką
ryżową przed zakończeniem wiązania zaprawy.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 16. Faktura tynku nakrapianego miotełką a) o drobnym narzucie b) o grubym narzucie [6]

Tynki odciskane

Powinny być wykonane jako dwuwarstwowe z zaprawy cementowo-wapiennych i gipsowo-
wapiennych z odciśnięciem na świeżo narzuconej i wyrównanej warstwie zaprawy wzoru kielnią,
szpachlą, lancetem, specjalnym wykrojem lub kurzą stopką.

Odciskane kielnią: wykonuje się w ten sposób, że przesuwa się kielnię w kierunku poziomym,
odciskając ją na tynku w odstępach odpowiadających wymiarom kielni. Dzięki różnym położeniom
narzędzia otrzymujemy rozmaicie uformowaną powierzchnię tynku. Można również odciskać tylko
czubek kielni. Odciskanie kielnią jest o tyle najprostsze, że nie wymaga zmiany narzędzia (rys. 17).

Rys.17

Tynk odciskany kielnią: a) zwykłą, b) zaokrągloną [6]

Przy odciskaniu szpachla, po zarzuceniu części powierzchni, tynkarz odkłada kielnię i bierze
szpachlę, którą odciska na świeżej zaprawie (rys. 18a). Zupełnie podobnie wykonuje się odciskanie
lancetem (rys. 18b). Może tu współpracować dwóch tynkarzy. Jeden wykonuje narzut, drugi zaś
odciskanie. Odciskanie specjalnymi wykrojami, np. kurzą stopką (rys. 18c), wykonuje się na
wyrównanym narzucie.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 18. Tynk odciskany a) szpachlą b) lancetem c) w kurzą stopkę [6]

Tynk kraterowany

Należy on do tynków dwuwarstwowych. Jest on mniej trwały, górnej warstwy nie dociska się,
a przeciwnie odrywa. Technika wykonywania tynków kraterowanych (rys. 19) polega na tym, że do
świeżo narzuconej rzadkiej zaprawy i przyciska się miejsce przy miejscu packę lub kielnię, następnie
zaś odciąga się ją poziomo. Na skutek wytworzonego przez to działania ssącego narzędzie pociąga
za sobą pewną ilość zaprawy, przez co tworzą się podobne do kraterów wzniesienia, stąd też
pochodzi nazwa tynków.

Rys. 19. Tynk kraterowaty [6]

Tynki zmywane

Podkład pod tynk zmywany stanowi dwuwarstwowy tynk pospolity, zazwyczaj z zaprawy
cementowej l:3. Powierzchnia podkładu powinna być dokładnie porysowana. Wymagania
jakościowe jak dla tynków zwykłych kat. II.

Orientacyjne grubości tynków zmywanych odpowiednio wynoszą:
–

drobnoziarniste — 8÷12 mm,

–

średnioziarniste — 12÷16 mm,

–

gruboziarniste — 16÷20 mm.

Tynk zmywany wykonuje się z zaprawy zawierającej żwirek lub grysy kamienne oraz spoiwo
(cement i wapno).

Orientacyjnie na 100 kg mieszaniny daje się 10 kg cementu, 15 kg ciasta wapiennego, resztę zaś
stanowi żwirek lub grysik zmieszany z piaskiem, którego nie powinno być więcej jak 20÷30%

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

kruszywa. Zaprawę w czasie nakładania należy ustawicznie mieszać, aby ciężkie ziarna nie osiadały
na dnie.

Zaprawę szlachetną narzuca się kielnią na świeży nie całkowicie stwardniały podkład (ok. 2 dni po
jego wykonaniu). Narzuconą zaprawę ściąga się z dołu ku górze pacą, dociskając ją do podkładu.
Przed przystąpieniem do pracy podkład należy zwilżyć dwukrotnie wodą na 3 godziny
i bezpośrednio przed nanoszeniem zaprawy. Zaprawę wyrównuje się pacą i zaciera ruchami kolistymi
tak, aby nie wyłuskiwać ziaren kruszywa.

Zmywanie powierzchni tynku wykonuje się kilkakrotnie pędzlem lub szczotką.

Pierwsze w dniu naniesienia zaprawy w celu usunięcia spoiwa z powierzchni tynku i odsłonięcia
ziaren kruszywa. Po wykonaniu zmywania należy natychmiast docisnąć powierzchnię tynku do
podkładu obciągniętą filcem packą, ponieważ w czasie zmywania może nastąpić rozluźnienie
niektórych ziaren kruszywa.

Po upływie 2÷ 3 dni tynk zmywa się powtórnie roztworem kwasu solnego HCl (kwas wlewa się do
wody, nigdy odwrotnie).Na 10 odmierzonych objętości wody wlewamy 1 objętość kwasu. Czynność
ta ma na celu usunięcie białego nalotu wapiennego z powierzchni tynku.

Po uzyskaniu naturalnej barwy kruszywa całą powierzchnię zmywa się ponownie czystą wodą za
pomocą szczotki w celu usunięcia pozostałości kwasu. Jeżeli po tym zabiegu kruszywo nie będzie
miało czystej naturalnej barwy, to po upływie 2÷ 3 tygodni należy jeszcze raz zmyć powierzchnię
tynku.

Po całkowitym stwardnieniu powierzchnię tynku można dodatkowo przeszlifować osełkami
z piaskowca lub karborundu, co podnosi jej wygląd.

Tynki zmywane odznaczają się dużą odpornością na działanie czynników atmosferycznych
i brudzenie się, nadają się do okresowego oczyszczania przez zmywanie wodą. Z tego względu tynki
te są chętnie stosowane na cokoły budynków i ściany narażone na zacinające deszcze.

Rys. 20. Faktury tynku zmywanego [6]

Tynk kamyczkowy

Odmianą tynku zmywanego jest tynk kamyczkowy (rys. 21). Wykonuje się go na podkładzie
z zaprawy cementowej l:3. Jako kruszywa do warstwy licowej używa się dobrze przesianego
płukanego żwirku. Przy takim doborze materiałów tynk nabiera naturalnego zabarwienia cementu.
Dla uzyskania lepszych efektów dekoracyjnych, na warstwę licową można użyć grysików z
barwnych kamieni lub dodać pigmentu do cementu. Po nałożeniu warstwy licowej, gdy cement

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dostatecznie zwiąże, przeważnie następnego dnia po nałożeniu lub w chłodniejszych okresach roku
po 2 dniach, można przystąpić do usuwania nadmiaru spoiwa znajdującego się na ziarnach warstwy
licowej. W tym celu nałożony tynk polewamy wodą i oczyszczamy szczotką drucianą tak długo, aż
wydobędziemy na wierzch ziarna żwiru tak, by leżały one obok drugich. Podobny, ale znacznie
słabszy efekt można otrzymać przez wytrawienie tynku kwasem solnym o mocy±5%.

Inny sposób otrzymywania tynku o zbliżonej fakturze, lecz o znacznie grubszym uziarnieniu polega
na wciskaniu w świeżo nałożoną wyprawę odpowiedniej wielkości kamieni tak, aby widoczna
powierzchnia kamieni znajdowała się mniej więcej w jednej płaszczyźnie i aby spoiny były jak
najmniejsze. Po stwardnieniu tynku powierzchnie czyści się jak uprzednio szczotką drucianą
i spłukuje wodą.

Rys. 21. Tynk kamyczkowy [6]

Tynki cyklinowane

Tynki cyklinowane wykonuje się przez narzucenie, wyrównanie i zatarcie zaprawy, a następnie
obróbkę powierzchni świeżego tynku przez skrobanie cykliną lub deską nabitą gwoździami
(skrobakiem). Podkład pod tynk wykonuje się z tynku zwykłego dwuwarstwowego o dokładności
wykonania jak dla tynków III kategorii. Powierzchnia podkładu powinna być dokładnie porysowana
cykliną.

Orientacyjne grubości tynków cyklinowanych, zależnie od ich struktury, wynoszą odpowiednio:

–

drobnoziarniste – 5÷7 mm,

–

średnioziarniste – 6÷10 mm,

–

gruboziarniste – 10÷20 mm.

Do tynków cyklinowanych używa się zapraw z suchych mieszanek których konsystencja powinna
wynosić odpowiednio dla tynków:

–

drobnoziarnistych – 8÷9 cm,

–

średnioziarnistych – 7÷8 cm,

–

gruboziarnistych – 6÷7 cm.

Zaprawę nanosi się na świeży podkład, nie później niż w 1÷2 dni po jego wykonaniu, wyrównuje ją
pacami lub łatami, silnie dociskając do podłoża, a następnie zaciera packami.

Po upływie 6÷16 godzin od zatarcia tynku przystępuje się do cyklinowania jego powierzchni tynku,
tj. skrobania cykliną zębatą, cykliną rowkującą lub skrobakiem.

Przy cyklinowaniu cykliną zębatą rozstaw ząbków cykliny powinien odpowiadać największemu
wymiarowi ziaren zaprawy. To samo dotyczy rozstawu gwoździ w desce skrobaka.

Czynność cyklinowania polega na przeciąganiu ząbkowaną krawędzią cykliny po powierzchni tynku.
Ruch cykliny powinien być ciągły, a nacisk równomierny i lekki tak, aby zęby cykliny powodowały

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wyłuskiwanie się poszczególnych ziaren kruszywa z powierzchni tynku bez pozostawiania bruzd.
Podobny efekt można uzyskać za pomocą skrobaka (deseczki nabitej gwoździami), którym pociąga
się po powierzchni tynku lub lekko uderza, co pozwala uzyskać fakturę chropowatą o równomiernie
rozrzuconych wgłębieniach i wypukłościach.

Innym sposobem wykonania faktury tynku cyklinowanego jest obróbka jego powierzchni cykliną
rowkującą, której zęby są rozstawione w odstępach nie mniejszych niż 3-krotna średnica
najgrubszych ziaren kruszywa. Pociągnięcia cykliny powinny być pionowe.

Po zakończeniu cyklinowania partii tynku jego powierzchnię należy oczyścić z okruchów zaprawy
miękką i suchą szczotką lub pędzlem. Po upływie 3-4 dni tynki cyklinowane zaleca się przemyć 5%
roztworem kwasu solnego, a następnie dokładnie spłukać wodą.

Rys. 22. Faktura tynku cyklinowanego a) drobnoziarnista b) rowkowana [6]

Tynki gładzone

Tynki gładzone wykonuje się podobnie jak tynki cyklinowane, z tym że używa się zaprawy
drobnoziarnistej a powierzchnię zaciera się packą drewnianą lub packą pokrytą filcem. Technika
wykonania jest podobna jak tynków zwykłych doborowych.

Stosując zaprawę z kruszywa grubszego można uzyskać ciekawe faktury tynków zacieranych packą
drewnianą. Podczas zacierania packą w kierunku pionowym uzyskuje się fakturę przedstawioną na
rys. 23a, a w razie zacierania ruchami kolistymi rys. 23b.

Rys. 23. Faktura tynku zacieranego pacą a) ruchami pionowymi, b) ruchami kolistymi [6]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tynki kamieniarskie

Tynkiem kamieniarskim nazywa się odmianę tynku szlachetnego, którego obróbkę powierzchni
przeprowadza się narzędziami stosowanymi do obróbki kamienia. Ze względu na technikę obróbki
rozróżnia się tynki: nakuwane, młotkowane i szlifowane.

Podkład pod tynk kamieniarski stanowi dwuwarstwowy tynk zwykły pospolity o dokładności
wykonania jak dla tynków III kat., sporządzony z zaprawy cementowej l:3. Powierzchnia tynku
powinna być porysowana kielnią, głębokość rys – ok. 3 mm, a odstępy między rysami – 5-10cm.

Orientacyjne grubości tynków kamieniarskich wynoszą odpowiednio:

–

drobnoziarniste – 6-10 mm,

–

średnioziarniste – 8-12 mm.

–

gruboziarniste – 10-15 mm.

Do tynków kamieniarskich stosuje się mieszanki suchych zapraw (do tynków szlifowanych)
zarabiane wodą do wymaganej konsystencji, wynosi ona odpowiednio dla tynków:

–

drobnoziarnistych 8-9 cm,

–

średnioziarnistych 7-8 cm,

–

gruboziarnistych 6-7 cm.

Zaprawę nanosi się na podkład nie całkowicie stwardniały, tj. po 3-5 dniach od jego wykonania,
wyrównuje i zaciera.

Do obróbki powierzchni metodą nakłuwania lub młotkowania można przystąpić dopiero wówczas,
gdy przy próbie uderzenia dłutem następuje przecinanie, a nie wyłuskiwanie ziaren kruszywa, tj. po
5-12 dniach twardnienia zaprawy.

Obróbkę tynku przez szlifowanie można rozpocząć po 3-5 dniach, gdy pocieranie powierzchni
kamieniem szlifierskim powoduje pylenie, a nie zamazywanie powierzchni.

Obróbkę kamieniarską powierzchni tynków wykonuje się specjalnymi narzędziami.

Najczęściej wykonuje się faktury nakłuwane:

–

dłutowaną, która na tynkach o strukturze średnioziarnistej może być grubo, lub
średniodłutowana (głębokość bruzdek 4 lub 3 mm, odstępy 5÷7 lub 3÷5 mm), a na tynkach
drobnoziarnistych drobno- lub bardzo drobnodłutowana (głębokość bruzdek l mm, odstępy 2
mm), przykład faktury przedstawiono na rys. 24.

Rys. 24. Faktura tynku kamieniarskiego: a) bardzo drobnodłutowany b) drobnodłutowany [6}

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

gradzinowaną, która może być zależnie od głębokości rowków i ich rozstawu grubo, średnio,
lub drobnogradzinowana,

–

grotowaną, która może być wykonana na tynkach o strukturze gruboziarnistej (grubo, lub
średniogrotowana) oraz średnioziarniste (faktura średnio, lub drobnogrotowana),

oraz faktury młotkowane:

–

groszkowaną – grubo-, średnio- lub drobnogroszkowaną.

–

prążkowaną – grubo-, średnio- lub drobnoprążkowaną,

które stosuje się odpowiednio na tynkach o strukturze grubo-, średnio lub drobnoziarnistej.

Sposób wykonania faktury groszkowej przedstawiono na rys. 25.

Rys. 25. Wykonywanie faktury groszkowej [6]

Tynki szlifowane

Tynki szlifowane otrzymuje się przez ręczne lub mechaniczne wyrównywanie i wygładzenie
powierzchni stwardniałego tynku. Tynki naśladujące piaskowce i wapienie szlifuje się na sucho
osełkami z piaskowca ostroziarnistego, aż do całkowitego wygładzenia powierzchni. Tynki
naśladujące granity lub inne skały magmowe szlifuje się na mokro osełkami karborundowymi o coraz
drobniejszym uziarnieniu. Szlifuje się, aż do ukazania się pełnych przekrojów kruszywa na
wygładzonej powierzchni. Powinny być stosowane osełki o barwie zbliżonej do barwy tynku. Po
zakończeniu obróbki kamieniarskiej powierzchnię tynku należy odkurzyć i dokładnie zmyć wodą.

Tynki kamieniarskie mają zastosowanie przede wszystkim jako wyprawy cokołów budynków oraz
elementów wystroju architektonicznego na elewacjach.

Tynki sgraffito

Nazwa sgraffito pochodzi od włoskiego słowa sgraffiare, co znaczy drapać.

Na właściwe jakościowo wykonanie sgraffito składają się zdolności i umiejętności artysty plastyka,
który opracowuje projekt graficzny i rysunki wykonawcze oraz tynkarza-sztukatora, który realizuje
projekt.

Tynk sgraffito jest to tynk szlachetny składający się z dwóch lub więcej warstw barwnych,
naniesionych na podkład w postaci tynku zwykłego pospolitego dwuwarstwowego, o dokładności
wykonania jak dla tynków III kategorii.
Podkład pod tynk sgraffito powinien być wykonany z następujących zapraw:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

pod sgraffito wewnętrzne z zaprawy cementowo-wapiennej lub gipsowo-wapiennej marki nie
niższej niż M2 a na podłożach betonowych nie niższej niż M4,

–

pod sgraffito zewnętrzne z zaprawy cementowo-wapiennej lub cementowej uplastycznionej
ciastem wapiennym, marki nie niższej niż M4, a na podłożach betonowych nie niższej niż M7.

Zaprawę szlachetną na warstwy barwne i wierzchnią tynków sgraffito przygotowuje się z suchych
mieszanek do tynków szlachetnych drobnoziarnistej. Na pierwszą warstwę barwną zaprawa może
mieć kruszywo o ziarnie grubszym, tj. do 2 mm, na następne warstwy powinna mieć kruszywo
o drobniejszym uziarnieniu.
Tynki sgraffito mogą być wykonane również z zaprawy wapiennej o proporcji l część ciasta
wapiennego i 3 części czystego rzecznego piasku lub z zaprawy cementowo-wapiennej o proporcji
1:1:6.

Do warstw barwnych tynku dodaje się pigment odporny na działanie wapna lub wapna i cementu
oraz światła.

Poszczególne warstwy tynku powinny być wykonane z zaprawy o podobnym składzie, aby nie
spowodować powstania wewnętrznych naprężeń w tynku.

Sgraffito może być:

–

dwubarwne,

–

trójbarwne lub

–

wielobarwne.

W najprostszym dwubarwnym rozwiązaniu tynk sgraffito składa się z następujących warstw:
–

podkładu, którym jest tynk zwykły, o porysowanej powierzchni,

–

warstwy barwnej, stanowiącej podstawę sgraffito, grubości 4÷5 mm z zaprawy szlachetnej
odpowiedniej barwy, naniesionej na niecałkowicie stwardniały podkład, warstwa ta powinna być
starannie wyrównana i zatarta na ostro,

–

warstwy wierzchniej stanowiącej tło sgraffito, grubości 2÷4 mm, z zaprawy szlachetnej,
nakładanej na poprzednią warstwę bezpośrednio po rozpoczęciu się jej wiązania, a następnie
wyrównanej i zatartej na ostro.

Zaraz po lekkim stwardnieniu wierzchniej warstwy nanosi się na powierzchnię tynku kontury
rysunku. Do tego potrzebny jest rysunek wykonany na papierze w skali 1:1, którego kontury
nakłuwa się specjalnym przyrządem do perforowania (kółko z ostrzami, obracające się na osi),
Arkusz rysunku przykłada się do powierzchni tynku i napyla nakłute linie pyłem z węgla drzewnego
(na jasnym tynku) lub kredą (na ciemnym tynku) za pomocą tamponu. Po odjęciu papieru pozostaje
na tynku kropkowany ślad linii stanowiących kontury rysunku. Wzdłuż tych linii wycina się
odpowiednie fragmenty wierzchniej warstwy tynku, odsłaniając barwną warstwę sgraffito.

Wyskrobywanie aż do osłonięcia warstwy o barwie podanej na rysunku powinno mieć miejsce
w czasie, gdy zaprawa jeszcze niezupełnie stwardniała. Tempo wyskrobywania powinno być takie,
aby mogło być zakończone od chwili nałożenia wierzchniej warstwy zaprawy nie później niż po
upływie:

–

6÷12 godzin – sgraffito wapienne,

–

4÷8 godzin – sgraffito cementowo-wapienne.

Podczas wyskrobywania należy zwrócić uwagę, aby nie nastąpiło uszkodzenie odsłoniętej warstwy
tynku, a brzegi wcinanej warstwy były lekko pochylone ku dołowi w celu umożliwienia odpływu
wody opadowej.

Jeżeli projekt sgraffito przewiduje więcej barw niż dwie, wówczas barwną zaprawę nanosi się na
podkład tylko w tych miejscach, w których występują one na rysunku. Placki zaprawy grubości
2÷3 mm powinny obejmować powierzchnię nieco większą niż kontury rysunku danej barwy. Kolejną

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

barwę nanosi się na całą powierzchnię warstwą zaprawy takiej grubości, aby w miejscach, gdzie
naniesiono placki nowej warstwy, wynosiła również 2÷3 mm.

Wykonując sgraffito wewnętrzne trójbarwne, nanosi się kolejno dwie warstwy barwnej zaprawy,
pierwszą grubości 7÷8 mm, drugą – 3÷4 mm, a po jej wyrównaniu bez zacierania, kiedy jest jeszcze
w stanie plastycznym, nanosi się pędzlem wierzchnią cienką warstwę zaprawy grubości ok. l mm. Na
nią nanosi się rysunek i wyskrobuje.

Istnieje również możliwość otrzymania podobnego efektu nie przez skrobanie, lecz przysłonienie
barwnej warstwy tynku odpowiednio wyciętym wykrojem i wypełnianie wyciętych miejsc zaprawą
wierzchniej warstwy. Po rozpoczęciu wiązania wierzchniej warstwy zaprawy wykrój należy odjąć,
odsłaniając barwne elementy kompozycji rysunku.

Z techniką sgraffito jest związana technika intarsjowania tynku. Polega ona na tym, że w tynku
wyskrobuje się (lub wykonuje za pomocą wzornika) wgłębienie o zaprojektowanym kształcie,
a następnie wgłębienie to wypełnia się zaprawą o innej barwie. Po obróbce powierzchni tynku, np.
przez cyklinowanie lub szlifowanie, otrzymuje się element dekoracyjny, którego powierzchnia
znajduje się w licu tynku i przez to w mniejszym stopniu naraża go na wpływy atmosferyczne.

Rys. 26. Wykonywanie sgraffito za pomocą specjalnych narzędzi:

a) płaski skrobak oczkowy b) ostrokątny skrobak oczkowy [6]

Tynki pod malowidła freskowe

Malarstwo freskowe jest jedną z najstarszych technik zdobienia tynków. Pierwotnie tego rodzaju
malarstwo nazywano al fresco, tzn. na mokrym podkładzie, którym jest świeży tynk wapienny.
Nazwa ta pozostała do dziś.

Wielką zaletą malowideł freskowych jest ich duża trwałość. Tę wysoką trwałość zawdzięczają
malowidła al fresco temu, że używane farby, zarabiane wodą wapienną i nakładane na świeżą
powierzchnię tynku wapiennego biorą udział w procesie chemicznym krystalizacji i karbonizacji oraz
wchodzą w krystaliczną strukturę warstewki węglanu wapniowego powstającej na powierzchni
tynku wapiennego.

Jakość podłoża ma szczególne znaczenie dla trwałości malowideł freskowych. Ściana nie może
zawierać wilgoci oraz żadnych substancji tworzących wykwity lub zagrażających możliwości ich
powstania. Najlepszą ścianą pod malowidła freskowe są mury z cegły niezbyt mocno wypalanej,
w żadnym wypadku z klinkieru. Ściany betonowe wymagają uprzedniego naniesienia warstwy tynku
cementowo-wapiennego z grysem z gruzu ceglanego. Warstwa ta powinna być dobrze stwardniała
przed wykonywaniem dalszych warstw.

Przygotowanie podłoża polega na zapewnieniu dobrej przyczepności tynku (np. przez wyskrobanie
spoin) oraz obfitym nasyceniu wodą.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do zaprą wy tynkarskie j należy stosować ciasto wapienne tłuste, o możliwie dużej zawartości CaO
oraz dołowane przez 3 lata, nie mniej jednak niż przez rok. W czasie dołowania powierzchnia ciasta
wapiennego powinna być przykryta warstwą piasku lub zalana wodą, aby uniemożliwić dostęp
kwasu węglowego z powietrza. Ciasto wapienne nie może być brane ani z górnej, ani z dolnej
warstwy dołu.

Piasek powinien być czysty, wolny od jakichkolwiek szkodliwych domieszek, takich jak glina,
humus, mika i węgiel. Najlepiej nadaje się piasek kwarcowy. Do warstwy podkładowej jest
korzystnie dodać grys z gruzu ceglanego, ponieważ stanowić on będzie zbiornik wilgoci,
zapobiegającej przedwczesnemu wysychaniu tynku.

Jako pierwszą warstwę stosuje się obrzutkę z zaprawy cementowo-wapiennej o proporcji 1:1:6.

Drugą warstwę stanowi podkład z zaprawy wapiennej o proporcji l:3, nanoszonej na dobrze
zwilżoną obrzutkę. Podkład najlepiej nanosić w dwóch równych warstwach, a powierzchnia każdej z
warstw powinna być porysowana.

Trzecią warstwą jest wierzchnia warstwa tynku, stanowiąca właściwy grunt malarski. Stosuje się na
nią zaprawę wapienną o proporcji od 1:2,5 do 1:2 z drobnym piaskiem. Przed nanoszeniem zaprawy
należy z powierzchni podkładu zeskrobać cykliną wierzchnią stwardniałą warstewkę zaprawy.
Zaprawę wyrównuje się pacą i dokładnie zaciera. Warstwa wierzchnia tynku powinna mieć grubość
kilku milimetrów. Łączna grubość tynku powinna wynosić nie mniej niż 30 mm.

Biorąc pod uwagę, że malowanie może odbywać się jedynie na świeżym tynku, wierzchnią warstwę
nanosi się tylko na taką powierzchnię, która zostanie w tym samym dniu pomalowana. Należy
starannie dobierać wielkość i kształt tej powierzchni, aby miejsca łączenia poszczególnych
fragmentów tynku były niewidoczne. Najczęściej połączenia wykonuje się na liniach konturu
rysunku. Tynk w danym dniu nie pomalowany wymaga zeskrobania wierzchniej warstwy i nałożenia
na nowo następnego dnia.

Rysunek nanosi się przez odciśnięcie konturów z przyłożonego do tynku projektu wykonanego na
kartonie w skali 1:1. Rylec prowadzony po powierzchni kartonu odciska wgłębienia w świeżej
warstewce tynku.

Sztablatury

Sztablaturą nazywa się odmianę tynku sztukatorskiego, stanowiącą gładką wyprawę z zaczynu
gipsowego na podkładzie wapienno-gipsowym. Sztablatura nadaje się tylko do wypraw
wewnętrznych w pomieszczeniach suchych. Stanowi ona wykwintne wykończenie powierzchni ścian
i sufitów, znajdując zastosowanie w pomieszczeniach reprezentacyjnych oraz niektórych obiektach
użyteczności publicznej.

Podkładem pod sztablaturę powinien być tynk zwykły pospolity dwuwarstwowy wapienno-gipsowy
o dokładności wykonania jak dla tynków III kategorii. Podkład pod sztablaturę powinien być
wykonywany na ścianach dostatecznie wyschniętych oraz, zabezpieczonych przed podciąganiem
wilgoci z gruntu. Wymaganie to jest uzasadnione tym, że sztablatura stanowi szczelną warstewkę
tynku, utrudniającą wysychanie ściany.

Gładź wykonuje się z zaczynu gipsowego z niewielkim dodatkiem ciasta wapiennego. Praktycznie
przygotowuje się mleko wapienne, które służy do zarabiania gipsu.

Zaczyn gipsowy nanosi się na podkład packą tynkarską warstwą grubości ok. 2 mm, rozprowadzając
krzyżowo, w dwóch prostopadłych do siebie kierunkach, uzupełniając ew. wgłębienia małą packą
tynkarską. Następnie packą stalową wygładza się powierzchnię naniesionej warstwy. Po
dostatecznym stwardnieniu wyrównuje się ją najpierw długim stalowym liniałem, a następnie przez

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

cyklinowanie gładką cykliną, ścinając nierówności w różnych kierunkach. Czynność tę prowadzi się
tak długo, aż znikną wszelkie nierówności powierzchni.

Kolejną czynnością związaną z obróbką sztablatury jest wygładzenie powierzchni. W tym celu
stosuje się nieco rzadszy zaczyn gipsowy przygotowany na wodzie wapiennej. Zaczynem tym
powleka się cienko scyklinowaną powierzchnię tynku i zaciera długimi pociągnięciami stalowej
packi, aż do całkowitego uszczelnienia porów i uzyskania połysku.

Powierzchnia sztablatury powinna być wykonana z taką dokładnością, aby odpowiadała
wymaganiom jak dla zwykłych tynków doborowych IV kategorii.

Naprawa tynków ozdobnych

Tynki ozdobne muszą być wykonywane na całej powierzchni ściany przez jednego tynkarza i o ile
można bez przerw, gdyż inaczej nie uda się uzyskać tej samej faktury. Z tego wzglądu naprawy
tynków ozdobnych są bardzo trudne. Załatanie tynku ozdobnego tak, aby łata była niewidoczna, jest
praktycznie niemożliwe. Stąd naprawy tych tynków sprowadzają się do zbicia ostatniej warstwy
i wykonania jej na nowo.

Aby zapewnić dobre związanie z podkładem, jaki stanowi obrzutka lub narzut starego tynku należy:

–

przy zbijaniu wierzchniej warstwy od razu nasiekać podkład,

–

przed narzuceniem nowej warstwy zewnętrznej zwilżyć wodą.

Łatając dziurę na elewacji lub w pomieszczeniu pokrytym tynkiem ozdobnym nie trzeba zbijać
warstwy wierzchniej na całym budynku czy w całym pomieszczeniu. Zbijamy ją tylko na wycinku
ograniczonym gzymsami, rurami spustowymi, pilastrami, ryzalitami, narożami itp. Staramy się nowy
tynk jak najbardziej upodobnić do istniejącego. Technika wykonywania ozdobnej warstwy tynku jest
taka sama, jak przy nowych tynkach.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania możesz sprawdzić, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaką funkcję pełnią tynki szlachetne?
2. Jak dzielimy tynki ozdobne i szlachetne?
3. Jakie są rodzaje wykończenia tynków ozdobnych i szlachetnych?
4. Czym charakteryzują się i gdzie się stosuje tynki szlachetne i ozdobne?
5. Jakie są sposoby wykonywania tynków ozdobnych?

6. Jakie są sposoby wykonywania tynków szlachetnych?

7. Jakimi metodami naprawiamy tynki szlachetne?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonanie tynku szlachetnego cyklinowany na zadanej powierzchni.

Wykonaj tynk szlachetny cyklinowany na podłożu ceramicznym na ściance modelowej o

wysokości 1,5 m. i długości 2,0 m.

Sposób wykonania ćwiczenia

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) dobrać narzędzia do przygotowania zaprawy, podłoża i wykonania tynku,
2) przygotować podłoże ceramiczne do tynkowania,
3) przygotować ręcznie zaprawę według podanej receptury,
4) wykonać tynk,
5) uporządkować stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw różnych narzędzi do robót tynkarskich (wśród nich znajdują się te, które będą niezbędne
do wykonania ćwiczenia),

–

zestaw materiałów do przygotowania zaprawy,

–

receptura zaprawy tynkarskiej do wykonania tynku cyklinowanego,

–

literatura do rozdziału 6,

–

kalkulator.

Ćwiczenie 2

Wykonanie tynku zmywanego na zadanej powierzchni.
Wykonaj tynk zewnętrzny zmywany na powierzchni o wymiarach ścianki modelowej wysokość

1,5 m, długość 4,0 m. Zaprawa grysy kamienne frakcji 2-4 oraz spoiwo (cement i wapno).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw różnych narzędzi do robót tynkarskich (wśród nich znajdują się te, które będą niezbędne
do wykonania ćwiczenia),

–

zestaw materiałów do przygotowania zaprawy,

–

receptura zaprawy tynkarskiej do wykonania tynku zmywanego,

–

literatura do rozdziału 5,

–

kalkulator.

Ćwiczenie 3

Wykonanie tynku cyklinowanego na zadanej ścianie zewnętrznej.
Wykonaj tynk cyklinowany na zadanej ścianie zewnętrznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw różnych narzędzi i sprzętu pomocniczego do robót tynkarskich (wśród nich znajdują się
te, które będą niezbędne do wykonania ćwiczenia),

–

zestaw materiałów do przygotowania zaprawy,

–

receptura zaprawy tynkarskiej do wykonania tynku cyklinowanego,

–

literatura do rozdziału 5,

–

kalkulator.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić, jaką funkcję pełnią tynki szlachetne?

2) wymienić podział tynki ozdobne i szlachetne?

3) wymienić sposoby wykończenia faktury tynków ozdobnych i szlachetnych?

4) podać charakterystykę i zastosowanie tynków ozdobnych i szlachetnych?

5) wykonać tynki ozdobne szlachetne?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Organizacja pracy tynkarza

4.6.1. Materiał nauczania

Do wykonania robót tynkarskich należy przystąpić dopiero po:

–

zakończeniu wszystkich robót stanu surowego,

–

wykonaniu pokrycia dachu,

–

wykonaniu ścianek działowych,

–

osadzeniu stolarki (okiennej, drzwiowej, mebli wbudowanych), przy czym powinna ona być
należycie zabezpieczona,

–

założeniu przewodów instalacji podtynkowych,

–

zamurowaniu otworów oraz bruzd dla instalacji sanitarnych itp.

Skład zespołów roboczych brygady oraz harmonogram robót tynkowych należy ustalić w zależności
od rodzaju tynku, techniki wykonania, mechanizacji robót i innych warunków. W budynkach
wielokondygnacyjnych zaleca się rozpoczynać roboty tynkarskie od najwyższych kondygnacji i od
powierzchni najbardziej odległych od klatki schodowej. Przygotowanie podłoża pod tynk jest
czynnością pomocniczą (wykonywaną najczęściej przez pomocników), natomiast wyznaczanie
powierzchni tynku należy już do czynności tynkarza. Od dokładnego wyznaczenia tej powierzchni
zależy w dużym stopniu wygląd i jakość tynków. Tynki są wykonywane kolejno w pomieszczeniach
i na klatce schodowej z rusztowań. Sufit tynkuje się od okna w głąb pomieszczenia, a ściany od
drzwi wokół pomieszczenia. Na stropie wzdłuż tynkowanych ścian powinny być ułożone deski do
zbierania spadającej zaprawy.
Podczas robót tynkarskich stosuje się system dwójkowy, trójkowy. lub zespołowy. System dwójkowy
najczęściej przy tynkowaniu ręcznym (tynkarz + pomocnik) dla jednego pomieszczenia. Tynkarz
wykonuje wszystkie czynności związane bezpośrednio z nanoszeniem tynków a robotnicy mniej
wykwalifikowani przegotowują zaprawę i podają ją do miejsca pracy tynkarza pomagają
w wyznaczeniu powierzchni tynków. Wydajność takiej dwójki wynosi 20÷25 m

powierzchni

tynków na jedną zmianę.
Organizację podstawowego stanowiska pracy dla tynkarza przedstawiono na rysunku 27.

Rys. 27. Stanowisko robocze tynkarza [2]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przyglądając się temu rysunkowi, widzimy że stanowisko składa się z trzech pasm, tj.:

1. pasma roboczego,
2. pasma materiałowego,
3. pasma komunikacyjnego.

Materiały powinny być tak składowane, by robotnik miał je w zasięgu ręki, aby mógł je brać
możliwie bez odwracania się i schylania. Ważne jest również właściwe ustawienie tynkarza
w stosunku do tynkowanej powierzchni. Projektując długość podstawowego stanowiska roboczego,
bierze się pod uwagę przeciętny wzrost człowieka i długość jego ramion. Długość stanowiska dla
tynkarza wynosi 2,5÷3,0 m.

Do wykonywania tynków wewnętrznych przy robotach tynkowych w obiektach niskich i małej

odległości transportowania zaprawy używamy agregatów tynkarskich.

W takich przypadkach roboty tynkowe prowadzone są przez jedną brygadę, a zaprawę przygotowuje

się zazwyczaj przy samych obiektach.

Natomiast przy obiektach o większej liczbie kondygnacji organizacja robót tynkarskich jest inna.

W tych przypadkach najlepiej jest stosować rurociąg stalowy w układzie jednoliniowym lub
obwodowym, dostarczając zaprawę do zasobników ustawionych na poszczególnych kondygnacjach za
pomocą pompy o większej wydajności, ustawionej na poziomie terenu, z zasobników natomiast zaprawę
tłoczyć do wyrzutnic za pomocą pomp o małej wydajności, ustawianych na poszczególnych
kondygnacjach. W tych przypadkach liczba brygad tynkowych uzależniona jest od liczby jednocześnie
pracujących pomp na poszczególnych kondygnacjach.

Zaprawę do zasobników ustawionych na poszczególnych kondygnacjach transportujemy za pomocą

pompy o większej wydajności, ustawionej na poziomie terenu, z zasobników natomiast zaprawę tłoczyć
do wyrzutnic za pomocą pomp o małej wydajności, ustawianych na poszczególnych kondygnacjach.
W tych przypadkach liczba brygad tynkowych uzależniona jest od liczby jednocześnie pracujących pomp
na poszczególnych kondygnacjach.

System wielu zespołów stosuje się przy tynkowaniu mechanicznym miejsce pracy obejmuje

stanowisko agregatu tynkarskiego, gdzie wytwarza się zaprawę i tłoczy ją oraz stanowiska pracy
tynkarzy.

Tynkowanie (mechaniczne oraz ręczne) wykonywane systemem zespołowym dzieli się na kilka

operacji. Do wykonania każdej z nich dobiera się odpowiedni zespół ludzi. Na początek należy:
–

przygotować powierzchnię do tynkowania, tzn. oczyścić ją ze zwisów stwardniałej zaprawy
oraz wypionować i wypoziomować stropy za pomocą listew kierunkowych. Wykonuje to zespół
złożony z dwóch tynkarzy.

–

obrzutkę wykonuje zespół dwuosobowy. Jeden z tynkarzy narzuca zaprawę końcówką, a drugi
oczyszcza listwy kierunkowe.

–

za zespołem wykonującym narzut przemieszcza się dwóch tynkarzy, którzy wyrównują go i
usuwają listwy, a także ślady po nich (zarzucają je ręcznie zaprawą i zacierają packa),

–

ostatni zespół składający się z trzech, albo czterech tynkarzy zaciera tynk dwuwarstwowy,
a jeżeli tynk jest trójwarstwowy, to nanosi i zaciera gładź.

Rusztowania
Do robót tynkarskich stosuje się rusztowania robocze, które podtrzymują pomosty robocze
konieczne do wykonania robót na wysokości przekraczającej 1,0 m, licząc od poziomu terenu, dna
wykopu, poziomu stropu itp.
Przy robotach tynkarskich wewnętrznych najczęściej stosowane są rusztowania:
–

na kozłach,

–

ramowe, np. warszawskie,

–

stojakowe teleskopowe,

–

stolikowe,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przy robotach tynkarskich zewnętrznych najczęściej stosowane są rusztowania:
–

stojakowe

–

drabinowe

–

ramowe

–

przejezdne

–

na wysuwnicach

–

wiszące.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Po wykonaniu jakich prac przystępujemy do wykonania tynków?
2. Jakie czynności obejmuje proces wykonania tynku?
3. Jakie systemy pracy stosujemy w robotach tynkowych?
4. Podać co to jest systemu dwójkowego?
5. Jaka jest przeciętna wydajność pracujących w systemie dwójkowym?
6. Z jakich pasm składa się stanowisko robocze tynkarza?
7. Ile wynosi przeciętna długość stanowiska tynkarza?
8. Jaki jest podział prac pracujących systemem zespołowym?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonanie schematu rozmieszczenia stanowisk tynkarskich.
Wykonaj schemat rozmieszczenia stanowisk dla tynkarza pracującego w systemie dwójkowym

w budynku jednokondygnacyjnym. Zakładając, że wykonać należy tynki na suficie i ścianach w
pomieszczeniu: kuchni o wymiarach 3,0× 4,5 m i wysokości 3,0 m, pokój o wymiarach 6,0× 5,0 m i
wysokości 3,0 m.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami dobierania długości pasów,
2) ustalić ilość i długość pasów pomieszczeniu,
3) dobrać sprzęt i narzędzia do wykonania zadania,
4) podać gdzie ustawić materiały,
5) zaproponować rodzaje rusztowań.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

dokumentacja zawierająca projekt kuchni i pokoju,

–

karton A4,

–

materiały piśmienne,

–

literatura zgodna z poradnikiem.

Ćwiczenie 2

Projekt stanowiska do tynkowania ściany zewnętrznej.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przygotuj projekt stanowiska do tynkowania ściany zewnętrznej o wymiarach 11 m długość i 9

m wysokość ściany. Zaproponuj organizację pracy przy tynkowaniu mechanicznym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami ustawiania rusztowań,
2) dobrać rodzaje rusztowań,
3) ustalić ilość poziomów na rusztowaniach,
4) zapisać używany sprzęt i narzędzia,
5) podać, gdzie ustawić materiały,
6) podać, czy i jakie podkłady pod rusztowania przygotuje,
7) zapisać, jak zorganizuje transport materiałów na stanowiska robocze.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

karton A4,

–

materiały piśmienne,

–

literatura zgodna z poradnikiem.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić warunki przystąpienia do wykonania tynków?

2) wymienić czynności obejmujące proces wykonania tynków?

3) podać, co to jest system dwójkowy?

4) określić, z jakich pasm składa się stanowisko tynkarza?

5) określić długość stanowiska tynkarza?

6) określić podział prac dla członków brygady w systemie zespołowym?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Prace pomocnicze w robotach tynkarskich

4.7.1. Materiał nauczania

Do prac pomocniczych w robotach tynkarskich należą:

–

ocena stanu powierzchni, przed wyznaczeniem lica tynku. W tym celu wykonujemy sprawdzenie
pionowości elementów pionowych (np. ścian, słupów), pomiar zachowania poziomu elementów
poziomych (np. stropu), pomiar przekątnych płaszczyzn, pomiar równości krawędzi, pomiar
kątów między płaszczyznami ( ściana-sufit, ściana-ściana), pomiar równości podłoża. Badanie
pionowości i poziomu wykonuje się przy użyciu listwy tynkarskiej z poziomicą, zaś kąty między
płaszczyznami sprawdza się kątownikiem murarskim.

–

przygotowanie podłoża polegające na jego odkurzeniu i zwilżeniu. Czynności te zazwyczaj
wykonuje pomocnik tynkarza,

–

przygotowanie zaprawy i dostarczenie jej na front robót. Sposób przygotowania zaprawy zależy
od rodzaju zaprawy, oraz od tego czy będzie ona przygotowywana ręcznie czy mechanicznie.

Tabela 4. Przygotowanie zapraw [opracowanie własne]

Rodzaj

zaprawy

Przygotowanie ręczne

Przygotowanie mechaniczne

Zaprawa
cementowa

1. Zmieszanie cementu z piaskiem, aż

do uzyskania jednorodnej mieszanki.

2. Dodanie wody w ilościach

potrzebnych do uzyskania właściwej
konsystencji.

1. Zmieszanie cementu z piaskiem, do

uzyskania jednorodnej mieszanki.

2. Dodanie wody w ilościach

potrzebnych do uzyskania właściwej
konsystencji

Zaprawa
cementowo-
wapienna

1. Zmieszanie składników sypkich, aż

do uzyskania jednorodnej mieszanki.

2. Dodanie wody w ilościach

potrzebnych do uzyskania właściwej
konsystencji.

1. Zmieszanie składników sypkich, do

uzyskania jednorodnej mieszanki.

2. Dodanie wody w ilościach

potrzebnych do uzyskania właściwej
konsystencji.

Zaprawa
wapienna

1. Zmieszanie ciasta wapiennego z małą

ilością wody, do uzyskania mleka
wapiennego.

2. Dodanie wody.

1. Do mieszalnika podaje się kolejno:

wodę, piasek, wapno.

Zaprawa
wapienno-
gipsowa
i zaprawa
gipsowa

1. Wymieszanie wszystkich sypkich

składników na sucho (piasek, gips,
wapno hydratyzowane)

2. Wsypanie mieszaniny do skrzyni

z wodą lub roztworem wody
z ciastem wapiennym jeżeli używa się
ciasta wapiennego a nie wapna
hydratyzowanego.

1. Wlewamy do mieszarki wodę.
2. Dodanie piasku i wapna - mieszanie.
3. Dodanie gipsu.

Zaprawa
cementowo-
gliniana.

1. Przygotowanie zawiesiny glinianej

i przelanie jej przez sito.

2. Wymieszanie zawiesiny z cementem.
3. Dosypanie piasku - mieszanie
4. Dodanie potrzebnej ilości wody.

1. Przygotowanie zawiesiny glinianej

i przelanie jej przez sito.

2. Wymieszanie zawiesiny z cementem.
3. Dosypanie piasku - mieszanie
4. Dodanie potrzebnej ilości wody.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

kontrola konsystencji zaprawy w czasie tynkowania i w razie potrzeby, gdy zbyt zgęstnieje
dolanie wody. Wprawni tynkarze oceniają konsystencje na wyczucie, jeśli jednak chcemy być
bardziej dokładni należy użyć stożka pomiarowego. Konsystencja zaprawy do wykonania
obrzutki powinna wynosić 10-12 cm zanurzenia stożka pomiarowego. Do narzutu 7-9 cm zaś
gładzi 9-10 cm zanurzenia stożka,

–

montaż i demontaż rusztowań

–

prace porządkowe.

Proces technologiczny tynkowania, niezależnie od rodzaju tynku, obejmuje:
–

przygotowanie podłoża (wyrównanie, oczyszczenie, skropienie wodą itp.),

–

wyznaczenie lica tynku na sufitach i ścianach z wykonaniem pasów kierunkowych,

–

zabezpieczenie stolarki (zakrywanie drzwi, okien),

–

wykonanie obrzutki sufitów i ścian,

–

wykonanie narzutu na powierzchnie sufitów i ścian,

–

wykonanie narzutu odpowiedniej faktury na ostatniej warstwie tynku lub gładzi,
z mechanicznym, względnie ręcznym zatarciem,

–

ręczne wykańczanie tynków przy ościeżnicach, uskokach itp.

Wyznaczenie lica tynku

Przed przystąpieniem do tynkowania należy wyznaczyć powierzchnię (lico) przyszłego tynku,

aby ukształtować powierzchnię ścian i sufitów, przy jednoczesnym uzyskaniu jak najmniejszej, lecz
niezbędnej jego grubości.

Powierzchnię tynku należy wyznaczać szczególnie tam gdzie stwierdzono duże nierówności,

przy tynkowaniu dużych powierzchni i dla wyższych kategorii tynku. Wykonuje się to przed lub po
wykonaniu pierwszej warstwy tynku (obrzutki).

Wyznaczanie lica powierzchni tynku rozpoczyna się od wytyczenia linii horyzontu. Można to

zrobić przy pomocy łaty z poziomicą lub węża wodnego.

Gdy mamy wyznaczone lico tynku na ścianach należy przystąpić do wyznaczenia lica tynku na

suficie.

Często stosuje się do wyznaczenia lica drewniane lub metalowe listwy tynkarskie. Mocuje się je

do ściany w odstępach 1,5÷2,5 m, sprawdzając pionem ich ustawienie, a łatą położenie w licu.

Przygotowanie podłoża – zagadnienia związane z rodzajami podłoży i sposobami ich

przygotowania omówiono w rozdziale 4.2.

Wykonanie obrzutki czyli pierwszej warstwy tynku można wykonać po uprzednim

przygotowaniu starannym podłoża. Warstwa ta powinna uzyskać silne połączenie z podłożem, tzn.
przeniknąć we wszystkie zagłębienia, nierówności lub specjalnie przygotowaną warstwę nośną
tynku. Dlatego też obrzutkę należy wykonywać z zaprawy bardzo rzadkiej. Grubość obrzutki nie
powinna przekraczać 4÷5 mm na ścianach i 4 mm na suficie.

Zaprawę nanosi się kielnią lub czerpakiem tynkarskim poprzez narzucenie jej zdecydowanym

silnym ruchem na podłoże. Po lekkim stwardnieniu obrzutki skrapia się ją wodą i nanosi drugą
warstwę tynku czyli narzut.

Wykonanie narzutu jest najbardziej pracochłonną czynnością podczas tynkowania,

wymagającą umiejętności i wprawy.

Zaprawę narzucać można kielnią, czerpakiem tynkarskim, kielnią z deską, deską lub pacą.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jeżeli do narzucania zaprawy stosujemy kielnię to robimy to podobnie jak przy wykonywaniu

obrzutki. Wydajność kielni jest jednak niewielka, wynosi bowiem około 0,25 litra zaprawy na jeden
narzut. Przy stosowaniu czerpaka wzrasta wydajność prac, jednorazowo czerpak nabiera 0,6÷1 litra
zaprawy.

Po narzuceniu warstwy narzutu należy ją wyrównać. Równanie wykonuje się pacą lub łatą

poprzez faliste przesuwanie ich od dołu do góry po pasach kierunkowych lub listwach
wyznaczających lico tynku. Na sufitach kierunek przeciągania pacy lub łaty jest zawsze do siebie. W
przypadku naroży stosuje się pace w kształcie kątownika o ostrym lub zaokrąglonym narożu.

We wnękach, na słupach, gzymsach itp. narzut wyrównuje się przy pomocy odpowiednich

wzorników.

Nadmiar zaprawy który usuniemy w czasie wyrównywania warstwy narzutu należy od razu

wrzucać do skrzyni. Zostanie ona wykorzystana do uzupełnienia wszelkich wgłębień i braków
zaprawy powstałych po wyrównywaniu narzutu. Po uzupełnieniu tych braków należy powtórnie
przeciągnąć pacę po listwach kierunkowych.

Wykonanie gładzi wykonuje się w tynkach trójwarstwowych jako ostatnią warstwę. Zaprawa

dla gładzi powinna być rzadsza, a jednocześnie bardziej tłusta niż zaprawa do narzutu. Zastosowany
do niej piasek nie powinien mieć większych ziaren niż 0,5 mm. Jak przy wykonywaniu poprzednich
warstw tynku przed narzuceniem zaprawy na podłoże należy je dobrze zmoczyć, aby zapewnić dobrą
przyczepność. Grubość gładzi powinna wynieść 1÷3 mm.

Zaprawę nanosi się kielnią, a następnie rozprowadza pacą. Po stężeniu gładzi zaciera się ją

packą drewnianą, drewnianą obłożoną filcem lub stalową zależnie od efektu jaki chcemy uzyskać.
Zacieranie gładzi odbywa się ruchami kolistymi. Należy pamiętać o skrapianiu powierzchni wodą aby
zaprawa nie ciągnęła się za packą. Powierzchnię tynku skrapia się przy pomocy pędzla. Zacieranie
wykonujemy do momentu uzyskania całkowicie gładkiej powierzchni.

Wykonanie faktury na ostatniej warstwie tynku (dotyczy to tynków specjalnych

i szlachetnych) podana w rozdziale 4.5.

Wykończenia tynków, tzn. wykonanie ościeży, gzymsów, wyskoków wykonuje się przy

pomocy wzornika lub bez niego.

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania możesz sprawdzić, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaka jest kolejność warstw tynku?
2. Jakie powinny być grubości poszczególnych warstw tynku?
3. Jak wykonuje się obrzutkę?
4. Jak wykonuje się narzut?
5. Jakie prace należą do prac pomocniczych w robotach tynkarskich?
6. Jak ręcznie przygotowuje się zaprawę: cementową, cementowo-wapienną, wapienną,?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonanie zestawienia materiałów do wykonania zaprawy cementowo-wapiennej o

konsystencji 7÷8 cm.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wykonaj zestawienie materiałowe niezbędne do wykonania 200 kg zaprawy cementowo-

wapiennej o konsystencji 7÷8 cm. Zanurzenia stożka.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zastosować się do poleceń zawartych w Instrukcji,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

Instrukcja do wykonania ćwiczenia,

–

receptury zaprawy,

–

literatura z rozdziału 6,

–

materiały piśmienne.

Ćwiczenie 2

Wykonanie zestawienia materiałów do wykonania zaprawy.
Wykonaj zestawienie materiałowe niezbędne do wykonania 100 kg. zaprawy cementowej

potrzebnej do obrzutki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

instrukcja do wykonania ćwiczenia,

–

receptura zaprawy,

–

literatura z rozdziału 6,

–

materiały piśmienne.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) podać kolejność czynności przy wykonywaniu tynku?

2) wymienić kolejność nakładania warstw tynku?

3) podać grubości poszczególnych warstw tynku?

4) wykonać obrzutkę?

5) wykonać narzut?

6) wymienić rodzaje prac pomocniczych przy robotach tynkarskich?

7) przygotować ręcznie zaprawę: cementową, cementowo- wapienną,

wapienną, cementowo-glinianą?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Przepisy bezpieczeństwa i wymagania techniczne odbioru robót

tynkarskich

4.8.1. Materiał nauczania

Przepisy bhp przy robotach tynkarskich

W czasie wykonywania robót tynkarskich należy zwrócić uwagę na porządek na stanowisku

pracy, zachowanie odpowiednich szerokości i odległości występujących pasma roboczego, pasma
materiałowego i komunikacyjnego oraz prawidłową eksploatację rusztowań.

Należy więc przestrzegać następujących zasad:

–

Używać odpowiedniej odzieży i sprzętu. Robotnicy narażeni na rozprysk zaprawy powinni być
zaopatrzeni w okulary ochronne i rękawice.

–

Roboty tynkarskie powinny być wykonywane wyłącznie z rusztowań pomocniczych lub stałych
pomostów. Niedopuszczalne jest wykonywanie tych robót z drabin przystawnych.

–

Podczas użytkowania rusztowań budowlanych należy je stale kontrolować i konserwować.
Zgodnie z przepisami BHP rusztowania użytkować można dopiero po zakończeniu ich budowy i
po komisyjnym odbiorze. W widocznym miejscu na rusztowaniu musi być podana jego nośność,
której należy bezwarunkowo przestrzegać.

–

Po pomostach rusztowań nie wolno biegać.

–

Wchodzić i schodzić można tylko po drabinach i schodach do tego celu przeznaczonych. Muszą
one być czyszczone z zaprawy i śmieci przynajmniej raz w tygodniu, ze względu na możliwość
poślizgnięć.

–

Stan rusztowań musi być co pewien czas kontrolowany przez kierowników robót, majstrów lub
brygadzistów, zawsze po deszczach, burzach i silnych wiatrach.

–

Nad przejściem pod rusztowaniami należy wykonać daszki pod kątem 45° w stronę ściany.

–

Nie wolno pracować na rusztowaniu w obuwiu o drewnianych podeszwach.

–

Nie wolno prowadzić robót na dwóch lub więcej kondygnacjach w tym samym pionie bez
zabezpieczenia pracowników przed spadającymi materiałami lub narzędziami.

–

Rusztowania powinny mieć instalację odgromową zabezpieczającą ludzi na rusztowaniach przed
porażeniem piorunem.

–

Otwory w ścianach, w stropach lub inne, których dolna krawędź znajduje się poniżej 0,8 m od
poziomu stropu lub pomostu, powinny być zabezpieczone deskami.

–

Podczas tynkowania mechanicznego należy stale utrzymywać przewody doprowadzające
zaprawę w czystości, a sprężarki i pompy sprawdzać pod nadzorem specjalisty.

–

Silnik i urządzenia elektryczne może podłączyć do sieci tylko elektromonter.

–

Pompa do zapraw, mieszarki i inne maszyny muszą mieć pokrywę ochronną na kołach zębatych
oraz uziemiony silnik.

–

Doły na wapno powinny mieć umocnione ściany. Powinny one być zabezpieczone .barierami
ochronnymi o wysokości 1,1 m ustawionymi w odległości nie mniejszej niż l m. od dołu.

Wymagania techniczne odbioru robót tynkarskich

Podczas odbioru prac tynkarskich należy sprawdzić prawidłowość i dokładność wykonania wypraw,
biorąc pod uwagę grubość tynku i przyczepność do podłoża oraz wygląd otynkowanych powierzchni
(tabela 5. i tabela 6).

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 5. Grubość tynków zwykłych [1]

Kategoria

tynku

Podłoże lub podkład

Grubość tynku

[mm]

Dopuszczalne

odchyłki [mm]

I, la

cegła, beton, drobnowymiarowe elementy
ceramiczne i betonowe

- 6
+ 4

jak wyżej oraz płyty wiórkowo-cementowe itp.

siatka stalowa lub druciano-ceramiczna,
otrzcinowanie

- 5
+ 3

II i III

prefabrykowane wielkowymiarowe elementy
betonowe

+ 3

podłoże gipsowe i gipsobetonowe

cegła, beton, drobnowymiarowe elementy
ceramiczne i betonowe, płyty wiórkowo-cementowe
itp.

III. IV
IV f
IV w

siatka stalowa

- 4
+ 2

Tabela 6. dopuszczalne wady tynków zwykłych [4]

Dopuszczalne odchylenia

Kategoria
tynku

powierzchni tynku
od płaszczyzny
i krawędzi od linii
prostej lub
założonego szablonu.

powierzchni
i krawędzi od
kierunku
pionowego

przecinających
się płaszczyzn
od kąta
przewidzianego
w dokumentacji

0, I i la

Nie podlegają sprawdzeniu

nie większe niż
4 mm na długości
laty (2 m)

nie większe niż 3 mm
na 1 m

nie większe niż 4
mm na 1m i ogółem
nie więcej niż 10
mm na całej
powierzchni
ograniczonej
przegrodami (np.
ściany i belki)

nie większe niż
4 mm na 1m

III

nie większe niż 3 mm
i w liczbie nie
większej niż 3 na
długości
łaty (2 m)

nie większe niż 2 mm
i ogółem nie więcej
niż 4 mm
w pomieszczeniach do
3,5 m wysokości oraz
nie więcej niż 6 mm
w pomieszczeniach
powyżej 3,5 m
wysokości

nie większe niż
3 mm na 1 m
i ogółem nie więcej
niż 6 mm na całej
powierzchni
ograniczonej
pionowymi
przegrodami(np.
ściany i belki)

nie większe niż
3 mm na 1 m

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

IV
IVf
IVw

nie większe niż 2m i
w liczbie nie większej
niż 2 na długości
łaty (2m)

nie większe niż
1,5 mm na 1 m
i ogółem nie więcej
niż 3 mm
w pomieszczeniach do
3,5 m wysokości i 4
mm
w pomieszczeniach
powyżej 3,5 m
wysokości

nie większe niż
2 mm na 1m
i ogółem nie więcej
niż 3 mm na całej
powierzchni
ograniczonej
przegrodami
pionowymi (np.
ściany i belki)

nie większe niż
2 mm na 1 m

Podczas odbioru tynków zwykłych należy sprawdzić:
–

czy ukształtowanie powierzchni, krawędzie przecięcia powierzchni oraz kąty dwuścienne są
zgodne z dokumentacją techniczną,

–

czy dopuszczalne odchylenia powierzchni i krawędzi oraz przecinających się płaszczyzn tynków
zwykłych wewnętrznych nie przekraczają wartości podanych w tabeli nr 6,

–

czy odchylenie promieni krzywizny powierzchni faset, wnęk itp. od projektowanego promienia
nie są większe niż 7 mm - w tynkach kategorii II i III, i 5 mm,

–

w tynkach kategorii IV i IVf,

–

czy dopuszczalne odchylenia od pionu powierzchni i krawędzi zewnętrznych tynków kategorii II
÷ IV nie są większe niż 10 mm na całej wysokości kondygnacji ani 30 mm na całej wysokości
budynku,

–

czy powierzchnia tynku doborowego kategorii IVf jest bardzo gładka, matowa, bez widocznych
ziarenek piasku,

–

czy powierzchnia tynku wypalanego jest bardzo gładka, z połyskiem o ciemnym zabarwieniu,
czy tynki nie przewidziane do malowania mają na całej powierzchni barwę o jednakowym
natężeniu, bez smug i plam (warunek ten nie dotyczy tynków surowych rapowanych,
wyrównywanych kielnią, ściąganych pacą i pędzlowanych),

–

czy nie ma wyprysków ani spęcznień na powierzchni (wskutek obecności w zaprawie nie
zgaszonych cząstek wapna, margla itp.) tynków pocienionych, pospolitych, doborowych
i wypalanych lub czy ich liczba na tynkach surowych i jednowarstwowych zacieranych na ostro
nie przekracza 5 szt. na 10 m

tynku.

–

czy na powierzchni tynków nie występują pęknięcia, za wyjątkiem pęknięć włoskowatych na
tynkach surowych i jednowarstwowych zacieranych na ostro,

–

czy nie ma (niedopuszczalnych na tynkach) wykwitów w postaci nalotu wykrystalizowanych na
powierzchni tynków roztworów soli przenikających z podłoża, pleśni itp.,

–

czy nie ma trwałych śladów zacieków na powierzchni.

–

czy nie ma odparzeń i pęcherzy powstałych wskutek niedostatecznej przyczepności tynku do
podłoża,

–

czy minimalna przyczepność tynku do podłoża z cegły, pustaków lub bloków betonowych
wynosi 0,01 MPa - jeśli tynk jest wapienny, 0,025 MPa - jeśli tynk jest cementowo-wapienny,
gipsowo-wapienny. cementowo-gliniany, 0.04 MPa - jeśli tynk jest gipsowy lub 0,05 MPa - jeśli
tynk jest cementowy.

Podczas odbioru tynków szlachetnych sprawdza się:
–

czy odchylenie powierzchni i krawędzi nie przekracza wartości dopuszczalnych w odniesieniu
do tynków zwykłych (tynki nakrapiane, zmywane i cyklinowane mogą mieć odchyłki jak tynki
zwykłe kategorii III, a tynki kamieniarskie - jak tynki zwykłe kategorii IV),

–

czy faktura tynków szlachetnych ma w przybliżeniu jednakową głębokość lub wysokość,
szerokość itp., bez widocznych skupisk, miejsc pozbawionych faktury lub innych wad i usterek,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

czy nie ma pęknięć tynku (dopuszcza się rysy i draśnięcia powierzchni nie wynikające z techniki
wykonania, jeżeli ich powierzchnia nie przekracza 8% powierzchni tynku),

–

czy barwa tynków kolorowych jest jednolita, bez smug i plam oraz zgodna z ustalonym wzorem,

–

czy nie ma wykwitów i zacieków, pleśni, odstawania wierzchniej warstwy od podkładu,
pęcherzy ani odparzeń.

Tabela 7. Grubość tynków specjalnych i szlachetnych [4]

Grubość tynków

norm

alna

mini

maln

maksym

alna

Rodzaj

Podłoże

[mm]

cegła, beton, płyty
izolacyjne

obrzutka z rzadkiej
zaprawy (wykonana jako
odrębna robota)

siatka z podkładką z
papieru

tynk gładzony
(sztablatura)

tynk gotowy

cegła

tynk gładzony
cementowy i wypalany

beton

ynk

ecjal

tynk dwuwarstwowy
drapany jako podkład
pod tynki szlachetne, z
wyjątkiem tynku
nakrapianego

cegła, beton, płyty
izolacyjne, siatka

tynk trójwarstwowy
drapany jako podkład
pod tynk szlachetny
nakrapiany

cegła, beton, płyty
izolacyjne, siatka

tynk szlachetny
nakrapiany

zaprawa cementowo-
wapienna

tynk szlachetny
cyklinowany -
średnioziarnisty

zaprawa cementowo-
wapienna

tynk szlachetny
cyklinowany -
gruboziarnisty

zaprawa cementowo-
wapienna

ynk

szlac

tynk szlachetny
kamieniarski i
szlifowany

zaprawa cementowo-
wapienna

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Kiedy można przystąpić do wykonywania tynków?
2. W jakiej temperaturze można przystąpić do wykonywania tynków?
3. Kiedy należy chronić świeżo wykonane tynki?
4. Co należy sprawdzić podczas odbioru tynków szlachetnych?
5. Jakie są grubości stosowanych tynków?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sprawdzanie wartości dopuszczalnych odchyłek dla tynku nakrapianego.

Na podstawie tabeli mówiącej o dopuszczalnych odchyłkach dla tynku, ustal wartości

dopuszczalnych odchyleń dla ściany o wymiarach 7,0 m długości i 4,0 m wysokości, wykończonej
tynkiem nakrapianym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z wielkościami dopuszczalnych na zadanej ścianie odchyleń od kierunku

pionowego,

2) ustalić ilość i wielkość odchyleń zadanych w ćwiczeniu,
3) zapisać w punktach dopuszczalne wartości.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

tabela dopuszczanymi odchyleniami tynku i materiał nauczania,

–

materiały piśmienne.

Ćwiczenie 2

Sprawdzanie wartości dopuszczalnych odchyłek dla tynku kamieniarskiego.
Na podstawie tabeli mówiącej o dopuszczalnych odchyłkach dla tynku ustal wartości

dopuszczalnych odchyleń dla ściany o wymiarach 10,0 m długości i 3,5 m wysokości, wykończonej
tynkiem kamieniarskim.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z dopuszczalnymi wielkościami dla danego tynku,
2) ustalić ilość i wielkość odchyleń dopuszczalnymi na zadanej ścianie,
3) zapisać w punktach dopuszczalne wartości odchyleń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

tabela dopuszczanymi odchyleniami tynku i materiał nauczania,

–

materiały piśmienne.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić warunki przystąpienia do wykonania tynków?

2) wymienić sposoby ochrony świeżych tynków?

3) dokonać pomiarów odchyleń powierzchni tynków?

4) dobrać sprzęt pomiarowy?

5) określić grubości stosowanych tynków?

6) określić wszystkie wymagania tynków przy odbiorze?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania: 1,3,4,5,6,7,8,9,10,13,16,19 są z poziomu podstawowego,

−

zadania: 2,11,12,14,15,17,18,20 są z poziomu ponadpodstawowego.

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań wyboru wielokrotnego. W każdym zadaniu są 4 możliwości odpowiedzi,

z których jedna jest prawidłowa.

5. Za każdą prawidłową odpowiedź otrzymasz 1 punkt. Za odpowiedź błędną lub jej brak

- 0 punktów.

6. Jeśli któreś zadanie sprawi Ci trudność, przejdź do kolejnego, do tego powrócisz po rozwiązaniu

pozostałych zadań.

7. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi zaczerniając właściwe pole.
8. Jeśli się pomyliłeś, zaznacz błędną odpowiedź kółkiem i następnie dokonaj poprawnego

oznaczenia.

9. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
10.Po zakończeniu testu sprawdź jeszcze raz poprawność oznaczeń w karcie odpowiedzi.
11.Oddaj kartę odpowiedzi nauczycielowi.

Powodzenia!

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Kruszywa o wielkości ziarn 2,5÷10 mm używamy do tynku szlachetnego o strukturze:

a) bardzo drobnoziarnistej,
b) drobnoziarnistej,
c) średnioziarnistej,
d) gruboziarnistaej.

2. Pod tynki kamieniarskie wykonujemy podkład z zaprawy:

a) cementowo-wapiennej marki nie niższej niż M 2,
b) cementowo-wapiennej lub cementowej marki nie niższej niż M 7,
c) cementowo-wapiennej lub cementowej marki nie niższej niż M 4,
d) cementowej marki nie niższej niż M 12.

3. Na rysunku poniżej przedstawiono narzędzia do wykonywania tynku:

a) nakrapianego,
b) odciskanego,
c) zmywanego
d) cyklinowanego.

4. Rysunek obok przedstawia fakturę tynku:

a) zmywanego
b) kamyczkowego
c) cyklinowanego
d) kraterowego

5. Które z tynków szlifowanych szlifuje się na mokro osełkami karborundowymi o coraz

drobniejszym uziarnieniu

a) naśladujące piaskowce
b) naśladujące wapienie
c) naśladujące granity
d) tynki kraterowate

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6 Na rysunku poniżej przedstawione są narzędzia do wykonywania tynków:

a) nakrapianych,
b) cyklinowanych,
c) kamieniarskich,
d) sgraffito.

7 Rysunek obok przedstawia fakturę tynku szlachetnego wykonaną metodą:

a) gradzinowaną
b) dłutowaną
c) grotowaną
d) groszkowaną

8 Do obróbki powierzchni metodą nakłuwania lub młotkowania można przystąpić dopiero

wówczas, gdy:
a) przy próbie uderzenia dłutem następuje wyłuskiwanie ziaren kruszywa
b) zaraz po związaniu zaprawy
c) przy próbie uderzenia dłutem następuje przecinanie, a nie wyłuskiwanie ziaren kruszywa,
d) po 2 dniach twardnienia zaprawy

9 Na rysunku poniżej przedstawiono:

a) groszkownik,
b) szczelniak,
c) cyklinę,
d) pacę.

10 Przerwa między wykonaniem podkładu a naniesieniem warstwy wierzchniej dla tynków

ozdobnych powinna wynosić nie dłużej niż:
a) 2 dni,
b) 4 dni,
c) 7 dni,
d) 10 dni.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11 Powierzchnię tynku posiadającą równomierne wgłębienia uzyskane przez wyłuskanie części ziarn

kruszywa z powierzchni tynku lub rowkowania, nakłuwania itp. Posiada tynk:

a) gładzony
b) kamieniarski
c) cyklinowany
d) nakrapiany

12 Nanoszenie zaprawy przy wykonaniu tynków szlachetnych rozpoczyna się:

a) od dołu do góry ściany
b) od góry do dołu ściany
c) od środka ściany w kierunku do krawędzi zewnętrznych
d) od prawej do lewej strony ściany

13 Narzędzia przedstawione na rysunku obok są wykorzystywane do wykonywania tynku:

a) nakrapianego,
b) odciskanego,
c) zmywanego
d) cyklinowanego.

14 Tynk wydrapywany to inaczej tynk o nazwie:

a) drobnodłutowany,
b) kraterowaty,
c) szlifowany,
d) sgraffito.

15 Rysunek obok przedstawia fakturę tynku:

a) nakrapianego,
b) odciskanego,
c) zmywanego,
d) cyklinowanego.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16 Fakturę groszkową tynku otrzymujemy wykonując tynki:

a) nakrapiane,
b) cyklinowane,
c) kamieniarskie
d) sgraffito.

17 Tynki zmywane są przemywane:

a) roztworem kwasu siarkowego,
b) roztworem kwasu solnego,
c) wodą z szarym mydłem,
d) wodą z octem.

18 Które z przedstawionych poniżej narzędzi są stosowane do wykonywania tynku sgraffito.

19 Czas rozpoczęcia cyklinowania (cyklina rowkującą lub skrobakiem) powinien wynosić:

a) 2-4 godz. od momentu zatarcia tynku,
b) 24 godz. od momentu zatarcia tynku,
c) 6-16 godz. od momentu zatarcia tynku,
d) Zaraz po zatarciu tynku.

20 Rysunek poniżej przedstawia wykonywanie tynku:

a) cyklinowanego,
b) kamieniarskiego,
c) sgraffito
d) zmywanego

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykonywanie tynków szlachetnych i ozdobnych

Zakreśl poprawną odpowiedź krzyżykiem,

zadania

Odpowiedź

Punktacja

Razem

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

LITERATURA

1. Martinek W., Pieniążek J.: Technologia budownictwa. Cz. 5. WSiP, Warszawa 1997
2. Martinek W., Szymański E.: Technologia. Murarstwo i tynkarstwo. WSiP, Warszawa 1999
3. Szymański E.: Materiały budowlane. WSiP, Warszawa 2003
4. Urban L.: Murarstwo i tynkarstwo. WSiP, Warszawa 1995
5. Widera J.: Poradnik majstra budowlanego (rozdział 12), Arkady 2004
6. Wolski Z.: Sztukatorstwo. WSiP, Warszawa 1990

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
29 Wykonywanie wyrobow tapicero Nieznany
712[06] Z2 03 Wykonywanie tynków specjalnych
19 Wykonywanie tynków i okładzin
29 Wykonywanie wyrobow tapicero Nieznany
Wykonywanie tynków specjalnych
29 Wykonywanie wyrobów tapicerowanych
09 Wykonywanie tynków specjalnych
28 Wykonywanie tynków
Wykonywanie tynków i okładzin
002442 Umowa+o+wykonywanie+napraw+gwarancyjnych 28prawna fizyczna 29+ 282 29
D19240576 Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 29 czerwca 1924 r w sprawie wy
29 Zdolność pracownicza
ANALIZA KOSZTU BIOLOGICZNEGO WYKONYWANEJ PRACY
KOMPLEKSY POLAKOW wykl 29 03 2012

więcej podobnych podstron