16 Â

WIAT

N

AUKI

Sierpieƒ 2000

W skrócie

GENETYKA

Chromosom 21

majowym Nature przedstawiono

ca∏kowità sekwencj´ ludzkiego
chromosomu 21. Ma to ogromne znaczenie
ze wzgl´du na jego powiàzanie z zespo∏em
Downa, chorobà genetycznà dotykajàcà
jedno na 700 dzieci, spowodowanà
obecnoÊcià w komórce trzech zamiast
dwóch kopii tego chromosomu.
Zsekwencjonowanie go i zmapowanie
zawartych w nim genów przyczyni si´
do rozwoju badaƒ nad mechanizmem
powstawania zaburzeƒ i potencjalnà
terapià tego schorzenia. Innà istotnà
implikacjà tego odkrycia jest zmiana
przewidywanej ca∏kowitej liczby genów
ludzkich. Do czasu zsekwencjonowania
chromosomu 21 i 22 ich liczb´ szacowano
na 100 tys., teraz na oko∏o 40 tys. Wynika
to z bardzo ma∏ej liczby genów na
chromosomie 21 – zidentyfikowano ich
tylko 225 (najd∏u˝szy obszar niekodujàcy
jest wi´kszy od ca∏ego genomu pa∏eczki
okr´˝nicy). Je˝eli pozosta∏e ludzkie
chromosomy zawierajà równie niedu˝o
genów, mo˝emy mieç ich o ponad
po∏ow´ mniej ni˝ przypuszczano.

Zuzanna Stasiƒska

W

METEORYTY

Z∏oto Jukonu

zi´ki zasobnym Kanadyjczykom

naukowcy zyskali liczàcy 4.5 mld lat
relikt z poczàtków Uk∏adu S∏onecznego.
18 stycznia nad kanadyjskim Terytorium
Jukonu eksplodowa∏ 50-tonowy meteoryt.
Nied∏ugo po tym jeden z mieszkaƒców
tego s∏abo zaludnionego obszaru znalaz∏
na pokrytym Êniegiem gruncie jakieÊ
kruche czarne ska∏y. UmieÊci∏ je
w plastikowych workach i utrzymywa∏

w stanie zamro˝onym do czasu
skontaktowania si´ z geologami.
Okaza∏y si´ one fragmentami chondrytu
w´glistego, rodzaju meteorytu,
który rzadko dociera na powierzchni´
Ziemi – ostatnim takim znaleziskiem by∏
meteoryt Murchisona odkryty w 1969 roku.
Co wa˝niejsze, taki meteoryt nie by∏
jeszcze nigdy badany w swej pierwotnej,
nienaruszonej postaci. Naukowcy wiele
sobie obiecujà po badaniach tej ska∏y
pod kàtem wyst´powania sk∏adników
organicznych, które mogà stanowiç
wskazówki dotyczàce êróde∏ ˝ycia.

Mark Alpert

D

BIOTECHNOLOGIA

Wi´cej

b-karotenu

iadomo, ˝e pomidory sà istotnym

êród∏em karotenoidów – likopenu
i

b-karotenu, dwóch zwiàzków wa˝nych

dla ludzkiego zdrowia. Jak donosi
czerwcowy Nature Biotechnology,
naukowcom uda∏o si´ stworzyç
odmian´, której owoce zawierajà
trzykrotnie wi´cej prowitaminy A
(

b-karotenu). Ogólny poziom

karotenoidów jednak si´ nie zmieni∏,
co wskazuje na specyficznà regulacj´
szlaków syntezy – podwy˝szony
poziom

b-karotenu rekompensowany

jest obni˝eniem iloÊci likopenu. Fenotyp
transgenicznych roÊlin by∏ stabilny
i utrzymywa∏ si´ przez minimum cztery
pokolenia, a zwi´kszona zawartoÊç
b-karotenu nie wp∏ywa∏a na wzrost
i rozwój owoców, choç zmieni∏a ich
zabarwienie na bardziej pomaraƒczowe.
Aby wykorzystaç je jako dodatkowe
êród∏o prowitaminy, nale˝y przed
wprowadzeniem owoców na rynek
lepiej poznaç sposób regulacji
szlaków biosyntezy karotenoidów.

Z. S.

W

JEFF/VANUGA

Corbis

ASTRONOMIA

D∏ugi ogon

komety

omety sà jak koty –

powiedzia∏ kiedyÊ
s∏ynny odkrywca komet
David Levy. – Majà
ogony i robià dok∏adnie
to, na co majà ochot´.”
NieprzewidywalnoÊç
tych mi´dzyplanetarnych
w´drowców pokaza∏a tym razem sonda kosmiczna Ulysses. 1 maja 1996 roku
ten statek kosmiczny do obserwacji S∏oƒca, okrà˝ajàcy je w p∏aszczyênie prostopad∏ej
do p∏aszczyzny orbity Ziemi, przelecia∏ przez ob∏ok plazmy o sk∏adzie zupe∏nie
niepodobnym do sk∏adu materii wyp∏ywajàcej ze S∏oƒca. Astronomowie nie byli w stanie
pojàç, co si´ w∏aÊciwie sta∏o, do czasu, gdy zespó∏ kierowany przez Gerainta H. Jonesa
z Imperial College w Londynie zda∏ sobie spraw´, ˝e ob∏ok le˝a∏ na linii prowadzàcej
do Komety Hyakutake, znajdujàcej si´ jakieÊ 550 mln km stamtàd. To oznacza, ˝e ogon
na∏adowanych czàstek z Hyakutake ma d∏ugoÊç prawie czterokrotnie wi´kszà
od odleg∏oÊci Ziemia–S∏oƒce i siedem razy wi´kszà, ni˝ pokazywa∏y to fotografie.
Co wi´cej, ogon ten móg∏ si´ utrzymywaç nawet na wi´kszych odleg∏oÊciach, byç mo˝e
do najdalszych kraƒców Uk∏adu S∏onecznego – wbrew przewidywaniom, ˝e ogony
ulegajà szybkiemu rozproszeniu. Odkrycie to, przedstawione w Nature z 6 kwietnia br.,
otwiera równie˝ nowe mo˝liwoÊci wykrywania komet i zbierania ich materii.

George Musser

Hyakutake w 1996 roku

K

B

BIIO

OR

R

Ó

Ó ˚

˚

N

N

O

O

R

R

O

O D

D

N

N

O

O

ÂÂ å

å

N

N A

A A

A

N

NTTA

A

R

RK

K T

T Y

Y

D

DZ

ZIIE

E

D

Drru

uggii

ppiin

nggw

wiin

n

J

Je

ed

de

en

n

p

p

iin

ng

gw

wii

n

n