CZYM SĄ ULTRADŹWIĘKI?

Określenie „ultradźwięki” przypisano falom akustycznym (dźwiękowym) o wysokich częstotliwościach, przekraczających 20000 cykli na sekundę (20 kHz). Fale te, niesłyszalne dla człowieka, mogą być emitowane w postaci wiązek i wykorzystywane do badania tkanek ciała.

Impulsy fal ultradźwiękowych wytwarzane przez ultrasonografy mają częstotliwość od 2 do 10 MHz ( 1 MHz odpowiada 1000000 cyklom na sekundę). Czas trwania takiego impulsu wynosi ok. 1 mikrosekundę, impulsy zaś są powtarzane około 1000 razy na sekundę. Poszczególne rodzaje tkanek oddziaływają odmiennie na fale: niektóre wyłącznie odbijają, podczas gdy inne powodują rozproszenie fali, zanim wróci ona do głowicy w postaci echa. Prędkość rozchodzenia się fali w tkankach jest różna (np. 1540 m/s w tkance miękkiej).

Odbite impulsy ultradźwiękowe zarejestrowane przez głowicę muszą być wzmocnione w aparacie ultrasonograficznym. Echa docierające do warstw położonych dalej od głowicy są bardziej stłumione niż echa powstające w warstwach przypowierzchniowych stąd wymagają większego wzmocnienia. Ultrasonografy są wyposażone w regulatory pozwalające zmienić czułość odbiornika powracających ech, poziom „odcięcia”, jak również zmieniać wzmocnienie ech przychodzących z różnych głębokości. Przystępując do badania ultrasonograficznego należy - bez względu na rodzaj ultrasonografu - wyrównać obraz tak, aby echa pochodzące z różnych głębokości były prezentowane na obrazie w zbliżony sposób.

Kiedy echa zostaną odebrane przez głowicę, można dokonać dwuwymiarowej rekonstrukcji obrazu położenia tkanek leżących na drodze wiązki fal ultradźwiękowych. Informacja ta jest opracowywana na komputerze ultrasonografu i wyświetlona w postaci obrazu na monitorze. Silne echa są określane jako echa „o dużej intensywności” i pojawiają się w postaci jasnych punktów na ekranie.

GENERATORY FAL ULTRADŹWIĘKOWYCH

Fale ultradźwiękowe są generowane przez przetworniki piezoelektryczne, zdolne do przekształcenia sygnału elektrycznego na fale mechaniczne (ultradźwięki). Przetwornik ten umożliwia jednocześnie odbiór odbitych fal ultradźwiękowych i ich zamianę na sygnały elektryczne. Przetworniki te są więc jednocześnie nadajnikami i odbiornikami ultradźwięków.

TYPY OBRAZOWANIA ULTRADŹWIĘKOWEGO

1. Prezentacja typu A. W aparatach ultrasonograficznych wykorzystujących ten typ obrazowania echa są przedstawiane w postaci ciągu impulsów. Umożliwia to pomiar odległości między położeniem różnych struktur. Obraz ciągu impulsów jest obecnie rzadko kiedy wyświetlany; informacje zawarte w tym ciągu służą jednak do odtworzenia obrazu dwuwymiarowego w prezentacji typu B.

2. Prezentacja typu B. Obrazowanie umożliwiające jednoczesną obserwację wszystkich tkanek penetrowanych wiązką fal ultradźwiękowych. Utworzone obrazy dwuwymiarowe są określone jako prezentacje typu B lub przekroje typu B. Sekwencja szybko zmieniających się obrazów w prezentacji typu B staje się obrazowaniem w czasie rzeczywistym (real-time).

3. Real-time (czas rzeczywisty). Tryb ten umożliwia obserwację struktur ruchomych. Jest to możliwe dzięki odtwarzaniu „na bieżąco” (w czasie rzeczywistym) przekrojów typu B. Obraz ultrasonograficzny struktury ruchomej zmienia się stosownie do jej przemieszczeń (np. podczas poruszeń płodu lub pulsowania tętnicy). Ruchy struktur są więc odtwarzane na monitorze czasie rzeczywistym. W większości aparatów z trybem real-time istnieje możliwość „zamrożenia” (zatrzymania) wyświetlanego obrazu, co pozwala na jego dokładniejszą obserwację i przeprowadzenie niezbędnych pomiarów.

4. Prezentacja typu M jest innym sposobem przedstawiania ruchu. Rezultatem ruchu jest linia falista. Ten typ obrazowania jest wykorzystywany najczęściej w ultrasonografii kardiologicznej.

ULTRASONOGRAFIA DOPPLEROWSKA

Aparat ultrasonograficzny ogólnego przeznaczenia nie ma zazwyczaj układów elektronicznych do ultrasonografii dopplerowskiej. Odpowiednie urządzenia mogą zostać zakupione oddzielnie.

Zjawisko Dopplera

W przypadku, gdy wiązka fal ultradźwiękowych jest wysyłana w kierunku nieruchomego reflektora, częstotliwość fal odbitych (echa) będzie równa częstotliwości fal wysłanych. Jeśli jednak reflektor będzie poruszał się w kierunku nadajnika fali, częstotliwość fali odbitej wzrośnie. Przeciwnie, jeśli reflektor oddala się, częstotliwość fali odbitej maleje. Różnica między częstotliwością fali wysyłanej i odbieranej jest proporcjonalna do prędkości, z jaką reflektor się oddala lub przybliża do nadajnika. Jest to zjawisko Dopplera, różnica zaś między częstotliwościami jest określana jako przesunięcie Dopplera.

Zastosowanie kliniczne urządzeń dopplerowskich

Wykorzystywanie zjawiska Dopplera pozwala wykrywać dowolną ciecz i dokonywać pomiaru jej prędkości poruszania się np. krwi. W przypadku krwi reflektorami odbijającymi fale ultradźwiękowe są krwinki. Do pomiarów prędkości przepływu wykorzystywane są dwa zasadnicze rodzaje urządzeń dopplerowskich: urządzenia z falą ciągłą (CW - continous wave) i z falą impulsową (PW - pulsed wave).

1. W urządzeniu dopplerowskim z falą ciągłą fale ultradźwiękowe są emitowane w sposób ciągły. Możliwy jest dokładny pomiar dużych wartości prędkości przepływu, lecz określenie położenia naczynia krwionośnego nie jest możliwe, gdyż pomiar dotyczy jednocześnie wszystkich naczyń, przez które przechodzi wiązka fal.

2. W urządzeniu dopplerowskim z falą impulsową fale ultradźwiękowe są emitowane w postaci impulsów, co zapewnia dobrą rozróżnialność położenia struktur odbijających. Dzięki temu możliwy staje się pomiar prędkości przepływu krwi w poszczególnych naczyniach. Wadą urządzeń z falą impulsową jest ograniczenie zakresu pomiaru prędkości przepływu krwi w naczyniach położonych głębiej, co powoduje, że dużym prędkościom przepływu układ pomiarowy przypisuje mylnie małe wartości (występuje aliasing)

3. W urządzeniu dopplerowskim z kolorem, (co stanowi rozszerzenie urządzenia z falą impulsową) położenie naczyń i kierunek przepływu są przedstawione na obrazie dwuwymiarowym, przy czym do zróżnicowania wartości prędkości wykorzystywane są odmienne odcienie barw.

4. W dopplerowskim systemie dupleksowym do lokalizacji położenia naczynia wykorzystywany jest tryb B-mode, zaś pomiar prędkości jest dokonywany za pomocą przystawki dopplerowskiej. Połączenie możliwości trybu B-mode i ultrasonografii dopplerowskiej pozwala dokładniej skierować wiązkę na wybrane naczynie krwionośne.

PROPAGACJA FAL ULTRADŹWIĘKOWYCH

Propagacja fal dotyczy przechodzenia i rozprzestrzeniania się fal ultradźwiękowych w różnych tkankach. Różnice w sposobach oddziaływania fali ultradźwiękowej z tkanką są istotne nie tylko dla konstruktorów ultrasonografów; mogą również wpływać na interpretację obrazu i ograniczać użyteczność ultrasonografii.

Pale ultradźwiękowe w tkankach miękkich rozchodzą się w postaci fal podłużnych. Pobudzone do drgań cząsteczki ośrodka przekazują dalej energię i w ten sposób energia ultradźwięków podlega propagacji w ciele. Średnia prędkość propagacji w tkankach miękkich wynosi 1540 m/s.

Długość fali

Długość fali ultradźwiękowej jest odwrotnie proporcjonalna do częstotliwości fali. Im wyższa częstotliwość, tym mniejsza długość fali. Przykładowo, długość fali ultradźwiękowej o częstotliwości 3 MHz wynosi w tkance miękkiej 0,5 mm, podczas gdy fala o częstotliwości 6 MHz ma długość 0,25 mm. Im mniejsza długość fali, tym lepsza rozdzielczość obrazowania, zapewniająca czystszy obraz z większą ilością szczegółów. Jednak długość fali wpływa również na rodzaj oddziaływania fali z tkanką.

OGNISKOWANIE WIĄZKI ULTRADŹWIĘKÓW

Wiązka fal ultradźwiękowych może być ogniskowana za pomocą soczewek akustycznych, luster akustycznych lub w sposób elektroniczny w głowicach wieloelementowych. Podobnie jak wąski snop światła oświetla obiekt znacznie jaśniej niż światło rozproszone, tak i zogniskowana wiązka fal ultradźwiękowych skupiona w cienkiej warstwie pozwala na lepsze uwidocznienie szczegółów. Najlepsze rezultaty uzyskuje się wtedy, kiedy ognisko wiązki pokrywa się z obszarem najbardziej istotnym z diagnostycznego punktu widzenia. W przypadku ultrasonografów ogólnego przeznaczenia zwykle oznacza to konieczność stosowania odmiennych głowic do różnych badań i przesuwania strefy ogniska stosownie do potrzeb

Ognisko zmienne

Wiele głowic charakteryzuje się stałym położeniem ogniska wiązki. Głowice wieloelementowe, jak np. liniowe ("linearne"), wypukłe ("konweksowe") i głowice pierścieniowe ("annularne") mają możliwość ustalania żądanej odległości ogniskowej elektronicznie. Regulacja ta, w większości przypadków, może być przeprowadzona tylko w jednej płaszczyźnie. Wyjątek stanowią głowice pierścieniowe ("annularne"), w których elektroniczna regulacja położenia ogniska jest dokonywana równocześnie we wszystkich płaszczyznach. Dobrze przeprowadzone ogniskowanie umożliwia uzyskanie wąskiej wiązki fali akustycznej i zmniejszenie grubości warstwy przekroju, co daje lepszą rozróżnialność szczegółów i czystszy obraz, a zatem więcej informacji.

TŁUMIENIE

Fale ultradźwiękowe są absorbowane i rozpraszane przez tkanki w różny sposób. Fale o wyższych częstotliwościach są silniej absorbowane i rozpraszane (tłumione) niż fale o częstotliwościach niższych. Stąd uzyskanie głębszej penetracji tkanek wymaga użycia fal o niższych częstotliwościach, gdyż fale te są mniej podatne na zmianę kierunku w trakcie propagacji przez badane struktury. W praktyce do badań ultrasonograficznych warstw głębszych u pacjentów dorosłych lepsza jest głowica 3,5 MHz; do badań pediatrycznych lepsza jest głowica o częstotliwości 5 MHz lub więcej. Głowica ta jest również najlepsza do badań narządów przypowierzchniowych u pacjentów dorosłych.

WZMOCNIENIE

Ponieważ echa powracające z większej głębokości nie są tak silne, jak echa pochodzące z tkanek leżących bliżej powierzchni, to muszą zostać odpowiednio wzmocnione w układach kompensacji czasowo-amplitudowej (TGC) ultrasonografu. Wszystkie ultrasonografy umożliwiają zmianę nastaw wzmocnienia dla ech z różnych głębokości, co pozwala na poprawę jakości obrazu.

GRANICA WARSTW

Kiedy wiązka fal ultradźwiękowych napotyka na granicę między dwoma różnymi rodzajami tkanki, może ulec odbiciu lub załamaniu (ugięciu). Odbicie oznacza, że fale zostaną skierowane z powrotem, zaś załamanie oznacza, że kierunek propagacji ulegnie pewnej zmianie, przy czym niekoniecznie musi wystąpić odbicie.

Ultrasonograficzny obraz tkanek jest bardzo zróżnicowany. Przykładowo, obrazy kości czy gazu w jelitach lub w klatce piersiowej różnią się bardzo od obrazu tkanek miękkich. Fala ultradźwiękowa napotykając na kość lub gaz ulega silnemu odbiciu i załamaniu. Stąd zazwyczaj obecność dużej ilości gazów jelitowych ogranicza przydatność badania ultrasonograficznego. Podczas badania narządów miednicy pęcherz moczowy powinien być możliwie silnie wypełniony, aby wnętrzności zostały odsunięte od pola obrazowania. Ze względu na silne odbicie od warstwy powietrza, płuca nie mogą być diagnozowane ultrasonograficznie, ale płyn lub wydzielina opłucnowa, przylegająca do ściany klatki piersiowej, mogą być dobrze widoczne.

Kości odbijają ultradźwięki tak mocno, że struktury wewnątrzkostne lub leżące w bardzo uwapnionej tkance nie są widoczne. Warstwy silnie odbijające spowodują natomiast powstanie cienia akustycznego, maskującego obraz. W rezultacie badanie przezczaszkowe osoby dorosłej lub badanie struktur przesłoniętych kośćmi nie jest możliwe.

Część fali padającej (1) zostaje odbita (2) pod kątem równym kątowi padania. Część pozostała (3) przechodzi przez granicę warstw, zostaje załamana i biegnie dalej, lecz w kierunku różniącym się od kierunku fali padającej. Czym większa różnica między charakterystycznymi impedancjami akustycznymi graniczących ze sobą warstw, tym większa część fali padającej ulega odbiciu. Im zaś większa wartość stosunku prędkości propagacji fali w obu warstwach, tym silniejsze załamanie. W praktyce najistotniejszy jest przypadek, gdy kąt padania jest równy zeru i fala pada prostopadle do granicy warstw.

Jeśli odbijająca granica warstw jest znacznie szersza niż długość fali (np. 10 lub 20 razy), wówczas następuje efekt odbicia lustrzanego; granica taka jest nazywana reflektorem zwierciadlanym. Przykładami reflektorów zwierciadlanych mogą być: czaszka płodu, przepona, ściany naczyń i tkanka łączna.

Jeśli jednak szerokość reflektorów jest mniejsza niż długość fali, to fala ulega rozproszeniu. Reflektory pełnią wówczas rolę rozpraszaczy. Tylko niewielka część fali ultradźwiękowej zostaje rozproszona w kierunku przeciwnym do kierunku padania.

Przykładami ośrodków rozpraszających mogą być: wątroba i miąższ nerek.

Występowanie odbić stanowi również przyczynę, dla której do badania ultrasonograficznego musi być stosowany żel sprzęgający. Warstwa żelu zapobiega, bowiem powstawaniu zaporowej dla ultradźwięków warstwy powietrza między głowicą i powierzchnią skóry.

GŁOWICE ULTRADŹWIĘKOWE (SONDY)

Głowica jest najdroższą częścią każdego ultrasonografu. Zawiera ona jeden lub wiele przetworników, które wysyłają impulsy ultradźwiękowe i odbierają wytwarzane w badanych warstwach echa. Każda głowica jest zogniskowana dla określonej głębokości. Wiązka fal ultradźwiękowych emitowana przez głowicę różni się kształtem i wymiarami w zależności od budowy głowicy i metody pobudzania poszczególnych przetworników.

Kształty obszarów przekrojów dla różnych typów głowic

1. Głowica liniowa ("linearna"). Obraz uzyskany za pomocą głowicy liniowej ma kształt prostokąta. Głowice liniowe są najbardziej przydatne w badaniach położniczych, badaniach sutka i tarczycy.

2. Głowica sektorowa. Obrazy mają kształt wachlarza, prawie trójkąta. Odebrane przez bardzo małe okno akustyczne echa służą do odtworzenia całego przekroju. Głowice sektorowe są wykorzystywane wszędzie tam, gdzie obszar, do którego można przyłożyć głowicę, jest bardzo mały. Najbardziej przydatne są w badaniach górnej części jamy brzusznej, w badaniach ginekologicznych i kardiologicznych.

3. Głowica wypukła ("konweksowa"). Ten typ głowicy wytwarza obraz przekroju o kształcie pośrednim między obrazami tworzonymi przez głowicę liniową i sektorową. Głowica wypukła jest użyteczna w badaniach wszystkich obszarów ciała, z wyjątkiem specjalistycznych badań echokardiograficznych.

DOBÓR ODPOWIEDNIEJ GŁOWICY USG

Najlepszą głowicą do badań ogólnych jest głowica wypukła ("konweksowa") o częstotliwości 3,5 MHz, o odległości ogniskowej ok. 7-9 cm. Jeśli głowica taka nie jest dostępna, to niezbędne są dwie głowice 3,5 MHz: liniowa ("linearna ") i sektorowa. W badaniach pediatrycznych lub badaniach osób dorosłych o bardzo drobnej budowie bardzo pomocna jest dodatkowa głowica 5,0 MHz o odległości ogniskowej ok. 5-7 cm.

1. Ultrasonografia położnicza. Jeśli większość badań ultrasonograficznych będzie dotyczyła standardowych zagadnień monitorowania ciąży, głowica powinna być liniowa ("linearna") lub wypukła ("konweksowa") o częstotliwości 3,5 MHz lub/i 5,0 MHz i odległości ogniskowej 7-9 cm. Głowica 5,0 MHz jest najbardziej przydatna w badaniach wczesnej ciąży, natomiast głowica 3,5 MHz w badaniach ciąży zaawansowanej.

2. Ultrasonografia ogólna. Jeśli planowane badania ultrasonograficzne będą dotyczyły zarówno narządów jamy brzusznej i miednicy pacjentów dorosłych, jak i zagadnień położniczych, najodpowiedniejsza będzie głowica 3,5 MHz sektorowa lub wypukła ("konweksowa ") o odległości ogniskowej 7-9 cm.

3. Ultrasonografia pediatryczna. W przypadku ultrasonografii dzieci niezbędna jest głowica o częstotliwości 5,0 MHz i ogniskowej 5-7 cm. Jeżeli planowane jest wykonywanie badań przezciemiączkowych u niemowląt, bardzo potrzebna jest głowica sektorowa o częstotliwości 7,5 MHz i krótszej ogniskowej, rzędu 4-5 cm. (Głowica taka jest zresztą również bardzo pomocna w badaniach tarczycy i jąder pacjentów dorosłych.)

ORIENTACJA OBRAZU

Możliwe jest, że przy poprzecznym ułożeniu głowicy obraz na monitorze będzie odwrócony w ten sposób, że lewa strona badanego będzie widziana po prawej stronie ekranu. Mimo że na większości głowic znajdują się wskaźniki kierunku, to jednak niezbędne jest przed każdym badaniem wizualne sprawdzenie, którą stronę obrazu tworzy dana część głowicy. Najlepiej zrobić to przez położenie palca na dowolnym końcu głowicy i obserwację miejsca pojawienia się jego obrazu na jednej ze stron ekranu. Gdy miejsce to jest nieprawidłowe, należy odwrócić głowicę o 180º i sprawdzić ponownie. Przy podłużnym ułożeniu głowicy głowa badanego powinna być po lewej stronie, a stopy po prawej stronie ekranu.

Kontakt ze skórą badanego

W miejscach, po których przesuwana jest głowica, skóra badanego powinna być obficie pokryta warstwą żelu ultrasonograficznego, który umożliwia transmisję wiązki ultradźwiękowej oraz ułatwia ruch głowicy. Podczas powolnego przesuwania głowicy musi być ona w stałym, ścisłym kontakcie ze skórą, co ułatwia żel ultrasonograficzny. Ruch głowicy powinien być ciągły i stopniowy w czasie uważnej obserwacji obrazu przez badającego.

TŁO OBRAZU

Obraz na ekranie może być zdominowany przez kolor czarny lub biały. Może być białe tło z czarnym echem lub czarne tło z białym echem w postaci kropek lub linii. Większość aparatów wyposażona jest w przełącznik umożliwiający taką zmianę. Jeśli go nie ma, urządzenie powinno być wyregulowane w taki sposób, aby zawsze pokazywało na czarnym tle białe echo.

Przenoszenie wiązki ultradźwiękowej

Tkanki ciała odbijają wiązkę ultradźwiękową na dwa różne sposoby. Niektóre tkanki zachowują się jak lustra, odbijając wiązkę bezpośrednio z powrotem. Inne tkanki rozpraszają wiązkę w taki sposób, jak mgła rozprasza promień światła. Na przykład przepona jest "lustrem", znanym jako "reflektor zwierciadlany". Na monitorze uzyskamy obraz korespondujący z położeniem i kształtem przepony. Natomiast wątroba rozprasza wiązkę ultradźwiękową i ułożenie kropek na ekranie nie zawsze zgadza się z elementami jej struktury. Jest to "wzór interferencyjny", będący wynikiem rozchodzenia się ultradźwięków w różnych kierunkach. W obu przypadkach użycie czarnego tła z białym echem umożliwia lepsze różnicowanie.

AKUSTYCZNE WZMOCNIENIE I CIENIOWANIE

Czyste płyny umożliwiają ultradźwiękom bezpośrednie przejście przez nie bez większych zmian, dlatego echo, które pochodzi z tkanki będącej za płynem, jest jaśniejsze. Określa się to "wzmocnieniem akustycznym". Wypicie odpowiedniej ilości wody powoduje wypełnienie żołądka i przemieszczenie zawierających gaz jelit i wytworzenie okna akustycznego. Jest to szczególnie przydatne do oceny trzonu i ogona trzustki.

Gaz w jelitach lub w innym miejscu może wywoływać różnorodne zafałszowania. Wiązka może ulegać rozproszeniu, odbiciu, pochłonięciu lub załamaniu, utrudniając oglądanie struktur położonych głębiej. Z tego powodu ultradźwięki nie mogą być wykorzystywane do oceny tkanki płucnej i rozpoznawania chorób płuc, z wyjątkiem obwodowo położonych guzów. Badanie radiologiczne płuc daje o wiele więcej informacji.

Zbite, gęste elementy, takie jak kości czy kamienie, pokrywają cieniem struktury położone za nimi, ponieważ ultradźwięki przez nie nie przechodzą. Nazywamy to "cieniowaniem akustycznym". Na przykład żebra mogą zasłaniać pole widzenia i z tego powodu struktury leżące za nimi muszą być badane skośnie przez przestrzenie międzyżebrowe.

CZĘSTOTLIWOŚĆ I ROZDZIELCZOŚĆ

Im wyższa częstotliwość ultradźwięków, tym lepsza rozdzielczość. Oznacza to, że drobne szczegóły stają się widzialne, gdy użyjemy wyższej częstotliwości. Jednakże penetracja ultradźwiękami w głąb ciała będzie wtedy mniejsza. Z tego powodu obrazowanie jest rodzajem kompromisu, polegającym na używaniu możliwie najwyższej częstotliwości przy zachowaniu wystarczającej głębokości penetracji wiązki.

OGNISKOWA

WIĄZKI ULTRADŹWIĘKOWEJ

Ponieważ narządy i części ciała podlegające badaniu położone są na różnych głębokościach, konieczne jest dostosowanie do nich ogniskowej głowicy. Jeżeli ogniskowa jest stała, wtedy należy wybrać najbardziej odpowiednią głowicę dla danego badania.

CZUŁOŚĆ I NATĘŻENIE

Ustawienie nieprawidłowego natężenia wiązki ultradźwiękowej może być przyczyną błędnej diagnozy lub nawet ją uniemożliwić.

ARTEFAKTY

Artefakt jest dodatkowym, brakującym lub zdeformowanym obrazem, który nie odpowiada obrazowi rzeczywistemu badanej części ciała. Artefakty nie pochodzą z wiązki ultradźwiękowej bezpośredniego echa badanej tkanki, lecz są wynikiem zniekształcenia lub cieni na obrazie. Rozróżnienie artefaktów jest ważne, ponieważ mogą wprowadzić w błąd badającego, a nawet być przyczyną nieprawidłowej diagnozy.

Torbiele

Torbiel zwykle pojawia się jako przestrzeń bezechowa, a struktury za nią są wyraźnie wzmocnione; echa z torbieli nie ma, dlatego, że przestrzenie płynowe nie mają impedancji. Ponieważ płyn nie absorbuje ultradźwięków w tym samym stopniu, co tkanka, echo zza torbieli jest bardzo mocne i pojawia się jako wzmocnienie - jest to tzw. efekt wsteczny.

Natężenie wiązki ultradźwiękowej musi być dokładnie dostosowane. Twór taki jak torbiel wypełniona czystym płynem jest widoczny na monitorze jako obszar bezechowy. Ściany torbieli odbijają ultradźwięki pod różnym kątem, przez co nie wracają one do głowicy. Wywołuje to boczne cienie akustyczne i wzmocnienie echa za torbielą (efekt wsteczny)

Artefakty mogą być widoczne w dowolnych tworach torbielowatych (także w pęcherzu moczowym i pęcherzyku żółciowym). Lepiej je widać z przodu, natomiast wraz ze zmianą głębokości ich intensywność maleje. Artefakty mogą zniknąć lub zmienić swój charakter przy poruszaniu głowicą. Rzeczywiste struktury występujące w torbieli, takie jak przegrody, zachowują swój wygląd niezależnie od pozycji głowicy. Prawdziwe echa mogą być spowodowane odbiciem od skrzepów krwi, ropy czy martwiczych tkanek, które mają skłonność do utrzymywania się w dolnej części torbieli; jeśli nie są przytwierdzone do ściany, będą się przemieszczać wraz ze zmianą pozycji przez badanego.

Masy resztkowe mogą się przesuwać; ich poziom zależy od pozycji badanego

Cienie

Kości, kamienie i zwapnienia powodują powstawanie cieni akustycznych. Ultradźwięki nie mogą przejść przez kość, chyba że jest ona bardzo cienka, jak np. czaszka noworodka. W celu zobrazowania elementów położonych za kośćmi należy przykładać głowicę pod różnymi kątami.

Ściana jamy brzusznej

Tkanka tłuszczowa i mięśnie leżące pod skórą mogą rozpraszać ultradźwięki, powodując, że obraz struktur położonych głębiej jest mniej wyraźny. Czasami mięśnie są przyczyną powstania podwójnego obrazu ultrasonograficznego, dając fałszywe wrażenie podziału; rezultatem jest błędna diagnoza (np. bliźniaki). Dlatego w każdym przypadku nieprawidłowości badanie należy wykonać w różnych projekcjach i pod różnymi kątami przyłożenia głowicy.

Gaz

Gaz odbija ultradźwięki i przysłania tkanki znajdujące się za nim poprzez załamanie i cieniowanie. Gaz w jelitach może zaciemniać obraz wątroby, trzustki, węzłów chłonnych okołoaortalnych, macicy czy jajników. Czasem przemieszczenie gazu z badanej okolicy jest proste: np. wypełniony pęcherz moczowy odpycha jelita ku górze, co umożliwia znacznie lepsze zobrazowanie macicy i jajników. W innych przypadkach konieczne może być zastosowanie ułożenia głowicy skośnego, bocznego czy tylnego, a także przyjęcie przez pacjenta pozycji siedzącej lub stojącej.

Pogłosy (rewerberacje)

Pogłosy pojawiają się, gdy wiązka ultradźwiękowa przechodzi z jednej tkanki do drugiej o różnej oporności akustycznej, np. z gazu w jelitach do wątroby lub żeber; pogłosy mogą zaciemniać obraz tkanki położonej za gazem. Pogłosy mogą też całkowicie zmienić obraz, tworząc albo równoległe linie, albo obraz lustrzany. Na przykład pogłosy między równoległymi warstwami leżącymi pod skórą mogą być widziane jako równoległe linie w pęcherzu moczowym.

Obraz niekompletny

Źródłem błędu mogą też być artefakty, powodujące powstawanie niekompletnego obrazu. Sprawiają one, że dana część tkanki czy narządu, która w rzeczywistości jest objęta wiązką akustyczną, nie będzie widziana. Tym sposobem podczas badania płodu może zostać zobrazowana tylko część jego kości, co może spowodować uznanie jej za niekompletną lub krótszą, niż jest w rzeczywistości. W praktyce najważniejszy typ artefaktów powstaje podczas wykonywania biopsji lub punkcji pod kontrolą USG. Jeżeli koniec igły znajdzie się poza płaszczyzną badania, to nie będzie on widziany na ekranie, przez co igła będzie wydawać się znacznie krótsza niż w rzeczywistości.

Badanie ultrasonograficzne jest poszukiwaniem.

Każde badanie ultrasonograficzne powinno dawać trójwymiarową informację o obszarze objętym badaniem i o wszystkich sąsiadujących narządach. Wymaga to wielokrotnego obrazowania we wszystkich płaszczyznach. Bardzo rzadko pojedyncze badanie w jednej płaszczyźnie może dać wystarczająco dużo informacji do ustalenia właściwego rozpoznania.

Jeśli nie można zobrazować danego obszaru, należy odwrócić badanego na bok, ułożyć skośnie, można też wykorzystać pozycję stojącą lub kolankowo-łokciową.

---