Rola i znaczenie ultrasonografii

w diagnostyce obrazowej

prof. dr hab. n. med. Wiesław Jakubowski

lek. Maciej Jędrzejczyk

Zakład Diagnostyki Obrazowej

II Wydział Lekarski

Akademii Medycznej w Warszawie

USG jest najczęściej wykonywanym
badaniem spośród innych badań w
diagnostyce obrazowej (RTG, TK, RM,
badania izotopowe).

W Polsce w roku 2005 zostało
wykonanych przeszło 8 milinów badań
usg !!!

Bezpieczeństwo

W przeszło 50-letniej historii badań usg
w diagnostyce medycznej nie udowodniono
ich szkodliwości w zakresie stosowanych
częstotliwości 2-14MHz.

Zasada ALARA
– związana z indeksem mechanicznym (MI)

O pozycji i znaczeniu usg we

współczesnej diagnostyce

zadecydowały następujące

czynniki

• w pełni bezpieczne badanie, nie istnieją
przeciwwskazania do badania usg,

• relatywnie tanie i szybkie badanie,

• powtarzalne,

• koszta sprzętu usg i jego serwis są

stosunkowo
tanie,

• mobilność sprzętu pozwala na badania

przy
łóżku pacjenta, w warunkach sali

operacyjnej,
izby przyjęć etc.,

• znajduje zastosowanie w prawie

wszystkich
specjalnościach medycznych.

W wielu sytuacjach diagnostycznych

badanie rozpoczyna diagnostyczny

algorytm lub jest jedynym badaniem

obrazowym, na podstawie którego

można postawić końcowe

rozpoznanie

• jamy brzusznej,

• przestrzeni zaotrzewnowej,

• układu moczowego,

• naczyń kończyn i szyi oraz j. brzusznej,

• tarczycy,

• ślinianek,

• sutków,

• narządu ruchu,

• OUN,

• miednicy mniejszej,

• ciąży.

Rodzaje głowic usg

stosowane w

różnych badaniach

Przygotowanie do badania

usg!

• jamy brzusznej,

• układu moczowego,

• prostaty,

• narządu rodnego,

• tarczycy,

• sutka,

• naczyń (j. brzusznej!),

• płodu

Badanie przez powłoki jamy

brzusznej

Trzustka - wymiary

T

1. Głowa:
do 30 mm,
2. Szyja:
do 20 mm.

3. Trzon:
do 25 mm.

4. Ogon: do 28 mm.

Średnica przewodu
trzustkowego (Virsunga)
do 2,5mm.

1

2

3

Trzustka - echogeniczność

Wątroba

Prawidłowa
wątroba nie
powinna
przekraczać 150
mm w linii
środkowo-
obojczykowej
prawej, w
przekroju
podłużnym,
uzyskanym z
położenia głowicy
pod łukiem
żebrowym.

Unaczynienie wątroby

• tętnicze (25%)
• wrotne (75%)
• żylne

Unaczynienie wątroby

P

A

V

Wątroba – podział na

segmenty

Podział został zdefiniowany

na podstawie funkcyjnego

unaczynienia poszczególnych

części wątroby (nie jest to

podział anatomiczny ale

chirurgiczny):
• I segment płat ogoniasty,
• II, III i większa część

segmentu IV
tworzą lewy płat,
• V, VI, VII i VIII segmenty

tworzą prawy
płat
Pomiędzy segmentami IV i V

leży pęcherzyk żółciowy.

Wątroba – ocena typowych

struktur

Diaphragm, liver capsule, venous confluence

Hilum of the liver: hepatic artery, portal vein, common hepatic duct

Intrahepatic ducts

Division of portal vein

Wątroba - echogeniczność

• Echogeniczność miąższu
porównywana jest z
echogenicznością kory nerki pr.
• Obniżona echogeniczność może
być oznaką ostrego
zapalenia.
• Podwyższona echogeniczność jest
często spotykana
w patologicznych stanach, jak:
- poste stłuszczenie
- cukrzyca
- alkoholizm
- przewlekłe zapalenia
- uszkodzenie toksyczne.

Wątroba - guzy

Bardzo często wykrywane przy

rutynowym badaniu usg j. brzusznej

(częśtość występowania zmian

ogniskowych w populacji Polski może

sięgać 15).
Dokładna charakterystyka guza nie

jest możliwa bez zastosowania

badania ze środkami

kontrastującymi/kontrastowymi w celu

oceny unaczynienia zmiany (dynamiki

napływu krwi do zmiany i jej odpływu).
Możliwe jest monitorowanie wielkości

wykrytej uprzednio zmiany i

ewentualna detekcja nowo powstałych

guzów.

Pęcherzyk żółciowy

Maksymalne prawidłowe
wymiary:
• długośc do 120 mm,
• szerokość do 40 mm,
• grubość ściany do 3-4 mm.

1

2

3

4

5

6

1. Dno.
2. Trzon.
3. Lejek.
4. Szyjka.
5. Przewód

pecherzykowy.

6. PŻW.

Pecherzyk żółciowy – odmiany

anatomiczne

Folds of gallbladder

Catheter in gallbladder

Two folded gallbladder

Kamica pęcherzyka żółciowego

Wykrywalność w usg
sięga 95%!

PŻW

Drenaż PŻw

Śledziona

Długość nie powinna
przekraczać 120mm.
Szerokość nie
powinna przekraczać
60mm.

Splenomegalia

Przyczyny:
• proces zapalny,
• schorzenia

hematologiczne,
• hipersplenizm,
• zaburzenia

metaboliczne,
• nadciśnienie wrotne,
• prawo-komorowa

niewydolność,
• choroby rozrostowe.

Nerka - anatomia

1. Kora.
2. Rdzeń.
3. Brodawki.
4. Kielichy.
5. Miedniczki.
6. Moczowód.
7. Tk. Tłuszczowa w

zatoce.

Torebka oznaczona

strzałką.

1

2

3

4

5

6

7

Nerka – odmiana anatomiczna

Przerost kolumny Bertina – 15%
populacji.

Garbik nerki (lewej) –
wybrzuszenie miąższu nerki
spowodowanego uciskiem przez
śledzionę.

Kamica nerkowa

Powiększenie/guzy nadnerczy

Pecherz moczowy

Gruczoł krokowy

Prawidłowe

wymiary:

• długość (A-P) do

35 mm,

• szerokośc do 40

mm,

• długośc w

przekroju

strzałkowym do

40 mm.

Macica

Normal diameters:

• długośc do 75 mm,

• grubośc do 50 mm,

• szerokość do 35 mm,

• grubość endometrium do
8mm.

Dwurożna macica

T

Jajniki

Pęcherzyk Graffa może być
pomylony z torbielą prostą.

Powiększone węzły chłonne

Powiększone węzły chłonne

Patologiczny obraz usg węzła
chłonnego w okolicy prawej
pachwiny.

Echo serca

Badanie doplerowskie naczyń

krwionośnych

Duże naczynia j. brzusznej

Ocena:
• średnicy
• dużych patologicznych zmian –

blaszki
miażdżycowe, tętniaki,
• przepływu krwi,
• anatomicznych

nieprawidłowości,
• zakrzepicy dużych żył.

Aorta i jej odgałęzienia

Tętniak aorty brzusznej

Prawidłowa średnica
tego naczynia nie
powinna przekraczać
30mm.
Tętniaki o śr.
większej niż 50 mm
zawsze wymagają
interwencji
chirurgicznej.

Żołądek

Nie do oceny kiedy jest
pusty.
Tworzy liczne artefakty z
powodu obecności gazów w
jego świetle.
W usg można uchwycić duże
nieprawidłowości.

Jelito

Ocena ściany
(echostruktura,
grubość) i
perystaltyki.

Stany zapalne

Choroba Crohna
– potwierdzona
klinicznie.

Badanie endosonograficzne

USG gruczołu tarczowego

USG sutka

USG płodu

Inne zastosowania usg

• badania śródoperacyjne,

• badania endo- lub fiberoskowe,

• badania śródnaczyniowe,

• badania okulistyczne,

• badania narządu ruchu,

• monitorowanie biopsji, drenaży,

ablacji,

• ultrasonografia weterynaryjna

Monitorowanie opróżnienia

torbieli sutka

Badanie z zastosowaniem

ultrasonograficznych środków

kontrastujących

Standardy badań usg

W Polsce zostały opracowane przez Polskie

Towarzystwo Ultrasonograficzne (PTU)
– wydane w formie książki, dotyczą wszystkich

aspektów zastosowania diagnostyki usg poprzez

jakość sprzętu, zastosowanie właściwych głowic,

poprawne przeprowadzenie badania i jego opis

wraz z dokumentacją.

Umiejętność wykonywania badań usg

potwierdzone jest certyfikatem PTU

otrzymywanym po spełnieniu wszystkich

wymogów i zdaniu egzaminów: testowego i

praktycznego.