Ultradźwięki
Są rodzajem fal akustycznych rozchodzących się w ośrodkach sprężystych (powietrze, woda, ciała stałe) o częstotliwościach z zakresu od 20 kHz do ok. 100 MHz.
Są słyszane m.in. przez nietoperze, psy, chomiki, delfiny.
Wytwarzane i odbierane są w kryształach w sondach na zasadzie zjawiska piezoelektrycznego. Wytwarzane są i precyzyjne ogniskowane przez …?...
Liczba cykli pracy kryształu powtarzanych w ciągu 1 sekundy nosi nazwę częstotliwości. Do celów diagnostycznych w medycynie wykorzystywane są ultradźwięki o częstotliwości 2,5-12 MHz.
Do badań wykorzystywany jest aparat ultrasonograficzny. Wynikiem badania ultrasonograficznego są obrazy USG – sonografy(?)
Powstawanie obrazu USG
Ultrasonografia opiera się na analizie echa powstającego wskutek odbicia wiązki ultradźwięków od struktur znajdujących się na ich przebiegu.
Ultrasonograficzny obraz narządów uzyskuje się poprzez ich skanowanie za pomocą bezpośrednio przyłożonej głowicy do badanego narządu np. oka lub do okolicy odpowiadającej topografii danego narządu (badanie przez powłoki).
Echa struktur tkankowych wywołane impulsem ultradźwięków podlegają elektronicznej, automatycznej obróbce i są przedstawiane na ekranie jako pojedynczy obraz. Trzydzieści obrazów prezentowanych w ciągu sekundy na ekranie monitora daje obraz badanej okolicy ciała w czasie rzeczywistym.
Aparat zbudowany jest z
Stolik rozdzielczy
Ekran
Sonda
Drukarka (videoprinter)
Panel sterowniczy (pre-processing) – przyciski, pokrętła, suwaki, czyli systemy regulujące jego pracę.
Pre-processing
Wybór – prezentacji , głowicy, częstotliwości, parametrów regulacji przetwarzanego sygnału.
Parametry regulacji przetwarzanego sygnału:
Głębokość penetracji wiązki (zasięg wiązki w tkankach)
Wzmocnienie (gain) – automatyczna regulacja wzmocnienia. Pozwala na wzmocnienie i wydłużenie czasu powrotu echa pochodzącego z głębszych warstw tkankowych, co poprawia jakoś otrzymanego obrazu
Ognisko – strefy ogniskowania. Optymalna strefa obrazowania na danej głębokości, ograniczona jest jednak częstotliwością głowicy
Moc (natężenie, power) emisji dźwięków. Należy wykorzystywać regulacje mocy na możliwie najniższym poziomie, aby uzyskać najlepszą rozdzielczość i ograniczyć powstawanie artefaktów
Pre-processing pozwala na:
Poprawę wizualnej jakości otrzymanych obrazów
Wyznaczenie krawędzi struktur
Ocenę parametryczną obiektów
Przetwarzanie obrazów w 3D
Powrót do zarchiwizowanych zdjęć i filmów
Interpretacja obrazu i nazewnictwo:
Właściwa interpretacja obrazy USG zależy od umiejętności identyfikowania:
Prawidłowej topografii badanych narządów
Prawidłowych struktur tkanek i narządów
Szczegółów obrazu wyrażających procesy patologiczne
Interpretacja obrazów przez oceniającego wykonywana jest zazwyczaj w czasie rzeczywistym. Posługujemy się specyficznym nazewnictwem. Określenia te nie odpowiadają bezpośrednio zmianom morfologicznym, ale pomagają ocenić badaną strukturę w pojęciu sonograficznym. Szczegółowa znajomość nazewnictwa pomaga przeanalizować ultrasonograficzny wygląd narządów w ujęciu morfologicznym.
Aechogeniczny (echoprzejrzysty, bezechowy) - płyny
Hipoechogeniczny (niskoechogeniczny) – tkanki miękkie
Hiperechogeniczny - wykład
Echostruktura – wielkość, rozmieszczenie, regularność elementów obrazu (plamek); prawidłowa, zaburzona, jednolita (regularna, homogenna), niejednolita (nieregularna, niehomogenna).
Echogeniczność – nasienie echa obrazu w porównaniu z otaczającymi tkankami (strukturami): prawidłowa, obniżona, wzmożona.
Artefakty
Fałszywe echa, które nie odpowiadają żadnej strukturze anatomicznej.
Cień akustyczny – kości, gaz w jelitach lup płucach stanowią barierę dla fali ultradźwiękowej i uniemożliwiają uwidocznienie tkanek leżących za nimi. Wiązka ultradźwiękowa jest całkowicie odbijana lub/oraz pochłaniana. Pośredni objaw kamicy.
Wzmocnienie akustyczne – lokalne wzmocnienie echa w obszarze leżącym obwodowo od struktury niskiego osłabienia ultradźwięków (płynów). Echa powstające w strukturach położonych za np. torbielami są silniejsze – jaśniejsze.
Echa wtórne (rewerberacje, pogłosy) – powstaje na drodze dwóch silnie odbijających powierzchni. Rewerberacje wewnętrzne/zewnętrzne.
Odbicie lustrzane – powstaje jeśli granica warstw jest wielokrotnie dłuższa niż długość fali (np. 10-20 razy). Granicą – reflektorem zwierciadlanym jest przepona stanowiąca granicę dla zawierających powietrze płuc.
Warkocz komety – powstaje w przypadku odbijania wielokrotnego fali ultradźwiękowej od ciała metalicznego, które wzmacnia falę ultradźwiękową. W obrazie widać silne wzmocnienia echa za nim w postaci jasnych niemal przylegających do siebie pasm w kształcie warkocza komety. Powstaje on też w drogach żółciowych, za zwapnieniami części miękkich lub kamieniem żółciowym.
Pozorne poszerzenie warstwy – występuje w prawidłowych narządach wypełnionych cieczą na granicy płynu i tkanki litej (ściany). Może być mylnie interpretowane jako osad. Artefakt rozpoznajemy po umiejscowieniu: przednia i tylna ściana torbieli. Znika przy zmianie ułożenia wiązki ultradźwięków.
Cienie brzegowe – powstają w strukturach wypełnionych płynem, na skutek rozpraszania i załamywania się ultradźwięków. Powstają przy bocznych ścianach tych struktur. Są słabsze od cieni akustycznych i są wykorzystywane do udowodnienia torbielowatego charakteru zmiany.
Przerwanie konturu przepony – wynika z różnej prędkości rozchodzenia się ultradźwięków w różnych tkankach. Woda i tkanka tłuszczowa znacznie wolniej przewodzą ultradźwięki od innych tkanek ciała. Powracające echo dociera do głowicy z opóźnieniem i jest obrazowane bardziej obwodowo niż by to wynikało z położenia struktury, która to opóźnienie wywołała.
Badania USG wchodzą w zakres badań dodatkowych. Wyniki tego badania powinno się interpretować mając dane z historii choroby, wyniki innych badań dodatkowych i badania klinicznego.
Zalety:
Dostępne i stosunkowo niedrogie
Możliwe do wykonania wielokrotnie (badania kontrolne)
Niebolesne, szybkie i dobrze akceptowalne przez pacjentów
Nieszkodliwe dla pacjenta i badającego (?) – sonda wysyła wiązkę ultradźwięków tylko przez około 1/100 czasu jej odbierania, a część badania wykonuje się na zatrzymanym obrazie. Korzyści które przynosi USG np. potwierdzenie istnienia żywej ciąży lub braku szeregu wad rozwojowych u płodu znacznie przekraczają teoretyczne ryzyko
Pozwala ocenić narządy miąższowe w aspekcie anatomicznym i topograficznym
Pozwala ocenić echogeniczność i i echostrukturę narządów
Pozwala śledzić obraz i pracę narządów w czasie rzeczywistym
Umożliwia precyzyjne wykonanie: pomiarów narządów i głębokości ich położenia, zabiegów diagnostycznych (biopsja), leczniczych (punkcja)
Należy zastosować zasadę ALARA
Wymóg odpowiedniego ułożenia pacjenta podczas badania, co nierzadko wywołuje niepokój zwierzęcia (czasami niezbędna jest sedacja)
Wynik badania bywa często niejednoznaczny i niespecyficzny – utrudnieniem może być niewielki stopień zaawansowania choroby
Ocena sonografów może być utrudniona również wskutek artefaktów
Prawidłowa interpretacja otrzymanych wyników badania zależy od doświadczenia i staranności lekarza badającego
Zalecenia ogólne
Wymaga adaptacji pomieszczenia
Każde badanie USG powinno być poprzedzone badaniem fizykalnym uwzględniającym dane z wywiadu i dotychczas wykonywane badania diagnostyczne
Każde badanie USG powinno być wykonane odpowiedniej klasy aparatem ultrasonograficznym z odpowiednią dla danego badania głowicą
Niezależnie od streści skierowania na badanie USG, w każdym przypadku należy wykonać całościowe badanie USG danej okolicy (jamy) ciała, w której badany narząd się znajduje jak np. jama brzuszna, szyja, układ moczowy
Każde badanie USG powinno być zakończone szczegółowym opisem
Potrzebne narzędzia
Aparat USG
Stół do badań
Żel do USG
Maszynka do golenia
Lignina
Przygotowanie pacjenta do bania jamy brzusznej
Wybór głowicy: do badania kotów i psów ras małych przydatna jest sonda o częstotliwości 7,5-10 MHz, psów średniej wielkości 5 MHz, do badania wątroby u psów ras dużych 3,5 MHz. Sonda możliwie jak najwyższej częstotliwości, ograniczeniem jest głównie głębokość badania.
Zwierzę powinno być przegłodzone (12h, najlepiej na czczo), aby karma w jelitach lub w żołądku nie utrudniała oceny narządów. Przed badaniem narządów miąższowych zaleca się podaż środków usuwających gaz z jelit. Korzystne jest, żeby pacjent przed badaniem pił dużo wody.
Badanie USG wykonuje się przed radiologicznym badaniem przewodu pokarmowego z użyciem kontrastu (barytu). Zwierzęta nerwowe lub wykazujące bolesność jamy brzusznej powinny dostać środki uspokajające. Przed badaniem należy usunąć sierść z miejsca przyłożenia sondy (przy badaniu jamy brzusznej obszar wolny od sierści powinien sięgać od rękojeści mostka do spojenia łonowego).
Uwaga na duszność !!
Dla badającego najwygodniej jest do badania ułożyć zwierzę na grzbiecie. Preferuje się również badanie zwierzęcia stojącego lub leżącego na prawym boku (pozycje lepiej znoszone przez zwierzę, łatwiej też ominąć gaz gromadzący się w jelitach).
Dwa sposoby badania jamy brzusznej:
Wątroba pęcherz moczowy
Pęcherz moczowy wątroba
Wykonując ruchy wachlarzowe lub postępowe uwidacznia się narządy w przekrojach poprzecznych i podłużnych.