Badanie ultrasonograficzne w

praktyce ginekologicznej

Wojciech Ni

żański, Ewa Stańczyk

Małe zwierz

ę

ta

JAJNIKI

Położenie: okolica doogonowego

bieguna

nerki, na wysokości 3 kręgu lędźwiowego
Średnia wielkość w anoestrus: 1.5 x 0.7 x 0.5
Kształt: owalny
Miąższ: jednorodny (w anoestrus)

W anoestrus

trudne do zobrazowania z

powodu

niewielkich

rozmiarów,

echogeniczność

podobna do otaczającego

tłuszczu otrzewnowego, nakładanie się ech z
układu pokarmowego

Jajniki kotek są znacznie mniejsze, z reguły
nie przekraczają 1 cm długości

JAJNIKI

Warstwa korowa i zr

ą

b (u suk i kotek mało widoczne; widoczne u Ho)

Struktury na jajnikach w kolejnych fazach cyklu:

proestrus – bezechowe p

ę

cherzyki (1 mm-10mm)- powi

ę

kszaj

ą

cały jajnik

oestrus-owulacja - p

ę

kniecie p

ę

cherzyka, jama wypełniona krwi

ą

,

resorpcja i CL
sonograficzne wykrywanie terminu owulacji, znikaj

ą

p

ę

cherzyki lub

pozostaje jeden w dniu owulacji
dioestrus-CLs
anoestrus-trudno widoczne twory/brak

Przedowulacyjna

luteinizacja p

ę

cherzyków

jajnikowych

-13 -12 -11 -10 -9 -8 -7 - 6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

7 m-cy

anoestrus

proestrus

3-16 dni

oestrus
4-12 dni

dioestrus
56-60 dni

estrogeny

60-70 pg/ml

8-15 pg/ml

LH

4-40 ng/ml

progesteron

0,5 ng/ml

1-2,5 ng/ml

owulacja

dojrzewanie

oocytów

szczyt

p

ł

odności

2,5-5 ng/ml

5-10 ng/ml

szczyt
21 dnia
15-60ng/ml

tolerancja

zainteresowanie psów

Indeks eozynofilny >80%

waginoskopia

silny obrzęk

zapadnięcie

b

ł

ony śluzowej

zapadnięcie+silne

ukątowania

↓

FSH

↓

LH

(Concannon, 2009)

(Concannon i wsp., 1975;
Concannon i wsp., 1993;
Concannon, 2009;
de Grier i wsp., 2006
Nett i wsp., 1975)

12-24 h.

12-36 h.

↑

FSH

Eliptyczne

Kuliste

Plaster miodu

Kształt trójk

ą

ta

Okres przedowulacyjny
proestrus/oestrus
pęcherzyki jajnikowe

(

(

Fontbonne

Fontbonne

, 2009; za zgod

, 2009; za zgod

ą

ą

autora)

autora)

Owulacja - oestrus

Proces owulacji krótszy ni

ż

12 godzin

:

-16/37 suk

(

43.2%

)

(

(

Fontbonne

Fontbonne

, 2009; za zgod

, 2009; za zgod

ą

ą

autora)

autora)

Owulacja - oestrus

Przetrwało

ść

struktur obwodowo

echogenicznych nieechogenicznych centralnie :

34/52 suk (65.4%)

(

(

Fontbonne

Fontbonne

, 2009; za zgod

, 2009; za zgod

ą

ą

autora)

autora)

Po owulacji – oestrus/dioestrus

(

(

Fontbonne

Fontbonne

, 2009; za zgod

, 2009; za zgod

ą

ą

autora)

autora)

Podsumowanie

(n=52 suki)

• Całkowite zapadni

ę

cie

ś

ciany

p

ę

cherzyków

:

•

18/52 suk

(34,6 %)

•

Obecno

ść

nieechogenicznych

przestrzeni po owulacji

:

•

34/52 suk

(65,4 %)

Torbiele jajnika

Torbiele jajnika – różnej wielkości okrągłe, bezechowe
twory. Charakteryzują się cienką hyperechogenną ścianą.
Mogą być pojedyncze lub mnogie, jedno lub obustronne.

Hormonalnie

aktywnym

torbielom

jajnika

często

towarzyszy ropomacicze.

Torbiele jajnika

Torbielowate twory zwi

ązane z

jajnikiem:

•

Torbiele p

ęcherzykowe jajnika

•

Torbiele luteinowe

•

Torbiele cia

ł

ka

żó

ł

tego

•

Torbiele przyjajnikowe

•

Torbiele sieci jajnika

•

Gruczolak torbielowaty

•

Krwiak

Nowotwory jajników

PIERWOTNE

•

gonadalne,

•

zarodkowe,

•

nabłonkowe

•

mezenchy
malne

PRZERZUTOWE
•

chłoniakomi

ę

sak

•

rak gruczołu mlekowego

•

rak jelita

•

rak trzustki

•

Mogą osiągać duże rozmiary

•

Zazwyczaj mają charakter mieszany:
obecne są elementy lite i płynna
treść.

Duże zmiany o charakterze wytwórczym, zmieniają plan narządowy jamy brzusznej, może
towarzyszyć im wodobrzusze oraz objawy związane z nadprodukcją hormonów p

ł

ciowych

Nowotwory jajników

MACICA

Trzon macicy położny jest pomiędzy pęcherzem moczowym a
okrężnicą zstępującą, rogi znajdują się w jamie brzusznej pomiędzy
pętlami jelit cienkich, nie są zwykle widoczne w całości w badaniu
ultrasonograficznym. Wielkość zależy od wielkości zwierzęcia, fazy
cyklu, liczby przebytych ciąż oraz zmian patologicznych.
Macicę odróżnia się od jelit na podstawie braku ruchów
perystaltycznych, obecności gazu w ich świetle oraz niewidocznej
warstwowej budowie ściany.

Macica

TRZON I FRAGMENT ROGU W PRZEKROJU POD

Ł

U

ŻNYM

Macica: proestrus/ oestrus/ dioestrus

W proestrus, estrus oraz wczesnym dioestrus szyjka
macicy przyjmuje charakterystyczny, wrzecionowaty
kształt

Patologie macicy

W wyniku wzmożonego wydzielania gruczołów endometrium w świetle macicy
gromadzi się płynna mucyna, która w zależności od stopnia uwodnienia
wytwarza stan kliniczny określany jako hydro lub mukometra. W wyniku
infekcji płynu rozwija się ropomacicze.

W badaniu USG widoczne są powiększone rogi i trzon macicy, wypełnione hipoechogenicznym lub
aechogenicznym płynem.

Niekiedy płyn może być echogeniczny, a jego ruch widoczny jako wolno wirujące wzory.

Ściana macicy ma zróżnicowany wygląd: od
cienkiej i gładkiej do grubej, nieregularnej ze
zmianami torbielowatymi.

Diagnostyka różnicowa

Obejmuje hydro i mukometrę, które występują zdecydowanie rzadziej niż
ropomacicze. Często nie wywołują one żadnych objawów klinicznych i nie
wymagają tak szybkiej interwencji jak w przypadku ropomacicza, które jest stanem
zagrażającym życiu zwierzęcia.

Diagnostyka różnicowa

Zapalenie kikuta macicy

Pomiędzy pęcherzem a okrężnicą zstępującą obecne są zmiany wytwórcze. Wygląd kikuta macica
często jest niejednorodny, hypoechogeniczny z elementami hyperechogenicznymi.

Nowotwory macicy występują rzadko.

Ciąża

Sonograficznie ciążę u suk można rozpoznać już od 21 dnia po pokryciu, a u kotek już od
14-16 dnia, czyli znacznie wcześniej niż w przypadku badania radiograficznego.
Wcześniejsze rozpoznanie jest trudne ze względu na niewielkie wymiary rozwijającego się
pęcherzyka płodowego.

W badaniu rentgenowskim mineralizacja tkanki kostnej płodów, która jest ostatecznym
dowodem ciąży, ma miejsce dopiero w 3 trymestrze ciąży. Tymczasem badanie
rentgenowskie wykazuje najwyższą wiarygodność w określeniu liczby płodów (do 100%).

W badaniu USG trudno jest ustalić liczbę płodów we wczesnej jak i zaawansowanej ciąży.
Najłatwiej policzyć płody między 28 a 35 dniem ciąży, jednak zawsze liczenie tą metodą
może być obarczone błędem.

Widoczne po raz pierwszy w obrazie USG okr

ąg

ł

e, bezechowe p

ęcherze p

ł

odowe

osi

ągają ok. 1- 2 mm średnicy u suki oraz 7 mm u kotki

Ciąża

Około 28 dnia pęcherz płodowy zaczyna zmieniać
kształt z okrągłego w wydłużony.

•

Zarodek jest widoczny po raz pierwszy ok.
25 dnia, jako hiperechogenny punkt w
pobli

żu ściany pęcherza p

ł

odowego

•

Praca serca od ok. 26 dnia

Ci

ąż

a

Obecność pęcherza płodowego jest potwierdzeniem ciąży. O żywotności płodu świadczy czynność
skurczowa serca płodu, a później ruchy płodu. Aktywność skurczową serca stwierdza się od 23-25 dnia
ciąży jako mały obszar migotania w obrębie zarodka. Częstotliwość skurczów serca płodu jest w
przybliżeniu dwukrotnie większa niż u matki. Ruchy płodu i zawiązki kończyn widoczne są od 33-35
dnia.

W 28 dniu już można odróżnić głowę od tułowia.

Szkielet widoczny jest od 33-39 dnia jako struktury hiperechogeniczne, dające cienie akustyczne.

Pierwszymi widocznym narządami jamy brzusznej są pęcherz moczowy i żołądek, które można rozpoznać
od 35-39 dnia jako bezechowe struktury wypełnione płynem. Początkowo płuca i wątroba są
izoechogeniczne. Płuca stają się coraz bardziej echogeniczne w porównaniu z wątrobą od 38-42 dnia.

Nerki i gałki oczne są różnicowane od 39-47 dnia.

Około 40 dnia można już wyodrębnić 4 komory serca, a kilka dni później mogą być widoczne duże

naczynia serca. Jelita widoczne są najpóźniej od 57-63 dnia ciąży.

WYZNACZANIE TERMINU PORODU:

WCZESNA CI

ĄŻ

A- WEWN

Ę

TRZNA

Ś

REDNICA P

Ę

CHERZA

PŁODOWEGO

Luvoni i Gironi 2000

SUKI RAS

Ś

REDNICH:

L. DNI DO PORODU= (MM- 82.13)/ 1.8

RASY MAŁE:
L. DNI DO ORODU= (MM- 68.68)/ 1.53

WYZNACZANIE TERMINU PORODU

ZAAWANSOWANA CI

ĄŻ

A: WYMIAR DWUCIEMIENIOWY

RASY

Ś

REDNIE:

L. DNI DO PORODU= (MM- 29.18)/ 0.7

RASY MAŁE :
L. DNI DO PORODU= (MM- 25.11)/0.61

Ciąża nieprawidłowa

Badanie USG umożliwia rozpoznanie ciąży nieprawidłowej. Podczas jej przebiegu
może dojść do:
•resorpcji płodu
•poronienia
•opóźnionego rozwoju zarodka
•nieprawidłowości płodu
•śmierci płodu
•stresu płodu
•i innych

Małe lub słabo rozwinięte zarodki porównuje się do pozostałych zarodków w przypadku ciąży mnogiej.
Wzrost woreczka ciążowego wynosi mniej więcej 1mm/dzień od 17 do 30 dnia po szczycie LH.

Śmierć zarodka przed 25 dniem powoduje jego całkowita resorpcję. Dochodzi do zmniejszenia ilości
płynu w pęcherzyku, pojawiają się echogeniczne fragmenty i brak skurczów serca.

Śmierć po około 35 dniach powoduje najczęściej śmierć całego miotu. Płody wydalane są w przeciągu
kilku dni od obumarcia.

W okresie przedporodowym śmierć jednego płodu może nie wpłynąć na pozostałe płody. W przypadku
płodu żywego widoczne są jego ruchy: połykanie, czkawka, ruchy ciała i kończyn. Po śmierci płodu
brak tych czynności.

•

>220 BPM- prawid

ł

owe t

ętno p

ł

odu

•

≤ 180 - ostre niedotlenienie

•

zwykle równocze

śnie obserwuje się

ruch jelit

•

czynnik prognostyczny

Macica po porodzie

Prawidłowa inwolucja macicy u suki po porodzie jest zwykle zakończona po 3-4 tygodniach.
Od 1 do 4 dnia macica jest znacznie powiększona echogeniczna, co wynika z obecności płynu i resztek
błon płodowych. Ściana macicy jest gruba i nieregularna, z czasem staje się coraz cieńsza (8-24 dz po
porodzie), a zawartość w świetle macicy ulega zmniejszeniu.

1 dz p part

1 dz p part

1 dz p part

1 tydz p part

Zatrzymanie łożyska

zazwyczaj dotyczy to 1 lub 2 łożysk, które nie wyparte, wywołują stan zapalny macicy. Podczas porodu
właściciel powinien liczyć wydalane łożyska i sprawdzać, czy ich liczba jest równa liczbie szczeniąt.
Obecność łożyska można potwierdzić badaniem USG. W obrębie macicy widoczne są duże
hiperechogenne, wydłużone struktury.