1

WYKŁAD 9-11. UMIERALNOŚD. DŁUGOŚD ŻYCIA I EKONOMICZNE KONSEKWENCJE JEGO ZMIAN;
TABLICE TRWANIA ŻYCIA. REPRODUKCJA LUDNOŚCI.

UMIERALNOŚD

Pojęcia i definicje

Zgon – trwałe, nieodwracalne ustanie czynności narządów niezbędnych do życia, konsekwencją czego
jest ustanie czynności życiowych całego ustroju (definicja od 1994 r.)

Zgon niemowlęcia – gdy noworodek urodził się niezdolny do życia z oznakami życia – rejestracja
urodzenie żywe i zgon niemowlęcia;

gdy noworodek niezdolny do życia bez oznak życia – rejestracja urodzenie martwe.

Umieralnośd – natężenie zgonów – relacja liczby zgonów do liczby ludności.

Śmiertelnośd – natężenie zgonów z powodu określonej choroby, relacja liczby zmarłych osób do liczby
osób, które zachorowały na tę chorobę.

Stosowane mierniki:



współczynnik zgonów

1000

L

Z

W

t

t

z





(10 000; 100 000)



współczynnik zgonów niemowląt

1000

U

Z

W

t

nt

zn





(dzieci, które nie ukooczyły 1 roku życia)

Dla pogłębionych analiz: współczynniki zgonów według płci, wieku, miejsca zamieszkania, cech
społeczno-zawodowych.

Na podstawie danych zawartych w tabeli obliczyd współczynnik zgonów dla Polski w 2009 roku z
uwzględnieniem płci.

Wyszczególnienie

Zgony (osoby)

Liczba ludności (tys. osób), 30 VI

Współczynnik zgonów

(na 1000 ludności)

ogółem

mężczyźni

kobiety

ogółem

mężczyźni

kobiety

ogółem

mężczyźni

kobiety

ogółem

384940

203826

181114

38153,4

18423,3

19730,1

10,089

11,063

9,180

miasta

231772

120991

110781

23293,9

11032,5

12261,4

9,950

10,967

9,035

wieś

153168

82835

70333

14859,5

7390,8

7468,7

10,308

11,208

9,417

Na 1000 ludności w 2009 roku umierało 10 osób, na 1000 mężczyzn umierało 11 mężczyzn, na 1000
kobiet umierało 9 kobiet.

2

Umieralnośd kobiet we wszystkich grupach wiekowych jest mniejsza niż umieralnośd mężczyzn,
oznacza to nadumieralnośd mężczyzn (większe natężenie zgonów mężczyzn niż kobiet).

Analiza umieralności w Polsce

• Liczba zgonów w Polsce rośnie, wykazując okresy intensywniejszych wzrostów i spadków.

• Natężenie zgonów rosło po zakooczeniu II wojny światowej, następnie malało do początku lat

60., by znowu rosnąd.

• Większe jest natężenie zgonów w populacji wiejskiej niż miejskiej.

• Natężenie zgonów mężczyzn jest większe niż natężenie zgonów kobiet.

• Umieralnośd kobiet we wszystkich grupach wiekowych jest mniejsza niż umieralnośd

mężczyzn, oznacza to nadumieralnośd mężczyzn (większe natężenie zgonów mężczyzn niż
kobiet).

Przyczyny zmian liczby zgonów i jego natężenia:

- przyczyny główne: postęp medycyny, zwiększenie zakresu działalności służby zdrowia, zwłaszcza
na wsi

- przyczyny wywołujące wahania sezonowe: czynniki pogodowe (większe natężenia zgonów w
okresie zimowo-wiosennym z powodu grypy, zapalenia płuc, chorób układu krążenia).

Analiza umieralności niemowląt w Polsce

W latach 1945-1951 nieznaczny wzrost natężenia, od 1952 roku spadek wartości współczynnika, w
2000 r. – 8,1promilla, w 2010 r. – 5,0

W Europie najniższe wartości: Islandia, Słowenia, Finlandia, Norwegia, Szwecja, a najwyższe:
Rumunia, Bułgaria, Ukraina.

Cechy charakterystyczne rozkładu zgonów niemowląt:

- rozkład asymetryczny – największa umieralnośd noworodków (do 28 dnia życia) – około 70%,

- większa umieralnośd chłopców niż dziewczynek,

- wzrost umieralności niemowląt wraz z kolejnym urodzeniem dziecka,

- sezonowośd umieralności: szczyt letni – nieżyt jelit i żołądka, szczyt wiosenny – zapalenie płuc.

Umieralnośd według przyczyn

Przyczyna zgonu – stan lub proces chorobowy, nieprawidłowośd rozwojowa, uraz lub zatrucie
prowadzące bezpośrednio lub pośrednio do śmierci.

Klasyfikacja przyczyn zgonu dla potrzeb statystyki demograficznej uwzględniana jest przyczyna
pierwotna, główna czyli wyjściowa.

3

Karta zgonu zawiera 3 przyczyny zgonu:

1) wyjściową (pierwotną) – choroba stanowiąca początek procesu chorobowego, który

doprowadził do zgonu, albo uraz/zatrucie, w wyniku którego nastąpił zgon,

2) wtórną
3) bezpośrednią.

Od I 1997 roku obowiązuje Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych.

Analiza umieralności według przyczyn w Polsce

 największe natężenie zgonów występuje na skutek chorób układu krążenia, nowotworów

złośliwych, wypadków, zatrud i urazów,

 stale rośnie natężenie zgonów gdzie przyczyną są choroby układu krążenia i nowotwory.

Czynniki wpływające na stan zdrowia i umieralnośd



Czynniki genetyczne



Czynniki środowiskowe: jakośd powietrza i odpady, warunki mieszkaniowe, narażenie na
czynniki szkodliwe w miejscu pracy



Styl życia: palenie tytoniu, spożycie alkoholu, używanie substancji psychoaktywnych,
żywienie, aktywnośd fizyczna, czynniki ryzyka (nadciśnienie, nadwaga, wysoki poziom
cholesterolu)



System opieki zdrowotnej

Teoria przejścia epidemiologicznego

I faza – era plag, do połowy XVII wieku. Cykliczne występowanie ostrych epidemii, natężenie zgonów
podlegających silnym wahaniom cyklicznym z powodu epidemii i głodu. e

0

= 20-30 lat.

II faza – era chorób zakaźnych i pasożytniczych. Do pierwszej połowy XIX wieku. Dominowały choroby
zakaźne, pasożytnicze i infekcje, stopniowe wygasanie pandemii chorób zakaźnych, systematyczny
spadek wahao cyklicznych. e

0

= 30-50 lat.

III faza – era chorób zwyrodnieniowych. Do połowy XX wieku. Choroby układu krążenia,
nowotworowe. e

0

> 50 lat. Kontynuacja spadku natężenia zgonów.

IV faza – choroby związane z wiekiem podeszły. Druga połowa XX wieku.

? faza – era wyłaniających się chorób zakaźnych.

DŁUGOŚD ŻYCIA

Pojęcia wprowadzające

Tablice trwania życia (tablice wymieralności):

4

 konstrukcja teoretyczna umożliwiająca prowadzenie analizy procesu wymierania badanej

generacji,

 założenia dla interpretacji parametrów: koncepcja ludności stacjonarnej (zastojowej) czyli

populacji o niezmiennej liczbie urodzeo, niezmiennym porządku wymierania, braku
migracji.

Parametry tablic trwania życia:

l

x

– liczba dożywających wieku x ukooczonych lat,

q

x

– prawdopodobieostwo zgonu w ciągu roku osoby w wieku x ukooczonych lat,

d

x

– liczba zmarłych w ciągu roku w wieku x ukooczonych lat,

L

x

– ludnośd stacjonarna, czyli średnia liczba osób dożywających wieku x ukooczonych lat,

T

x

– skumulowana ludnośd stacjonarna, czyli łączna liczba lat, jaką mają do przeżycia osoby w wieku x

ukooczonych lat

e

x

– przeciętne dalsze trwanie życia osoby w wieku x ukooczonych lat,

x – wiek w latach, przyjmuje wartości od 0 do 100 lat.

Przeciętne dalsze trwanie życia – e

x

 średnia liczba lat, jaką w danych warunkach umieralności ma jeszcze do przeżycia osoba

pochodząca z danej populacji i będąca w wieku x ukooczonych lat,

 w porównaniach międzynarodowych wykorzystuje się ten parametr jako wskaźnik

informujący o poziomie zdrowotności danej populacji.

Przykład 1. Na podstawie tablic trwania życia dla Polski w 2006 roku odczytad i zinterpretowad:

e

0

dla mężczyzn, e

0

dla kobiet, e

21

dla mężczyzna, e

21

dla kobiet, e

65

dla mężczyzn, e

60

dla kobiet.

Dla mężczyzn e

0

= 70,93 lat, urodzony w 2006 roku chłopiec ma szanse przeżyd średnio 70,93 lata w

panujących warunkach wymieralności.

Dla kobiet e

0

= 79,62 lata, urodzona w 2006 roku dziewczynka ma szanse przeżyd średnio 79,62 lata

w panujących warunkach wymieralności.

Dla mężczyzn e

21

= 50,84 lat, w 2006 roku mężczyzna w wieku ukooczonych 21 lat ma jeszcze od

przeżycia średnio 50,84 lata w panujących warunkach wymieralności.

Dla kobiet e

21

= 59,31 lat, w 2006 roku kobieta w wieku ukooczonych 21 lat ma jeszcze od przeżycia

średnio 59,31 lat w panujących warunkach wymieralności.

Dla mężczyzn e

65

= 14,51 lat, w 2006 roku mężczyzna w wieku ukooczonych 65 lat ma jeszcze od

przeżycia średnio 14,51 lat w panujących warunkach wymieralności.

Dla kobiet e

60

= 22,84 lata, w 2006 roku kobieta w wieku ukooczonych 60 lat ma jeszcze od przeżycia

średnio 22,84 lata w panujących warunkach wymieralności.

5

Analiza trwania życia w Polsce

• Dłużej żyją kobiety na wsiach niż w miastach (od początku lat 70.).

• Dłużej żyją mężczyźni w miastach niż na wsiach (od początku lat 90.).

• Wśród mężczyzn najdłużej żyją mieszkający w województwach: podkarpackim, małopolskim i

opolskim.

• Spośród kobiet najdłużej żyją mieszkanki województw: podkarpackiego, małopolskiego,

świętokrzyskiego i podlaskiego.

Przeciętne dalsze trwanie życia – e

0

[kobiety/mężczyźni] – wybrane kraje

Świat – 66/63

Europa – 82/75

1

Japonia

85/78

1

Islandia

83/79

2

Islandia

83/79

2

Szwajcaria

83/78

3

Szwajcaria

83/78

3

Włochy

83/77

4

Australia

83/78

4

Francja

83/76

5

Włochy

83/77

5

Hiszpania

83/76

6

Francja

83/76

6

Szwecja

82/78

7

Hiszpania

83/76

7

Norwegia

82/77

8

Izrael

82/78

8

Austria

82/76

9

Szwecja

82/78

9

Belgia

82/76

10

Kanada

82/77

10

Finlandia

82/75

,

,

,

Lesotho

38/35

,

Ukraina

72/60

,

Zambia

37/38

,

Rosja

72/59

,

Zimbabwe

37/38

,

Turcja

71/66

,

Botswana

37/36

,

Mołdawia

71/64

.

Suazi

33/32

.

Kazachstan

69/58

Przeciętne dalsze trwanie życia (e

0

)jest podstawową miarą służącą do międzynarodowych porównao

zdrowotności społeczeostwa.

6

Długośd przeciętnego dalszego trwania życia dla noworodka płci męskiej urodzonego w Polsce wynosi
nieco ponad 71 lat. To znacznie krócej niż w innych krajach Europy Zachodniej. Dystans, jaki dzieli
Polskę od czołówki europejskiej wynosi około 9 lat.

Przeciętne dalsze trwanie życia dla Polki wynosi 80 lat. Zaś w większości krajów Europy zachodniej
kobiety dożywają 82 lat.

Kraje o najdłuższym trwaniu życia kobiet: Japonia, Lichtenstein, Szwajcaria.

Kraje o najdłuższym trwaniu życia mężczyzn: Islandia, Lichtenstein, Szwajcaria.

Przeciętne trwanie życia noworodka jest wskaźnikiem ogólnej kondycji kraju.

Średnia długośd życia może zmniejszyd się z powodu: głodu, wojen, chorób i złego stanu zdrowia.
AIDS w Afryce, Azji i Ameryki Łacioskiej powoduje skrócenie trwania życia w 34 krajach (w tym 26 w
Afryce).

Poprawa zdrowia i jakości życia oznaczają wzrost średniej długości życia.

Im wyższa średnia długośd życia, tym w lepszej kondycji jest badany kraj.

Kobiety prawie zawsze żyją dłużej niż mężczyźni.

Obecnie na świecie średnia długośd życia wynosi dla mężczyzn 63 lat, a długośd życia kobiety wynosi
66 lat.

Różnica trwania życia dla płci wynosi od 4-6 lat w Ameryce Północnej i Europie do ponad 13 lat
mężczyzn i kobiet w Rosji.

Dlaczego kobiety żyją dłużej niż mężczyźni?

- genetyka

- czynniki społeczne i ekonomiczne (m.in. styl życia)

Długośd życia w Imperium Rzymskim wynosiła od 22 do 25 lat. W roku 1900 średnia długośd życia
wyniosła około 30 lat i w 1985 r. około 62 lat, o dwa lata mniej niż obecna średnia długośd życia.

Konsekwencje zmian długości życia

• Wydłuża się długośd życia
• Dzięki rozwojowi medycyny i większej świadomości ludzie cieszą się dobrym zdrowiem i

pełnią sił coraz dłużej

• Wcale nie wydłuża się liczba lat poświęconych na pracę zarobkową i ludzie nie przechodzą na

emeryturę później

Te trzy tendencje w połączeniu ze spadającym wskaźnikiem rozrodczości powodują, że społeczeostwa
się starzeją, a utrzymywanie tych trendów może mied dramatyczne skutki dla systemów
emerytalnych, jak i dla funduszy publicznych.

7

Konsekwencje ekonomiczne
• istotne przesuniecie nastąpi w proporcjach miedzy liczbą osób w wieku produkcyjnym i

poprodukcyjnym;

• zwiększy się wskaźnik obciążenia demograficznego;
• problemy z systemem emerytalnym;
• brak starszych wykwalifikowanych pracowników
Konsekwencje społeczne
• zmiana dominującego modelu rodziny (późne zawieranie małżeostw, odkładanie rodzenia

dzieci, spadek dzietności) + zmiany demograficzne spowoduje zerwanie łaocucha pomocy w
obrębie rodziny;

• pojawia się bardzo liczna grupa sprawnych fizycznie, a niepracujących, nie umiejących lub nie

mogących zorganizowad swojego czasu wolnego osób;

• to w ogromnej mierze osoby samotne, których potrzebami praktycznie nikt się nie interesuje
Konsekwencje marketingowe
• pojawia się nowa bardzo liczna grupa konsumentów;
• rosnące w siłę pokolenie 50+ będzie się różnid od obecnych pięddziesięciolatków;
• przyszli starsi będą zdrowsi, aktywni zawodowo, młodzi duchem, szczęśliwi i radośni, bogatsi;
• jednocześnie będą wydawad więcej pieniędzy i nie będą oszczędzad;
• ze względu na wydłużanie życia będą też mied coraz dłuższe życie po odchowaniu swoich

dzieci

Normalne trwanie życia – V

n

 wiek, na który przypada największe zagęszczenie zgonów w okresie starości, czyli wiek,

któremu w tablicach trwania życia przyporządkowana jest największa liczba zgonów

1

m

1

m

m

1

m

m

m

n

d

d

d

2

d

d

x

V

















x

m

– wiek, któremu w tablicach wymieralności przyporządkowana jest największa liczba zgonów osób

starszych,

d

m-1

, d

m

, d

m+1

– kolejne liczby zgonów, przy czym d

m

oznacza maksymalną liczbę tych zgonów.

Przykład 2. Na podstawie tablic trwania życia dla Polski w 2006 roku obliczyd i zinterpretowad
normalne trwanie życia mężczyzn i kobiet.

Dla mężczyzn

75

,

79

2844

2854

2859

2

2844

2859

79

V

n















lat

Maksimum zgonów mężczyzn w starszym wieku w 2006 roku przypadało na wiek 79,75 lat.

Dla kobiet

72

,

85

4043

4069

4085

2

4043

4085

85

V

n















lat

Maksimum zgonów kobiet w starszym wieku w 2006 roku przypadało na wiek 85,72 lat.

8

Prawdopodobne dalsze trwanie życia – V

x

 liczb lat, którą przeżyje osoba badanej generacji przy założeniu niezmienionych warunków

wymierania.

1

0

0

0

0

x

x

x

2

1

x

0

x

l

l

l

l

x

V











x

0

– dolna granica przedziału wieku, na który przypada prawdopodobne trwanie życia,

l

x0

, l

x0+1

– kolejne liczby dożywających według tablic wymieralności.

Przykład 3. Na podstawie tablic trwania życia dla Polski w 2006 roku obliczyd i zinterpretowad
prawdopodobne dalsze trwanie życia

a) noworodka płci męskiej,

b) kobiety w wieku 21 lat.

a) Noworodek płci męskiej: l

0

= 100 000, więc ½ l

0

= 50 000.

W kolumnie l

x

szukamy wartości między którymi mieści się wartośd ½ l

0

.

Są to l

73

= 51815 oraz l

74

= 49237.

Zatem parametr V

x

mieści się w przedziale 73-74 lata, a x

0

= 73 lata.

70

,

73

49237

51815

50000

51815

73

V

x











lat

Spośród noworodków płci męskiej z 2006 roku połowa dożyje wieku 73,7 lat.

b) Kobieta w wieku 21 lat: l

21

= 99087, więc ½ l

21

=49543,5.

W kolumnie l

x

szukamy wartości między którymi mieści się wartośd ½ l

21

.

Są to l

82

= 52463 oraz l

83

= 48657.

Zatem parametr V

x

mieści się w przedziale 82-83 lata, a x

0

= 82 lata.

77

,

82

48657

52463

5

,

49543

52463

82

V

x











lat

Spośród kobiet w wieku 21 lat z 2006 roku połowa dożyje wieku 82,77 lat.

9

REPRODUKCJA LUDNOŚCI

Reprodukcja – odnowa populacji i zastępowanie pokoleo, dokonujące się pod wpływem urodzeo i
zgonów. Silnie powiązana z procesem reprodukcji gospodarczej.

Stosowane mierniki

I – mierniki oparte na liczbie urodzeo i liczbie zgonów

 przyrost naturalny

P

n

= U

t

– Z

t

 współczynnik przyrostu naturalnego – określa tempo wzrostu liczby ludności, zależy od

struktury ludności według wieku

1000







t

t

t

pn

L

Z

U

W

 rzeczywisty przyrost ludności

P

r

= U

t

– Z

t

+ SM

t

 współczynnik rzeczywistego przyrostu ludności – określa kształtowanie się liczby ludności na

skutek liczby urodzeo, zgonów oraz migracji. Przyrost rzeczywisty jest efektem oddziaływania
tych trzech procesów

1000









t

t

t

t

p

L

SM

Z

U

W

 współczynnik dynamiki demograficznej – określa relacje między urodzeniami i zgonami

t

t

D

Z

U

W



0 < W

D

<1 – roczna liczba urodzeo nie rekompensuje rocznej liczby zgonów;

liczebnośd populacji maleje

W

D

= 1 – roczna liczba urodzeo równa się liczbie zgonów;

liczebnośd populacji nie ulega zmianie

W

D

> 1 – liczba urodzeo kompensuje liczbę zgonów, daje też nadwyżkę liczby urodzeo

nad zgonami; reprodukcja ludności rozszerzona

10

Przykład 1.Na podstawie danych obliczyd i zinterpretowad: współczynnik przyrostu naturalnego,
przyrostu rzeczywistego i dynamiki demograficznej w 2006 roku dla Polski z uwzględnieniem podział
miasto-wieś.

Wyszczególnienie

Ludnośd
(stan na

30 VI

2009)

Urodzenia Zgony

Ogólne

saldo

migracji

Wsp. przyrostu

naturalnego

Wsp. przyrostu

rzeczywistego

w tys. osób

na 1000 ludności

ogółem

38153

417,6

384,9

-1,2

0,86

0,83

miasta

23294

246,4

231,8

-42,6

0,63

-1,20

wieś

14859

171,2

153,2

+41,4

1,21

4,00

Na 100 tys. ludności przybyło 86 osób na skutek zmian w liczbie urodzeo i zgonów, w miastach
przybyły 63 osoby na 100 tys., a na wsiach – 121 osób na 100 tys.
Uwzględniając ruch wędrówkowy ludności na 100 tys. ludności w Polsce przybyły średnio 83 osoby, w
miastach wystąpił ubytek ludności wynosił na 100 tys. ludności miast 120, zaś na wsiach notowano
rzeczywisty przyrost ludności wynoszący na 100 tys. ludności wsi średnio 400 osób.

Dynamika demograficzna

W 2009 roku ogółem

na 1 zgon przypadało w Polsce nieco ponad 1 urodzone dziecko; liczebnośd

prawie nie zmienia się (na 1000 zgonów rodziło się 1085 dzieci); liczebnośd prawie nie zmienia się



miasta na 1000 zgonów w miastach przypadało 1063 urodzonych dzieci



wieś na 1000 zgonów na wsiach przypadało 1117 urodzeo

II – mierniki oparte na współczynnikach płodności i tablicach trwania życia

 współczynnik dzietności









]

49

;

15

[

5

x

x

z

P

D

 współczynnik reprodukcji ludności brutto – określa średnią liczbę żywo urodzonych córek

przypadającą na 1 kobietę w wieku rozrodczym, przy założeniu że przez cały okres rozrodczy
kobiety panują niezmienione warunki płodności; syntetyczna miara aktualnego poziomu
płodności kobiet

z

t

K

t

x

x

t

K

t

D

U

U

P

U

U

R















]

49

;

15

[

5

11

 współczynnik reprodukcji ludności netto – określa średnią liczbę żywo urodzonych córek,

które dożyją wieku swoich matek, przypadającą na 1 kobietę w wieku rozrodczym, przy
założeniu że w przyszłości warunki płodności i umieralności będą takie same jak w roku t;

w mierze tej uwzględnia się możliwośd zgonu córki przed osiągnięciem wieku matki w
momencie porodu

K

K

x

x

K

K

x

x

t

K

t

l

L

R

l

L

P

U

U

R

0

]

49

;

15

[

0

0

5















K

x

L

– średnia liczba kobiet dożywających wieku x lat,

K
0

l

– liczba kobiet w wieku 0 lat według tablic trwania życia;

K
0

l

=100 000.

R

0

określa stosunek dwóch pokoleo: matek i córek. Mierzy stopieo zastępowania generacji:

R

0

= 1 – reprodukcja prosta. Liczebności matek i córek dożywających wieku swoich matek są

identyczne.

R

0

< 1 – reprodukcja zawężona. Pokolenie córek jest mniej liczne niż pokolenie matek.

R

0

> 1 – reprodukcja rozszerzona. Pokolenie córek jest liczniejsze niż pokolenie matek.

Przykład 2. Na podstawie danych obliczyd i zinterpretowad współczynnik reprodukcji ludności brutto
w 2009 roku dla Polski z uwzględnieniem podział miasto-wieś. Zinterpretowad współczynnik
reprodukcji netto.

Wyszczególnienie

Urodzenia żywe (w tys.)

Współczynnik

ogółem

dziewczynek

dzietności

reprodukcji

brutto

netto

ogółem

417,6

202,7

1,398

0,678

0,675

miasta

246,4

119,5

1,330

0,645

0,644

wieś

171,2

83,1

1,496

0,726

0,721

Przy założeniu że przez cały okres rozrodczy kobiety panowały niezmienione warunki płodności w
2009 roku na 1 kobietę w wieku rozrodczym przypadało średnio 0,678 żywo urodzonych córek, w
miastach – 0,645, a na wsiach 0,726.

Przy założeniu że w przyszłości warunki płodności i umieralności będą takie same jak w roku 2009, na
1 kobietę w wieku rozrodczym przypadało średnio 0,675 żywo urodzonych córek, które dożyją wieku
swoich matek, w miastach – 0,644, a na wsiach 0,721.

Wartości współczynnika reprodukcji netto wskazują na reprodukcje zawężoną, pokolenie córek jest
mniej liczne niż pokolenie matek.

Analiza reprodukcji ludności w Polsce

Prawidłowości obserwowane w przebiegu współczynnika dzietności, reprodukcji brutto i reprodukcji
netto są bardzo podobne w czasie.

12

Obserwuje się malejące wartości współczynników wraz z falowaniem ich wartości.

Zmniejsza się różnica wartości współczynników obserwowanych dla miast i dla wsi (od początku XXI
wieku wartości dla populacji miejskiej i wiejskiej są bardzo zbliżone).

Wartości współczynników maleją szybciej w miastach niż na wsiach. W miastach od połowy lat 60.
płodnośd kobiet nie zapewnia prostej zastępowalności pokoleo, a na wsiach – od połowy lat 90.

Maksymalny poziom wartości współczynników reprodukcji osiągnęły na początku lat 50.

Na początku lat 70. wartości współczynników reprodukcji brutto i netto zbliżyły się do wartości 1, co
oznaczało dążenie do poziomu reprodukcji prostej.

Pod koniec lat 80. wartości współczynników były znacznie mniejsze niż 1, co nie gwarantuje prostej
zastępowalności pokoleo.

Co zapamiętad?

1. Jak kształtował się proces umieralności w Polsce po II wojnie światowej, w tym proces

umieralności niemowląt?

2. Główne przyczyny zgonów w Polsce

3. Jak zmieniało się przeciętne dalsze trwanie życia w Polsce z uwzględnieniem płci?

4. Kraje o najdłuższym przeciętnym trwaniu życia i o najkrótszym trwaniu życia?

5. Czynniki determinujące trwanie życia?

6. Jakie są ekonomiczne, społeczne i marketingowe konsekwencje zmiany długości życia?

7. Zmiany w czasie reprodukcji ludności w Polsce po II wojnie światowej.

8. Kiedy mamy do czynienia z reprodukcja prosta, kiedy z zawężoną i rozszerzoną?

9. Sposób obliczania i interpretacji podstawowych mierników charakteryzujących proces

umieralności i reprodukcji ludności oraz przeciętnego i normalnego trwania życia.

Gdzie zgłębid wiedzę?

 Holzer – rozdz. 7.4, 8.1-8.5 (strony 210-259,260-274)
 Cieślak – rozdz. 6 i 8 (strony 192-239 i 278-291)