background image

c

c

» »» »» 

 

» !"#$!%&

1. KiӅu Khҳc Lâu, LÝ THUYӂT TRƯӠNG ĐIӊN TӮ, GD, 2006 

2. Ngô Nhұt Ҧnh, TRƯӠNG ĐIӊN TӮ, ĐHBK TPHCM, 1995 

3. NguyӉn Hoàng Phương, GIÁO TRÌNH LÝ THUYӂT TRƯӠNG, GD, 1978 

 

!'()*+

,»-.»/»01

23456&7

Ô

ë

y

x

ë

y

x

a

k

a

j

a

i

a

,

a

,

a

a

»

»

»

»

G

G

 

Ô

ë

y

x

ë

y

x

b

k

b

j

b

i

b

,

b

,

b

b

»

»

»

»

G

G

 

Ô

ë

y

x

ë

y

x

c

k

c

j

c

i

c

,

c

,

c

c

»

»

»

»

G

G

 

M

ë

ë

y

y

x

x

b

a

b

a

b

a

b

.

a

G

G

»

»

 

M

Œ

Œ

Œ

x

y

y

x

ë

x

x

ë

y

ë

ë

y

ë

y

x

ë

y

x

b

a

b

a

k

b

a

b

a

j

b

a

b

a

i

b

b

b

a

a

a

k

j

i

b

a

º

G

º

G

º

»

»

»

»

»

»

»

»

 

M

Œ

b

,

a

cos

b

a

b

.

a

»

»

»

»

»

»

 

M

c

b

a

»

»

»

 

Phương: 

Œ

u

»

»

»

ñ

 

ChiӅu: theo qui tҳc vһn nút chai 

Đӝ lӟn: 

Œ

b

,

a

sin

b

a

c

»

»

»

»

»

^

 

M

Œ

Œ

Œ

b

.

a

.

c

c

.

a

.

b

c

b

a

»

»

»

»

»

»

»

»

»

º

 

9

3»&8)9)":"

background image

c

c

9

6

ë

 ,

y

 ,

x

 

6

37";5)

ë

k

y

j

x

i

.

grad

G

G

»

»

»

 

3<57*5)65

ë

a

y

a

x

a

a

.

a

div

ë

y

x

^

^

»

»

 

3 &"7=

ÊÊ

Ê

ÊÊ

^

^

^

y

a

x

a

k

x

a

ë

a

ë

a

y

a

i

a

a

a

ë

y

x

k

i

a

a

rot

x

y

ë

x

y

ë

ë

y

x

»

»

»

»

»

»

»

»

 

>!?6

Hàm mũ  

Œ

y

sin

i

y

cos

e

e

e

x

iy

x

ë

^

^

 

Hàm mũ là mӝt hàm tuҫn hoàn có chu kì là 2 i. Thӵc vұy, ta có 

1

k

2

sin

i

k

2

cos

e

i

k

2

^

^

 

Suy ra  

ë

i

k

2

ë

i

k

2

ë

e

e

.

e

e

^

^

 

Công thӭc Euler 

e

iy

 = cosy +isiny 

Khi đó sӕ phӭc ë = r e

i

 = r(cos +isin) 

!'()*7@)!<>!A) =)B)!6C>!"

Phương trình vi phân tӯ trưӡng cҩp hai là phương trình bұc nhҩt đӕi vӟi 

hàm chưa biӃt và các đҥo hàm cӫa nó:  

)

x

(

f

y

a

y

a

y

2

1

G

G

(1) 

Trong đó:  

background image

c

c

6

a

1

, a

2

 và  (x) là các hàm cӫa biӃn đӝc lұp x  

(x) = 0 ƒ (1) gӑi là phương trình tuyӃn tính thuҫn nhҩt  
(x)   0 ƒ (1) gӑi là phương trình tuyӃn tính không thuҫn nhҩt 

a

1

, a

2

  const ƒ (1) gӑi là phương trình tuyӃn tính có hӋ sӕ không đәi  

!'()*7@)!<>!A) =)B)!6C>!"! D))!C 

Phương trình vi phân tӯ trưӡng cҩp hai thuҫn nhҩt có dҥng:   

0

y

a

y

a

y

2

1

G

G

 

(2) 

a

1

, a

2

 là các hàm cӫa biӃn x 

E)!B23

 NӃu y

1

 = y

1

(x) và y

2

 = y

2

(x) là 2 nghiӋm cӫa (2) thì y = C

1

y

1

 + C

2

y

2

 

(trong đó C

1

, C

2

 là 2 hҵng sӕ tuǤ ý) cũng là nghiӋm cӫa phương trình ҩy.  

Œ

Œ

const

x

y

x

y

2

1

±

Ý

E)!B93

 NӃu y

1

(x) và y

2

(x) là 2 nghiӋm đӝc lұp tuyӃn tính cӫa phương trình vi 

phân tӯ trưӡng cҩp hai thuҫn nhҩt (2) thì y = C

1

y

1

 + C

2

y

2

 (trong đó C

1

, C

2

 là 2 

hҵng sӕ tuǤ ý) là nghiӋm tәng quát cӫa phương trình ҩy.  

E)! B 63

  NӃu  đã  biӃt  mӝt  nghiӋm  riêng  y

1

(x)  cӫa  phương  trình  vi  phân  tӯ 

trưӡng  cҩp  hai  thuҫn  nhҩt  (2)  thì  có  thӇ  tìm  đưӧc  mӝt  nghiӋm  riêng  y

2

(x)  cӫa 

phương trình đó, đӝc lұp tuyӃn tính vӟi y

1

(x) bҵng cách đһt y

2

(x) = y

1

(x).u(x) 

!'()*7@)!<>!A) =)B)!6C>!"$!F)*! D))!C

 

Phương  trình  vi  phân  tӯ  trưӡng  cҩp  hai  là  phương  trình  bұc  nhҩt  đӕi  vӟi 

hàm chưa biӃt và các đҥo hàm cӫa nó:  

)

x

(

y

a

y

a

y

2

1

^

 

(3) 

Trong đó:  

a

1

 và a

2

 là các hàm cӫa biӃn đӝc lұp x;  (x)   0 

E)! B 23

  NghiӋm  tәng  quát  cӫa  phương  trì nh  không  thuҫn  nhҩt  (3)  bҵng 

nghiӋm  tәng  quát  cӫa  phương  trình  thuҫn  nhҩt  (2)  tương  ӭng  và  mӝt  nghiӋm 

riêng nào đó cӫa phương trình không thuҫn nhҩt (3).  

background image

c

c

(

E)!B93

 Cho phương trình không thuҫn nhҩt 

)

x

(

f

)

x

(

f

y

a

y

a

y

2

1

2

1

G

G

G

 

(4) 

NӃu y

1

(x) là nghiӋm riêng cӫa phương trình 

)

x

(

y

a

y

a

y

1

2

1

G

G

 

(5) 

và y

2

(x) là nghiӋm riêng cӫa phương trình  

)

x

(

y

a

y

a

y

2

2

1

G

G

 

(6) 

thì y(x) = y

1

(x) + y

2

(x) cũng là nghiӋm riêng cӫa phương trình (4)  

!'()*7@)!<>!A) =)B)!6C>!"6G!H$!F)*IJ 

Phương trình vi phân tӯ trưӡng cҩp hai thuҫn nhҩt có dҥng:   

0

qy

y

p

y

G

G

 

(7) 

p, q là các hҵng sӕ 

Giҧ sӱ nghiӋm riêng cӫa (7) có dҥng 

kx

e

y

 

(8) 

Trong đó: k là hҵng sӕ sӁ đưӧc xác đӏnh  

Suy ra 

kx

ke

y

,       

kx

2

e

k

 

(9) 

Thay (8) và (9) vào (7) ta có 

Œ

0

q

pk

k

e

2

kx

G

G

 

(10) 

Vì e

kx

   0 nên  

0

q

pk

k

2

G

G

 

(11) 

NӃu k  thoҧ mãn (11) thì y = e

kx

 là mӝt nghiӋm riêng cӫa phương trình vi 

phân (7). Phương trình (11) gӑi là   ! cӫa phương trình vi 

phân (7) 

Nhұn xét: " ! (7) là phương trình bұc 2 có 2 nghiӋm k

1

 

và k

2

 như sau 

$

2

<$

9

9H!K6$!86)!" 

, khi đó 2 nghiӋm riêng cӫa phương trình 

vi phân (7) là  

background image

c

c

?

x

k

1

1

e

y

,     

x

k

2

2

e

y

 

(12) 

Hai nghiӋm riêng (12) là đӝc lұp tӯ trưӡng vì  

Œ

const

e

y

y

x

k

k

2

1

2

1

 

(13) 

Do đó nghiӋm tәng quát cӫa phương trình vi phân (7) là  

x

k

2

x

k

1

2

1

2

1

e

e

y

y

y

G

G

 

(14) 

$

2

<$

9

9H!K67L)*)!" $

2

M$

9

Hai nghiӋm riêng đӝc lұp tӯ trưӡng: 

x

k

1

1

e

y

x

k

2

1

xe

y

 

NghiӋm tәng quát cӫa phương trình vi phân (7) là  

Œ

x

k

2

1

x

k

2

x

k

1

1

1

1

e

x

xe

e

y

G

G

 

(15) 

$

2

<$

9

9H>!?6N)!O>$

2

M¸P <$

9

M¸ 

Hai nghiӋm riêng cӫa phương trình vi phân (7) là  

Œ

Œ

x

i

x

x

i

2

x

i

x

x

i

1

e

e

e

y

e

e

e

y

º

º

M

G

M

 

(16) 

Theo công thӭc Euler ta có 

x

sin

i

x

cos

e

x

sin

i

x

cos

e

x

i

x

i

º

G

º

 

(17) 

Suy ra 

Œ

Œ

x

sin

i

x

cos

e

e

e

y

x

sin

i

x

cos

e

e

e

y

x

x

i

x

2

x

x

i

x

1

º

G

º

M

M

 

(18) 

NӃu 

M

1

y

 và 

M

2

y

 là 2 nghiӋm cӫa phương trình vi phân (7) thì các hàm  

x

sin

e

i

2

y

y

y

x

cos

e

2

y

y

y

x

2

1

2

x

2

1

1

G

G

M

M

M

M

 

(19) 

cũng là nghiӋm cӫa phương  trình vi phân (7) và đӝc lұp tӯ trưӡng vì  

background image

c

c

g

const

x

tg

y

y

2

1

^

 

(20) 

Do đó nghiӋm tәng quát cӫa phương trình vi phân (7) là  

Œ

x

sin

x

cos

e

x

sin

e

x

cos

e

y

2

1

x

x

2

x

1

G

^

G

^

 

(21) 

 

background image

c

c

×

!'()*2

0QRS»

4TRUVWXYZ» »

232386I['O)*I\67')*6!&7'])*I)^

232323456&76'])*I_I)7'])* 

M ĐiӋn  trưӡng  đưӧc  đһc  trưng  bӣi  lӵc  tác  dөng  lên  điӋn  tích  đһt  trong  điӋn 

trưӡng 

q

F

»

»

 

(1.1) 

Hay:  

q

F

»

»

 

(1.2) 

M Cđđt 

E

»

 tҥi  mӝt  điӇm  bҩt  kì  trong  điӋn trưӡng  là  đҥi  lưӧng  vector  có  trӏ  sӕ 

bҵng lӵc tác dөng lên mӝt đơn vӏ điӋn tích điӇm dương đһt tҥi điӇm đó  

M Lӵc tác dөng giӳa 2 đt điӇm Q và q  

2

0

0

r

r

4

Qq

F

»

»

»

 

(1.3) 

m

/

F

10

.

854

,

8

12

0

º

 - hҵng sӕ điӋn 

-   - đӝ điӋn thҭm tương đӕi 

0

r

»

 - vector đơn vӏ chӍ phương 

M HӋ đt điӇm 

n

2

1

q

,...,

q

,

q

 

í

í

»

n

1

i

2

i

i

0

i

0

n

1

i

i

r

r

q

4

1

»

»

»

 

(1.4) 

i

0

r

»

 - các vector đơn vӏ chӍ phương 

M Trong thӵc tӃ hӋ thưӡng là dây mҧnh, mһt phҷng hay khӕi hình hӑc, do đó:  

»

l

2

l

0

l

r

r

dl

4

1

»

»

 

(1.5) 

background image

c

c

î

^

S

2

S

0

S

r

r

dS

4

1

E

»

»

 

(1.6) 

»

x

2

x

0

x

r

r

dx

4

1

»

»

 

(1.7) 

232393456&7I)6%#

M ĐӇ  đơn  giҧn  khi  tính  toán  đӕi  vӟi  các  môi  trưӡng  khác  nhau,  ngưӡi  ta  sӱ 

dөng vector điӋn cҧm 

»

 

 

0

»

»

 

(1.8) 

232363456&7^6%#

M Tӯ trưӡng đưӧc đһc trưng bӣi tác dөng lӵc cӫa tӯ trưӡng lên điӋn tích chuyӇn 

đӝng hay dòng điӋn theo đӏnh luұt Lorentë  

v

q

F

»

»

»

 

(1.9) 

M Tӯ trưӡng do phҫn tӱ dòng điӋn 

l

Id

»

 tҥo ra đưӧc xác đӏnh bӣi đӏnh luұt thӵc 

nghiӋm BVL 

Œ

r

l

Id

r

4

d

2

0

»

»

»

»

 

(1.10) 

m

/

10

.

257

,

1

10

.

4

6

7

0

º

º

»

 - hҵng sӕ tӯ 

-  - đӝ tӯ thҭm tương đӕi 

M Tӯ trưӡng  cӫa dây dүn có chiӅu dài l  

^

l

2

0

r

r

l

Id

4

B

»

»

»

 

(1.11) 

23233456&76'])*I_^7'])*

M ĐӇ  đơn  giҧn  khi  tính  toán  đӕi  vӟi  các  môi  trưӡng  khác  nhau,  ngưӡi  ta  sӱ 

dөng vector cưӡng đӝ tӯ trưӡng 

»

 

 

background image

c

c

0

»

»

 

(1.12) 

2393E)! `!#<IE)! `:%&&)I)B6!

239323E)! `!#;[)*<>!A)

M Cưӡng đӝ dòng điӋn I chҥy qua mһt S đһt vuông góc vӟi nó  bҵng lưӧng điӋn 

tích q chuyӇn qua mһt S trong mӝt đơn vӏ thӡi gian  

dt

dq

I

º

 

(1.13) 

Dҩu trӯ chӍ dòng điӋn I đưӧc xem là dương khi q giҧm  

M ĐӇ mô tҧ đҫy đӫ sӵ chuyӇn đӝng cӫa các hҥt mang điӋn trong môi trưӡng dүn 

điӋn, ngưӡi ta đưa ra khái niӋ m mұt đӝ dòng điӋn 

E

v

v

e

n

J

0

»

»

»

»

w

^

^

^

 

(1.14) 

dҥng vi phân cӫa đӏnh luұt Ohm 

- n

0

 - mұt đӝ hҥt điӋn có điӋn tích e  

-  - mұt đӝ điӋn khӕi 

v

»

 - vұn tӕc dӏch chuyӇn cӫa các hҥt điӋn  

- w - điӋn dүn suҩt 

M Dòng điӋn qua mһt S đưӧc tính theo 

ž

ž

ž

ž

d

ž

d

J

dI

I

»

»

»

»

 

(1.15) 

M Mӝt vұt dүn dҥng khӕi lұp phương cҥnh L, 2 mһt đӕi diӋn nӕi vӟi nguӗn áp 

U, ta có  

#$%&'()*

L

ž

L

R

U

LU

)

EL

)(

L

(

ES

EdS

I

S

^

w

^

w

^

w

^

w

^

 

(1.16) 

dҥng thông thưӡng cӫa đӏnh luұt Ohm  

Vì 

E

»

 và 

ž

d

»

 cùng chiӅu, đһt  

background image

c

c

Ò

1

 

(1.17) 

 - điӋn dүn suҩt có đơn vӏ là 1/m 

239393E)! `:%&&)I)B6!

M ĐiӋn  tích  có  thӇ  phân  bӕ  liên  tөc  hay  gián  đoҥn,  không  tӵ  sinh  ra  và  cũng 

không tӵ  mҩt đi,  dӏch chuyӇn tӯ  vùng này sang vùng  khác  và tҥo nên dòng 

điӋn. 

M Lưӧng  điӋn tích đi ra  khӓi  mһt  kín  S bao  quanh thӇ tích  V bҵng lưӧng  điӋn 

tích giҧm đi tӯ thӇ tích V đó. 

M Giҧ sӱ trong thӇ tích V đưӧc bao quanh bӣi mһt S, ta có  

^

V

dV

Q

 

(1.18) 

sau thӡi gian dt lưӧng điӋn tích trong V giҧm đi dQ  

^

^

V

dV

dt

d

dt

dQ

I

 

(1.19) 

Mһt khác 

^

ž

ž

J

I

»

»

 

(1.20) 

Suy ra 

^

V

S

V

t

S

J

»

»

 

(1.21) 

»!5&IE)!a

Œ

^

^

V

V

S

V

t

V

J

.

S

J

¼

»

»

 

(1.22) 

Suy ra 

0

t

J

.

G

¼

 

(1.23) 

Đây là ҥng vi phân cӫa đӏnh luұt bҧo toàn điӋn tích hay  Î  

236386I\67')*6(:%)6b"#F7'])* 

background image

c

c

M Các đһc trưng cơ bҧn cӫa môi trưӡng:  , , w 

M Các phương trình: 

E

D

0

»

»

^

 

(1.24) 

0

»

»

 

(1.25) 

gӑi là các phương trình vұt chҩt 

M

, , w   cưӡng đӝ trưӡng : môi trưӡng tuyӃn tính  

M

, , w  const : môi trưӡng đӗng nhҩt và đҷng hưӟng  

M

, , w theo các hưӟng khác nhau có giá trӏ không đәi khác nhau: môi trưӡng 

không đҷng hưӟng. Khi đó  ,  biӇu iӉn bҵng các tensor có  ҥng như bҧng 

sӕ.  Chҷng  hҥn  errite  bӏ  tӯ  hoá  hoһc  plasma  bӏ  tӯ  hoá  là  các  môi  trưӡng 

không đҷng hưӟng khi truyӅn sóng điӋn tӯ  

M

, , w  vӏ trí : môi trưӡng không đӗng nhҩt 

Trong tӵ nhiên đa sӕ các chҩt có   > 1 và là môi trưӡng tuyӃn tính.   

Xecnhec có   >> 1 : môi trưӡng phi tuyӃn 

  >  1  :  chҩt  thuұn  tӯ  :  các  kim  loҥi  kiӅm,  Al,  NO,  Phương  trình,  O,  N, 

không khí, ebonic, các nguyên tӕ đҩt hiӃm  

  <  1  :  chҩt  nghӏch  tӯ  :  các  khí  hiӃm,  các  ion  như  Na

+

,  Cl

-

  có  các  lӟp 

electron giӕng như khí hiӃm, và các chҩt khác  như Pb, Zn, Si, Ge, S, CO

2

, H

2

O, 

thuӹ tinh, đa sӕ các hӧp chҩt hӳu cơ  

 >> 1 : chҩt sҳt tӯ : môi trưӡng phi tuyӃn :  e, Ni, Co, G, hӧp kim các 

nguyên tӕ  sҳt tӯ hoһc không  sҳt tӯ  e-Ni,  e-Ni-Al. Đӝ  tӯ hoá cӫa chҩt  sҳt tӯ 

lӟn hơn đӝ tӯ hoá cӫa chҩt nghӏch  tӯ và thuұn tӯ hàng trăm triӋu lҫn.  

M Căn  cӭ  vào  đӝ  үn  điӋn  riêng  w:  chҩt  үn  điӋn,  chҩt  bán  үn  và  chҩt  cách 

điӋn hay điӋn môi 

Chҩt үn điӋn: w > 10

4

 1/m, w =  : chҩt үn điӋn lý tưӣng 

Chҩt bán үn: 10

-10

 < w < 10

4

 

background image

c

c

9

Chҩt cách điӋn: w < 10

-10

, w = 0 : điӋn môi lý tưӣng 

 

Không khí là điӋn môi lý tưӣng:   =  = 1, w = 0 

233E)!BH7&*7";H$" HHI<cI)7'])*

M Đưӧc tìm ra bҵng thӵc nghiӋm, là cơ sӣ cӫa các phương trình Maxwell  

M Thông lưӧng cӫa vector điӋn cҧm 

»

 qua mһt S là đҥi lưӧng vô hưӟng đưӧc 

xác đӏnh bӣi tích phân 

^

S

E

S

D

»

»

 

(1.26) 

 

 

ž

d

»

 : vi phân diӋn tích theo hưӟng pháp tuyӃn ngoài  

dž.cos(

»

,

ž

d

»

) : hình chiӃu cӫa ž lên phương 

»

 

M Xét  mӝt mһt kín S bao quanh điӋn tích điӇm q, tính thông lưӧng cӫa 

»

 o q 

tҥo ra qua mһt kín S, ta có 

Œ

»

»

d

4

q

r

4

ž

d

,

cos

.

.

q

ž

d

d

2

»

»

»

»

 

(1.27) 

 là vi phân góc khӕi tӯ điӋn tích q nh ìn toàn bӝ iӋn tích S 

Thông lưӧng cӫa 

»

 qua toàn mһt kín S là 

q

d

4

q

S

d

S

»

»

»

 

(1.28) 

M Xét  trưӡng  hӧp  điӋn  tích  điӇm  q  nҵm  ngoài  mһt  kín  S.  Tӯ  điӋn  tích  q  nhìn 

toàn mһt S ưӟi mӝt góc khӕi nào đó. Mһt S có thӇ chia  thành 2 n ӱa S và S' 

D

»

 

S

»

 

S

 

 

r

»

 

background image

c

c

6

(có giao tuyӃn là AB). Pháp tuyӃn ngoài cӫa S và S' sӁ có chiӅu ngưӧc nhau. 

Do  đó  tích  phân  trên  S  và  S'  có  cùng  giá  trӏ  nhưng  trái  ҩu.  Khi  đó  thông 

lưӧng cӫa 

D

»

 qua toàn mһt kín S bҵng 0. 

 

M Xét hӋ điӋn tích điӇm q

1

, q

2

, ..., q

n

 đһt trong mһt kín S, ta có 

í

n

1

i

i

»

»

 

(1.29) 

Thông lưӧng cӫa 

D

»

 o hӋ q

1

, q

2

, ..., q

n

 gây ra qua toàn mһt kín S 

Q

q

S

D

S

D

n

1

i

i

n

1

i

S

i

S

^

^

^

^

 

^

^

»

»

»

»

 

(1.30) 

Vұy: Thông lưӧng cӫa vector điӋn cҧm 

»

 qua mһt kín S bҩt kǤ bҵng tәng 

đҥi sӕ các điӋn tích nҵm trong thӇ tích V đưӧc bao quanh bӣi S  

Lưu ý:  Vì  Q là tәng đҥi sӕ các điӋn tích q

1

, q

2

, ..., q

n

, o đó   có thӇ âm 

hoһc ương 

M NӃu trong thӇ tích V đưӧc bao quanh bӣi S có mұt đӝ điӋn k hӕi  thì   đưӧc 

tính theo  

Q

V

S

D

V

S

E

^

^

^

»

»

 

(1.31) 

Các công thӭc (1.30) và (1.31) là ҥng toán hӑc cӫa đӏnh lí Ostrograski -

Gauss đӕi vӟi điӋn trưӡng. 

Nguyên lý liên tөc cӫa tӯ thông  

M Thӵc  nghiӋm  đã  chӭng  tӓ  đưӡng  sӭc  tӯ  là  khép  kín  ù  nguӗn  tҥo  ra  nó  là 

òng điӋn hay nam châm. Tìm biӇu thӭc toán hӑc biӇu iӉn cho tính chҩt này  

D

»

 

S

»

 

background image

c

c

(

M Giҧ sӱ có mһt kín S tuǤ ý nҵm trong tӯ trưӡng vӟi vector tӯ cҧm 

B

»

. Thông 

lưӧng cӫa 

B

»

 qua mһt kín S bҵng tәng sӕ các đưӡng sӭc tӯ  đi qua mһt S này. 

Do  đưӡng  sӭc  tӯ  khép  kín  nên  sӕ  đưӡng  sӭc  tӯ  đi  vào  thӇ  tích  V  bҵng  sӕ 

đưӡng sӭc tӯ đi ra khӓi thӇ tích V đó. Vì vұy thông lưӧng cӫa 

B

»

 đưӧc tính 

theo 

0

S

B

S

M

^

^

»

»

 

(1.32) 

Công thӭc (1.32) gӑi là nguyên lý  liên tөc cӫa tӯ thông. Đây là mӝt phương 

trình cơ bҧn cӫa trưӡng điӋn tӯ  

233 `)Id#!?)!C!'()*7@)!"ef5"7";"=

Khi đһt vòng ây kín trong mӝt tӯ trưӡng biӃn thiên thì trong vòng ây này 

xh òng điӋn cҧm ӭng. Chӭng tӓ trong vòng ây có mӝt  điӋn trưӡng 

»

 có chiӅu 

là chiӅu cӫa òng điӋn cҧm ӭng đó.  

Thí nghiӋm vӟi các vòng ây làm bҵng các chҩt khác nhau, trong điӅu kiӋn 

nhiӋt đӝ khác nhau đӅu có kӃt quҧ tương tӵ. Chӭng tӓ vòng ây үn không phҧi 

là nguyên nhân gây ra điӋn trưӡng mà chӍ là  phương tiӋn giúp chӍ ra sӵ có mһt 

cӫa  điӋn  trưӡng  đó.  ĐiӋn  trưӡng  này  cũng  không  phҧi  là  điӋn  trưӡng  tĩnh  vì 

đưӡng sӭc cӫa điӋn trưӡng tĩnh là đưӡng cong hӣ. ĐiӋn trưӡng tĩnh không làm 

cho hҥt điӋn  ӏch chuyӇn theo đưӡng cong kín đӇ tҥo thành òng điӋn đưӧc (vì 

hoá  ra  trong  điӋn  trưӡng  tĩnh  không  cҫn  tӕn  công  mà  vүn  sinh  ra  năng  lưӧng 

điӋn !).  

Muӕn cho các hҥt điӋn  ӏch chuyӇn theo đưӡng cong kín đӇ tҥo thành òng 

điӋn thì công phҧi khác 0, có nghĩa là  

0

l

E

q

l

»

»

 

(1.33) 

và đ.sӭc cӫa điӋn trưӡng này phҧi là các đ.cong kín và gӑi là điӋn trưӡng xoáy.  

Phát  biӇu  luұn  điӇm  I:  Bҩt  kì  mӝt  tӯ  trưӡng  nào  biӃn  đәi  theo  thӡi  gian 

cũng tҥo ra mӝt điӋn trưӡng xoáy.  

background image

c

c

?

ThiӃt lұp phương trình Maxwell- araay:  

Theo  đӏnh  luұt  cҧm  ӭng  điӋn  tӯ  cӫa  araay,  sӭc  điӋn  đӝng  cҧm  ӭng  xh 

trong mӝt vòng ây kim loҥi kín vӅ trӏ sӕ bҵng tӕc đӝ biӃn thiên cӫa tӯ thông đi 

qua iӋn tích cӫa vòng ây  

t

e

c

º

 

(1.34) 

Dҩu (-) phҧn ҧnh sӭc điӋn đӝng cҧm ӭng trong vòng ây tҥo ra òng điӋn 

cҧm ӭng có chiӅu sao cho chӕng lҥi sӵ biӃn thiên cӫa tӯ thông   

ž

ž

»

»

 

(1.35) 

là thông lưӧng cӫa vector tӯ cҧm 

B

»

 qua S đưӧc bao bӣi vòng ây. Suy ra  

ÊÊ

º

ÊÊ

º

º

º

ž

ž

ž

c

ž

d

t

ž

d

dt

d

ž

d

dt

d

dt

d

e

»

»

»

»

»

»

 

(1.36) 

Hoһc biӇu iӉn sӭc điӋn đӝng cҧm ӭng e

c

 theo lưu sӕ cӫa vector cưӡng đӝ 

điӋn trưӡng 

»

 

l

c

l

d

e

»

»

 

(1.37) 

ChiӅu cӫa vòng ây kín l lҩy ngưӧc chiӅu kim đӗng hӗ khi nhìn nó tӯ ngӑn 

cӫa 

B

»

  

 

Vì vòng ây kín l đӭng yên nên theo các công thӭc (1.35), (1.36), (1.37) ta 

có 

ž

»

 

B

»

 

l

»

 

ž

 

background image

c

c

g

ÊÊ

º

ž

l

ž

d

t

l

d

»

»

»

»

 

(1.38) 

Đây  là  phương  trình  Maxwell- araay  ưӟi  ҥng  tích  phân,  cũng  là  mӝt 

phương trình cơ bҧn cӫa trưӡng điӋn tӯ.  

Vұy:  Lưu  sӕ  cӫa  vector  cưӡng  đӝ  điӋn  trưӡng  xoáy  ӑc  theo  mӝt  đưӡng 

cong kín bҩt kì bҵng vӅ giá trӏ tuyӋt đӕi nhưng trái ҩu vӟi tӕc đӝ biӃn thiên theo 

thӡi gian cӫa tӯ thông gӱi qua  iӋn tích giӟi hҥn bӣi đưӡng cong kín đó.  

Theo giҧi tích vector (công thӭc Green -Stock) 

Œ

^

S

l

S

E

l

E

»

»

»

»

 

(1.39) 

Theo các phương trình (1.38) và (1.39) 

t

B

E

^

»

»

 

(1.40) 

Đây là phương trình Maxwell- araay ưӟi ҥng  vi phân, có thӇ áp өng 

đӕi vӟi tӯng điӇm mӝt trong không gian có tӯ trưӡng biӃn thiên.  

23g3 `)Id#!?!"!'()*7@)!"ef5#>575

Theo  luұn điӇm  I, tӯ trưӡng biӃn thiên theo thӡi  gian  sinh ra điӋn trưӡng 

xoáy.  Vұy  ngưӧc  lҥi  điӋn  trưӡng  biӃn  thiên  có  sinh  ra    tӯ  trưӡng  không  ?  ĐӇ 

đҧm bҧo tính đӕi xӭng trong mӕi liӋn hӋ giӳa điӋn trưӡng và tӯ trưӡng, Maxwell 

đưa ra luұn điӇm II: 

Bҩt  kì  mӝt  điӋn  trưӡng  nào  biӃn  thiên  theo  thӡi  gian  cũng  tҥo  ra  mӝt  tӯ 

trưӡng. 

(Đã chӭng minh bҵng thӵc nghiӋm)  

Lưu  ý:  điӋn  trưӡng  nói  chung  có  thӇ  không  p.bӕ  đӗng  đӅu  trong  không 

gian, có nghĩa là thay đәi tӯ điӇm này sang điӇm khác, nhưng theo luұn điӇm II 

è

     

è

    

ThiӃt lұp phương trình Maxwell-Ampere: 

background image

c

c

×

Theo nguyên lí tác өng tӯ cӫa òng điӋn và đӏnh luұt Biot -Savart-Laplace, 

Ampere phát biӇu đӏnh luұt òng điӋn toàn phҫn:  

*+,- ./010

H

»

&2./0/34

 356+,%&789 &83 /3:0/ 

I

I

l

d

n

1

i

i

l

í

»

¼

 

(1.41) 

 

 

Dòng điӋn I đi qua iӋn tích S có thӇ phân bӕ liên tөc hoһc gián đoҥn.  

NӃu òng điӋn qua mһt S có phân bӕ liên tөc vӟi mұt đӝ òng điӋn 

J

»

thì 

ž

l

ž

d

J

l

d

»

»

»

¼

 

(1.42) 

Đӏnh luұt òng điӋn toàn phҫn cũng là mӝt phương trình c ơ bҧn cӫa trưӡng 

điӋn tӯ 

j

 !"#$#% 

Căn cӭ vào đӏnh luұt cҧm ӭng điӋn tӯ cӫa  araay và đӏnh luұt òng điӋn 

toàn phҫn cӫa Ampere, Maxwell bҵng lý thuyӃt đã chӍ ra sӵ tác өng tương hӛ 

giӳa  đt  và  tӯ  trưӡng  cùng  vӟi  viӋc  đưa  ra  khái  niӋm  mӟi  vӅ  òng  điӋn  ӏch. 

Dòng điӋn ӏch có mұt đӝ đưӧc tính theo công thӭc  

0

0

J

J

t

t

t

D

J

»

»

¼

»

»

»

G

G

 

(1.43) 

Trong đó: 

J

»

 

l

»

 

S

»

 

I

i

 

background image

c

c

î

t

J

d

¼

»

  -  mұt  đӝ  òng  điӋn  p.cӵc  trong  điӋn  môi  o  sӵ  xê  ӏch  cӫa  các 

điӋn tích 

t

J

0

0

»

»

 - điӋn trưӡng biӃn thiên trong chân không và gӑi là mұt đӝ òng 

điӋn ӏch 

ĐӇ chӭng  minh  sӵ tӗn tҥi cӫa òng điӋn  ӏch, xét thí ө  sau: có  mӝt  mһt 

kín S bao quanh 1 trong 2 bҧn cӫa tө điӋn. Do có điӋn áp xoay chiӅu đһt vào tө 

điӋn nên giӳa 2 bҧn tө có điӋn trưӡng biӃn thiên 

»

 và òng điӋn biӃn thiên chҥy 

qua tө. Dòng điӋn này chính là òng điӋn #%  &  vì giӳa 2 bҧn 

tө không tӗn tҥi điӋn tích chuyӇn đӝng và có giá trӏ:  

t

E

S

I

0

0

^

»

 

(1.44) 

Theo đӏnh luұt Gauss 

ž

ž

d

q

0

ž

0

»

»

 

(1.45) 

S

S

S

^

»

 vì điӋn trưӡng chӍ tӗn tҥi giӳa 2 bҧn tө  

Đӕi vӟi môi trưӡng chân không, ta có:   = 1 

 

Dòng điӋn үn chҥy trong ây үn nӕi vӟi tө có giá trӏ bҵng  

S

 

S'

 

+q

 

-q

 

E

»

 

background image

c

c

t

E

S

S

E

t

t

q

I

0

S

0

^

^

^

»

»

»

 

(1.46) 

Suy ra 

I = I

0

 

(1.47) 

Vұy: òng điӋn ӏch chҥy giӳa 2 bҧn tө bҵng  òng điӋn үn chҥy ӣ mҥch 

ngoài tө điӋn. 

Bҵng cách bә sung òng điӋn ӏch vào vӃ phҧi cӫa phương trình (1.42), ta 

có 

36 +    ;    /   1 0 &7 8 &< 

&78&=

^

S

S

l

S

t

D

S

J

l

H

»

»

»

»

»

¼

 

(1.48) 

Hay 

ÊÊ

^

S

l

S

t

D

J

l

H

»

»

»

»

¼

 

(1.49) 

Đây là phương trình Maxwell-Ampere ưӟi ҥng tích phân 

Theo giҧi tích vector (công thӭc Green -Stock) 

Œ

^

S

l

S

H

l

H

»

»

»

¼

 

(1.50) 

Suy ra 

J

J

t

D

J

H

»

»

»

»

»

^

^

 

(1.51) 

Đây  là  phương  trình  Maxwell-Ampere  ưӟi  ҥng  vi  phân,  cũng  là  mӝt 

phương trình cơ bҧn cӫa trưӡng điӋn tӯ 

NӃu môi trưӡng có điӋn үn suҩt  w = 0 (điӋn môi lí tưӣng và chân không) 

thì o 

0

E

J

^

w

^

»

»

, ta có: 

0

0

J

t

E

H

»

»

»

^

^

 

(1.52) 

background image

c

c

9

Vұy: òng điӋn ӏch hay điӋn trưӡng biӃn thiên theo thӡi gian cũng tҥo ra 

tӯ trưӡng như òng điӋn үn. 

23h3»7'])*I)^<!>!'()*7@)!"ef5 

Theo các luұn điӇm cӫa Maxwell, tӯ trưӡng biӃn thiên theo thӡi gian tҥo ra 

điӋn  trưӡng  xoáy,  và  ngưӧc  lҥi  điӋn  trưӡng  biӃn  thiên  th eo  thӡi  gian  tҥo  ra  tӯ 

trưӡng. Vұy trong không gian điӋn trưӡng và tӯ trưӡng có thӇ đӗng thӡi tӗn tҥi 

và có liên hӋ chһt chӁ vӟi nhau  

ĐiӋn trưӡng và tӯ trưӡng đӗng thӡi tӗn tҥi trong không gian tҥo thành mӝt 

trưӡng thӕng nhҩt gӑi là trưӡng điӋn tӯ.  

Trưӡng điӋn tӯ là  mӝt ҥng  vұt chҩt đһc trưng cho  sӵ  tương tác  giӳa các 

hҥt mang điӋn. 

!'()*7@)!"ef5"7";"=

Dҥng tích phân 

ÊÊ

^

S

l

S

t

B

l

E

»

»

»

»

 

(1.53) 

Dҥng vi phân 

t

B

E

^

»

»

 

(1.54) 

Y

>?@A4- B C.;,D8 E 103

D80/%F

!'()*7@)!"ef5#>575

Dҥng tích phân 

ÊÊ

^

S

l

S

t

D

J

l

H

»

»

»

»

¼

 

(1.55) 

Dҥng vi phân 

t

D

J

G

»

»

»

 

(1.56) 

background image

c

c

9

Y

>?@A - B C.$803DG+

 10&78&=F 

E)!BI<cI)7'])*

Dҥng tích phân 

q

ž

d

D

ž

»

»

 

(1.57) 

Theo giҧi tích vector: 

^

V

S

V

D

.

S

D

»

»

»

 và 

^

V

V

q

, ta có 

Dҥng vi phân 

^

 D

.

»

 

(1.58) 

Y

> ?  H I  -  % 0 +A 8 0 J H 1

%8& /%8K$0LM  

E)!BI<c^7'])*

Dҥng tích phân 

0

ž

d

ž

»

»

 

(1.59) 

Dҥng vi phân 

0

.

»

 

(1.60) 

Y

>?I- %0+A10$0HLM

Các  phương  trình  (1.54),  (1.56),  (1.58),  (1.60)  gӑi  là  hӋ  phương  trình 

Maxwell 

t

B

E

^

»

»

 

 

t

J

G

»

»

»

 

(1.61) 

 Y

.

»

 

 

0

.

»

 

 

>!'()*7@)!"ef5<c)* i))*&

background image

c

c

99

Trong lí thuyӃt anten bӭc xҥ điӋn tӯ phát ra tӯ nguӗn và đi vào không gian. 

Dòng điӋn  trong anten là nguӗn bӭc xҥ điӋn tӯ.  Nguӗn òng  điӋn này  đӝc lұp 

vӟi môi trưӡng và không chӏu ҧnh hưӣng cӫa trưӡng o nó tҥo ra, gӑi là nguӗn 

ngoài.  Các  nguӗn  ngoài  có  bҧn  chҩt  điӋn  hoһc  không  điӋn.  ĐӇ  đһc  trưng  cho 

nguӗn  ngoài  cӫa  trưӡng  điӋn  tӯ  ta  có  khái  niӋm  mұt  đӝ  òng  điӋn  ngoài 

J

»

Đ.luұt  hm ҥng vi phân: 

Œ

ý

ý

J

J

»

»

»

»

G

G

 

(1.62) 

Nhұn  xét:  hӋ  phương  trình  Maxwell  (1.61)  chӍ  mô  tҧ  trưӡng  điӋn  tӯ  tҥi 

nhӳng điӇm trong không gian không tӗn tҥi nguӗn ngoài cӫa trưӡng hay  

 #. Khi có nguӗn ngoài hӋ phương trình Maxwell đưӧc viӃt lҥi  

t

º

»

»

 

 

t

Y

J

J

ý

G

G

»

»

»

»

 

(1.63) 

 Y

.

»

 

 

0

.

»

 

 

Trong môi trưӡng đӗng nhҩt và đҷng hưӟng có  ,  và w, tӭc là 

môi trưӡng điӋn môi: 

E

D

0

»

»

^

 

môi trưӡng үn điӋn: 

E

J

»

»

w

^

 

môi trưӡng tӯ hoá: 

0

»

»

, ta có 

t

0

º

»

»

 

 

t

J

0

ý

G

G

»

»

»

»

 

(1.64) 

0

E

.

^

»

 

 

0

H

. ^

»

 

 

* =N)BIJj)6b"!>!'()*7@)!"ef5 

background image

c

c

96

M Xét trưӡng hӧp môi trưӡng đӗng nhҩt và đҷng hưӟng, không òng điӋn 

үn, không điӋn tích tӵ o và nguӗn ngoài 

0

J

J

ý

»

»

 

t

H

E

0

^

»

»

 

 

t

0

»

»

 

(1.65) 

0

E

.

^

»

 

 

0

H

. ^

»

 

 

Nhұn xét: 

»

 và 

»

 đӕi xӭng và có thӇ đәi lүn cho nhau  

M ĐӇ hӋ phương trình Maxwell trong trưӡng hӧp có nguӗn ngoài vүn đӕi 

xӭng, cҫn phҧi đưa thêm 2 đҥi lưӧng hình thӭc  

M

J

»

 - mұt đӝ òng tӯ ngoài 

M

 - mұt đӝ tӯ khӕi 

Trong môi trưӡng đӗng nhҩt và đҷng hưӟng, không òng điӋn үn, không 

điӋn tích tӵ o, vӟi nguӗn điӋn và tӯ  ngoài 

t

H

J

E

0

M

^

»

»

»

 

 

t

J

0

G

»

»

»

È`

 

(1.66) 

0

E

.

^

»

 

 

0

.

»

 

 

Ӭng өng: nӃu kӃt quҧ bài toán cho mӝt nguӗn điӋn (nguӗn tӯ) đã biӃt, thì 

sӱ өng nguyên lý đәi lүn đӇ xác đӏnh kӃt quҧ bài toán c ho mӝt nguӗn tӯ (nguӗn 

điӋn), mà không cҫn phҧi giҧi cҧ hai.  

>!'()*7@)!"ef5I<c7'])*I)^Ik !& 

background image

c

c

9(

Trưӡng điӋn tӯ và nguӗn biӃn thiên điӅu hoà vӟi tҫn sӕ góc  Ç nên có thӇ 

biӇu iӉn ưӟi ҥng phӭc, ta có  

M

^

E

re

E

»

»

 

 

M

re

»

»

 

(1.67) 

M

^

J

re

J

»

»

 

 

M

^

 re

 

 

Vӟi:  

Trong  đó: 

Œ

ë

y

x

i

i

my

i

mx

m

m

e

k

e

j

e

i

ë

,

y

,

x

M

M

G

G

^

»

»

»

»

»

gӑi  là  biên  đӝ  phӭc 

cӫa 

M

E

»

x

y

ë

 là các pha ban đҫu 

Khi đó 

m

0

m

H

i

E

M

M

Ç

^

»

»

 

 

m

m

0

m

J

i

M

M

M

M

G

G

»

»

»

»

 

(1.69) 

0

m

m

.

M

M

»

 

 

0

.

M

»

 

 

23l3k $):N)I<c686<56&76b"7'])*I)^ 

Xét hai môi trưӡng 1 và 2 có mһt phân cách S, xét tính liên  tөc hoһc gián 

đoҥn cӫa cácvector cӫa trưӡng điӋn tӯ và đã xác đӏnh đưӧc  

- đӕi vӟi thành phҫn pháp tuyӃn cӫa điӋn trưӡng  

D

1n

 - D

2n

 = 

S

 

S

 8!

(1.70) 

t

i

m

e

M

M

 ; 

t

i

m

e

M

M

»

»

 ; 

t

i

m

e

M

M

»

»

 ; 

t

i

m

e

J

J

M

M

»

»

 

(1.68) 

background image

c

c

9?

Khi 

S

 = 0 ta có: D

1n

 = D

2n

 hay 

1

2

n

2

n

1

E

E

^

 

- đӕi vӟi thành phҫn tiӃp tuyӃn cӫa điӋn trưӡng  

E

1

 = E

2

,       

1

2

2

1

D

D

^

 

(1.71) 

- đӕi vӟi thành phҫn pháp tuyӃn cӫa tӯ trưӡng  

B

1n

 = B

2n

,       

1

2

n

2

n

1

^

 

(1.72) 

- đӕi vӟi thành phҫn tiӃp tuyӃn cӫa tӯ trưӡng  

1

 - 

2

 = I

S

 

I

S

 &78!

Khi I

S

 = 0 ta có: H

1

 = H

2

 hay 

1

2

2

1

B

B

^

 

(1.73) 

- Trưӡng hӧp đһc biӋt môi trưӡng 1 là điӋn môi và môi trưӡng 2 là vұt үn 

lí tưӣng có w

2

 = . Trong vұt үn lí tưӣng trưӡng điӋn tӯ không tӗn tҥi, có nghĩa 

là 

0

H

2

2

^

^

»

»

.  

Thӵc vұy, nӃu vұt үn lí tưӣng tӗn tҥi trưӡng điӋn tӯ 

0

;

2

2

±

»

»

 thì ưӟi tác 

өng cӫa trưӡng các điӋn tích tӵ o sӁ phân bӕ lҥi điӋn tích trên bӅ mһt cӫa nó 

cho đӃn khi trưӡng phө o chúng tҥo ra triӋt tiêu vӟi trưӡng ban đҫu và kӃt quҧ 

trưӡng  tәng  hӧp  trong  vұt  үn  lý  tưӣng  bҵng  0.  Trên  bӅ  mһt  S  cӫa  vұt  үn  lí 

tưӣng có òng điӋn mһt và điӋn tích mһt tӗn tҥi trong mӝt lӟp mӓng vô hҥn.   

Khi đó ta đưӧc 

E

1n

 = 

1

S

 

E

1

 = 0 

H

1n

 = 0 

H

1

 = I

S

 

(1.74) 

background image

c

c

9g

Vұy: trưӡng điӋn  tӯ trong điӋn  môi  sát  mһt  vұt үn lí tưӣng chӍ có thành 

phҫn pháp tuyӃn cӫa 

»

 và thành phҫn tiӃp tuyӃn cӫa 

»

 

23m3n)*'O)*7'])*I)^E)!BR#&<&=))*

- Năng lưӧng cӫa trưӡng điӋn tӯ 

W = W

E

 + W

M

 =

Œ

Ç

Ç

V

M

E

V

 =

ÊÊ

V

2

0

2

0

V

2

2

E

 

- Đӏnh lí Umov Poynting 

Đã chӭng minh đưӧc 

O

t

S

P

P

t

W

S

^

»

»

 

(1.75) 

Trong đó 

H

E

»

»

»

^

 (W/m

2

) vector Poynting 

Phương trình = 

^

x

2

x

dx

dx

J

»

»

»

 công suҩt tiêu hao nhiӋt o òng điӋn үn 

J

»

 gây ra trong V 

P

O

 = 

x

dx

J

»

»

 công suҩt cӫa nguӗn ngoài trong thӇ tích V  

(1.75) gӑi là đӏnh lí Umov Poynting mô tҧ sӵ cân bҵng cӫa trưӡng điӋn tӯ 

trong thӇ tích V 

Phát biӇu: Tәng các đӝ biӃn đәi năng lưӧng trưӡng điӋn tӯ, công suҩt  tәn 

hao  nhiӋt  và  công  suҩt  nguӗn  ngoài  trong  thӇ  tích  V  bҵng  thông  lưӧng  cӫa 

vector Poynting qua mһt kín S bao thӇ tích V đó.  

Vector Poynting 

(

»

 biӇu thӏ sӵ ӏch chuyӇn năng lưӧng cӫa trưӡng điӋn tӯ.  

232+3E)!B)*!#; =)!C

HӋ phương trình Maxwell có nghiӋm uy nhҩt khi trưӡng điӋn tӯ thoҧ mãn 

các điӅu kiӋn sau 

background image

c

c

1. BiӃt các vector cđ điӋn trưӡng và tӯ trưӡng tҥi thӡi điӇm t

0

 = 0 ӣ tҥi bҩt 

kì điӇm nào trong vùng không gian khҧo sát hay còn gӑi là điӅu kiӋn ban đҫu, 

tӭc là  

Œ

0

,

ë

,

y

,

x

E

E

0

»

»

^

 khi t = 0 

 

Œ

0

,

ë

,

y

,

x

H

H

0

»

»

^

 

(1.76) 

2. BiӃt thành phҫn tiӃp tuyӃn cӫa 

E

»

 và thành phҫn tiӃp tuyӃn cӫa 

H

»

 tҥi mһt 

giӟi hҥn S bao miӅn không gian khҧo sát trong khoҧng thӡi gian 0 < t <   hay 

còn gӑi là điӅu kiӋn biên  

E = E

|S

 hoһc H = H

|S

 vӟi 0 < t <  

(1.77) 

Nhұn xét: Đӏnh lí nghiӋm uy nhҩt có ý nghĩa quan trӑng vì bҵng cách nào 

đó ta nhұn đưӧc nghiӋm cӫa hӋ phương trình Maxwell và nӃu nó thoҧ mãn các 

điӅu kiӋn trên thì nghiӋm nhұn đưӧc là  uy nhҩt. 

23223* =N)B'()*!o

Nguyên lí tương hӛ phҧn ҧnh mӕi quan hӋ tương hӛ giӳa trưӡng điӋn tӯ và 

các nguӗn tҥo ra nó tҥi hai điӇm khác nhau trong không gian.  

'(")*

Dҥng vi phân 

ÊÊ

º

º

º

º

ÊÊ

º

ÊÊ

M

M

M

M

M

M

M

M

M

M

M

M

m

1

m

2

m

2

m

1

m

1

m

2

m

2

m

1

m

1

m

2

m

2

m

1

J

J

J

J

.

.

»

»

»

»

»

»

»

»

»

»

»

»

 

(1.78) 

Dҥng tích phân 

ÊÊ

ÊÊ

^

^

ÊÊ

ÊÊ

ÊÊ

M

M

M

M

M

M

M

M

M

M

M

M

V

m

1

m

2

M

m

2

m

1

M

m

1

m

2

E

m

2

m

1

E

S

m

1

m

2

m

2

m

1

V

H

J

H

J

E

J

E

J

S

H

E

H

E

»

»

»

»

»

»

»

»

»

»

»

»

 

(1.79) 

V Î , ta có 

background image

c

c

0

dx

J

J

J

J

x

m

1

m

2

m

2

m

1

m

1

m

2

m

2

m

1

ÊÊ

º

º

ÊÊ

º

M

M

M

M

M

M

M

M

»

»

»

»

»

»

»

»

 

(1.80) 

9 +,-. /
Giҧ sӱ trong môi trưӡng đӗng nhҩt và đҷng hưӟng, nguӗn điӋn và tӯ 1 phân 

bӕ  trong  V

1

,  nguӗn  điӋn  và  tӯ  2  phân  bӕ  trong  V

2

  và  2  thӇ  tích  này  không  có 

miӅn chung. Do đó  vӃ trái cӫa phương trình (1.80) tích phân trong miӅn V  Î  

chia thành 3 miӅn V

1

, V

2

 và miӅn còn lҥi. Tuy nhiên tích phân trong miӅn còn 

lҥi bҵng 0  vì  miӅn này  không tӗn tҥi nguӗn cho nên phương  trình (1.80) đưӧc 

viӃt lҥi 

ÊÊ

º

ÊÊ

º

M

M

M

M

M

M

M

M

2

V

m

1

m

2

m

1

m

2

1

V

m

2

m

1

m

2

m

1

dV

J

J

dV

J

J

»

»

»

»

»

»

»

»

 

(1.81) 

gӑi là nguyên lí tương hӛ cӫa trưӡng điӋn tӯ và nguӗn cӫa chúng ӣ 2 miӅn khác 

nhau. 

23293* =N)BIi)*;[)*I)I_)* 

Nguyên lí đӗng ҥng điӋn đӝng hay còn gӑi là nguyên lí mүu hoá xác đӏnh 

mӕi quan hӋ giӳa trưӡng điӋn tӯ. Các tham sӕ điӋn và hình hӑc cӫa h Ӌ điӋn tӯ và 

môi trưӡng đӕi vӟi 2 hӋ điӋn tӯ đӗng ҥng điӋn đӝng vӟi nhau.  

Tham sӕ hoá các đҥi lưӧng cӫa trưӡng điӋn tӯ  

6

6

5

5

4

4

3

3

2

2

1

1

a

t

;

a

l

;

a

J

;

a

J

;

a

;

a

»

»

»

»

»

»

»

»

 

(1.82) 

4

3

2

1

a

;

a

;

a

;

a

»

»

»

»

 là các vector đơn vӏ không có thӭ nguyên chӍ sӵ phө thuӝc cӫa 

cưӡng đӝ trưӡng và nguӗn vào các toҥ đӝ không gian và thӡi gian  

6

5

a

;

a

 là các đơn vӏ vô hưӟng xác đӏnh toҥ đӝ không gian và thӡi gian  

Các hӋ sӕ tӍ lӋ ¸

i

  có thӭ nguyên tương ӭng là  

¸

1

 [A/m], ¸

2

 [V/m], ¸

3

 [A/m

2

], ¸

4

 [V/m

2

], ¸

5

 [m], ¸

6

 [s] 

Thay các đҥi lưӧng trong (1.82) vào các phương trình Maxwell sau đây  

t

J

0

G

G

»

»

»

»

È`

 

(1.83) 

background image

c

c

9

t

H

J

E

0

M

^

»

»

»

 

 

Ta đưӧc 

3

3

6

2

2

1

1

a

c

a

a

c

c

a

»

»

»

^

 

(1.84) 

6

1

5

4

4

2

a

a

c

a

c

a

^

»

»

»

 

 

Các hӋ sӕ tӍ lӋ c

i

  không có thӭ nguyên tương ӭng vӟi các biӇu thӭc sau  

1

5

2

1

c

¸

¸

w

¸

^

6

5

2

2

c

¸

¸

¸

^

1

5

3

3

c

¸

¸

¸

^

2

5

4

4

c

¸

¸

¸

^

6

2

5

1

5

c

¸

¸

¸

¸

^

 

HӋ phương trình (1.84) là ҥng không có thӭ nguyên, mô tҧ các hӋ điӋn tӯ 

khác nhau qua hӋ sӕ c

i

. Hai hӋ điӋn tӯ có các hӋ sӕ c

i

 tương ӭng bҵng nhau gӑi 

là 2 hӋ đӗng ҥng điӋn đӝng vӟi nhau.  

23263»7'])*p)!I)

Trưӡng tĩnh điӋn đưӧc tҥo ra bӣi các điӋn tích đӭng yên và không biӃn đәi 

theo thӡi gian, ta có hӋ phương trình Maxwell như sau  

0

»

 

 

 Y

.

»

 

(1.85) 

Y

0

»

»

 

 

2323»^7'])*6b";q)*I)$!F)*IJ 

0

»

 

 

 Y

.

»

 

(1.86) 

E

D

0

»

»

^

 

 

 

J

H

»

»

^

 

 

0

.

»

 

(1.87) 

H

B

0

»

»

^

 

 

background image

c

c

6

Nhұn  xét:  ĐiӋn  trưӡng  cӫa  òng  điӋn  không  đәi  cũng  tương  tӵ  như  điӋn 

trưӡng  tĩnh  và  là  mӝt  trưӡng  thӃ,  chӍ  khác  nhau  là điӋn  trưӡng  cӫa  òng  điӋn 

không đәi tӗn tҥi ngay cҧ trong vұt үn 

J

»

»

, còn điӋn trưӡng tĩnh thì không 

tӗn tҥi bên trong vұt үn.  

background image

c

c

6

!'()*9

»Vr0W» stu

9

323!'()*7@)!HG)*I<c686<56&76'])*I_7'])* 

Lưu ý: 

-   là đӝ điӋn thҭm tӍ đӕi đӕi vӟi môi trưӡng  

-  là đӝ tӯ thҭm tӍ đӕi đӕi vӟi môi trưӡng 

Đһt  ¶ = 

0

 và ¶ = 

0

 

-  ¶ là đӝ điӋn thҭm tuyӋt đӕi 

- ¶ là đӝ tӯ thҭm tuyӋt đӕi 

HӋ phương trình Maxwell trong môi trưӡng đӗng nhҩt và đҷng hưӟng có cҧ 

nguӗn điӋn và tӯ ngoài 

t

J

H

0

G

G

»

»

»

»

 

(1) 

 

t

H

J

E

0

M

^

»

»

»

 

(2) 

(2.1) 

0

.

»

 

(3) 

 

0

M

H

.

^

»

 

(4) 

 

Nhұn xét: Các phương trình (1) và (2) bao gӗm 

E

»

H

»

 và các nguӗn điӋn và 

tӯ nên khó giҧi. Vì vұy cҫn đưa chúng vӅ ҥng đơn giҧn hơn.  

Lҩy rot 2 vӃ cӫa các phương trình (1) và (2)  

Œ

Œ

Œ

Œ

t

J

.

0

2

»

»

»

»

»

»

G

G

º

 

(1) 

 

Œ

Œ

Œ

t

J

.

0

2

»

»

»

»

»

º

º

º

 

(2) 

(2.2) 

Suy ra 

background image

c

c

69

0

0

0

2

2

0

0

2

J

t

J

1

J

t

t

»

»

»

»

»

»

G

G

G

º

º

º

 

(1) 

t

J

1

J

t

t

0

0

0

2

2

0

0

2

G

G

º

º

»

»

»

»

»

 

(2) 

Nhұn  xét:  VӃ  trái  cӫa  các  phương  trình  (1)  và  (2)  trong  (2.3)  chӍ  còn 

»

 

hoһc 

»

. Đây là các phương trình  vi phân cҩp 2 có vӃ phҧi. Rҩt  khó  giҧi  vì  vӃ 

phҧi là các hàm rҩt phӭc tҥp. Thưӡng chӍ giҧi trong trưӡng hӧp không có nguӗn 

và điӋn môi lí tưӣng w = 0, ta có 

0

t

H

H

2

2

0

0

2

^

»

»

 

(1) 

 

0

t

E

E

2

2

0

0

2

^

»

»

 

(2) 

(2.4) 

9

393!'()*7@)!6!&686!I)I_)* 

Nhұn xét: hӋ phương trình Maxwell (2.1) là tuyӃn tính, các nguӗn điӋn và 

tӯ thưӡng đưӧc kích thích riêng rӁ và đӝc lұp vӟi nhau.  

9

39323<c)* i)I)

ĐӇ  đơn  giҧn  xét  trưӡng  trong  điӋn  môi  lí  tưӣng  w  =  0  hӋ  phương  trình 

Maxwell (2.1) đưӧc viӃt lҥi 

t

E

J

H

0

E

^

»

»

»

 

(1) 

 

t

0

º

»

»

 

(2) 

(2.5) 

0

E

.

^

»

 

(3) 

 

0

.

»

 

(4) 

 

Đһt: 

Œ

0

1

»

»

 

(2.6) 

background image

c

c

66

»

 gӑi là thӃ vector điӋn 

DӉ thҩy rҵng: 

Œ

0

.

1

.

0

»

»

 

Đưa (2.6) vào (2) cӫa hӋ phương trình (2.5) ta đưӧc 

0

t

Ê

Ê


G

»

»

 

(2.7) 

Suy ra 

t

º

º

»

»

 

(2.8) 

Lưu ý 

0

E

^

 

(2.9) 

E

 là thӃ vô hưӟng điӋn 

E

»

và 

E

 đưӧc gӑi chung là các thӃ điӋn đӝng cӫa nguӗn điӋn  

Như vұy: 

H

»

 và 

E

»

 đưӧc biӇu iӉn qua 

E

»

và 

E

 theo các công thӭc (2.6) và 

(2.8) tương ӭng. 

Tìm 

E

A

»

và 

E

 ? 

Tӯ các công thӭc (2.6) và (2.8) thay 

»

 và 

»

 vào (1) cӫa (2.5) ta có 

0

0

0

2

2

0

0

2

J

t

A

.

t

A

A

»

»

»

»

^

Ê

 

(2.10) 

E

A

»

và 

E

 đưӧc chӑn tuǤ ý. Vì vұy đӇ đơn giҧn ta có thӇ chӑn điӅu kiӋn phө  

0

t

.

E

0

0

E

G

»

 

(2.11) 

(2.11) còn gӑi là hӋ thӭc chuҭn  

Phương trình sóng (2.10) đưӧc viӃt lҥi 

E

0

2

E

2

0

0

E

2

J

t

A

A

»

»

»

^

 

(2.12) 

Tӯ công thӭc (2.8) thay 

»

 vào (3) cӫa (2.5) và áp өng (2.11) ta có  

background image

c

c

6(

0

2

E

2

0

0

E

2

t

^

 

(2.13) 

Các  phương  trình  (2.12)  và  (2.13)  gӑi  là  các  phương  trình  sóng  không 

thuҫn nhҩt hay các phương trình ¶Alambert cho các thӃ điӋn đӝng cӫa trưӡng 

điӋn tӯ đӕi vӟi nguӗn điӋn. 

E

A

»

và 

E

   

9

39393<c)* i)^

HӋ phương trình Maxwell (2.1) đӕi vӟi nguӗn tӯ trong điӋn môi lí tưӣng  w 

= 0 có ҥng 

t

E

H

0

^

»

»

 

(1) 

 

t

J

0

º

º

»

»

»

 

(2) 

(2.14) 

0

E

.

^

»

 

(3) 

 

0

M

H

.

^

»

 

(4) 

 

Cách làm tương tӵ như đӕi vӟi nguӗn điӋn ta có  

Œ

M

0

A

1

E

»

»

^

 

 

M

M

t

A

H

^

»

»

 

(2.15) 

0

2

2

0

0

2

J

t

»

»

»

º

º

 

 

0

M

2

M

2

0

0

M

2

t

º

º

 

(2.16) 

0

t

.

M

0

0

M

G

»

 

(2.17) 

M

A

»

và 

M

 là các thӃ điӋn đӝng đӕi vӟi nguӗn tӯ  

background image

c

c

6?

NӃu trong môi trưӡng điӋn môi lí tưӣng tӗn tҥi đӗng thӡi cҧ nguӗn điӋn và 

nguӗn tӯ thì trưӡng điӋn tӯ tәng hӧp bҵng chӗng chҩt trưӡng cӫa nguӗn điӋn và 

nguӗn tӯ, có nghĩa là 

Œ

E

M

0

E

A

1

t

A

E

^

»

»

»

 

 

Œ

M

M

E

0

t

A

A

1

H

^

»

»

»

 

(2.18) 

Nhұn xét: 

»

 và 

»

 đưӧc biӇu iӉn qua 

»

và 

E

 hoһc 

»

và 

M

 làm cho hӋ 

phương  trình  Maxwell  đơn  giҧn  hơn.  Đây  chính  là  ưu  điӇm  cӫa  phương  pháp 

ùng các thӃ điӋn đӝng.  

9

39363<c7'])*Ik !&

NӃu các nguӗn cӫa trưӡng biӃn thiên điӅu hoà theo thӡi gian vӟi tҫn sӕ góc 

Ç thì các phương trình sóng ¶Alambert (2.12), (2.13) và (2.16) viӃt ưӟi ҥng 

biên đӝ phӭc như sau 

m

0

2

m

2

2

m

2

J

t

A

k

A

M

M

M

º

º

»

»

»

 

 

0

m

2

m

2

2

m

2

t

k

º

º

M

M

 

 

Mm

0

2

Mm

2

2

Mm

2

J

t

A

k

A

M

M

M

º

º

»

»

»

 

(2.19) 

0

m

2

m

2

2

m

2

t

k

º

º

M

M

 

 

Trong đó: 

0

0

k

 là sӕ sóng trong môi trưӡng 

(2.19)  là  các  phương  trình  không  thuҫn  nhҩt,  còn  gӑi  là  phương  trình 

Hemholtë 

BiӇu thӭc cӫa 

»

 và 

»

 có ҥng 

background image

c

c

6g

m

m

0

m

1

i

M

M

M

º

ÊÊ

º

º

»

»

»

 

(2.20) 

m

m

m

0

t

1

M

M

M

º

º

ÊÊ

»

»

»

 

 

Giӳa thӃ vector và thӃ vô hưӟng có mӕi quan hӋ sau  

Em

0

0

Em

A

.

1

M

M

Ç

^

»

 

(2.21) 

Mm

0

0

Mm

A

.

1

M

M

Ç

^

»

 

 

Nhұn xét: Theo (2.20) và (2.21) cho thҩy rҵng đӕi vӟi trưӡng điӋn tӯ điӅu 

hoà chӍ cҫn tìm nghiӋm cӫa hai phương trình  Hemholtë đӕi  vӟi các thӃ  vector 

Em

A

M

»

và 

Mm

A

M

»

 

9

363!'()*7@)!HG)*6!&686<56&757v 

9

3632456&757vI)

Đһt 

t

A

E

0

0

E

^

»

»

 

(2.22) 

Trong đó: 

†

»

 gӑi là vector Hertë điӋn 

Thay (2.22) vào (2.6) ta đưӧc 

Œ

Œ

E

0

E

0

t

A

1

H

^

^

»

»

»

 

(2.23) 

Thay (2.22) vào hӋ thӭc chuҭn (2.11) ta đưӧc  

Œ

0

.

t

G

†

»

 

(2.24) 

Suy ra 

º

»

 

(2.25) 

Thay (2.22) và (2.25) vào (2.8) ta đưӧc 

background image

c

c

Œ

2

E

2

0

0

E

E

E

t

.

t

A

E

^

^

»

»

»

»

 

(2.26) 

Nhұn xét: 

E

»

 và 

H

»

 đươc biӇu iӉn qua vector Hertë điӋn 

E

†

»

 

Tìm 

†

»

 ? 

Thay (2.22) vào (2.12) ta đưӧc 

0

2

2

0

0

2

0

0

2

2

0

0

2

J

t

t

t

»

»

»

»

»

º

ÊÊ

†

º

†

º

 

(2.27) 

Hay 

0

2

2

0

0

2

J

1

t

t

»

»

»

º

ÊÊ

†

º

†

 

(2.28) 

Lҩy tích phân 2 vӃ cӫa (2.28) tӯ 0 đӃn t ta đưӧc  

^

t

0

E

0

2

E

2

0

0

E

2

t

J

1

t

»

»

»

 

(2.29) 

Đһt 

^

t

0

E

E

t

J

P

»

»

 

(2.30) 

»

 gӑi là vector phân cӵc cӫa nguӗn đ iӋn 

hương trình (2.29) đưӧc viӃt lҥi 

0

2

2

0

0

2

t

^

»

»

»

 

(2.31) 

Như vұy: vector phân cӵc 

E

P

»

 là nguӗn tҥo ra vector Hertë điӋn 

E

†

»

. Do đó 

†

»

 còn gӑi là thӃ vector phân cӵc điӋn.  

9

3639456&757v^

Tương tӵ cách làm cӫa  vector  Hertë điӋn  hoһc áp өng nguyên lí đӕi  lүn 

cӫa hӋ phương trình Maxwell ta có 

t

A

M

0

0

M

^

»

»

 

(2.32) 

background image

c

c

Trong đó: 

†

»

 gӑi là vector Hertë tӯ 

º

»

 

(2.33) 

Œ

0

t

†

º

»

»

 

(2.34) 

Œ

2

M

2

0

0

M

t

.

H

^

»

»

»

 

(2.35) 

Nhұn xét: 

E

»

 và 

H

»

 đươc biӇu iӉn qua vector Hertë tӯ 

†

»

 

Tìm 

†

»

 ? 

0

2

2

0

0

2

J

1

t

t

»

»

»

º

ÊÊ

†

º

†

 

(2.36) 

Lҩy tích phân 2 vӃ cӫa (2.28) tӯ 0 đӃn t ta đưӧc 

º

†

º

†

t

0

M

0

2

M

2

0

0

M

2

t

J

1

t

»

»

»

 

(2.37) 

Đһt 

^

t

0

M

M

t

J

P

»

»

 

(2.38) 

»

 gӑi là vector tӯ hoá cӫa nguӗn tӯ  

(2.37) đưӧc viӃt lҥi 

0

2

2

0

0

2

t

^

»

»

»

 

(2.39) 

Như vұy: vector tӯ hoá 

M

P

»

 là nguӗn tҥo ra vector Hertë tӯ 

M

†

»

. Do đó 

†

»

 

còn gӑi là thӃ vector tӯ hoá.  

Nhұn  xét: 

E

»

  và 

H

»

  đưӧc  biӇu  iӉn  qua  vector  Hertë  điӋn 

E

»

  hoһc  vector 

Hertë tӯ 

†

»

 đơn giҧn hơn phương pháp ùng các thӃ điӋn đӝng.  

9

3639»7'])*&[I)<7'])*&[^

background image

c

c

6

Trưӡng  hӧp  các  vector  Hertë  điӋn 

†

»

  và  vector  Hertë  tӯ 

†

»

chӍ  có  mӝt 

thành phҫn. Trong hӋ toҥ đӝ Decac các  vector Hertë điӋn 

†

»

 và vector Hertë tӯ 

†

»

 theo phương ë là  

†

»

»

 

(2.40) 

M

M

k

^

»

»

 

(2.41) 

- Trưӡng cӫa nguӗn điӋn (ӭng vӟi vector Hertë điӋn 

E

»

 mӝt thành phҫn) sӁ 

có 

H

»

 theo phương ë bҵng 0 (H

ë

 = 0), còn các thành phҫn khác cӫa 

H

»

 nói chung 

khác 0. Trưӡng điӋn tӯ loҥi này gӑi là trưӡng loҥi điӋn ӑc E hay tӯ ngang TM  

- Trưӡng cӫa nguӗn tӯ (ӭng vӟi vector Hertë tӯ 

M

»

 mӝt thành phҫn) sӁ có 

»

 theo phương ë bҵng 0 (

ë

 = 0), còn các thành phҫn khác cӫa 

»

nói chung khác 

0. Trưӡng điӋn tӯ loҥi này gӑi là trưӡng loҥi tӯ ӑc H hay điӋn ngang T  

Như  vұy: trong  trưӡng  hӧp tәng quát  và điӅu  kiӋn biên nhҩt đӏnh,  trưӡng 

điӋn tӯ có thӇ xem như tәng hӧp cӫa 2 loҥi trưӡng: loҥi điӋn và loҥi tӯ  

9

33»@#)*!#6b">!'()*7@)!HG)*

Nhұn xét: áp өng nguyên lí đӕi lүn, viӋc tìm nghiӋm cӫa các phương trình 

¶  Alambert  chӍ  cҫn  xác  đӏnh 

E

»

  hoһc 

H

»

.  Do  đó  có  thӇ  sӱ  өng  mӝt  hàm  vô 

hưӟng  đӇ  đҥi  iӋn  cho  

E

  và  

M

  hoһc  bҩt  cӭ  thành  phҫn  nào  trong  hӋ  toҥ  đӝ 

Decac cӫa 

E

†

»

†

»

»

 và 

»

, phương trình ¶ lambert đưӧc viӃt lҥi  

g

t

2

2

0

0

2

^

 

(2.42) 

g - hàm nguӗn cӫa trưӡng phân bӕ trong thӇ tích V  

NghiӋm  cӫa  (2.42)  bҵng  tәng  nghiӋm  cӫa  phương  trình  sóng  thuҫn  nhҩt 

không vӃ phҧi và nghiӋm riêng cӫa phương trì nh sóng thuҫn nhҩt có vӃ phҧi, tӭc 

là tìm nghiӋm cӫa phương trình sau  

0

t

2

2

0

0

2

^

 

(2.43) 

background image

c

c

(

Đӕi  vӟi trưӡng hӧp nguӗn điӇm đһt ӣ  gӕc toҥ đӝ.  Vì nguӗn điӇm có  tính 

đӕi xӭng cҫu nên hàm  chӍ phө thuӝc r và t. Trong hӋ toҥ đӝ cҫu ta có  

Œ

G

r

r

r

r

1

r

r

2

r

2

2

2

2

2

 

(2.44) 

Đһt  = r ta có 

0

t

r

2

2

0

0

2

2

º

 

(2.45) 

NghiӋm cӫa phương trình vi phân (2.45) là  

Ê

G

G

Ê

º

v

r

t

v

r

t

2

1

 

(2.46) 

Suy ra 

r

v

r

t

r

v

r

t

2

1

Ê

G

G

Ê

º

 

(2.47) 

Trong đó: 

0

0

1

v

 là vұn tӕc truyӅn sóng trong môi trưӡng; 

1

 và 

2

 là 

các hàm tuǤ ý 

r

v

r

t

1

Ê

º

 mô tҧ sóng cҫu phân kì truyӅn tӯ nguӗn  Î vô cùng 

r

v

r

t

2

Ê

G

 mô tҧ sóng cҫu hӝi tө truyӅn tӯ vô cùng  Î nguӗn  

E;83AHN$ 

0

E

ik

t

E

r

lim

r

^

ÊÊ

Î

»

»

 

0

ik

t

r

lim

r

ÊÊ

G

»

»

 

(2.48) 

Trong đó: 

0

0

k

 là sӕ sóng 

background image

c

c

(

Nhұn xét: vì là nguӗn điӇm đһt tҥi gӕc toҥ đӝ và không gian là vô hҥn nên 

theo điӅu kiӋn bӭc xҥ tҥi vô cùng ta chӑn nghiӋm cӫa phương trình sóng (2.43) 

cho nguӗn điӇm là hàm 

1

 và loҥi bӓ hàm 

2

 

Vұy 

r

v

r

t

1

Ê

º

 

(2.49) 

NӃu r Î 0 (tҥi gӕc toҥ đӝ) thì nghiӋm (2.49) không thoҧ mãn phương trình 

sóng thuҫn nhҩt mà phҧi thoҧ mãn phương trình sóng ¶ Alambert vì thӃ ta phҧi 

chӑn  ҥng  cӫa 

1

  sao  cho    là  nghiӋm  cӫa  phương  trình  sóng  ¶  Alambert  và 

phҧi thoҧ mãn trưӡng ӣ trҥng thái ӯng.  

Ӣ trҥng thái ӯng, phương trình sóng ¶ Alambert đưӧc viӃt lҥi  

g

2

º

 

(2.50) 

gӑi là phương trình sóng Poisson và có nghiӋm là  

V

V

r

g

4

1

 

(2.51) 

Lưu ý : 

r  là  khoҧng  cách  tӯ  vӏ  trí  quan  sát  trưӡng  đӃn  yӃu  tӕ  vi  phân  gV.  Theo 

(2.49) và (2.51) ta chӑn ҥng hàm cӫa 

1

 như sau 

Ê

º

Ê

º

v

r

t

g

4

1

v

r

t

1

 

(2.52) 

Như vұy, nghiӋm cӫa phương trình sóng ¶ Alambert là  

Œ

Ê

º

V

V

r

v

r

t

,

r

g

4

1

t

,

r

 

(2.53) 

Nhұn xét: trưӡng ӣ thӡi điӇm t tҥi vӏ trí quan sát bҵng giá trӏ cӫa nguӗn ӣ 

thӡi điӇm t¶ sӟm hơn t mӝt khoҧng thӡi gian là  

v

r

t

 

(2.54) 

background image

c

c

(9

Như vұy, trưӡng tҥi vӏ trí quan sát chұm pha so vӟi nguӗn mӝt khoҧng thӡi 

gian t¶ nên (2.53) gӑi là thӃ chұm cӫa trưӡng điӋn tӯ.  

Tương tӵ như nghiӋm (2.53) ta có 

Œ

Ê

º

»

x

0

dx

r

v

r

t

,

r

J

4

t

,

r

»

»

 

(2.55) 

 

Œ

Ê

^

V

M

0

M

V

r

v

r

t

,

r

J

4

t

,

r

A

»

»

 

(2.56) 

Đӕi vӟi trưӡng điӅu hoà ta có 

ikr

t

i

ikr

m

v

r

t

i

m

e

g

e

e

g

e

g

v

r

t

g

M

Ç

M

Ê

Ç

M

M

^

^

^

Ê

 

(2.57) 

 

Œ

ikr

v

r

t

i

m

e

t

e

v

r

t

M

Ê

Ç

M

M

^

^

Ê

»

»

»

 

(2.58) 

 

Œ

ikr

v

r

t

i

m

e

t

e

v

r

t

º

M

Ê

º

M

M

Ê

º

»

»

»

 

(2.59) 

Các thӃ chұm 

 ,

 ,

M

M

M

»

»

 đưӧc tính là 

Œ

Œ

º

M

M

»

x

ikr

dx

r

e

t

,

r

g

4

1

t

,

r

 

(2.60) 

 

Œ

Œ

º

M

M

»

x

ikr

0

dx

r

e

t

,

r

J

4

t

,

r

»

»

 

(2.61) 

 

background image

c

c

(6

Œ

Œ

M

M

^

V

ikr

M

0

M

V

r

e

t

,

r

J

4

t

,

r

A

»

»

 

(2.62) 

9

33»7'])*I)^6b"'w)*6K6I)

Lưӥng  cӵc  điӋn  là  yӃu  tӕ  bӭc  xҥ  sóng  điӋn  tӯ,  là  thành  phҫn  cơ  bҧn  cӫa 

anten.  

» .#!"0  mӝt đoҥn ây үn ngҳn mҧnh bên trong có òng 

điӋn biӃn đәi o nguӗn cung cҩp bên ngoài  

ĐӇ đơn giҧn ta có giҧ thiӃt như sau  

- đһt trong điӋn môi lí tưӣng: w = 0;  ,  = const 

 << ,  là chiӅu ài cӫa  lưӥng cӵc điӋn và   là bưӟc sóng  cӫa trưӡng 

điӋn tӯ o nó phát ra 

- Dòng điӋn cung cҩp cho lưӥng cӵc điӋn biӃn thiên điӅu hoà vӟi tҫn sӕ góc 

Ç 

- r >> , r là khoҧng cách r tӯ vӏ trí quan sát trưӡng điӋn tӯ đӃn  lưӥng cӵc 

điӋn 

O&%@0 

9

3323»7'])*I)^6b"= 'w)*6K6I)

Chӑn hӋ toҥ đӝ cҫu có  gӕc  O nҵm tҥi  trӑng  tâm cӫa  lưӥng cӵc điӋn, trөc 

lưӥng  cӵc  điӋn  hưӟng  theo  Oë  và  òng  điӋn  cung  cҩp  cho  lưӥng  cӵc  điӋn  có 

ҥng 

t

i

m

t

i

m

že

J

k

e

I

k

I

M

M

M

»

»

»

»

 

(2.63) 

Trong đó: S là tiӃt iӋn cӫa lưӥng cӵc điӋn 

Vì òng điӋn cung cҩp hưӟng theo trөc Oë và tӗn tҥi  trong thӇ tích V = Sl 

nên tҥi vӏ trí quan sát trưӡng M chӍ có mӝt thành phҫn hưӟng theo trөc Oë. ThӃ 

chұm cӫa lưӥng cӵc điӋn là 

ikr

m

0

l

ikr

m

0

V

ikr

m

0

Em

Em

e

r

4

l

I

k

l

r

e

I

4

k

V

r

e

J

4

k

A

k

A

M

M

M

M

M

^

^

^

^

»

»

»

»

»

 

(2.64) 

background image

c

c

((

Lưu ý: Sӣ ĩ tính đưӧc tích phân (2.64) là o giҧ thiӃt biên đӝ và pha cӫa 

òng  điӋn  cung  cҩp  là  không  đәi  trên  toàn  lưӥng  cӵc  điӋn  và  o  r  >>    nên 

khoҧng cách tӯ bҩt cӭ điӇm nào trên  lưӥng cӵc điӋn đӃn vӏ trí xác đӏnh trưӡng 

đӅu bҵng r. 

Trong hӋ toҥ đӝ cҫu ta có công thӭc  

º

sin

cos

r

k

0

0

»

»

»

 

(2.65) 

0

r

»

 và 

0

»

 là các vector đơn vӏ trong hӋ toҥ đӝ cҫu  

Khi đó (2.64) đưӧc viӃt lҥi 

Œ

º

»

º

M

M

sin

cos

r

r

4

le

I

0

0

ikr

m

0

m

»

»

»

 

(2.66) 

Cưӡng đӝ tӯ trưӡng cӫa lưӥng cӵc điӋn là 

Œ

ÊÊ

º

»

ÊÊ

º

M

M

M

sin

cos

r

r

e

4

l

I

1

0

0

ikr

m

m

0

m

»

»

»

»

 

(2.67) 

Suy ra 

r

e

sin

ik

r

1

4

l

I

ikr

m

0

m

º

M

M

Ê

G

»

»

»

 

(2.68) 

0

»

 là vector đơn vӏ trong hӋ toҥ đӝ cҫu 

Tӯ hӋ phương trình Maxwell không nguӗn điӋn tích ta có   

m

0

m

E

i

H

M

M

Ç

^

»

»

 

(2.69) 

Khi đó cưӡng đӝ điӋn trưӡng cӫa  lưӥng cӵc điӋn đưӧc tính là 

Ê

Ê

Ê

Ç

^

ÊÊ

Ç

^

M

M

M

sin

r

ik

k

r

1

cos

r

ik

r

1

r

2

.

.

r

e

i

4

l

I

H

i

1

E

2

2

0

2

0

ikr

0

m

m

0

m

»

»

»

»

 

(2.70) 

background image

c

c

(?

Nhұn  xét:  Các  biӇu  thӭc  tính 

M

E

»

  và 

M

H

»

  trong  (2.68)  và  (2.70)  cӫa  bӭc  xҥ 

lưӥng cӵc điӋn đӅu có thӯa sӕ 

r

e

ikr

 và biên đӝ tӍ lӋ nghӏch  vӟi r, có  mһt đҷng 

pha là mһt cҫu bán kính r.  

Như vұy trưӡng bӭc xҥ  lưӥng cӵc điӋn có tính chҩt cӫa sóng cҫu. Vұn tӕc 

ӏch chuyӇn cӫa mһt đҷng pha gӑi là vұn tӕc pha v

ph

  

Ta có phương trình cӫa mһt đҷng pha là  

 = Çt ± kr = const 

 = Çt ± kr = 0 

(2.72) 

Và  

k

t

r

v

ph

Ç

 

(2.73) 

NӃu nhân các biӇu thӭc cӫa (2.68) và (2.70)  vӟi e

iÇt

 và lҩy phҫn thӵc cӫa 

M

E

»

 

và 

M

H

»

 ta có giá trӏ tӭc thӡi cӫa chúng là  

Œ

Œ

Œ

Œ

Œ

Œ

0

kr

t

cos

kr

1

kr

t

sin

1

r

k

1

sin

r

4

lk

I

kr

t

cos

kr

1

kr

t

sin

r

k

1

cos

r

2

lk

I

kr

t

sin

kr

t

cos

kr

1

sin

r

4

lk

I

r

2

2

0

2

m

2

2

0

2

m

r

m

Ê

º

º

º

Ê

º

»

Ê

º

º

º

»

Ê

º

º

º

»

 

(2.74) 

9

3393»7'])*x<L)**D)

Khi r <<  nhưng vүn đҧm bҧo giҧ thiӃt r >>   thì gӑi là trưӡng ӣ vùng gҫn 

Do r <<  nên kr = 

r

2

»

 << 1 và trong (2.74) nӃu bӓ qua các  vô cùng bé 

bұc cao so vӟi 

kr

1

 và đӝ lӋch pha kr ta có  

background image

c

c

(g

t

sin

sin

r

4

l

I

E

t

sin

cos

r

2

l

I

E

t

cos

sin

r

4

l

I

H

3

0

m

3

0

m

r

2

m

Ç

Ç

^

Ç

Ç

^

Ç

^

 

(2.75) 

Nhұn  xét:  H

  lӋch  pha  so  vӟi  E

r

  và  E

  mӝt  góc 

2

  nên  vector  Poynting 

trung bình 

tb

(

»

= re

M

(

»

 = 0, có nghĩa là năng lưӧng trưӡng điӋn tӯ cӫa  lưӥng cӵc 

điӋn ӣ vùng gҫn chӫ yӃu là cӫa ao đӝng xung quanh nguӗn, không mang tính 

chҩt sóng, gӑi là N?A . Hình 2.1 trình bày cҩu trúc đưӡng sӭc cӫa 

E

»

 và 

»

 

 

9

3363»7'])*x<L)*e"

Khi r >>  thì thì gӑi là trưӡng ӣ vùng xa 

Do r >>  nên kr = 

r

2

»

 >> 1 và trong (2.74) nӃu bӓ qua các  vô cùng bé 

bұc cao so vӟi 

kr

1

 ta có 

Œ

Œ

Œ

Œ

kr

t

sin

sin

r

2

l

I

kr

t

sin

sin

r

4

lk

I

kr

t

sin

sin

r

2

l

I

kr

t

sin

sin

r

4

lk

I

0

0

m

0

2

m

m

m

º

º

º

»

º

º

º

»

 

(2.76) 

Nhұn xét: 

»

»

H

»

 

»

»

»

 

background image

c

c

-  Trưӡng  ӣ  vùng  xa  cӫa  lưӥng  cӵc  điӋn  chӍ  gӗm  2  thành  phҫn  H

  và  E

 

đӗng pha, vuông  góc vӟi nhau  và  vuông  góc vӟi phương truyӅn  sóng r,  vector 

Poynting phӭc chӍ có phҫn thӵc 

tb

(

»

= re

M

(

»

   0, năng lưӧng trưӡng điӋn tӯ bӭc 

xҥ vào trong không gian. Vì vұy vùng xa gӑi là vùng bӭc xҥ  

- Biên đӝ cӫa H

 và E

 tӍ lӋ vӟi Ç, tӍ lӋ nghӏch vӟi  . NӃu có cùng giá trӏ 

òng điӋn I

m

, ӣ cùng khoҧng cách và tҫn sӕ càng cao thì H

 và E

 càng lӟn 

- Biên đӝ cӫa H

 và E

 tӍ lӋ vӟi sin nên trưӡng bӭc xҥ cӫa lưӥng cӵc điӋn 

có  tính  đӏnh  hưӟng  trong  không  gian.  Chúng  đҥt  cӵc  đҥi  tҥi  mһt  phҷng 

2

»

  và 

bҵng 0 theo phương cӫa  lưӥng cӵc điӋn  = 0. 

-  Trưӡng  bӭc  xҥ  có  tính  đӏnh  hưӟng,  thưӡng  đưӧc  mô  tҧ  bҵng  giҧn  đӗ 

hưӟng.  Giҧn  đӗ  hưӟng  cӫa  lưӥng  cӵc  điӋn,  kí  hiӋu  (,  ),  là  hàm  đưӧc  xác 

đӏnh bӣi biӇu thӭc: 

Œ

sin

E

E

,

max

 

(2.77) 

 

 

9

333F)*H C:?6e[y7x:?6e[

Công suҩt bӭc xҥ cӫa lưӥng cӵc điӋn đưӧc tính theo công thӭc 

ž

d

ž

tb

bx

»

»

(

 

(2.78) 

 

 

 =

 0

0

 

 = 90

0

 

E

 =

 0

 

E = E

max

 

Mһt phҷng kinh tuyӃn 

 

Mһt phҷng vĩ tuyӃn 

background image

c

c

 

Trong đó 

Ç

^

2

0

3

2

3

2

2
m

tb

sin

r

32

k

l

I

r

»

»

 

(2.79) 

Vi phân mһt cҫu 

S = r

2

sin 

 

Suy ra 

bx

2
m

0

0

2

2

2
m

0

3

2

0

0

3

2

3

2

2
m

bx

R

2

I

12

k

l

I

sin

r

32

k

l

I

P

^

^

Ç

^

 

(2.80) 

Trong đó 

2

0

0

0

0

2

bx

1

3

2

6

lk

R

Ê

^

^

 

(2.81) 

R

bx 

- trӣ bӭc xҥ cӫa lưӥng cӵc điӋn 

Đһt  

0

0

c

ë

^

                 [] 

(2.82) 

ë

- trӣ sóng cӫa môi trưӡng 

Trong chân không hoһc không khí, ta có   =  = 1, o đó 

^

^

^

 

377

120

ë

0

0

0

c

 

 

 

 

H

»

 

»

 

S

»

 

background image

c

c

(

Ê

Ê

»

2

2

2

0

bx

1

790

1

80

Ò

 

 

W

1

I

395

2

2
m

0

bx

Ê

 

 

9

3g3»7'])*I)^6b"'w)*6K6^

Lưӥng cӵc tӯ là yӃu tӕ bӭc xҥ sóng điӋn tӯ, là thành phҫn cơ bҧn cӫa anten  

» .#!"0  mӝt đoҥn ây үn ngҳn mҧnh bên trong có òng tӯ 

biӃn đәi o nguӗn cung cҩp bên ngoài. Cách làm tương tӵ như đӕi vӟi  lưӥng cӵc 

điӋn hoһc áp өng nguyên lí đӕi lүn và trong các công thӭc (2.68) và (2.70) thay 

H

»

 bҵng  E

»

, thay  E

»

 bҵng  H

»

, thay  bҵng -   và thay 

m

I

M

 bҵng 

m

I

M

º

 

r

e

sin

ik

r

1

4

l

I

ikr

m

0

m

º

M

M

Ê

G

»

º

»

»

 

(2.83) 

Ê

Ê

G

º

G

Ê

G

»

º

M

M

sin

r

ik

k

r

1

cos

r

ik

r

1

r

2

r

e

i

4

l

I

2

2

0

2

0

ikr

0

m

m

»

»

»

 

(2.84) 

 

 

Theo  (2.83)  và  (2.84)  cho  thҩy  trưӡng  bӭc  xҥ  cӫa  lưӥng  cӵc  tӯ  cũng  là 

sóng cҫu,  

»

 , 

»

 ~ r, Ç   

E

»

 ,  H

»

 có tính đӏnh hưӟng trong không gian  

E

»
E

»

E

»

 

E

»
E

»

H

»

 

background image

c

c

?

Vai  trò  cӫa  điӋn  trưӡng  và  tӯ  trưӡng  lưӥng  cӵc  tӯ  so  vӟi  cӫa  lưӥng  cӵc 

điӋn thay thӃ cho nhau. Vì vұy cҩu trúc đưӡng sӭc cӫa chúng là giӕng nhau vӟi 

E

»

 và  H

»

 đәi chӛ cho nhau 

9

3g32»7'])*I)^6b"<q)*;A= 

Nhұn xét: trong thӵc tӃ, ngưӡi ta có thӇ tҥo ra trưӡng điӋn tӯ xung quanh 1 

vòng ây nhӓ mҧnh có òng điӋn biӃn đәi I

m

 chҥy qua tương tӵ như  lưӥng cӵc 

tӯ. Vòng ây үn này gӑi là  .D,.  

Giҧ sӱ: 

- mһt phҷng vòng ây nҵm trùng vӟi mһt phҷng vĩ tuyӃn cӫa hӋ toҥ đӝ cҫu   

- kích thưӟc vòng ây rҩt nhӓ so vӟi bưӟc sóng cӫa trưӡng điӋn tӯ o nó 

phát ra 

- òng điӋn biӃn đәi điӅu hoà theo thӡi gian vӟi tҫn sӕ góc  Ç: 

t

i

m

e

I

I

Ç

M

M

 vӟi 

biên đӝ và pha ӑc theo đưӡng ây có giá trӏ như nhau  

Theo (2.61) thӃ chұm tҥi điӇm Q thuӝc trưӡng điӋn tӯ o vòng ây phát ra  

M

M

V

ikr

m

0

Em

V

e

r

J

4

A

»

»

 

(2.85) 

Trong đó: r¶ là khoҧng cách tӯ điӇm Q đӃn yӃu tӕ vi phân 

l

d

»

 

Ta có:  

l

žd

dx

»

l

d

I

l

žd

J

dx

J

m

m

m

»

»

»

»

M

 

(2.86) 

Suy ra 

»

º

M

M

l

ikr

m

0

m

l

d

r

e

4

I

»

»

 

(2.87) 

Vì òng điӋn chҥy trong ây үn chӍ theo phương vĩ tuyӃn   nên thӃ chұm 

m

M

»

 cӫa nó cũng chӍ có 1 thành phҫn hưӟng theo phương  vĩ tuyӃn 

Thí ө: 

background image

c

c

?

Xét 2 yӃu tӕ vi phân 

l

»

cӫa vòng ây đһt đӕi xӭng vӟi nhau qua mһt phҷng 

P đi qua điӇm tính trưӡng Q và vuông góc vӟi mһt phҷng vòng ây (mһt phҷng 

P gӑi là mһt phҷng kinh tuyӃn). Mӛi mӝt yӃu tӕ vi phân 

l

»

 lҥi phân tích thành 2 

yӃu tӕ vi phân: 

l

 

»

// (P) và  

l

 

»

ñ (P).  

Nhұn xét:  

- thӃ  vector o các yӃu tӕ  vi phân 

l

 

»

 tҥo ra  tҥi  Q có cùng  giá trӏ nhưng 

hưӟng ngưӧc nhau nên bӏ triӋt tiêu  

- thӃ vector o các yӃu tӕ vi phân 

l

 

»

 tҥo ra tҥi Q có cùng giá trӏ và cùng 

hưӟng vӟi nhau nên tăng gҩp đôi.  

 

Do đó tích phân trong (2.87) chӍ cҫn lҩy theo yӃu tӕ vi phân 

l

 

»

. Hơn nӳa 

o tính đӕi xӭng cӫa 

l

 

»

 đӕi vӟi mһt phҷng P nên tích phân trên chӍ cҫn lҩy theo 

nӱa vòng ây và nhân đôi  

Ta có: 

l¶ = l cos = Rcos  

(2.88) 

Trong đó: R là bán kính cӫa vòng ây  

Suy ra: 

»

º

M

M

x

ikr

m

0

0

m

r

cos

e

2

R

I

»

»

 

(2.89) 

 

 

r¶ 

a¶ 

a¶ 

 

 

l¶¶ 

l¶ 

l¶ 

l¶¶ 

background image

c

c

?9

Trong  đó: 

0

»

  là  vector  đơn  vӏ  hưӟng  theo  phương  vĩ  tuyӃn,  theo  hình  vӁ 

trên ta có các hӋ thӭc sau  

2

2

2

ab

aQ

r

^

^

cos

ROa

2

R

Oa

ab

2

2

2

 

(2.90) 

Hay 

^

^

cos

sin

Rr

2

R

r

cos

ROa

2

R

Oa

aQ

r

2

2

2

2

2

2

 

(2.91) 

Trong đó: r là khoҧng cách tӯ O đӃn Q  

Theo giҧ thiӃt r¶ >> R nên cho R

2

 = 0 và tӯ (2.91) ta có 

^

^

cos

sin

R

r

cos

sin

r

R

2

1

r

cos

sin

Rr

2

r

r

2

 

 

Suy ra 

^

Ê

^

^

cos

sin

r

R

r

1

cos

sin

r

R

1

r

1

cos

sin

r

R

1

1

r

1

cos

sin

R

r

1

r

1

2

 

 

Và 

Œ

Œ

Œ

Œ

^

^

^

cos

sin

kR

sin

i

cos

sin

kR

cos

e

e

e

e

e

ikr

cos

sin

ikR

ikr

cos

sin

R

r

ik

r

ik

 

 

Khi  >> R thì kR << 1, o đó có thӇ xem 

Œ

1

cos

sin

kR

cos

 

 

Œ

cos

sin

kR

cos

sin

kR

sin

 

 

Suy ra 

Œ

cos

sin

ikR

1

e

e

ikr

r

ik

 

 

Thay vào tích phân trong (2.89) ta có 

Ê

^

ik

r

1

sin

r

e

2

cos

r

e

ikr

V

ikr

 

(2.92) 

Và 

background image

c

c

?6

2

ikr

m

0

0

m

Ò

ik

r

1

sin

r

4

e

I

Ê

G

º

M

M

»

»

 

(2.93) 

Ê

Ê

G

º

G

Ê

G

º

M

M

sin

r

ik

k

r

1

cos

r

ik

r

1

r

2

r

e

4

Ò

I

2

2

0

2

0

ikr

2

m

m

»

»

»

 

(2.94) 

Ê

G

ÊÊ

º

M

M

M

ik

r

1

sin

r

i

4

le

k

Ò

I

i

1

0

ikr

2

2

m

0

m

0

m

»

»

»

 

(2.95) 

DӉ  thҩy  rҵng  trưӡng  bӭc  xҥ  cӫa  vòng  ây  үn  có  tính  chҩt  tương  tӵ  như 

trưӡng bӭc xҥ cӫa  lưӥng cӵc tӯ và sӁ hoàn toàn giӕng nhau nӃu thoҧ mãn điӅu 

kiӋn sau 

2

m

0

m

Ò

I

i

l

I

»

M

M

 

(2.96) 

Đһt 

M

M

M

i

l

I

l

q

P

Mm

Mm

M

»

»

»

 

(2.97) 

M

P

M

»

  gӑi là moment lưӥng cӵc tӯ 

Đһt  

2

m

0

0

m

0

0

Mv

R

I

S

S

I

S

P

^

^

M

M

M

»

»

»

 

(2.98) 

Mv

P

M

»

  gӑi là moment tӯ cӫa vòng ây үn có òng điӋn 

m

I

M

 và iӋn tích S 

Khi  đó  trưӡng  bӭc  xҥ  cӫa  lưӥng  cӵc  tӯ  và  vòng  ây  үn  là  tương  đương 

nhau 

Mv

M

P

P

M

M

^

»

»

 

(2.99) 

Tӯ  các  biӇu  thӭc  (2.94)  và  (2.95)  ta  tính  đưӧc  thành  phҫn  trưӡng  bӭc  xҥ 

cӫa vòng ây ӣ vùng xa là 

background image

c

c

?(

Œ

Œ

kr

t

cos

sin

r

4

k

R

I

E

kr

t

cos

sin

r

4

k

R

I

H

0

0

2

2

m

2

2

m

Ç

^

^

Ç

^

 

(2.100) 

Công suҩt bӭc xҥ và trӣ bӭc xҥ cӫa vòng ây đưӧc tính là  

bxv

2
m

bxv

R

2

I

P

^

 

(2.101) 

c

2

3

bx

ë

ž

3

8

R

Ê

»

^

 

(2.102) 

9

3h3»7'])*I)^6b"= ;)B6!#\ 

Xét trưӡng bӭc xҥ cӫa yӃu tӕ vi phân iӋn tích mà trên đó có òng điӋn và 

tӯ mһt chҧy vuông góc vӟi nhau.   

Giҧ sӱ yӃu tӕ vi phân iӋn tích nҵm trong mһt phҷng xOy có ҥng hình chӳ 

nhұt kích thưӟc a, b 

Dòng điӋn mһt hưӟng theo trөc x: I

ESx

 bthiên điӅu hoà theo thӡi gian  

Dòng tӯ mһt hưӟng theo trөc y: I

MSy

 bthiên điӅu hoà theo thӡi gian  

S <<  nên biên đӝ và pha cӫa òng điӋn và tӯ mһt là giӕng nhau trên toàn 

bӝ yӃu tӕ vi phân iӋn tích S, còn gӑi là nguyên tӕ Huyghens  

 

Áp өng các nghiӋm thӃ chұm cho trưӡng bӭc xҥ cӫa yӃu tӕ vi phân iӋn 

tích vӟi òng điӋn mһt I

ESx

 và òng tӯ mһt I

MSy

 ta có 

I

ESx

 

I

MSy

 

O

 

a

 

b

 

x

 

ë

 

y

 

background image

c

c

??

º

M

M

»

ž

ikr

žxm

0

xm

r

e

I

4

 

(2.103) 

º

M

M

»

ž

ikr

Mžym

0

Mym

r

e

I

4

 

(2.104) 

Vì dòng điӋn  mһt  I

žx

 hưӟng theo trөc x nên 

xm

M

cũng chӍ có thành phҫn 

này, tương tӵ dòng tӯ  mһt  I

Mžy

 hưӟng  theo trөc y nên 

Mym

M

 cũng chӍ có thành 

phҫn này 

Theo  giҧ  thiӃt, biên  đӝ  và pha cӫa dòng điӋn  và tӯ  mһt là  không đәi trên 

toàn yӃu tӕ vi phân diӋn tích, khoҧng cách tӯ điӇm quan sát trưӡng đӃn yӃu tӕ 

diӋn tích lӟn hơn rҩt nhiӅu so vӟi kích thưӟc cӫa yӃu tӕ diӋn tích, do đó có thӇ 

đưa các biӇu thӭc trong dҩu tích phân cӫa (2.103) và (2.104) ra ngoài  

r

4

e

I

ž

ikr

žxm

0

xm

»

º

M

M

 

(2.105) 

r

4

e

I

ž

ikr

Mžym

0

Mym

»

º

M

M

 

(2.106) 

Trong đó:  

r là khoҧng cách tӯ điӇm quan  sát trưӡng đӃn gӕc toҥ đӝ 

ž = ab là diӋn tích cӫa yӃu tӕ mһt  

Các thành phҫn cӫa thӃ vector trong hӋ toҥ đӝ cҫu và hӋ toҥ đӝ Decac liên 

hӋ vӟi nhau như sau 

cos

sin

sin

cos

sin

ë

y

x

r

 

 

sin

sin

cos

cos

cos

ë

y

x

 

(2.107) 

º

cos

sin

y

x

 

 

Do chӍ có 

xm

M

 và 

Mym

M

 khác 0, ta có 

M

M

cos

sin

xm

rm

 

 

background image

c

c

?g

M

M

cos

cos

xm

m

 

(2.108) 

M

M

sin

xm

m

 

 

 

M

M

sin

sin

ym

rm

 

 

M

M

sin

cos

ym

m

 

(2.109) 

M

M

cos

ym

m

 

 

Áp  өng  các  công  thӭc  (2.6 )  và  công  thӭc  1  cӫa  (2.15)  cho  (2.108)  và 

(2.109), ta đưӧc 

ÊÊ

M

M

m

0

1

»

»

 

 

ÊÊ

º

M

M

m

0

1

»

»

 

 

j?/+%03A- ,&8:N 

Khi  tính  trưӡng  ta  chӍ  quan  tâm  đӃn  sӕ  hҥng  suy  giҧm 

r

1

,  bӓ  qua  các  sӕ 

hҥng bұc cao hơn  

n

r

1

Ê

 . Do đó khi tính rot trong hӋ toҥ đӝ cҫu cӫa (2.108) và 

(2.109) ta chӍ giӳ lҥi các thành phҫn vӟi đҥo hàm 

r

A

m

0

M

»

 và 

r

A

m

0

M

»

 đưӧc giӳ 

lҥi, còn các sӕ hҥng bұc cao hơn đưӧc bӓ qua v à ta có 

ikr

žxm

m

e

r

4

cos

cos

I

ikž

º

M

M

»

 

 

ikr

žxm

m

e

r

4

sin

I

ikž

º

M

M

»

º

 

(2.110) 

ikr

Mžym

m

M

e

r

4

sin

cos

I

ikž

º

M

M

»

 

 

background image

c

c

ikr

žym

m

e

r

4

cos

I

ikž

º

M

M

»

º

 

 

žӱ өng  các phương trình axwell thӭ nhҩt và thӭ hai  

ÊÊ

º

M

M

m

0

m

i

1

»

»

 

 

ÊÊ

º

M

M

m

0

m

i

1

»

»

 

 

cho các biӇu thӭc (2.110) ta có  

ikr

ESxm

0

0

m

E

e

r

4

sin

I

S

ik

E

M

M

^

 

 

ikr

ESxm

0

0

m

M

e

r

4

cos

cos

I

S

ik

E

M

M

^

 

(2.111) 

ikr

0

0

MSym

m

M

e

r

4

cos

I

ikS

M

M

^

 

 

ikr

0

0

MSym

m

M

e

r

4

sin

cos

I

ikS

M

M

^

 

 

Lҩy tәng các biӇu thӭc cӫa (2.110) và (2.111) theo các thành phҫn cӫa E

 

và E

 ta đưӧc 

Œ

¸

^

^

M

M

M

M

cos

1

e

r

4

sin

I

ikS

E

E

E

ikr

ESxm

0

0

m

M

m

E

m

 

 

 

(2.112) 

Trong đó: 

0

0

ESxm

MSym

I

I

^

¸

 

Tương tӵ, theo các thành phҫn cӫa 

 và 

 ta đưӧc 

Ê

¸

^

^

M

M

M

M

cos

1

1

e

r

4

cos

I

ikS

ikr

0

0

MSym

m

M

m

E

m

 

 

background image

c

c

Œ

G

»

º

G

º

M

M

M

M

cos

1

e

r

4

sin

I

ikž

ikr

žxm

m

m

m

 

(2.113) 

Nhұn xét:  

- Các công thӭc (2.112) và (2.113) cho thҩy rҵng trưӡng bӭc xҥ ӣ vùng xa 

cӫa  yӃu  tӕ  vi  phân  iӋn  tích  trong  mһt  phҷng  kinh   tuyӃn  có  đһc  trưng  hưӟng 

ҥng đưӡng cong carioi  

- Trưӡng bӭc xҥ cӫa nguyên tӕ uyghens cũng tương tӵ như trưӡng bӭc xҥ 

cӫa lưӥng cӵc điӋn và lưӥng cӵc tӯ đһt vuông góc và cùng chung điӇm giӳa  

 

 

 

 

 

 

 

 

mһt 
phҷng 

C(1+cos) 

ë

 

background image

c

c

?

!'()*6

z»{

M Sóng phҷng: mһt đӗng pha là mһt phҷng  

M Sóng trө: mһt đӗng pha là mһt trө  

M Sóng cҫu: mһt đӗng pha là mһt cҫu  

M Trong thӵc tӃ, sóng điӋn tӯ đưӧc tҥo ra tӯ các nguӗn nhân tҥo đӅu là sóng 

trө và sóng cҫu. Sóng phҷng chӍ là mүu lí tưӣng cӫa sóng điӋn tӯ.  

M Mөc tiêu:  khҧo sát các tính chҩt cӫa sóng  điӋn tӯ phҷng lan truyӅn trong 

môi trưӡng đӗng nhҩt đҷng hưӟng  và không đҷng hưӟng, sӵ phҧn xҥ và 

khúc xҥ tҥi các mһt phân cách, sӵ phân cӵc và các hiӋu ӭng khác. Nguӗn 

sóng điӋn tӯ là điӅu hoà vӟi Ç và rҩt xa vӟi điӇm khҧo sát. 

6

323*!#>!'()*7@)!HG)*I<cHG)*>!|)* 

6

32323G)*>!|)*Ii)*)!C»}7")H<57H55567&#"*)56f"<5~ 

- NӃu trong  mһt đӗng pha cӫa sóng điӋn tӯ có biên đӝ cӫa 

»

 và 

»

 bҵng 

nhau tương ӭng tҥi mӑi điӇm thì sóng phҷng đưӧc gӑi là đӗng nhҩt  

-  Phương  trình  Maxwell  cӫa  sóng  phҷng  điӅu  hoà  trong  môi  trưӡng  đӗng 

nhҩt và đҷng hưӟng vӟi các biên đӝ phӭc cӫa 

E

»

 và 

»

 trong hӋ toҥ đӝ Decac có 

ҥng 

xm

P

ym

ë

m

E

i

ë

y

M

M

M

º

 

(1) 

ym

ë

m

xm

i

x

ë

M

M

M

º

 

(2) 

ë

m

xm

ym

i

y

x

M

M

M

º

 

(3) 

xm

0

ym

ë

m

i

ë

y

M

M

M

º

º

 

(4) 

background image

c

c

g

ym

0

ë

m

xm

i

x

ë

M

M

M

º

º

 

(5) 

ë

m

0

xm

ym

i

y

x

M

M

M

º

º

 

(6) 

 

Trong đó: 

M Oë  phương truyӅn sóng 

M mһt phҷng đӗng pha và đӗng biên cӫ a sóng phҷng chính là mһt phҷng P // 

mһt phҷng xOy và có phương trình ë = l  

ÊÊ

º

0

0

i

1

 

E

»

 và 

H

»

 có giá trӏ như nhau trên toàn mһt phҷng P và   x, y; chӍ  ë, t. Khi 

đó: 

0

y

x

y

x

 

(3.1) 

0

ë

m

ë

m

M

M

 

(3.2) 

Vұy: sóng phҷng đӗng nhҩt lan truyӅn trong môi trưӡng đӗng nhҩt và đҷng 

hưӟng  không  có  các  thành  phҫn  ӑc  theo  phương  truyӅn  sóng  ë  cӫa 

»

  và 

»

Các 

»

  và 

»

  nҵm  trong  mһt  phҷng  vuông  góc  vӟi  phương  truyӅn  sóng.  Sóng 

phҷng đӗng nhҩt có tính chҩt như vұy gӑi là sóng điӋn tӯ ngang, kí hiӋu là sóng 

TM. 

6

32393*!#>!'()*7@)!HG)*

Tӯ các phương trình (1), (2), (4) và (5) ta có: 

ë

 

background image

c

c

g

0

k

ë

xm

2

2

xm

2

G

M

M

 

(7) 

0

k

ë

ym

2

2

ym

2

G

M

M

 

(8) 

0

H

k

ë

H

xm

2

2

xm

2

G

M

M

 

(9) 

0

H

k

ë

H

ym

2

2

ym

2

G

M

M

 

(10) 

Trong đó: 

0

0

0

0

i

1

k

ÊÊ

º

 - sӕ sóng phӭc 

Nhұn xét:  

- vì các phương trình sóng (7), (8), (9) và (10) giӕng nhau nên chӍ cҫn tìm 

nghiӋm cӫa mӝt trong sӕ các phương trình sóng này.  

-  đây  là  các  phương  trình  vi  phân  cҩp  2  tuyӃn  tính  thuҫn  nhҩt  có  hӋ  sӕ 

không đәi, o đó nghiӋm cӫa phương trình sóng (7), chҷng hҥn, có ҥng là  

ë

ik

xmpx

ë

ik

xmt

xm

e

e

M

º

M

M

G

 

(3.3) 

 

 

Trong đó: 

ë

ik

xmt

e

º

M

  biӇu  thӏ  sóng  phҷng  truyӅn  theo  trөc  ë  >  0:  sóng  tӟi  tҥi  mһt 

phҷng  

 

ë

 

background image

c

c

g9

ë

ik

xmpx

P

e

E

M

 biӇu thӏ sóng phҷng truyӅn theo trөc ë < 0: sóng phҧn xҥ tҥi mһt 

phҷng P 

xmt

E

M

xmpx

E

M

 là các biên đӝ phӭc cӫa sóng tӟi và sóng phҧn xҥ tương ӭng  

Tương tӵ ta có nghiӋm cӫa các phương trình sóng (8), (9) và (10) là  

ë

ik

ympx

ë

ik

ymt

ym

ë

ik

xmpx

ë

ik

xmt

xm

ë

ik

ympx

ë

ik

ymt

ym

P

P

P

P

P

P

e

e

e

e

e

E

e

E

E

M

º

M

M

M

º

M

M

M

º

M

M

G

G

G

 

(3.4) 

Suy ra 

Ê

G

G

Ê

G

G

Ê

G

G

Ê

G

G

M

º

M

M

º

M

M

M

M

M

º

M

M

º

M

M

M

M

ë

ik

ympx

ë

ik

ymt

ë

ik

xmpx

ë

ik

xmt

ym

xm

m

ë

ik

ympx

ë

ik

ymt

ë

ik

xmpx

ë

ik

xmt

ym

xm

m

P

P

P

P

P

P

P

P

e

e

j

e

e

i

j

i

e

E

e

E

j

e

E

e

E

i

E

j

E

i

E

»

»

»

»

»

»

»

»

»

»

 

(3.5) 

ĐӇ tìm mӕi liên hӋ giӳa 

m

E

M

»

và 

m

H

M

»

 cho sóng tӟi và sóng phҧn xҥ, bҵng cách 

quay hӋ toҥ đӝ Decac sao cho trөc x //

E

»

, o đó trөc y // 

H

»

, ta có 

 

m

xm

ym

xm

m

E

i

E

i

E

j

E

i

E

M

M

M

M

M

G

»

»

»

»

»

      vì

0

 

ym

M

 

m

ym

ym

xm

m

j

j

j

i

M

M

M

M

M

G

»

»

»

»

»

      vì 

0

xm

M

 

(3.6) 

Tӯ phương trình Maxwell (1), điӅu kiӋn (3.6) và các nghiӋm (3.3), (3.4) ta 

có mӕi liên hӋ giӳa 

m

E

M

»

và 

m

H

M

»

 cho sóng tӟi và sóng phҧn xҥ như sau  

m

H

M

»

 

m

M

»

 

ym

H

M

 

xm

M

 

background image

c

c

g6

mpx

ympx

0

ympx

xmpx

mpx

mt

ymt

0

ymt

xmt

mt

ë

i

1

ë

i

1

M

M

M

M

M

M

M

M

M

M

º

º

º

º

 

(3.7) 

Trong đó: 

Œ

0

0

0

itg

1

1

itg

1

º

º

 

(3.8) 

Tӯ (3.7) ҥng cӫa 

m

M

»

và 

m

M

»

 cho sóng phҷng TEM đưӧc viӃt lҥi 

ë

ik

mpx

ë

ik

mt

m

ë

ik

mpx

ë

ik

mt

m

e

e

e

k

e

k

E

M

º

M

M

M

º

M

M

G

ÊÊ

ÊÊ

º

ÊÊ

»

»

»

»

»

»

»

»

 

(3.9) 

Hoһc 

Œ

Œ

Œ

Œ

ë

k

t

i

mpx

ë

k

t

i

mt

t

i

m

ë

k

t

i

mpx

ë

k

t

i

mt

t

i

m

e

e

e

e

k

e

k

e

G

M

º

M

M

M

G

M

º

M

M

M

G

ÊÊ

ÊÊ

º

ÊÊ

»

»

»

»

»

»

»

»

»

»

 

(3.10) 

 

 

ĐӇ  đơn  giҧn  trong  nhӳng  phҫn  sau  ta  chӍ  xét  đӕi  vӟi  è  lan  truyӅn 

trong môi trưӡng rӝng vô hҥn.  

 

¸

 

 

ë

 

background image

c

c

g(

Dҥng  cӫa 

m

M

»

và 

m

M

»

  cӫa  sóng  phҷng  TEM  lan  truyӅn  ӑc  theo  phương  ë 

đưӧc biӇu iӉn trong (3.9) hoһc (3.10). Tương tӵ theo phương   bҩt kǤ hӧp vӟi 

Ox, Oy và Oë tҥo thành các góc  ¸,   và . Ta có: 

Œ

l

k

t

i

mt

t

e

º

M

M

»

»

 

(3.11) 

mt

M

»

 nҵm trong mһt phҷng vuông góc vӟi phương  

Và 

Œ

l

k

t

i

mt

t

e

l

º

M

M

ÊÊ

»

»

»

 

(3.12) 

l

»

 là vector đơn vӏ cӫa phương truyӅn sóng .  

Sӕ sóng phӭc k

P

 và trӣ sóng phӭc Z

P

 có thӇ viӃt lҥi 

º

i

e

i

k

 

(3.13) 

Trong đó 

,  và  là các sӕ thӵc 

 là hӋ sӕ tәn hao cӫa môi trưӡng 

 là hӋ sӕ pha cӫa sóng 

 argument cӫa trӣ sóng phӭc 

Khi đó , , 

 và  biӇu iӉn qua  Ç,  ,  và thӡi gian

E

 như sau 

E

2

0

0

tg

1

2

1

2

1

º

Ç

 

(3.14) 

 

E

2

0

0

tg

1

2

1

2

1

Ç

 

(3.15) 

 

4

E

2

tg

1

 

(3.16) 

background image

c

c

g?

 

E

2

E

2

tg

1

1

tg

1

1

arctg

arctg

^

¸

^

 

(3.17) 

Vұn tӕc pha v

ph

 cӫa sóng phҷng chính là vұn tӕc ӏch chuyӇn mһt đӗng pha 

cӫa nó.  Khi đó  theo  (3.10)  và  (3.13),  giҧ  sӱ  môi trưӡng  không tәn hao  ¸  = 0, 

mһt đӗng pha cӫa sóng tӟi có ҥng  

const

ë

t

^

^

 

(3.18) 

Suy ra 

0

ë

t

^

^

 

(3.19) 

Cho nên vұn tӕc pha v

ph

 đưӧc xác đӏnh bӣi 

E

2

E

2

0

0

ph

tg

1

2

1

2

1

v

tg

1

2

1

2

1

1

.

1

t

ë

v

^

^

^

^

 

(3.20) 

Trong đó 

v là vұn tӕc truyӅn sóng phҷng trong môi trưӡng rӝng vô hҥn  

Vector Poynting trung bình cӫa sóng tӟi hưӟng theo phương truyӅn ë đưӧc 

tính là 

P

2

mt

2

mt

P

mt

*

mt

tb

E

2

1

k

2

1

k

E

re

2

1

re

»

»

»

»

»

»

ÊÊ

(

(

M

M

M

 

(3.21) 

Lưu ý: Vì 

M

»

 và 

M

»

 đӗng pha nên  = 0 ƒ 

1

e

i

 

6

39G)*>!|)*Ii)*)!C7&)*686#F7'])*Ii)*)!C<I|)*!'c)* 

6

39323G)*>!|)*Ii)*)!C7&)*I)#FB'x)* 

M Xét  sóng  điӋn  tӯ  phҷng  đӗng  nhҩt  truyӅn  ӑc  theo  trөc  ë  >  0  (sóng  tӟi) 

trong điӋn môi lí tưӣng đӗng nhҩt, đҷng hư ӟng và rӝng vô hҥn. 

background image

c

c

gg

M Vì  môi  trưӡng  truyӅn  sóng  điӋn  tӯ  là  điӋn  môi  lí  tưӣng  nên  w  =  0, 

0

0

0

i

1

ÊÊ

w

º

,  k

  =  k  và  Z

  =  Z.  Tӯ  các  biӇu  thӭc  (3.14)  ± 

(3.21) ta có 

Z

2

1

Z

2

1

v

1

v

Z

Z

k

0

,

0

2

mt

2

mt

tb

0

0

ph

0

0

0

0

(

»

 

(3.22) 

m

E

M

»

và 

m

H

M

»

 có ҥng là 

ë

i

mt

m

ë

i

mt

m

e

k

e

º

M

M

º

M

M

ÊÊ

»

»

»

»

»

 

(3.23) 

Hoһc 

Œ

Œ

ë

t

i

mt

t

i

m

ë

t

i

mt

t

i

m

e

k

H

e

e

H

e

H

H

º

M

M

M

º

M

M

M

ÊÊ

»

»

»

»

»

»

»

 

(3.24) 

Nhұn xét: 

M

E

»

 và 

H

»

 vuông góc vӟi nhau và cùng vuông góc vӟi phương truyӅn sóng  

M

E

»

 và 

H

»

 luôn đӗng pha và có biên đӝ không đәi ӑc theo phương truyӅn 

sóng 

M Vұn tӕc pha v

ph

 là hҵng sӕ bҵng vұn tӕc truyӅn sóng trong môi trưӡng  

M Môi  trưӡng  không  tәn  hao  năng  lưӧng,  không  tán  sҳc  sóng  điӋn  tӯ,  trӣ 

sóng Z là mӝt sӕ thӵc 

background image

c

c

 

6

39393G)*>!|)*Ii)*)!C7&)*#F7'])*;j)I)

M Trong  môi  trưӡng  үn  điӋn  w    0,  sӕ  sóng  và  trӣ  sóng  là  các  đҥi  lưӧng 

phӭc,  

º

ÊÊ

w

º

i

i

1

k

0

0

0

0

 

ÊÊ

w

º

i

0

0

0

0

e

i

1

 

Như đã nói ӣ trên chӍ xét đӕi vӟi sóng tӟi, o đó theo (3.10) và (3.13) 

M

E

»

 và 

M

H

»

 có ҥng 

Œ

Œ

Œ

ë

ë

t

i

mt

ë

i

ë

t

i

mt

ë

k

t

i

mt

e

e

H

e

H

e

H

H

P

¸

Ç

M

¸

Ç

M

Ç

M

M

^

^

^

»

»

»

»

.......

 

Œ

Œ

Œ

ë

ë

t

i

mt

P

ë

i

ë

t

i

mt

i

P

ë

k

t

i

mt

P

e

e

k

H

Z

e

k

H

e

Z

e

k

H

Z

E

P

¸

Ç

M

¸

Ç

M

Ç

M

M

ÊÊ

^

^

ÊÊ

^

ÊÊ

^

»

»

»

»

»

»

»

 

(3.25) 

 

H

»

 

E

»

 

background image

c

c

 

NӃu  môi  trưӡng  có  điӋn  үn  suҩt  w rҩt  lӟn,  chҷng  hҥn  như  kim  loҥi,  mӝt 

cách  gҫn  đúng  xem  w  Î  ,  o  đó  thӡi  gian  

E

  >>  1  nên  theo  các  biӇu  thӭc 

(3.14) ± (3.21) ta có 

0

E

E

2

tg

tg

1

w

G

 

2

tg

1

2

1

2

1

0

E

2

0

0

w

G

G

¸

 

2

tg

1

2

1

2

1

0

E

2

0

0

w

G

G

 

w

0

 

0

E

2

0

0

ph

2

tg

1

2

1

2

1

v

w

G

G

 

Œ

4

1

arctg

tg

1

1

tg

1

1

arctg

arctg

E

2

E

2

G

G

G

G

¸

 

(3.26) 

M góc tәn hao  ¸   0 nên sóng điӋn tӯ bӏ tәn hao năng lưӧng, b iên đӝ cӫa 

M

»

 

và 

M

H

»

 suy giҧm theo quy luұt hàm mũ e

-¸ë

 ӑc theo phương truyӅn sóng ë.  

M

M

»

 và 

M

»

 lӋch pha nhau mӝt góc   = argZ

P

 

0

m

 

ë

0

m

m

e

º

 

ë

 

x

 

y

 

background image

c

c

g

M v

ph

 là hàm sӕ phө thuӝc tҫn sӕ  Ç, có nghĩa là Ç thay đәi trong  quá trình 

lan truyӅn  sóng điӋn tӯ  ƒ sóng phҷng trong môi trưӡng үn điӋn bӏ tán 
sҳc. Do đó môi trưӡng үn điӋn là môi trưӡng tán sҳc.  

6

363 ?)*:k#\7&)*<`;j)

Nhұn xét:  

Theo công thӭc 

2

0

 nhұn thҩy rҵng  

M Trong vұt үn điӋn tӕt  w rҩt lӟn và nӃu tҫn sӕ sóng điӋn tӯ  Ç càng cao thì 

¸

 càng lӟn. Do đó biên đӝ cӫa 

E

»

 và 

H

»

 suy giҧm rҩt nhanh khi truyӅn vào 

bên trong vұt үn, có nghĩa là sóng điӋn tӯ chӍ tӗn tҥi mӝt lӟp rҩt m ӓng 

sát bӅ mһt cӫa vұt үn điӋn tӕt.   

M Dòng  điӋn  cao  tҫn  chҥy  trong  vұt  үn  cũng  chӍ  chҥy  ӣ  lӟp  mһt  ngoài. 

Chҷng hҥn   = 1 kHë thì  = 2 mm và   = 100 kHë thì  = 0,2mm.  

Ӭ: lưӥng kim thép ± Cu làm ây үn òng điӋn cao tҫn 

 

M HiӋn tưӧng sóng điӋn tӯ hoһc òng điӋn cao tҫn khi truyӅn trong vұt үn 

điӋn tӕt chӍ tұp trung ӣ mӝt lӟp mӓng bӅ mһt gӑi là hiӋu ӭng bӅ mһt hay 

hiӋu ӭng skin 

M Đҥi lưӧng đһc trưng cho hiӋu ӭng bӅ mһt  là đӝ thҩm sâu cӫa trưӡng hay 

đӝ ày lӟp skin  , đó là  khoҧng  cách  sóng  điӋn tӯ  đi tӯ bӅ  mһt  vào  sâu 

 

  

  

 

»

 

»

 

c

»

 

c

»

 

Thép 

Cu 

background image

c

c

×

bên trong vұt үn mà tҥi đó biӋn đӝ cӫa 

E

»

 và 

H

»

 giҧm đi e = 2,718... lҫn 

so vӟi giá trӏ tҥi bӅ mһt. 

Theo (3.25) và (3.26) ta có 

ë

0

m

m

ë

0

m

m

e

H

H

e

E

E

º

º

 

(3.27) 

Trong đó: 

E

m0

  và  H

m0

 là biên  đӝ cӫa 

E

»

 và 

H

»

 tҥi bӅ  mһt vұt  үn (ë  = 0).  Theo đӏnh 

nghĩa đӝ thҩm sâu cӫa trưӡng ta có  

e

e

E

E

m

0

m

^

^

¸

 

(3.28) 

Suy ra 

^

^

¸

^

0

0

2

2

1

1

 

(3.29) 

Nhұn xét:  

M Trong công thӭc (3.29),  w và  là các tham sӕ điӋn cӫa vұt үn điӋn. Đӝ 

thҩm sâu cӫa trưӡng   tӍ lӋ nghӏch  vӟi căn bұc hai cӫa tҫn sӕ  Ç và điӋn 

үn  suҩt  w  cӫa  vұt  үn.  Chҷng  hҥn  Ag,  Cu,  Al  ...  có  đӝ  thҩm  sâu  cӫa 

trưӡng  rҩt bé cӥ   = 0,5 m ӣ ҧi sóng vô tuyӃn   = 10

6

 Hë. Do đó các 

kim loҥi này ùng làm màn chҳn sóng điӋn tӯ rҩt tӕt.  

M Do  có  h/ӭ  bm  nên  òng  điӋn  cao  tҫn  có  cưӡng  đӝ  phân  bӕ  không  đӅu 

trong cùng mӝt tiӃt iӋn ngang cӫa ây үn, o đó trӣ kháng cũng không 

đӅu  nhau  tương  ӭng.  ĐӇ  tiӋn  tính  toán  ngưӡi  ta  đưa  ra  khái  niӋm  :

%!D- &= 

M Trӣ kháng mһt riêng cӫa vұt үn, kí hiӋu Z

S

, là tӍ sӕ điӋn áp cӫa trưӡng rơi 

trên mӝt đơn vӏ chiӅu ài theo chiӅu òng điӋn và giá trӏ òng điӋn chҥy 

qua mӝt đơn vӏ chiӅu rӝng đһt vuông góc vӟi nó  

background image

c

c

×

Xét vұt үn phҷng, rӝng vô hҥn  và bӅ ày đӫ lӟn. Chӑn hӋ toҥ đӝ Decac có 

trөc  ë  trùng  vӟi  phương  truyӅn  sóng,  mһt  phҷng  vұt  үn  trùng  vӟi  mһt  phҷng 

xOy.  

 

Giҧ sӱ 

E

»

  Ox. Theo đӏnh luұt Ohm ta có: 

Œ

¸

w

^

w

^

^

^

¸

i

E

ë

e

E

ë

J

S

J

I

0

m

ë

i

0

0

m

0

x

S

»

»

 

(3.30) 

Lưu ý:  Tích phân (3.30) đưӧc lҩy tӯ 0  Î , mһt ù bӅ ày vұt үn là hӳu 

hҥn nhưng òng điӋn cao tҫn chӍ chҥy trên lӟp bӅ mһt rҩt mӓng nên bӅ ày vұt 

үn có thӇ xem là vô hҥn.  

Cưӡng đӝ điӋn trưӡng 

»

 tҥi bӅ mһt vұt үn bҵng điӋn áp rơi trên mӝt  đơn 

vӏ chiӅu ài ӑc theo chiӅu òng điӋn nên ta có  

Œ

Œ

ž

ž

0

0

m

0

m

ž

i

Ò

i

1

2

i

1

i

1

I

G

G

G

Ê

G

 

o  =  

(3.31) 

Trong đó:  

2

Ò

0

ž

        là điӋn trưӡngӣ mһt riêng cӫa vұt үn.  

(3.32) 

ë

 

»

 

J

»

 

»

 

background image

c

c

×9

R

S

  chính  là  nguyên  nhân  làm  tәn  hao  sóng  điӋn  tӯ  trong  vұt  үn.  Năng 

lưӧng sóng điӋn tӯ biӃn thành nhiӋt năng đӕt nóng vұt үn.  

.

S

 là phҫn kháng cӫa trӣ kháng mһt riêng cӫa vұt үn Z

S

Nhұn xét: BiӇu thӭc (3.32) cho thҩy rҵng  muӕn  giҧm tәn hao năng lưӧng 

sóng điӋn tӯ truyӅn ӑc vұt үn cҫn phҧi sӱ өng các kim loҥi үn điӋn tӕt  như 

Au, Ag, Cu ... 

6

33K>!A)6K66b"HG)*>!|)* 

Sóng điӋn tӯ có các vector 

E

»

 và 

H

»

 ao đӝng theo phương xác đӏnh gӑi là 

sóng  phân  cӵc.  Ngưӧc  lҥi  nӃu  các  vector 

E

»

  và 

H

»

  ao  đӝng  theo  mӑi  phương 

ngүu nhiên gӑi là sóng không phân cӵc.  

Sóng điӋn tӯ phҷng có nhiӅu ҥng phân cӵc như: phân cӵc elip, phân cӵc 

tròn và phân cӵc thҷng. 

6

3323!A)6K65>

Trong  quá  trình  truyӅn  sóng  nӃu  ngӑn  cӫa  vector 

»

  vҥch  mӝt  hình  elip 

trong  không  gian  gӑi  là  sóng  phân  cӵc  elip.  Sóng  phân  cӵc  elip  chính  là  tәng 

hӧp cӫa 2 sóng thành phҫn cùng tҫn sӕ, cùng phương truyӅn, nhưng phương cӫa 

E

»

 vuông góc nhau. 

Giҧ sӱ có 2 sóng phҷng như sau: 

Œ

Œ

G

º

º

ë

t

cos

j

ë

t

cos

i

my

2

mx

1

»

»

»

»

 

(3.33) 

Sóng tәng hӧp có ҥng 

^

Ê

Ê


ÊÊ

2

my

mx

2

1

2

my

2

2

mx

1

sin

E

E

E

E

cos

2

E

E

E

E

 

(3.34) 

Đây là phương trình mô tҧ đưӡng elip trong mһt phҷng toҥ đӝ (E

1

, E

2

). Trөc 

lӟn cӫa elip hӧp vӟi trөc Ox mӝt góc   đưӧc tính theo: 

^

cos

E

E

E

E

2

2

tg

2
my

2
mx

my

mx

 

(3.35) 

background image

c

c

×6

Trong đó: E

mx

 > E

my

 

Trong quá trình truyӅn sóng theo trөc ë, ngӑn cӫa vector 

E

»

 tәng hӧp vҥch 

nên mӝt đưӡng elip xoҳn trong không gian  

6

3393!A)6K67q)

NӃu 2 sóng thành phҫn có biên đӝ bҵng nhau: E

mx

 = E

my

 = E

m

 và lӋch pha 

nhau  mӝt  góc 

2

^

.  Suy  ra 

1

sin

2

^

0

cos

^

  và  phương  trình  (3.34)  trӣ 

thành 

2
m

2
2

2

1

^

G

 

(3.36) 

Đây  là  phương  trình  mô  tҧ  đưӡng  tròn  trong  mһt  phҷng  toҥ  đӝ  (

1

,  

2

). 

Trong quá trình truyӅn sóng theo trөc ë, ngӑn cӫa vector 

»

 tәng hӧp vҥch nên 

mӝt đưӡng tròn xoҳn trong không gian, gӑi là sóng phân cӵc tròn.  

NӃu nhìn theo chiӅu truyӅn sóng vector 

»

 tәng hӧp quay thuұn chiӅu kim 

đӗng hӗ, ta có sóng phân cӵc tròn quay phҧi. NӃu nhìn th eo chiӅu truyӅn sóng 

vector 

»

  tәng  hӧp  quay  ngưӧc  chiӅu  kim  đӗng  hӗ,  ta  có  sóng  phân  cӵc  tròn 

quay  trái.  ChiӅu  quay  cӫa  vector 

»

 tәng  hӧp  phө  thuӝc  vào  ҩu  cӫa  góc  lӋch 

pha 

2

 

6

3363!A)6K6!|)*} =)B)!~

Trong  quá  trình  truyӅn  sóng  theo  trөc  ë,  vector 

E

»

  luôn  hưӟng  song  song 

theo mӝt đưӡng thҷng gӑi là sóng phân cӵc thҷng hay sóng phân cӵc tuyӃn tính. 

trưӡng hӧp này góc lӋch pha cӫa 2 sóng thành phҫn có giá trӏ   = 0, , 2, ... 

Suy ra sin = 0, cos = 1 và phương trình (3.34) trӣ thành 

0

E

E

E

E

2

my

2

mx

1

^

Ê

Ê


 

(3.37) 

Hay 

background image

c

c

×(

1

mx

my

2

E

E

E

E

^

 

(3.38) 

Đây là phương trình mô tҧ đưӡng thҷng đi qua gӕc toҥ đӝ hӧp vӟi trөc Ox 

mӝt góc ¶ đưӧc tính theo 

mx

my

E

E

tg

^

 

(3.39) 

Nhұn  xét:  TuǤ  thuӝc  vào  hưӟng  cӫa  vector 

E

»

  ngưӡi  ta  còn  phân  thành  2 

trưӡng hӧp phân cӵc ngang và phân cӵc đӭng.  

 

6

33K>!%)e[<$!6e[6b"HG)*>!|)* 

Mөc tiêu phҫn này nghiên cӭu qui  luұt cӫa sóng phҧn xҥ và khúc xҥ tҥi mһt 

phҷng phân cách rӝng vô hҥn giӳa 2 môi trưӡng có tham sӕ điӋn khác nhau. ĐӇ 

đơn giҧn ta chӍ xét đӕi vӟi sóng phҷng tӟi phân cӵc thҷng ngang và đӭng.  

6

3323G)*c>!A)6K6)*")* 

NӃu vector 

E

»

 cӫa sóng tӟi vuông góc vӟi mһt phҷng tӟi, gӑi là sóng phân 

cӵc ngang. Trong trưӡng hӧp này  vector 

E

»

 cӫa sóng tӟi sӁ song  song  vӟi  mһt 

phҷng phân cách 2 môi trưӡng. Tìm qui luұt cӫa sóng phҧn xҥ và khúc xҥ ?  

Chӑn hӋ toҥ đӝ Decac  có mһt xOy  mһt phҷng phân cách 2 môi trưӡng, 

trөc  ë  trùng  vӟi  pháp  tuyӃn  cӫa  mһt  phҷng  phân  cách  2  môi  trưӡng.  Hai  môi 

trưӡng là điӋn môi có các tham sӕ điӋn 

1

1

2

2

 tương ӭng. 

Vì sóng tӟi là sóng phҷng truyӅn theo phương ë

t

, lұp vӟi pháp tuyӃn ë mӝt 

góc 

t

 nên có thӇ quay trөc toҥ đӝ quanh trөc ë đӇ cho trөc x cӫa nó chӍ phương 

cӫa vector 

E

»

 cӫa sóng tӟi. Tҥi mһt phҷng phân cách sӁ có sóng phҧn xҥ lҥi môi 

¶ 

E

»

 

E

mx

 

E

my

 

background image

c

c

×?

trưӡng 1 vӟi góc phҧn xҥ 

phҧn xҥ

 truyӅn theo hưӟng ë

px

, còn sóng khúc xҥ tҥi mһt 

phҷng phân cách vӟi góc khúc xҥ   đi vào môi trưӡng 2 theo phương ë

kx

. Theo 

h.vӁ  nhұn  thҩy  rҵng 

E

»

  cӫa  sóng  tӟi,  sóng  phҧn  xҥ  và  sóng  khúc  xҥ  chӍ  có  1 

thành phҫn theo trөc x, còn 

»

 cӫa các sóng trên có 2 thành phҫn theo trөc y và 

ë

. Áp өng các biӇu thӭc (3.4) và (3.5) ta có:  

Sóng tӟi 

t

1

t

1

ë

ik

1

my

1

1

ë

ik

mx

1

1

e

k

j

e

i

º

M

M

M

º

M

M

Ê

G

»

»

»

»

»

 

(3.40) 

Sóng phҧn xҥ 

px

1

px

1

ë

ik

1

my

1

1

ë

ik

mx

1

1

e

H

k

H

H

e

E

i

E

M

M

M

M

M

Ê

^

^

»

»

»

»

»

 

(3.41) 

Sóng khúc xҥ 

kx

2

kx

2

ë

ik

2

my

2

2

ë

ik

mx

2

2

e

H

k

H

H

e

E

i

E

M

M

M

M

M

Ê

^

^

»

»

»

»

»

 

(3.42) 

Trong đó: 

0

1

0

1

1

k

 và 

0

2

0

2

2

k

 là sӕ sóng cӫa môi trưӡng 1 và 2 tương 

ӭng. Các phương truyӅn sóng ë

t

, ë

px

 và ë

kx

 biӇu iӉn qua x, y, ë như sau: 

cos

ë

sin

y

ë

cos

ë

sin

y

ë

cos

ë

sin

y

ë

kx

px

px

px

t

t

t

 

(3.43) 

background image

c

c

×g

 

Vì các môi trưӡng đӅu là điӋn môi nên áp өng điӅu kiӋn biên cho 

E

»

 và 

H

»

 

tҥi mһt phҷng phân cách xOy (ë = 0) ta có:  

my

2

2

my

1

my

1

1

mx

2

2

mx

1

mx

1

1

H

H

H

H

H

E

E

E

E

E

M

M

M

M

M

M

M

M

M

M

^

^

^

^

^

^

 

(3.44) 

Thay các biӇu thӭc (3.40) - (3.43) vào (3.44) và cho ë = 0 ta có:  

M

M

M

M

M

M

^

º

^

sin

y

ik

my

2

sin

y

ik

my

1

sin

y

ik

my

1

sin

y

ik

mx

2

sin

y

ik

mx

1

sin

y

ik

mx

1

2

px

1

t

1

2

px

1

t

1

e

e

e

e

e

e

 

(3.45) 

(3.45) luôn thoҧ mãn y ta lҥi có: 

M

M

M

M

M

M

^

^

^

º

^

sin

y

ik

sin

y

ik

sin

y

ik

my

2

my

1

my

1

mx

2

mx

1

mx

1

2

px

1

t

1

e

e

e

 

(3.46) 

Tӯ biӇu thӭc cuӕi cӫa (3.46) suy ra:  

px

t

^

 

(3.47) 

^

sin

k

sin

k

2

t

1

 

(3.48) 

Nhұn xét: 

(3.47) mô tҧ đӏnh luұt phҧn xҥ sóng điӋn tӯ tҥi mһt phҷng phân cách.   

(3.48) mô tҧ đӏnh luұt khúc xҥ sóng điӋn tӯ.  

Đһt  

px

 

t

 

 

1

»

 

1

E

»

 

1

»

 

1

»

 

ë

px

 

ë

t

 

ë

kx

 

ë

 

2

»

 

2

»

 

background image

c

c

××

0

1

1

n

 và 

0

2

2

n

 

(3.49) 

lҫn lưӧt là chiӃt suҩt cӫa môi trưӡng 1 và 2. Giҧ sӱ  

1

 = 

2

 =  thì đӏnh luұt khúc 

xҥ cӫa sóng điӋn tӯ phҷng có ҥng giӕng như trong quang hӑc  

sin

n

sin

n

2

t

1

 

(3.50) 

ĐӇ mô tҧ giӳa các biên đӝ phӭc cӫa sóng tӟi, sóng phҧn xҥ và sóng khúc xҥ 

ngưӡi ta đưa ra khái niӋm hӋ sӕ phҧn xҥ và hӋ sӕ khúc xҥ.  

 H >!%) e[

  (re lective  moulus)  là  tӍ  sӕ  giӳa  biên  đӝ  phӭc  cӫa  sóng 

phҧn xҥ và sóng tӟi tính cho 

»

, kí hiӋu R. H$!6e[ (re ractive moulus) 

là tӍ sӕ giӳa biên đӝ phӭc cӫa sóng khúc xҥ và sóng tӟi tính cho 

E

»

, kí hiӋu T. 

Đӕi vӟi sóng phân cӵc ngang ta có: 

m

1

m

1

ng

Ò

M

M

  và 

m

1

m

2

ng

T

M

M

 

(3.51) 

Theo hvӁ đӕi vӟi sóng phân cӵc ngang ta có: 

M

M

M

M

M

M

M

M

M

M

M

M

cos

H

H

     

,

cos

H

H

cos

H

H

     

,

     

,

m

2

my

2

t

m

1

my

1

t

m

1

my

1

mx

2

m

2

mx

1

m

1

mx

1

m

1

 

(3.52) 

và 

2

m

2

m

2

1

m

1

m

1

1

m

1

m

1

H

H

H

M

M

M

M

M

M

 

(3.53) 

background image

c

c

×î

Trong  đó: 

0

1

0

1

1

  và 

0

2

0

2

2

  là  trӣ  sóng  cӫa  môi  trưӡng  1  và  2 

tương ӭng. Thay các biӇu thӭc (3.52) và (3.53) vào (3.46) rӗi chia cҧ 2 vӃ cӫa 

chúng cho 

m

1

M

 ta có 

Œ

2

ng

1

t

ng

ng

ng

cos

T

cos

Ò

1

T

Ò

1

º

G

 

(3.54) 

Suy ra: 

G

G

º

cos

cos

cos

2

T

cos

cos

cos

cos

Ò

1

t

2

t

2

ng

1

t

2

1

t

2

ng

 

(3.55) 

(3.55) gӑi là công thӭc  resnel 

Góc khúc xҥ  có thӇ tính đưӧc qua góc tӟi  

t

 theo đӏnh luұt khúc xҥ (3.48) 

như sau: 

t

2

2

1

2

t

2

1

sin

1

sin

k

k

1

cos

º

ÊÊ

º

 

(3.56) 

NӃu 2 môi trưӡng là điӋn môi có 

1

 = 

2

 =  thì (3.55) đưӧc viӃt lҥi 

t

2

2

1

2

t

1

t

1

ng

t

2

2

1

2

t

1

t

2

2

1

2

t

1

ng

sin

1

cos

cos

2

T

sin

1

cos

sin

1

cos

Ò

º

G

º

G

º

º

 

(3.57) 

6

3393G)*c>!A)6K6I?)*

NӃu vector 

E

»

 cӫa sóng tӟi nҵm trong mһt phҷng tӟi, gӑi là sóng phân cӵc 

đӭng. Trong trưӡng hӧp này vector 

H

»

 cӫa sóng tӟi sӁ song song vӟi mһt phҷng 

phân cách 2 môi trưӡng. Tìm qui luұt cӫa sóng phҧn xҥ và khúc xҥ ?  

background image

c

c

×

Chӑn hӋ toҥ đӝ Decac  có mһt xOy   mһt phҷng phân cách 2 môi trưӡng, 

trөc ë trùng vӟi pháp tuyӃn cӫa mһt phҷng phân cách 2  môi trưӡng và trөc x chӍ 

phương cӫa vector 

»

 cӫa sóng tӟi.  

 

Theo h.vӁ nhұn thҩy  rҵng 

H

»

 cӫa sóng tӟi, sóng  phҧn xҥ  và  sóng  khúc xҥ 

chӍ có 1 thành phҫn theo trөc x, còn 

E

»

 cӫa các sóng trên có 2 thành phҫn theo 

trөc y và ë. TiӃn hành tương tӵ như đӕi vӟi sóng phân cӵc ngang ta có:  

^

^

cos

Z

cos

Z

cos

Z

2

T

cos

Z

cos

Z

cos

Z

cos

Z

R

2

t

1

t

2

đ

2

t

1

2

t

1

đ

 

(3.58) 

T

đ

 và R

đ

 liên hӋ vӟi nhau theo công thӭc:  

2

1

đ

đ

Z

Z

T

R

1

^

 

(3.59) 

NӃu 2 môi trưӡng là điӋn môi có 

1

 = 

2

 =  thì (3.58) đưӧc viӃt lҥi 

t

2

2

1

1

t

2

t

1

đ

t

2

2

1

1

t

2

t

2

2

1

1

t

2

đ

sin

1

cos

cos

2

T

sin

1

cos

sin

1

cos

R

^

^

 

(3.60) 

px

 

t

 

 

1

E

»

 

1

»

 

1

H

»

 

1

H

»

 

ë

px

 

ë

t

 

ë

kx

 

ë

 

2

E

»

 

2

»

 

background image

c

c

î

6

3363G)*c< F)**G6<c#\>!|)*>!A)686! 

Khi sóng tӟi vuông góc vӟi mһt phҷng phân cách 2 môi trưӡng, tӭc là  

t

 = 

0, theo đӏnh luұt khúc xҥ ta có cos  = 1 và o đó góc khúc xҥ   = 0. HӋ sӕ khúc 

xҥ và hӋ sӕ phҧn xҥ trong các biӇu thӭc cӫa (3.55) và (3.58) có ҥng đơn giҧn 

như sau: 

2

1

2

đ

2

1

2

1

đ

1

2

2

ng

1

2

1

2

ng

Z

Z

Z

2

T

     

,

Z

Z

Z

Z

R

Z

Z

Z

2

T

     

,

Z

Z

Z

Z

R

^

^

^

^

 

(3.61) 

6

333K>!%)e[&)>!D)

NӃu môi trưӡng 1 có chiӃt suҩt lӟn hơn môi trưӡng 2 n

1

 > n

2

, theo (3.50) ta 

có: 

t

2

1

sin

n

n

sin

 

(3.62) 

có nghĩa là  > 

t

. Khi đó ta sӁ có góc tӟi giӟi hҥn 0 <  

0

 < 

2

»

 đӇ đҥt đưӧc điӅu 

kiӋn: 

1

sin

n

n

sin

0

2

1

 

(3.63) 

và  = 

2

»

. Khi đó sóng khúc xҥ sӁ truyӅn sát mһt phҷng phân cách 2 môi trưӡ ng. 

NӃu tiӃp tөc tăng  

t

 > 

0

 thì sóng khúc xҥ không đi vào môi trưӡng 2 mà quay 

trӣ lҥi môi trưӡng 1 (ӭng vӟi  > 

2

»

), gӑi là hiӋn tưӧng phҧn xҥ toàn phҫn. Góc 

0

 gӑi là góc giӟi hҥn đưӧc xác đӏnh theo công thӭc:  

1

2

0

n

n

arcsin

 

(3.64) 

HiӋn tưӧng phҧn xҥ toàn phҫn đưӧc ӭng өng đӇ truyӅn ánh sáng trong sӧi 

quang. 

background image

c

c

î

6

333K$!6e[&)>!D)

NӃu sóng tӟi truyӅn đӃn mһt phҷng phân cách vào môi trưӡng 2 mà không 

phҧn xҥ trӣ lҥi môi trưӡng 1 gӑi là sӵ khúc xҥ toàn phҫn. Trong trưӡ ng hӧp này 

hӋ sӕ phҧn xҥ bҵng 0. Góc tӟi ӭng vӟi hiӋn tưӧng khúc xҥ toàn phҫn gӑi là góc 

Brewster, kí hiӋu là  

b

. Tӯ (3.55) và (3.58) ta có góc Brewster đӕi vӟi 2  trưӡng 

hӧp phân cӵc ngang và đӭng cӫa sóng tӟi như sau:  

0

sin

1

cos

     

     

0

Ò

0

sin

1

cos

     

     

0

Ò

b

2

2

1

2

b

1

đ

b

2

2

1

1

b

2

ng

º

º

º

º

 

(3.65) 

Nhұn xét: 

- 2 phương trình trong (3.65) không thӇ có nghiӋm đӗng thӡi, tӭc là chӍ có 

1 trong 2 trưӡng hӧp xҧy ra hiӋn tưӧng khúc xҥ toàn phҫn. LT và TN đã chӍ ra 

rҵng chӍ có  sóng phân cӵc đӭng  mӟi có hiӋn tưӧng  khúc xҥ toàn  phҫn  và  góc 

Brewster 

b

 đưӧc xác đӏnh như sau: 

2

1

b

tg

 

(3.66) 

- Các kӃt quҧ đã nhұn đưӧc đӕi vӟi sóng phҧn xҥ và khúc xҥ tҥi mһt phҷng 

phân cách 2 môi trưӡng là điӋn môi cũng đúng đӕi vӟi các môi trưӡng bҩt kì có 

điӋn үn suҩt w   0. Khi đó các công thӭc  resnel trong (3.55)  và (3.58) chӍ cҫn 

thay   = 

P

 và  = 

P

.  

6

3g3k $):N)*D)I)*5&)&<6 

Xét sóng phҷng khúc xҥ tҥi mһt phҷng phân cách 2 môi trưӡng tӯ điӋn môi 

(môi trưӡng 1) vào môi trưӡng có điӋn үn suҩt lӟn  w

2

 (môi trưӡng 2), ta có: 

2

2

1

2

1

tg

     

hay

     

k

k

 

(3.67) 

Theo đӏnh luұt khúc xҥ (3.48) ta có: 

background image

c

c

î9

t

2

2

1

sin

tg

sin

 

(3.68) 

Như vұy: vӟi mӑi góc tӟi 

t

 khi thoҧ mãn điӅu kiӋn (3.67) thì góc khúc xҥ 

  0, có nghĩa là sóng khúc xҥ truyӅn vào môi trưӡng có điӋn үn suҩt lӟn theo 

phương pháp tuyӃn vӟi mһt  phҷng phân cách 2 môi trưӡng không phө thuӝc vào 

góc tӟi 

t

NӃu chӑn trөc ë trùng vӟi phương pháp tuyӃn cӫa mһt phҷng phân cách thì 

»

 và 

H

»

 cӫa sóng khúc xҥ trong môi trưӡng 2 có ҥng:  

Œ

Œ

2

0

2

2

0

2

2

0

2

k

k

»

»

»

»

»

»

»

 

(3.69) 

Trong đó:  

0

»

 là vector đơn vӏ tiӃp tuyӃn vӟi mһt phҷng phân cách 2 môi trưӡng  

- H

2

, E

2

 là các thành phҫn tiӃp tuyӃn cӫa 

H

»

 và 

E

»

 cӫa sóng khúc xҥ ӣ sát 

mһt phҷng phân cách 

Theo điӅu kiӋn biên tәng quát tҥi mһt phҷng phân cách ta có:  

^

^

2

1

2

1

H

H

E

E

 

(3.70) 

Suy ra: 

^

1

2

P

1

H

Z

E

 

(3.71) 

(3.71) mô tҧ quan hӋ giӳa các thành phҫn tiӃp tuyӃn cӫa 

H

»

 và 

E

»

 cӫa sóng điӋn 

tӯ  phҷng  truyӅn  tӯ  môi  trưӡng  điӋn  môi  qua  môi  trưӡng  үn  điӋn  có  điӋn  үn 

suҩt  lӟn,  gӑi  là  Ik  $) :N) *D) I)* 5&)&<6.  Trong  thӵc  tӃ  điӅu  kiӋn 

biên gҫn đúng Leontovic đưӧc ӭng өng đӇ tính tәn hao cӫa sóng điӋn tӯ truyӅn 

ӑc bӅ mһt các kim loҥi үn điӋn tӕt.  

6

3h3G)*>!|)*7&)*#F7'])*$!F)*I|)*!'c)* 

6

3h323F7'])*$!F)*I|)*!'c)*

background image

c

c

î6

Môi  trưӡng  đҷng  hưӟng  có  các  tham  sӕ  điӋn  tӯ  ,  ,  w  là  các  hҵng  sӕ; 

»

//

Y

»

»

//

»

 theo các phương trình vұt chҩt:  

Y

0

»

»

0

»

»

 

(3.72) 

Trong tn ngoài các môi trưӡng đҷng hưӟng còn có các môi trưӡng  không 

đҷng hưӟng, ӣ đó theo các hưӟng khác nhau các tham sӕ điӋn tӯ  ,  có giá trӏ 

khác nhau.  ,  đưӧc biӇu iӉn ưӟi ҥng tensor đӝ tӯ thҭm 

7

 và tensor đӝ điӋn 

thҭm 

7

 như sau: 

Ê

Ê

Ê

Ê

Ê

Ê

ëë

ë

y

ë

x

yy

yx

xy

xx

ëë

ë

y

ë

x

yy

yx

xy

xx

     

,

7

7

 

(3.73) 

Các phương trình vұt chҩt trong môi trưӡng không đҷng hưӟng sӁ là:  

Y

»

7

»

»

7

»

 

(3.74) 

Hay: 

ë

ëë

y

ë

y

x

ë

x

ë

ë

y

yy

x

yx

y

ë

y

xy

x

xx

x

ë

ëë

y

ë

y

x

ë

x

ë

ë

y

yy

x

yx

y

ë

y

xy

x

xx

x

H

H

H

B

H

H

H

B

H

H

H

B

E

E

E

D

E

E

E

D

E

E

E

D

^

^

^

^

^

^

 

(3.75) 

Nhұn xét: 

- (3.75) cho thҩy rҵng 

E

»

N

D

»

B

»

N

H

»

 

- Trong thӵc tӃ không tӗn tҥi các môi trưӡng mà cҧ  ,  đӅu là tensor, chӍ 

có các môi trưӡng không đҷng hưӟng như sau:  

Môi trưӡng có  , w là hҵng sӕ và đӝ tӯ thҭm là tensor 

7

, gӑi là môi trưӡng 

không đҷng hưӟng tӯ quay. Thí ө:  errite bӏ tӯ hoá bӣi tӯ trưӡng không đәi là 

môi trưӡng tӯ quay đӕi vӟi sóng điӋn tӯ, đưӧc ӭng өng trong kӻ thuұt siêu cao 

tҫn làm các tbӏ điӅu khiӇn sӵ truyӅn sóng.  

background image

c

c

î(

 

Môi  trưӡng  có  ,  w  là  hҵng  sӕ  và  đӝ  điӋn  thҭm  là  tensor 

7

,  gӑi  là  môi 

trưӡng không đҷng hưӟng điӋn quay. Thí ө: chҩt khí bӏ ion hoá (plasma) ưӟi 

tác өng cӫa tӯ trưӡng không đәi là môi trưӡng điӋn quay đӕi vӟi sóng điӋn tӯ. 

Tҫng ion cӫa khí quyӇn trái đҩt cũng là môi trưӡng điӋn quay đӕi vӟi sóng điӋn 

tӯ, khi truyӅn sóng vô tuyӃn trong tҫng ion cҫn xét đӃn tính không đҷng hưӟng 

cӫa nó. 

6

3h393»5)H&7I_^!€#<5)H&7I_I)!€#

B

errite chính là hӧp chҩt Be

3

O

4

 và  mӝt sӕ oxie kim loҥi  khác như MnO, 

MgO, NiO ... vӯa có tính chҩt điӋn môi vӯa có tính chҩt sҳt tӯ,   = 5 ± 20, w = 

10

-4

 ± 10

-6

 (m)

-1

. Khi không có tӯ trưӡng không đәi ,

0

H

»

 = 0,  errite biӇu hiӋn 

như  mӝt  môi  trưӡng  đҷng  hưӟng  đӕi  vӟi  sӵ  truyӅn  sóng  điӋn  tӯ.  Khi  có  tӯ 

trưӡng không đәi,

0

H

»

   0,  errite biӇu hiӋn tính chҩt cӫa môi trưӡng không đҷng 

hưӟng tӯ quay đӕi vӟi sӵ truyӅn sóng điӋn tӯ. Tensor đӝ tӯ thҭm có ҥng như 

sau: 

Ê

Ê

Ê

º

0

x

x

0

0

0

ia

0

ia

7

 

(3.76) 

Trong đó: 

M

m

e

H

m

e

a

ia

1

0

0

0

0

0

M

2
M

2

0

0

yx

xy

2
M

2

0

M

0

yy

xx

x

^

Ç

^

Ç

Ç

Ç

ÇÇ

^

^

^

ÊÊ

Ç

Ç

Ç

Ç

^

^

^

 

(3.77) 

Vӟi: 

- e là điӋn tích cӫa electron 

background image

c

c

î?

- m

0

 là khӕi lưӧng cӫa electron 

- M là đӝ lӟn cӫa vector tӯ hoá cӫa  errite  

- Ç là tҫn sӕ cӫa sóng điӋn tӯ 

- Ç

M

 là tҫn sӕ cӝng hưӣng tӯ quay 

0

 là hҵng sӕ tӯ 

Khí bӏ ion hoá có  mӝt  sӕ lưӧng lӟn các đ/tích tӵ o  gӗm electron và ion, 

gӑi là môi trưӡng plasma, có  w rҩt lӟn. Khi không có tӯ trưӡng không đәi ,

0

H

»

 = 

0, plasma biӇu hiӋn như mӝt môi trưӡng đҷ ng hưӟng đӕi vӟi sӵ truyӅn sóng điӋn 

tӯ.  Khi  có  tӯ  trưӡng  không  đәi,

0

»

    0,  plasma  biӇu  hiӋn  tính  chҩt  cӫa  môi 

trưӡng không đҷng hưӟng điӋn quay đӕi vӟi sӵ truyӅn sóng điӋn tӯ. Tensor đӝ 

điӋn thҭm có ҥng như sau:  

Ê

Ê

Ê

º

ë

x

x

0

0

0

ib

0

ib

7

 

(3.78) 

Trong đó: 

0

0

2

2
0

0

0

0

M

2

2
0

0

ëë

ë

2
M

2

0

M

0

yx

xy

2
M

2

2
0

0

yy

xx

x

m

Ne

H

m

e

1

b

ib

1

^

Ç

^

Ç

ÊÊ

Ç

Ç

^

^

Ç

Ç

Ç

Ç

^

^

^

ÊÊ

Ç

Ç

Ç

^

^

^

 

(3.79) 

Vӟi: 

- Ç

M

 là tҫn sӕ cӝng hưӣng tӯ quay 

- e là điӋn tích cӫa electron 

background image

c

c

îg

- m

0

 là khӕi lưӧng cӫa electron 

- N là sӕ electron trong 1 đơn vӏ thӇ tích  

0

 là hҵng sӕ điӋn 

0

 là hҵng sӕ tӯ 

- Ç là tҫn sӕ cӫa sóng điӋn tӯ 

6

3h363G)*>!|)*7&)*5775:E^!&8 

Xét  sóng  phҷng  điӅu  hoà  truyӅn  ӑc  theo  phương  cӫa  vector  tӯ  trưӡng 

không  đәi  tӯ  hoá  vұt  liӋu  errite  rӝng  vô  hҥn.  Chӑn  trөc  ë  trùng  vӟi  phương 

truyӅn sóng và vector 

0

»

, sӱ өng tensor đӝ tӯ thҭm (3.76) và điӅu kiӋn ngang 

cӫa sóng phҷng TEM (3.1) cho các phương trình Maxwell ta có:  

0

E

ia

i

ë

E

ia

i

ë

E

0

E

i

ë

E

i

ë

ë

x

y

x

x

y

x

x

y

ë

y

x

x

y

Ê

G

º

Ê

º

º

M

M

M

M

M

M

M

M

M

M

M

M

 

(3.80) 

NghiӋm cӫa (3.80) có ҥng:  

ikë

my

mx

ikë

my

mx

e

H

H

i

H

e

E

E

i

E

º

M

M

M

º

M

M

M

Ê

G

Ê

G

»

»

»

»

»

»

 

(3.81) 

Thay (3.81) vào (3.80) ta có: 

a

k

2

x

2

2

º

 

(3.82) 

Suy ra: 

background image

c

c

î×

Œ
Œ

a

k

a

k

x

x

Ç

^

Ç

^

 

(3.83) 

Khi đó vұn tӕc pha và trӣ sóng đưӧc tính theo công thӭc:  

Œ

Œ

^

^

^

Ç

^

^

Ç

^

a

Z

a

Z

a

1

k

v

a

1

k

v

x

P

x

P

x

ph

x

ph

 

(3.84) 

Các thành phҫn cӫa 

»

 và 

»

 cӫa sóng phҷng trong  errite bӏ tӯ hoá:  

G

M

G

G

M

G

M

G

G

M

G

M

G

M

º

x

y

y

x

x

y

i

 

(3.85) 

Và 

º

M

º

º

M

º

M

º

º

M

º

M

º

M

º

º

x

y

y

x

x

y

i

 

(3.86) 

ay ưӟi ҥng vector: 

Œ

Œ

G

M

G

M

G

M

G

G

M

º

Ç

G

M

G

M

Ê

Ê


G

G

mx

m

ë

k

t

i

m

k

e

i

i

»

»

»

»

»

»

 

(3.87) 

Và 

background image

c

c

îî

Œ

Œ

M

M

M

M

Ç

M

M

^

Ê

Ê


^

^

mx

m

P

ë

k

t

i

m

H

H

k

H

Z

E

e

i

i

H

H

»

»

»

»

»

»

 

(3.88) 

Nhұn xét: 

- (3.85) và (3.87) mô tҧ sóng phân cӵc tròn quay phҧi  

- (3.86) và (3.88) mô tҧ sóng phân cӵc tròn quay trái  

Như  vұy:  khi sóng  phҷng truyӅn trong  môi trưӡng  errite bӏ tӯ hoá bӣi tӯ 

trưӡng  không đәi,  môi trưӡng  này thӇ hiӋn các tham  sӕ điӋn tӯ  khác nhau đӕi 

vӟi sóng phân cӵc tròn quay phҧi và quay trái ӭng vӟi các sӕ sóng k

+

 và k

-

; vұn 

tӕc  pha  v

ph

+

,  v

ph

-

  và  trӣ  sóng  Z

P

+

,  Z

P

-

  khác  nhau.  Do  đó  đӝ  tӯ  thҭm  cӫa  môi 

trưӡng  errite  bӏ  tӯ  hoá  có  giá  trӏ  khác  nhau  đӕi  vӟi  sóng  phân  cӵc  tròn  quay 

phҧi và quay trái như sau: 

a

a

x

x

º

G

º

G

 

(3.89) 

Nhұn xét: khi sóng phân cӵc thҷng truyӅn trong môi trưӡng  errite bӏ t ӯ hoá 

ӑc theo tӯ trưӡng không đәi 

0

H

»

 hưӟng theo trөc ë thì vector 

H

»

 cӫa sóng điӋn 

tӯ sӁ  quay đi  mӝt  góc  .  HiӋn tưӧng quay mһt  phҷng phân cӵc cӫa sóng phân 

cӵc thҷng truyӅn trong  môi trưӡng  errite  bӏ tӯ hoá  gӑi  là h/ӭng Baraay.  Góc 

quay  mһt  phҷng  phân  cӵc  cӫa 

H

»

  trong  1  đơn  vӏ  chiӅu  ài  trong  errite  gӑi  là 

hҵng sӕ Baraay, kí hiӋu là  ¶ và đưӧc tính theo công thӭc:  

Œ

a

a

2

2

k

k

x

x

Ç

^

^

 

(3.90) 

 

 

 

 

background image

c

c

î

!'()*

‚Rtƒz»

323„!8)#

M NӃu trong môi trưӡng đӗng nhҩt và đҷng hưӟng có mӝt hay mӝt nhóm vұt 

thӇ mà các kích thưӟc cӫa chúng cӥ bưӟc sóng cӫa sóng điӋn tӯ thì tҥi đó 

có thӇ xҧy ra hiӋn tưӧng sóng phҧn xҥ lҥi môi trưӡng, sóng khúc xҥ truyӅn 

vào  các  vұt  thӇ  và  sӵ  đi  vòng  cӫa  sóng  tӟi  qua  các  vұt  thӇ  làm  cho  cҩu 

trúc cӫa trưӡng sóng tӟi thay đәi. HiӋn tưӧng trên gӑi là sӵ nhiӉu xҥ sóng 

điӋn tӯ tҥi các vӏ trí bҩt đӗng nhҩt cӫa môi trưӡng. Các vұt thӇ này gӑi là 

vұt chưӟng ngҥi, sóng tӟi gӑi là sóng sơ cҩp, sóng phҧn xҥ gӑi là  sóng thӭ 

cҩp. Trưӡng điӋn tӯ nhiӉu xҥ toàn phҫn là trưӡng tәng hӧp cӫa các sóng 

sơ cҩp, sóng thӭ cҩp và sóng khúc xҥ  

M Mөc tiêu: xác đӏnh trưӡng thӭ cҩp hoһc trưӡng toàn phҫn tҥi mӝt điӇm bҩt 

kì trong không gian môi trưӡng đӗng nhҩt và đҷng hưӟng tҥi thӡi đi Ӈm t 

bҩt kì khi đã biӃt các tham sӕ điӋn và ҥng hình hӑc cӫa vұt chưӟng ngҥi, 

và cҩu trúc cӫa trưӡng sóng sơ cҩp.   

M Vì vұt chưӟng ngҥi có ҥng hhӑc rҩt phӭc tҥp và ӣ nhӳng vӏ trí khác nhau 

so vӟi nguӗn sơ cҩp, o đó bài toán nhiӉu xҥ sóng điӋn tӯ chӍ có th Ӈ giҧi 

gҫn đúng. Trong thӵc tӃ ngưӡi ta thưӡng ùng các đҥi lưӧng vұt lí như tiӃt 

iӋn phҧn xҥ tương đương, tiӃt iӋn hҩp thө toàn phҫn ... đһc trưng cho sӵ 

nhiӉu xҥ sóng điӋn tӯ. 

M ViӋc giҧi chính xác bài toán nhiӉu xҥ sóng điӋn tӯ chӍ có thӇ thӵc hiӋn đӕi 

vӟi vұt chưӟng ngҥi có ҥng hhӑc đơn giҧn như htrө tròn nhӓ ài vô hҥn, 

hcҫu  đһt  rҩt  xa  nguӗn  sóng  sơ  cҩp,  có  nghĩa  là  cҩu  trúc  cӫa  nguӗn  và 

trưӡng sóng sơ cҩp không phө thuӝc vào vұt chưӟng ngҥi.  

393!… e[6b"HG)*>!|)*7N)<`;j)7†7q);<F! [)

39323X&8)

background image

c

c

-  Giҧ  sӱ  có  mӝt  vұt  үn  điӋn  tӕt  ҥng  trө  tròn  bán  kính  a  ài  vô  hҥn  đһt 

trong kk và có sóng phҷng điӅu hoà truyӅn tӟi vuông góc vӟi trөc cӫa  vұt үn. 

Xác đӏnh trưӡng thӭ cҩp phҧn xҥ tӯ  vұt үn. 

- Chӑn hӋ toҥ đӝ trө có trөc ë trùng vӟi trөc cӫa vұt үn và sóng phҷng điӅu 

hoà truyӅn ӑc theo trөc Ox và vuông góc vӟi trөc cӫa  vұt үn. Khi đó sӵ phân 

cӵc cӫa sóng tӟi có thӇ xҧy ra 2  trưӡng hӧp: 

t

»

// Oë và 

t

»

ñ Oë. NӃu sóng tӟi là 

sóng phân cӵc thҷng bҩt kì cӫa 

t

»

thì nó đưӧc xem như là tәng hӧp cӫa 2  trưӡng 

hӧp trên. Do đó viӋc giҧi bài toán nhiӉu xҥ sóng điӋn tӯ phҷng chӍ cҫn xét đӕi 

vӟi ҥng sóng phҷng phân cӵc đã nêu. 

 

-  Vì  sóng  tӟi  vuông  góc  vӟi  ë  nên   đӕi  vӟi  trưӡng  sóng  phҧn  xҥ  ta  có: 

Œ

0

,

ë

 và các phương trình Maxwell có ҥng:  

0

mr

m

m

0

mr

0

i

r

r

r

1

i

r

r

i

M

M

M

M

M

M

M

Ç

Ê

Ê

Ê

Ç

Ç

 

(4.1) 

t

»

 

t

»

 

t

»

 

t

»

 

t

»

 

t

»

 

ýë

//

t

»

 

ýë

t

ñ

»

 

ë

 

x

 

a

2

 

background image

c

c

và: 

0

0

mr

m

m

0

mr

0

i

r

r

r

1

i

r

r

i

M

M

M

M

M

M

M

º

Ê

Ê

º

Ê

º

 

(4.2) 

Nhұn xét: 

- Ӌ phương trình (4.1) chӍ gӗm các thành phҫn 

M

mr

M

M

m

 và 

mr

M

 = 0 

(phương truyӅn sóng thӭ cҩp). Đây gӑi là trưӡng thӭ cҩp điӋn ngang hay tӯ ӑc, 

kí hiӋu là T hoһc , ӭng vӟi trưӡng hӧp sóng tӟi phân cӵc 

mt

M

// Oë. 

- Ӌ phương trình (4.2) chӍ gӗm các thành phҫn 

M

mr

M

M

m

 và 

mr

M

 = 0 

(phương truyӅn sóng thӭ cҩp). Đây gӑi là trưӡng thӭ cҩp tӯ ngang hay điӋn ӑc, 

kí hiӋu là T hoһc , ӭng vӟi trưӡng hӧp sóng tӟi phân cӵc 

mt

M

ñ Oë. 

- ai hӋ phương trình (4.1) và (4.2) có ҥng tương tӵ nhau nên chӍ cҫn xét 

mӝt trong 2 hӋ phương trình trên là đưӧc, cө thӇ là hӋ phương trình (4.1). Vì vұt 

үn điӋn tӕt có  w rҩt lӟn nên trưӡng  sóng  khúc xҥ hҫu n hư  không tӗn tҥi trong 

vұt үn. ĐӇ đơn giҧn, xem vұt үn có  w Î . Đӕi vӟi sóng tӟi phân cӵc có 

mt

M

// 

Oë thì điӅu kiӋn biên cӫa phương trình (4.1) như sau:  

0

ë

ë

t

G

M

M

 

(4.3) 

tҥi: 

r = a ; 0    2 ; - < ë <  

- Sóng phҧn xҥ tӯ bӅ mһt vұt үn truyӅn ra xa vô hҥn theo phương r phҧi có 

đһc trưng sóng tҥi  vô cùng, có nghĩa là phҧi thoҧ  mãn điӅu  kiӋn bӭc xҥ tҥi  vô 

cùng: 

background image

c

c

9

0

H

ik

r

H

lim

0

E

ik

r

E

lim

r

r

^

ÊÊ

^

ÊÊ

Î

Î

»

»

»

»

 

(4.4) 

Vұy: bài toán nhiӉu xҥ sóng phҷng trên vұt үn trө tròn ài vô hҥn qui vӅ 

viӋc xác đӏnh nghiӋm cӫa phương trình (4.1) và các điӅu kiӋn (4.3) và (4.4).  

39393»7'])*!?6C>

ĐӇ tìm nghiӋm cӫa phương  trình (4.1)  vӟi các điӅu kiӋn  (4.3)  và (4.4), ta 

chuyӇn  (4.1)  sang  ҥng  phương  trình  sóng.  Đһt  các  giá  trӏ  cӫa 

mr

M

M

m

H

  tӯ  2 

phương trình đҫu vào phương trình cuӕi cӫa hӋ (4.1) ta có:  

0

k

r

1

r

r

1

r

2

2

2

2

2

2

G

G

G

M

M

M

M

 

(4.5) 

NghiӋm cӫa (4.5) có ҥng:  

Œ

Œ

Œ

Œ

Œ

Œ

Œ

Œ

Œ

Œ

Œ

Œ

Œ

Œ

Œ

Œ

Œ

Œ

M

M

M

M

M

M

Ç

Ç

m

im

2

m

2

m

m

m

0

mët

m

m

im

2

m

2

m

m

m

0

mët

mr

m

im

2

m

2

m

m

m

mët

e

r

kr

H

ka

H

ka

J

i

r

H

e

kr

H

ka

H

ka

mJ

i

r

H

e

kr

H

ka

H

ka

J

i

 

(4.6) 

Trong đó: 

J

m

(kr) là hàm Bessel cҩp m 

Œ

Œ

kr

H

2

m

 là hàm Hanken cҩp m loҥi 2 

39363%)Ii!'c)*

Trưӡng thӭ cҩp phҧn xҥ tӯ vұt үn trө tròn ài vô hҥn có thӇ biӇu iӉn trӵc 

quan bҵng giҧn đӗ hưӟng như sau:  

background image

c

c

6

- Tìm cưӡng đӝ trưӡng thӭ cҩp ӣ vùng xa thoҧ mãn kr >> 1. Áp өng ҥng 

tiӋm cұn cӫa hàm Hanken cҩp m loҥi 2 khi kr  Î  và bӓ qua sӕ hҥng nhӓ bұc 

cao 

2

/

3

r

1

 so vӟi 

2

/

1

r

1

 cӫa (4.6) ta có: 

Œ

Œ

Œ

Œ

Œ

Œ

0

H

e

ka

H

ka

J

e

kr

2

E

H

e

ka

H

ka

J

e

kr

2

E

E

mr

m

im

2

m

m

4

kr

i

0

0

mët

m

m

im

2

m

m

4

kr

i

mët

M

^

Ê

M

M

^

Ê

M

M

 

(4.7) 

Nhұn xét: 

- Trưӡng thӭ cҩp phҧn xҥ tӯ vұt үn trө tròn ài vô hҥn chӍ có 2 thành phҫn 

E

M

M

m

H

 vuông góc vӟi nhau và vuông góc vӟi phương truyӅn sóng r.  

- Theo (4.7) giҧn đӗ hưӟng cӫa trưӡng thӭ cҩp phҧn xҥ tӯ vұt үn trө tròn 

ài  vô  hҥn  như  hvӁ  (xem  tài  liӋu  KKL,  trang  97,  hình  4.2)  vӟi  các  tham  sӕ   

khác nhau. 

- Tӯ giҧn đӗ hưӟng nhұn thҩy rҵng khi ka  1, a <<  thì trưӡng thӭ cҩp có 

cưӡng đӝ gҫn đӅu theo mӑi phương, o đó nó làm méo đӅu trưӡng sơ cҩp theo 

mӑi phương. Khi  ka >> 1, a >>   thì trưӡng thӭ cҩp bҳt đҫu xh các cӵc đҥi ӣ 

phía đӕi iӋn vӟi nguӗn sóng tӟi và làm méo trưӡng só ng tӟi ӣ phía này mҥnh 

hơn. Khi ka Î , a Î  thì trưӡng thӭ cҩp có cӵc đҥi quay vӅ phía sóng tӟi và 

có mӝt vùng tӕi ӣ phía đӕi iӋn, cưӡng đӝ trưӡng ӣ vùng này bҵng 0.  

ĐӇ đánh giá tính chҩt cӫa trưӡng bӭc xҥ thӭ cҩp khi trưӡng sơ cҩp truyӅn 

qua vұt chưӟng ngҥi, ngưӡi ta đưa ra đҥi lưӧng iӋn tích phҧn xҥ tương đương. 

Đӕi vӟi vұt үn trө tròn ài vô hҥn thì iӋn tích phҧn xҥ tương đương tính theo 1 

đơn vӏ chiӅu ài cӫa htrө là  w

0

 đưӧc xác đӏnh theo công thӭc:  

tbt

0

bx

(

w

 

(4.8) 

Trong đó: 

background image

c

c

(

P

bx

 là công suҩt bӭc xҥ cӫa trưӡng thӭ cҩp tính theo 1 đơn vӏ chiӅu ài  

tbt

 là mұt đӝ công suҩt bӭc xҥ trung bình cӫa sóng tӟi  

2

mët

0

0

tbt

2

1

M

 

(4.9) 

2

0

tb

S

tb

bx

r

S

P

 

(4.10) 

2

0

0

2

m

0

0

m

tb

1

2

1

H

2

1

H

.

re

2

1

M

M

M

M

Ê

 

(4.11) 

Tӯ các biӇu thӭc (4.7) ± (4.11), iӋn tích phҧn xҥ tương đương w

0

 đưӧc tính 

theo: 

Œ

Œ

Œ

2

m

2

m

m

0

ka

H

ka

J

ka

4

a

4

í

º

w

 

(4.12) 

363* =N)B =*!5)H„76!!&

Tìm nghiӋm cӫa phương trình sóng thuҫn nhҩt đӕi vӟi hàm vô hưӟng   sau 

đây: 

0

k

2

2

^

 

(4.13) 

tҥi  điӇm  P  bҩt  kì  trong  thӇ  tích  V  đưӧc  giӟi  hҥn  bӣi  mһt  kín  S.  Giҧ  thiӃt  rҵng 

hàm , đҥo hàm bұc 1 và bұc 2 cӫa nó liên tөc trong V và trên S.  

Áp өng đӏnh lí Green ta có: 

Œ

Ê

^

S

V

2

2

S

n

n

V

 

(4.14) 

Trong đó hàm  , đҥo hàm bұc 1 và bұc 2 cӫa nó cũng liên tөc trong V và 

trên S. Chӑn hàm  có ҥng: 

r

e

ikr

^

 

(4.15) 

Trong đó: r là khoҧng cách tӯ điӇm P đӃn mӝt điӇm bҩt kì trong thӇ tích V.   

background image

c

c

?

Nhұn xét: 

- Hàm  ҥng (4.15) thoҧ mãn đӏnh lí Green tҥi mӑi vӏ trí trӯ điӇm P, vì tҥi 

điӇm P:  Î  khi r Î 0. ĐӇ áp өng đӏnh lí Green đӕi vӟi điӇm P, bao điӇm P 

bҵng mһt cҫu đӫ nhӓ S

0

 bán kính R

0

. Khi đó miӅn V đưӧc giӟi hҥn bӣi các mһt S 

và S

0

. Vì hàm  ҥng (4.15) cũng thoҧ mãn phương trình sóng (4.13) nên vӃ trái 

cӫa (4.14) bҵng 0 và ta có: 

Ê

º

º

Ê

º

S

S

S

n

n

S

n

n

0

 

(4.16) 

-  Các  đҥo  hàm  theo  pháp  tuyӃn 

n

  trên  S  và  S

0

  lҩy  theo  pháp  tuyӃn 

0

n

»

 

hưӟng ra ngoài thӇ tích V. Do đó trên mһt cҫu S

0

 ta có: 

r

n

     

;

r

n

º

º

 

(4.17) 

nên: 

r

e

r

1

ik

r

e

r

n

ikr

ikr

º

º

Ê

G

ÊÊ

º

 

(4.18) 

Suy ra: 

2
0

tb

0

ikÒ

tb

0

ikÒ

0

S

0

Ò

4

r

Ò

e

Ò

e

 

Ò

1

ik

dS

n

n

I

0

0

0

»

Ê

Ê


Ê

G

ÊÊ

G

Ê

º

º

º

 

(4.19) 

Trong đó: 

tb

 và 

tb

r

Ê

 là các gtӯ trưӡngb cӫa hàm   và đҥo hàm riêng cӫa nó trên 

mһt cҫu S

0

 có giá trӏ hӳu hҥn. Do đó xét trưӡng hӧp giӟi hҥn cho mһt cҫu S

0

 thu 

nhӓ thành 1 điӇm ta có: 

Œ

Œ

0

Ò

     

khi

     

P

4

I

P

0

0

tb

Î

»

Î

 

(4.20) 

Theo (4.16) suy ra: 

background image

c

c

g

Œ

Ê

Ê


º

ÊÊ

»

º

º

º

ž

ikr

ikr

n

r

e

r

e

n

4

1

 

(4.21) 

Nhұn xét: 

-  (4.21)  là  biӇu  thӭc  cӫa  nguyên  lí  Huyghens-Kirchho .  Tӯ  biӇu  thӭc 

(4.21) có thӇ tìm đưӧc hàm   tҥi mӝt điӇm bҩt kì trong thӇ tích V. NӃu các giá 

trӏ cӫa  và 

n

 trên mһt ž đưӧc coi là phân bӕ cӫa các nguӗn nguyên tӕ, thì giá 

trӏ  cӫa    tҥi  mӝt  điӇm  bҩt  kì  trong  thӇ  tích  V  là  chӗng  chҩt  cӫa  các  sóng  cҫu 

nguyên tӕ bӭc xҥ ӣ trên mһt ž bao quanh thӇ tích V.  

 

- (4.21) cũng áp dөng đưӧc đӕi vӟi  trưӡng hӧp mһt ž là giӟi hҥn trong cӫa 

miӅn V¶ bên ngoài, thӵc vұy:  

MiӅn V¶ đưӧc xem như giӟi hҥn bӣi mһt kín ž và mһt cҫu ž¶ có tâm nҵm 

trong V vӟi bán kính R

 Î , khi đó: 

0

n

n

I

ž

Î

Ê

º

 

(4.22) 

Vì R

 >> r¶, r¶ là khoҧng cách tӯ tâm hình cҫu ž¶ đӃn điӇm , nên có thӇ 

xem R

 // r, r là khoҧng cách tӯ điӇm  đӃn điӇm bҩt kì cӫa mһt cҫu ž¶ rӝng vô 

hҥn, ta có: 

¸

º

cos

r

R

r

     

,

r

1

R

1

 

(4.23) 

Nên: 

 

R

ž

ž 

ž

 

R

 

¸

 

r¶ 

V¶ 

ž¶ 

 

background image

c

c

×

¸

^

cos

r

ik

ikR

ikr

e

e

R

1

r

e

 

(4.24) 

Trong đó: ¸ là góc giӳa R

 và r¶. 

Đӕi vӟi mһt cҫu S¶ ta có: 

r

n

^

 

Do đó: 

¸

Ê

Ê


Ê

Ê


G

ÊÊ

G

^

S

cos

r

ik

ikR

dS

e

R

e

R

R

1

ik

I

 

(4.25) 

Trong trưӡng hӧp giӟi hҥn, khi R

 Î  thì I

 Î 0 nӃu thoҧ mãn điӅu kiӋn sau:  

0

R

1

ik

R

lim

R

^

Ê

Ê


ÊÊ

G

G

Î

 

(4.26) 

hay: 

Î

Î

ÊÊ

G

^

R

R

R

1

ik

R

 

(4.27) 

Nhұn xét:  

- ĐiӅu kiӋn (4.26) hoһc (4.27) dӉ dàng đưӧc thoҧ mãn  nӃu  thoҧ mãn điӅu 

kiӋn bӭc xҥ tҥi vô cùng, tӭc là hàm   tҥi vô cùng có dҥng: 

Œ

Î

^

R

e

,

f

ikR

R

 

(4.28) 

Vì hàm  dҥng (4.15) thoҧ mãn phương trình (4.13) nên cũng đúng đӕi vӟi 

miӅn ngoài V¶. 

-  Phương  trình  (4.13)  có  dҥng  tương  tӵ  như  dҥng  cӫa  phương  trình  sóng 

thuҫn nhҩt cho 

»

 và 

»

 trong hӋ toҥ đӝ Decac. Do đó có thӇ áp өng  nguyên lí 

uyghens-Kirchho  đӇ giҧi các bài toán nhiӉu xҥ.  

- Nguyên lí uyghens-Kirchho  đӕi vӟi hàm vô hưӟng có thӇ xem như là 

trưӡng hӧp riêng cӫa nguyên lí òng tương đương. 

33* =N)B;q)*'()*I'()*

background image

c

c

î

Giҧ  sӱ  có  các  nguӗn  q

1

,  q

2

,  ...,  q

n

  đһt  trong  miӅn  V  trong  mһt  kín  S,  xác 

đӏnh trưӡng tҥi điӇm P bҩt kì trong không gian V¶ ngoài mһt S. Theo nguyên lí 

H-K có thӇ xác đӏnh trưӡng tҥi P trong V¶ cӫa các nguӗn đã cho qua các nguӗn 

bӭc xҥ nguyên tӕ phân bӕ trên mһt S đưӧc gӑi là các nguӗn òng tương đương 

(òng điӋn mһt và òng tӯ mһt). Trưӡng o các nguӗn òng tương đương tҥo ra 

tҥi điӇm P bҩt kì trong V¶ trùng vӟi trưӡng o các ngu ӗn đã cho trong V tҥo ra 

cũng tҥi điӇm  P. Còn trưӡng o nguӗn òng  tương đương tҥo ra trong  miӅn  V 

bҵng 0. Do đó điӅu kiӋn biên cho trưӡng cӫa nguӗn òng  tương đương là 

0

H

E

S

in

 

S

in

 

^

^

 

(4.29) 

 

Theo đӏnh lí nghiӋm uy nhҩt, muӕn đӇ trưӡng cӫa nguӗn đã cho và trưӡng 

cӫa nguӗn òng tương đương tҥo ra ӣ điӇm P bҩt kì trong V¶ trùng nhau phҧi có 

điӅu kiӋn là:  

0

H

H

0

E

E

S

out

 

S

out

 

S

out

 

S

out

 

^

^

 

(4.30) 

Nhұn xét: Theo (4.29) và (4.30) nhұn thҩy rҵng các thành phҫn tiӃp tuyӃn 

cӫa 

E

»

 và 

H

»

 cӫa nguӗn òng  tương đương biӃn đәi nhҧy vӑt tӯ 0 sang  khác 0 

khi qua mһt S. Theo điӅu kiӋn biên tәng quát, sӵ biӃn đәi nhҧy vӑt cӫa các thành 

phҫn  tiӃp  tuyӃn 

E

H

  cӫa  trưӡng  trên  mһt  S  tương  đương  vӟi  sӵ  tӗn  tҥi  cӫa 

òng  điӋn  mһt  I

S

  và  òng  tӯ  mһt  I

SM

  chҥy  trên  mһt  S.  Sӵ  phө  thuӝc  cӫa  òng 

điӋn mһt và òng tӯ mһt vào 

E

»

 và 

»

 như sau: 

q

1

 M 

0

n

»

 

V¶ 

q

2

 M 

q

n

 M 

P M 

 ,

»

»

 

background image

c

c

Œ

Œ

ž

out

0

ž

ž

out

0

ž

n

I

n

I

»

»

»

»

»

»

º

 

(4.31) 

Trong đó: 

0

n

»

 là vector đơn vӏ pháp tuyӃn ngoài cӫa mһt S.  

Áp өng phương pháp thӃ điӋn đӝng ta xác đӏnh đưӧc biӇu thӭc cho các thӃ 

chұm cӫa vector điӋn và tӯ o các nguӗn òng  tương đương 

S

I

»

 và 

S

I

»

 trên S tҥo 

ra tҥi điӇm P trong V¶ theo (2.61), (2.62) và (4.31) ta có:  

Œ

Œ

M

M

M

M

^

^

^

^

S

ikr

out

0

0

S

ikr

SM

0

M

S

ikr

out

0

0

S

S

0

E

S

r

e

E

n

4

S

r

e

I

4

A

S

r

e

H

n

4

S

r

I

4

A

»

»

»

»

»

»

»

»

 

(4.32) 

Nhұn xét:  

- Trong (4.32) các tham sӕ điӋn tӯ  ,  và sӕ sóng k phҧi tính đӕi vӟi môi 

trưӡng ngoài miӅn V¶.  

-  Các  biӇu  thӭc  (4.31)  và  (4.32)  là  biӇu  thӭc  cӫa  nguyên  lí  òng  tương 

đương cӫa trưӡng điӋn tӯ. Nguyên lí này ӭ đӇ giҧi các bài toán nhiӉu xҥ sóng 

điӋn tӯ rҩt tiӋn lӧi. 

- Trưӡng nhiӉu xҥ đưӧc tính ӵa trên các biӇu thӭc cӫa nguyên lí H -K và 

nguyên lí òng  tương đương có chính xác hay không tuǤ thuӝc vào  gi á trӏ cӫa 

nguӗn thӭ cҩp nguyên tӕ hay nguӗn òng  tương đương phân bӕ trên bӅ mһt S. 

Nói chung chӍ có thӇ giҧi gҫn đúng bài toán nhiӉu xҥ sóng điӋn tӯ.  

33!… e[6b"HG)*>!|)*‡ "o7N)#)6!ˆ)>!|)*7_)*<F![) 

Giҧ sӱ có sóng phҷng truyӅn theo phương cӫa trөc ë đi tӟi vuông góc vӟi 

mӝt lӛ trên mһt phҷng үn điӋn lí tưӣng rӝng vô hҥn, xác đӏnh trưӡng nhiӉu xҥ 

cӫa  sóng  phҷng  qua  lӛ  tҥi  vùng  bên  kia  cӫa  màn  chҳn  trong  môi  trưӡng  đӗng 

nhҩt đҷng hưӟng. 

background image

c

c

 

Chӑn hӋ toҥ đӝ Decac vӟi trөc ë trùng vӟi phương truyӅn cӫa sóng tӟi, mһt 

phҷng màn chҳn trùng vӟi mһt xOy và 

t

E

»

 cӫa sóng tӟi hưӟng theo trөc x. BiӇu 

thӭc cӫa cưӡng đӝ trưӡng sóng tӟi có ҥng: 

ikë

mt

mt

ikë

mt

c

mt

mt

e

j

e

ë

i

E

i

E

º

M

º

M

M

»

»

»

»

»

 

(4.33) 

Chia màn chҳn phҷng ra làm 2 phҫn  là phҫn lӛ S

0

 và phҫn mһt kim loҥi S

1

Áp өng nguyên lí òng  tương đương đӇ tính trưӡng nhiӉu xҥ qua lӛ S

0

, tӭc là 

phҧi xác đӏnh các òng điӋn  và òng  tӯ  mһt chҥy trên  S

0

 và  S

1

.  Mӝt cách  gҫn 

đúng xem màn chҳn S trùng vӟi mһt sóng cӫa sóng tӟi. Khi đó trê n lӛ S

0

 cưӡng 

đӝ các vector 

»

 và 

»

 cӫa nguӗn òng  tương đương đưӧc xem bҵng cưӡng đӝ 

trưӡng cӫa sóng tӟi cũng tҥi mһt lӛ này (ë = 0) nên:  

mt

S

out

 

mt

c

mt

S

out

 

ë

i

i

0

0

M

M

M

^

^

^

»

»

»

»

»

 

(4.34) 

Còn trên phҫn S

1

 cӫa màn chҳn үn điӋn lí  tưӣng (w Î ) vӅ phía bên kia 

cӫa  sóng  tӟi  thành  phҫn  tiӃp  tuyӃn  cӫa  điӋn  trưӡng  và  tӯ  trưӡng  nguӗn  òng 

tương đương bҵng 0. 

t

»

 

t

E

»

 

t

(

»

 

S

0

 

ë

 

S

1

 

background image

c

c

0

0

1

1

ž

out

 

ž

out

 

»

»

 

(4.35) 

Chӑn 

0

n

»

  Oë và áp өng các biӇu thӭc (4.32) cӫa nguyên lí òng  tương 

đương ta đưӧc các thӃ chұm cӫa trưӡng nhiӉu xҥ ӣ nӱa không gian ë > 0 qua lӛ 

trên màn chҳn như sau: 

M

M

M

M

M

M

^

Ê

 

^

^

Ê

 

^

S

ikr

mt

c

0

S

ikr

mt

c

0

Mm

S

ikr

mt

0

S

ikr

mt

0

Em

S

r

e

4

H

ë

S

r

e

H

ë

i

k

4

A

S

r

e

H

4

i

S

r

e

H

k

4

A

0

0

»

»

»

»

»

»

»

»

 

(4.36) 

Trong đó: 

Œ

Œ

2

2

2

ë

y

y

x

x

r

G

º

G

º

 là khoҧng cách tӯ điӇm tính trưӡng 

P(x, y, ë) tӟi mӝt điӇm bҩt kì trên lӛ S

0

 có toҥ đӝ (x¶, y¶, 0). 

Gӑi khoҧng cách tӯ tâm O cӫa lӛ S

0

 đӃn điӇm tính trưӡng P là R, ta có: 

Œ

2

2

2

y

x

y

y

xx

2

R

r

G

G

G

º

 vӟi 

2

2

2

2

ë

y

x

R

G

G

 

Trong trưӡng hӧp xét trưӡng nhiӉu xҥ ӣ vùng xa, tӭc là khoҧng cách r, R 

lӟn hơn nhiӅu so vӟi bưӟc sóng  và kích thưӟc lӛ S

0

 tương ӭng vӟi điӅu kiӋn 

y

,

x

R

R

 

(4.37) 

và 

Œ

y

y

x

x

R

1

R

r

R

1

r

1

G

º

 

(4.38) 

Áp өng (4.38) tích phân theo mһt lӛ S

0

 trong các biӇu thӭc cӫa thӃ chұm 

(4.36) có ҥng: 

G

º

º

0

0

S

R

y

y

x

x

ik

S

ikR

ikr

S

e

R

e

S

r

e

 

(4.39) 

Nhұn xét: nӃu tích phân (4.39) xác đӏnh đưӧc thì trưӡng điӋn  tӯ nhiӉu xҥ 

qua lӛ S

0

 sӁ là 

background image

c

c

9

Mm

Mm

0

0

Em

0

m

Mm

0

Em

Em

0

0

m

A

i

A

.

i

1

A

1

H

A

1

A

i

A

.

i

1

E

M

M

M

M

M

M

M

M

Ç

ÊÊ

Ç

ÊÊ

^

ÊÊ

Ç

ÊÊ

Ç

^

»

»

»

»

»

»

»

»

 

(4.40) 

Xét trưӡng hӧp lӛ S

0

 có ҥng chӳ nhұt kích thưӟc a, b trên màn chҳn phҷng 

rӝng vô hҥn үn điӋn lí tưӣng. Đӕi vӟi trưӡng nhiӉu xҥ ӣ vùng xa trong trưӡng 

hӧp này điӅu kiӋn (4.37) viӃt lҥi : 

R >> a, b >>  

(4.41) 

Tích phân (4.39) đӕi vӟi lӛ ҥng chӳ nhұt có ҥng là:  

y

R

2

kb

y

R

2

kb

sin

x

R

2

ka

x

R

2

ka

sin

R

e

ab

e

iky

R

e

ikx

R

R

e

y

x

e

R

e

ikR

2

/

b

2

/

b

R

y

ky

i

2

/

a

2

/

a

R

x

kx

i

ikR

2

/

a

2

/

a

2

/

b

2

/

b

R

y

y

x

x

ik

ikR

Ê

Ê

^

^

^

^

 

 

(4.42) 

Các thӃ chұm vector điӋn và tӯ có ҥng  

mt

0

mt

0

m

mt

0

mt

0

m

4

4

j

4

4

i

»

^

»

^

»

^

»

^

M

M

M

M

M

M

»

»

»

»

»

»

 

(4.43) 

Trong đó:  

j

          

,

i

»

»

»

»

 

(4.44) 

 

ChuyӇn sang hӋ toҥ đӝ cҫu ta có: 

^

^

^

^

cos

sin

cos

sin

sin

r

sin

cos

cos

cos

sin

r

i

sin

sin

r

y

cos

sin

r

x

0

0

0

0

0

0

»

»

»

»

»

»

»

»

 

(4.45) 

Khi đó: 

background image

c

c

6

Ê

Ê

º

sin

sin

Ò

2

kb

sin

sin

Ò

2

kb

sin

cos

sin

Ò

2

ka

cos

sin

Ò

2

ka

sin

Ò

e

ab

ikÒ

 

(4.46) 

 

 

Nhұn  xét:  vì  hàm    chӭa  thӯa  sӕ  ҥng 

Ò

e

ikÒ

º

 nên  tӯ  các  biӇu  thӭc  (4.40), 

(4.43), (4.44) và (4.46) cho thҩy trưӡng nhiӉu xҥ qua lӛ chӳ  nhұt ӣ vùng xa có 

ҥng sóng cҫu. Khi bӓ qua các sӕ hҥng nhӓ bұc cao so vӟi 

r

1

 và đӕi vӟi trưӡng ӣ 

vùng  xa  (r  Î  )  thì  các  biӇu  thӭc  (4.43),  (4.44)  và  (4.46)  biӇu  iӉn  theo  các 

toán tӱ gra, iv và rot trong hӋ toҥ đӝ cҫu ta có: 

Œ

Œ

º

º

,

0

,

0

,

r

,

2

0

,

ik

k

r

.

»

»

»

»

»

»

»

»

 

(4.47) 

Trong  đó: 

r

,

»

,

»

  và 

,

»

  là  các  thành  phҫn  cӫa  các  vector 

E

»

  và 

»

theo phương bán kính, kinh tuyӃn và vĩ tuyӃn trong  hӋ toҥ đӝ cҫu. 

Trưӡng nhiӉu xҥ qua lӛ chӳ nhұt ӣ vùng xa theo (4.40), (4.43), (4.44), (4.46) và 

(4.47) như sau: 

Œ

Œ

Œ

Œ

^

^

M

M

cos

sin

cos

1

4

H

ik

H

sin

cos

cos

1

4

H

ë

ik

E

0

0

mt

m

0

0

mt

c

m

»

»

»

»

»

»

 

(4.48) 

Tӯ biӇu thӭc (4.48) chúng ta thҩy rҵng trưӡng nhiӉu xҥ qua lӛ chӳ nhұt có 

tính đӏnh hưӟng trong không gian theo các toҥ đӝ   và . 

S

a

 

b

 

0

 

ë

 

 

 

background image

c

c

(

Giҧn  đӗ  hưӟng  cӫa  trưӡng  nhiӉu  xҥ:  ӣ  vùng  xa  và  kích  thưӟc  lӛ  lӟn  hơn 

nhiӅu so  vӟi bưӟc  sóng thì hàm   biӃn đәi nhanh hơn hàm cos nên  mӝt cách 

gҫn đúng giҧn đӗ hưӟng cӫa trưӡng đưӧc xác đӏnh chӫ yӃu qua hàm  . Xác đӏnh 

hàm đһc trưng hưӟng cӫa trưӡng tҥi 2 mһt phҷng đһc biӋt: 

- Tҥi mһt phҷng  = 0 (mһt phҷng E) giҧn đӗ hưӟng có ҥng  

Œ

Ê

^

sin

2

ka

sin

2

ka

sin

B

E

 

(4.49) 

- Tҥi mһt phҷng  = 

2

»

(mһt phҷng H) giҧn đӗ hưӟng có ҥng  

Œ

Ê

^

sin

2

kb

sin

2

kb

sin

B

H

 

(4.50) 

Nhұn xét: Vì giҧn đӗ hưӟng B

E

() và B

H

() có ҥng hoàn toàn giӕng nhau 

nên chӍ cҫn vӁ đӗ thӏ cho B

E

() hoһc B

H

(). Đӗ thӏ cӫa giҧn đӗ hưӟng ҥng B

H

() 

đưӧc vӁ trong hӋ toҥ đӝ Decac và hӋ toҥ đӝ cӵc như hình vӁ 

 

Tӯ giҧn đӗ hưӟng trên cho thҩy rҵng trưӡng  nhiӉu xҥ qua lӛ chӳ nhұt có 1 

búp sóng chính và nhiӅu búp phө nhӓ khác. ĐiӅu này có thӇ giҧi thích bҵng sӵ 

2* 
 

 

B

() 

2

sin

kb

  

»

 

background image

c

c

?

giao thoa cӫa sóng bӭc xҥ tӯ các iӋn tích nguyên tӕ trên mһt S

0

. Đӝ rӝng cӫa 

búp sóng chính là góc 2* đưӧc xác đӏnh tӯ điӅu kiӋn:  

0

2

sin

kb

sin

^

ÊÊ

 

(4.51) 

 

NӃu lҩy không điӇm đҫu tiên ta có:  

»

^

2

sin

kb

 

(4.52) 

Vӟi góc * nhӓ thì *  sin* và đӝ rӝng cӫa búp sóng chính là   

b

2

sin

2

2

^

 

(4.53) 

NӃu kích thưӟc lӛ b tăng so vӟi bưӟc sóng   hoһc khi  Î 0 thì búp sóng 

chính sӁ hҽp lҥi thành mӝt tia giӕng như trong quang hình.