Order Budowniczych Polski Ludowej

1

Order Budowniczych Polski Ludowej

Order Budowniczych Polski Ludowej

Awers

Baretka

Ustanowiono

2 lipca 1949

Wielkość

średnica 53 mm

Kruszec

złoto

Order Budowniczych Polski Ludowej – polskie odznaczenie cywilne (order), najwyższe odznaczenie państwowe z

lat 1949-1952 i okresu Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej.

Order Budowniczych Polski Ludowej został ustanowiony przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustawą z dnia 2

lipca 1949 roku w celu „nagrodzenia wyjątkowych zasług położonych dla dzieła budowy Polski Ludowej”

[1]

.

Zasady nadawania

W myśl ustawy, Orderem Budowniczych Polski Ludowej mogli być wyróżnieni obywatele polscy, którzy

szczególnie zasłużyli się dla budowy Polski Ludowej wybitną działalnością lub wybitnymi czynami w dziedzinach:

• rozwoju gospodarki narodowej, zwłaszcza przez: dokonanie wynalazków, usprawnienie pracy lub ulepszenie

metod pracy – jeżeli to ma poważne znaczenie ekonomiczne – inicjowanie współzawodnictwa albo

przodownictwa pracy

• oświaty, nauki, kultury i sztuki

• podniesienia obronności kraju

• podniesienia zdrowotności i kultury fizycznej narodu

• służby publicznej

Orderem mogły być również wyróżniane przedsiębiorstwa, instytucje i jednostki terytorialne. Order mógł być

nadawany tylko jeden raz tej samej osobie. Nadawała go Rada Państwa (do 1952 roku Prezydent Rzeczypospolitej

Polskiej).

Ustawą z 17 lutego 1960 o orderach i odznaczeniach inaczej zredagowano statut orderu. W jej myśl, Order

Budowniczych Polskiej Ludowej mógł być nadany obywatelom polskim, którzy położyli szczególnie wybitne

zasługi w dziele budowy Polski Ludowej, zwłaszcza w dziedzinie:

• działalności państwowej lub społecznej,

• gospodarki narodowej,

• oświaty, nauki, kultury i sztuki,
• ochrony zdrowia,

Order Budowniczych Polski Ludowej

2

• umocnienia obronności Państwa.

Odznaczeni

Pierwsze nadanie Orderu Budowniczych Polski Ludowej miało miejsce w dniu 22 lipca 1949 roku, otrzymało je

wtedy osiem osób

[2]

, głównie przodowników pracy: Wincenty Pstrowski (górnik, pośmiertnie), gen. broni Karol

Świerczewski (pośmiertnie), Franciszek Apryas (górnik), Xawery Dunikowski, Franciszek Fiedler, Wanda

Gościmińska (włókniarka), Michał Krajewski (murarz) i Stanisław Mazur (rolnik).

W późniejszym okresie otrzymywali je głównie działacze PZPR i przodownicy pracy, lecz także osoby zasłużone

dla kultury lub nauki. Order otrzymali m.in. gen. broni Józef Baryła, gen. broni Zygmunt Berling, Bolesław Bierut,

Władysław Broniewski, Józef Cyrankiewicz, Halina Czerny-Stefańska, Wiktor Dega, Jan Dobraczyński, Stanisław

Dobrowolski, Arkady Fiedler, Felicja Fornalska, Natalia Gąsiorowska, Władysław Gomułka, gen. dyw.Mieczysław

Grudzień, Stanisław Gucwa, gen. dyw. Zygmunt Huszcza, Maria Iskra, Jarosław Iwaszkiewicz, Henryk Jabłoński,

gen. armii Wojciech Jaruzelski, Sylwester Karczmarek, Tadeusz Kotarbiński, Władysław Krasnowiecki, Leon

Kruczkowski, Oskar Lange, Stanisław Lorentz, Witold Lutosławski, Juliusz Malewski, Edmund Jan Osmańczyk,

Jerzy Putrament, marsz. Polski Konstanty Rokossowski, Włodzimierz Sokorski, Ludwik Solski, marsz. Polski

Marian Spychalski, Stanisława Świderska, Andrzej Wajda, Piotr Zaremba, gen. dyw. Aleksander Zawadzki,

Wojciech Żukrowski, marsz. Polski Michał Rola-Żymierski.

Orderem wyróżniono także: województwo katowickie (1960), miasto Łódź (1960), Wrocław (1965), Kraków i woj.

krakowskie (1966), Poznań i woj. poznańskie (1966), Warszawę (1970).

Łącznie do 1984 roku nadano 314 Orderów Budowniczych Polski Ludowej osobom oraz 6 miastom i

województwom, a także organizacji ZBoWiD. Najwięcej nadano ich w 1974 - 56 orderów. W 1981 i 1982 roku, 7

osób pozbawiono orderów, m.in. Edwarda Babiucha. Order został zniesiony ustawą z dnia 16 października 1992

roku

[3]

, lecz nie był już nadawany od 1985 roku.

Opis odznaki

Odznaką Orderu Budowniczych Polski Ludowej jest wykonana ze złota ośmiopromienna gwiazda o średnicy 53

mm, między promieniami znajdują się pola w kształcie kielicha kwiatu, zwrócone do środka gwiazdy. Pola te na

awersie pokryte są czerwoną emalią z prześwitami białej emalii. W środku awersu znajduje się okrągła tarcza

pokryta szafirową emalią o średnicy 17 mm, z umieszczoną na niej postacią robotnika trzymającego w prawej ręce

czerwony sztandar, a w lewej młot. Postać robotnika oraz młot są złote. Tarcza okolona jest dwoma ramkami: złotą i

biało emaliowaną, umieszczonymi w ośmiobocznym obramowaniu. Na rewersie promienie gwiazdy są złote, bez

emalii. Na środku jest okrągła tarcza o średnicy 19 mm emaliowana na czerwono z napisem PRL, koloru złotego (na

orderach nadawanych do 1952 roku był napis RP). Projektantami orderu byli Michał Bylina i Wojciech Jastrzębski.

Wstążka orderu miała szerokość 40 mm, koloru czerwonego z ciemnoniebieskimi paskami o szerokości 4 mm po

bokach i białym paskiem o szerokości 10 mm pośrodku.

Order noszono na lewej stronie piersi, w kolejności jako pierwszy (od prawej strony).

Order Budowniczych Polski Ludowej

3

Przypisy

[1] Ustawa z dnia 2 lipca 1949 r. o orderze "Budowniczych Polski Ludowej" ( Dz. U. z 1949 r. Nr 41, poz. 300 (http:/

/

isap.

sejm.

gov.

pl/

DetailsServlet?id=WDU19490410300))

[2] Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 lipca 1949 r. w sprawie nadania Orderu "Budowniczych Polski Ludowej" ( M.P.

z 1950 r. Nr 5, poz. 51 (http:/

/

isap.

sejm.

gov.

pl/

DetailsServlet?id=WMP19500050051))

[3] Art. 2 pkt. 1 ust. 1 ustawy z dnia 16 października 1992 r. Przepisy wprowadzające ustawę o orderach i odznaczeniach, uchylające przepisy o

tytułach honorowych oraz zmieniające niektóre ustawy ( Dz. U. z 1992 r. Nr 90, poz. 451 (http:/

/

isap.

sejm.

gov.

pl/

DetailsServlet?id=WDU19920900451))

Bibliografia

• Wanda Bigoszewska: Polskie ordery i odznaczenia. Warszawa: Interpress, 1989. ISBN 83-223-2287-9.

Źródła i autorzy artykułu

4

Źródła i autorzy artykułu

Order Budowniczych Polski Ludowej  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=23205632  Autorzy: Adik7swiony, AndrzejzHelu, Asinus, Buldożer, Kaszkawal, Kowalsaki, Luce,
Mathiasrex, Mix321, Pibwl, Piotrus, Smat, Szumyk, Whiteman, Wiki Romi, Witold1977, Łukasz M. P. Pastuszczak, 9 anonimowych edycji

Źródła, licencje i autorzy grafik

Plik:Order Budowniczych Polski Ludowej 106251261zlc.jpg  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Order_Budowniczych_Polski_Ludowej_106251261zlc.jpg  Licencja:
Attribution  Autorzy: Pibwl

Plik:POL Order Budowniczych Polski Ludowej BAR.svg  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:POL_Order_Budowniczych_Polski_Ludowej_BAR.svg  Licencja: Public
Domain  Autorzy: Alno, Mboro, Orem

Licencja

Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/

/

creativecommons.

org/

licenses/

by-sa/

3.

0/