Czytelnia | Postacie | Dynastie |

Ź

ródła | Inne | Aktualno

ś

ci | Kontakt

PAWEŁ I ROMANOW - szaleniec na tronie

[

Aldemus de Dodogne

]

Wgłębiając się w biografię Pawła I Romanowa, można
zauważyć, że rzeczą najbardziej charakterystyczną dla
panowania tegoż władcy były zabiegi likwidacji
wprowadzonych przez jego matkę Katarzynę II
wszelakich postanowień, dekretów. Można śmiało
powiedzieć, że nienawidził on matki do tego stopnia, że
przekładał tą nienawiść nad sprawy kraju, sprawy
ojczyzny.

Pawła

I

cechowało

także

wielkie

okrucieństwo, brak konsekwencji w polityce oraz
trudne do zniesienia zamiłowanie otaczania się
wojskiem, któremu poświęcał bardzo dużo czasu (na
uwagę szczególnie zasługują liczne reformy dotyczące
wojska). Zapisał się także w historii rzeczą chwalebną,
wypuszczał uwięzionych Polaków z rosyjskich więzień
(m.in. Tadeusza Kościuszkę), choć raczej nie do końca
taki czyn był kierowany litością, dobrym sercem. Miało
to raczej także podłoże zerwania z ładem, który wprowadziła Katarzyna II.

Paweł przyszedł na świat w 1754 roku. Historycy do dziś spierają się nad kwestią
ojca tegoż cara. Wśród opinii różnych naukowców brani są pod uwagę
kochankowie Katarzyny II, Siergiej Sałtykow czy też August Poniatowski. Choć
Paweł w ogóle z wyglądu nie był podobny do swojego ojca Piotra, to trudny
charakter, nieciekawa umysłowość oraz wielkie zamiłowanie do wojska niektórym
naukowcom wystarczą do sądzenia, iż to jednak ojcem był Piotr.

Wychowanie małego Pawła powierzono cesarzowej Elżbiecie oraz Nikicie Pawinowi.
W latach młodzieńczych przyszły car był świadkiem wielkich wydarzeń na dworze
rosyjskim, różnych roszad na tronie carskim czy też zamachów stanu, które
wpisały się już na stałe do Historii Rosji. Przede wszystkim największy głos w
licznych podstępnych spiskach miała Katarzyna. Między innymi to ona nasłała
morderców, aby zabili Piotra III. Sama zaś oświadczyła oficjalnie, że powodem
śmierci małżonka był atak hemoroidów.

Paweł zaś odsuwany od tronu przez Katarzynę, która nie chciała słyszeć nawet o
swojej roli jako regentki syna, musiał długo czekać na władzę. Katarzyna knuła
nawet zamiar morderstwa niewygodnego syna. Stosunki w rodzinie nie układały
się najlepiej, a dowiedzą o tym późniejsze działania wymierzone przeciw
Katarzynie. Nie można też powiedzieć, że Paweł a Katarzyna to były dwa
przeciwieństwa, choć wspólnych ideałów też nie mieli dużo. Łączyła ich tylko
nienawiść do rewolucji jaka miała miejsce we Francji. Paweł nawet w przyszłości
wyda rozporządzenia o zakazie używania słów "klub", "rada", "reprezentanci" co
było ściśle związane z wrogim nastawieniem do jakobinów.

Okres młodzieńczy w większości spędził w Gatczynie niedaleko Petersburga, gdzie
zajmował się swoją największa pasją wciąż musztrując wojska i urządzając
defilady. W późniejszych latach, kiedy będzie posiadał tytuł Imperatora Rosji, jego
zamiłowanie będzie bardziej widoczne, wręcz ortodoksyjne. Świadczyć będzie o
tym nadmierna troska cesarza o moralną czystość armii, o ich strój, o polepszenie
wyżywienia, unowocześnienia artylerii oraz zwiększeniu jej manewrowości.

Page 1 of 3

Historia Rosji - serwis historyczny

2008-04-06

http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/pawel1.html

Nasz bohater wstąpił na tron carski po śmierci swojej matki w roku 1796, na
którym miał pozostać niespełna 4 i pół roku. Na samym początku swoich rządów
zaczął systematycznie pozbywać się wszelkich oznak władzy Katarzyny II. Usuwał
dawnych popleczników matki, mianując na ich stanowiska swoich ludzi. Poniżał
ludzi przede wszystkim powiązanych z starą władzą, ale także wszystkich niższych
od niego. Na rządach Pawła I Romanowa ucierpieli także obcokrajowcy, którzy
według nowych poleceń Imperatora mogli po kraju poruszać się tylko po
wytyczonych drogach. Także kontrolowano ściśle wszelkie kontakty prasowe czy
korespondencyjne z innymi państwami. Imperator rozbudował silnie ośrodki
cenzury, które przede wszystkim kontrolowały książki, tworząc czarną listę
zakazanych tytułów ale także i prasę, w szczególności tą sprowadzaną z
zagranicy.

Także na samym początku rządów Pawła Romanowa, uwolniono z nakazu
carskiego Tadeusza Kościuszkę i jego kompanów przebywających w więzieniu
rosyjskim. Romanow rozmawiał nawet z Kościuszką o sytuacji Polski po tym jak
wydał nakaz uwolnienia wielkiego polskiego męża stanu. Co ciekawe, Paweł
okazywał Tadeuszowi Kościuszce wyraz wstydu za tak haniebny czyn jaki został
dokonany na państwie polskim, lecz jak sam wspomniał, nie odwróci dawnych
postanowień z racji licznych "zobowiązań". Car na odprawę nadał Kościuszce
majątek, choć ten przyjął go w obliczu władcy, to zrezygnował rychło kiedy już
mógł stąpać z dala od znanego z mściwości Imperatora.

Paweł I Romanow był bardzo pracowitym monarchą. Podczas swojego panowania
wydał 2200 różnych dekretów (średnio 40 na miesiąc). Dotyczyły one przede
wszystkim zmian godzących w ludzi związanych z Katarzyną. Wielki cios poniosła
szlachta, której odebrano przywileje nadane przez Katarzynę z 1785 roku.
Imperator wydawał nawet najbardziej bzdurne dekrety, kierując się nienawiścią do
matki. Jednym z takich decyzji było zmniejszenie liczby guberni z 50 do 44, tylko
dlatego, że poprzedni podział był ustanowiony przez Katarzynę II. Paweł także
zadbał o to, aby więcej kobieta nie mogła z taką łatwością zasiąść na tronie
rosyjskim. Zniósł on zasadę nadaną przed Piotra I Wielkiego z roku 1722 o
następstwie tronu, a sam rozporządził (5 IV 1797) aby prawo dziedziczenia
opierało się przede wszystkim na zasadzie pierworództwa, zaś kobiety mogły
zasiąść na tronie tylko w wypadku, wygaśnięcia linii męskiej.

Kolejną reformą, którą zajął się Paweł, była sprawa pańszczyzny. Wydał "manifest
o trzydniowej pańszczyźnie", który mówił o tym, aby chłopi nie pracowali w
niedzielę oraz aby praca pańszczyźniana trwała tylko 3 dni w tygodniu.
Równocześnie działania cara nie znały litości dla powstań chłopskich, które tłumił z
całą zaciekłością. Rozdawał on także dużo dóbr państwowych. Szlachta otrzymała
od Pawła na własność ok. 600 tyś chłopów. Wprowadzono także pozwolenie na to
aby chłop mógł złożyć skargę do cara na sytuację w państwie, na swój los, lecz
większość ludzi zamiast poprawy sytuacji doczekała się zesłania na Syberię.

W roku 1798 Rosja zawarła przymierze z Anglią, Austrią, i Turcją przeciw
rewolucyjnej Francji. Było to spowodowane przede wszystkim licznymi sukcesami
Napoleona Bonapartego. Główne sukcesy militarne w tej wojnie przyniósł Rosji
generał Suworow. Wyjechał on do Włoch, gdzie walczył jako dowódca
sprzymierzonych sił rosyjsko-austriackich . Pokonał tam armię francuską
dowodzona przez generała Moreau pod Cassano (kwiecień 1799) oraz zajął
Mediolan i Turyn. Po powrocie do kraju otrzymał specjalnie dla niego utworzony
tytuł generalissimusa i tytuł księcia Italii. Imperator jednak po tych zwycięstwach
wycofał się z koalicji i odwołał wojska z zachodniej Europy, zbliżając się do Francji.
Zaczął nawet przygotowywać wojnę z Anglią, lecz tę wyprawę przerwała nagła
śmierć cara.

Bezwzględne i szaleńcze rządy Imperatora, zrodziły już u progu jego rządów
opozycję, której celem było obalenie tyrana w obronie własnych interesów. Na
czele opozycji stał Piotr Pahlen, gubernator wojskowy Petersburga. W zamysłach

Page 2 of 3

Historia Rosji - serwis historyczny

2008-04-06

http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/pawel1.html

opozycjonistów bardziej przychylnym carem byłby syn Pawła, Aleksander.
Wystarczyło przeprowadzić jedynie zamach stanu. Co więcej, nawet nie trzeba
było starać się po zamachu manipulować sytuacją tak, aby to Aleksander zasiadł
na tronie, gdyż Paweł wydał (wspomniane nieco wyżej) rozporządzenie, w którym
władze w państwie po śmierci władcy przechodzi na syna lub w ostateczności
córkę. Romanow nawet rozmawiał z Pahlenem o szykowanym spisku, wiedział że
jego dni są policzone. Kilka dni później (24 III 1801 r.) za zgodą przyszłego cara
Aleksandra (syna Pawła) wraz z głównymi spiskowcami (Piotr Pahlen, Nikita Panin,
August Bennigsen, Płaton Zubow) zamordowano Imperatora Rosji, Pawła I
Romanowa.

Bibliografia:

Bazylow Ludwik "Historia Rosji", Warszawa 1983 r.
Ochmański Jerzy "Dzieje Rosji do 1861 r.", Poznań 1973 r.
Rostworowski Emanuel "Historia Powszechna XVIII w.", Warszawa 2002 r.
Serczyk Władysław "Poczet Władców Rosji" Londyn 1992 r.
Wójcik Zbigniew "Dzieje Rosji 1533-1801", Warszawa 1971 r.

Skomentuj na Forum

Serwis Historyczny - Historia Rosji

Page 3 of 3

Historia Rosji - serwis historyczny

2008-04-06

http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/pawel1.html