Próba losowa
podstawowe pojęcia

Statystycy dzielą populacje na:
(a) skończone,
(b) nieskończone.

"Pojęcie populacji generalnej (zbiorowości statystycznej) utożsamia się
zazwyczaj ze zbiorem pewnych rzeczywistych elementów różniących się wartością
badanej cechy. Tak rozumiana populacja generalna jest zwykle skończona" (Greń,
1987, s. 96). Np. dzieci, dorośli, pacjenci, uczniowie, studenci, mieszkańcy
określonego regionu, osoby o wyróżnionych poglądach, postawach, cechach
osobowości itp.

Populacja nieskończona: "zbiór nieskończony możliwych powtórzeń pewnego
eksperymentu, w którym obserwuje się wartości pewnych zmiennych" (ibidem).





Można wyróżnić: co najmniej cztery podstawowe podziały schematów losowania
próby:

(a) losowanie niezależne versus
losowanie zależne.

Losowanie zależne, zwane też losowaniem bezzwrotnym czy losowaniem bez
zwracania polega na tym, że raz wylosowany element populacji nie jest do niej
zwracany. W badaniach psychologicznych stosujemy ten właśnie wariant
losowania.

Losowanie niezależne, zwane też losowaniem zwrotnym czy losowaniem ze
zwracaniem polega na tym, że każdy wylosowany z populacji element jest do niej
zwracany.

Tym wariantem losowania posługujemy się w przypadku populacji nieskończonych.




(b) losowanie indywidualne versus losowanie zespołowe (grupowe).

Losowanie indywidualne odnosi się do populacji obejmującej pojedyncze, nie
pogrupowane elementy, np. pojedyncze osoby.

Losowanie zespołowe wymaga pogrupowania jednostek danej populacji w grupy (np.
taka grupą może być klasa szkolna czy mieszkańcy budynku). Zatem jednostką
losowania jest, w określony sposób zdefiniowana, grupa. Operatem losowania zaś
będzie ponumerowany wykaz grup, na które podzielona jest populacja, np.
ponumerowany wykaz wszystkich klas szkolnych szkół podstawowych, gminy czy
miasta.










(c) losowanie jednostopniowe versus wielostopniowe.

Tu próbę tworzą elementy populacji bezpośrednio z niej wylosowane.

Z kolei losowanie wielostopniowe zakłada kilka etapów (co najmniej dwa)
losowania.

(d) losowanie nieograniczone versus
losowanie ograniczone.

Losowanie nieograniczone odbywa się bezpośrednio z całej populacji (ma
charakter jednostopniowy).
Losowanie ograniczone polega na tym, że próbę kompletujemy na podstawie
odrębnych losowań elementów z poszczególnych jej części, na które została
uprzednio podzielona.








Próby losowe dzielimy na proste
i złożone

Próby proste ze skończonych populacji uzyskuje się z wykorzystaniem do tego
celu losowania:
(1) indywidualnego,
(2) nieograniczonego,
(3) niezależnego (ze zwracaniem elementów do populacji po każdym akcie
losowania).

próby złożone ze skończonych populacji uzyskuje się z wykorzystaniem bardziej
zaawansowanych schematów losowania (np. złożonych, zależnych).

W badaniach społecznych mamy najczęściej do czynienia z populacjami
skończonymi, a próby z nich losowane są na ogół próbami złożonymi (uzyskanymi z
posłużenia się schematami losowań bezzwrotnych i wielostopniowych).