Katolicka nauka o Eucharystii
Głównym z
ródłem wiary i nauczania o Eucharystii jest dla katolików
Pismo Święte oraz nauczanie Magisterium Kościoła. Chrześcijanie wierzą i jest
to fakt historyczny, że podczas Ostatniej Wieczerzy z uczniami w Jerozolimie,
Jezus rozdał uczniom chleb i wino jako swoje Ciało i Krew, ustanawiając tym
samym Sakrament Ciała i Krwi (Eucharystię)1. W Nowym Testamencie zawarte
są cztery opisy ustanowienia Eucharystii. Celebrowała ją wczesna wspólnota
chrześcijańska w Jerozolimie i św. Paweł podczas swojej wizyty w Troadzie. Te
przekazy świadczą o tym, że Eucharystia była od początku regularną częścią
chrześcijańskiego kultu i uważano ją za ustanowioną przez Chrystusa (Por. Mt
26,17 30; Mk 14,12 26; A
k 22,7 38; 1 Kor 11,23 2; Dz 2, 42.46; Dz 20, 7)2.
Według tradycji przygotowanie do niej jest już zawarte w Starym Przymierzu,
na przykład w podaniu chleba i wina przez Melchizedeka, w ofiarowaniu
najczystszej mąki i wina, jak również w opisie uczty, na którą zaprasza Mądrość
oraz w święcie Paschy i Kiddusz (Rdz 14,18; Kpł 2; 23,13; Prz 9, 1 5, Syr 24,
19 21)3.
Niektórzy utrzymywali opinię, że Bożym przygotowaniem do Eucharystii
były także niektóre pogańskie obrzędy  sakramentalne . Jednak jej główne tło
religijne znajduje siÄ™ w Nowym Testamencie4. Od tamtego momentu Chrystus
uobecnia swoją Ofiarę przez Apostołów i ich następców5. Dzięki słowom
1
Por. KL, 47.
2
Por. KKK, 1337-1340; por. także P. Greger, Ostatnia Wieczerza w nauczaniu Jana Pawła II,
w: Biuletyn ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów Episkopatu Polski, Anamnesis, 37
(2/2004), Rok X, s. 55-57.
3
Por. G. Witaszek, Prefiguracja Eucharystii w Starym Testamencie, w: M. Rusecki, M. Cisło,
Jezus eucharystyczny, Lublin 1997, s. 31- 48; por. także A. M. Sicari, Zapowiedz
Eucharystii
w Starym Testamencie, w: Kolekcja Communio, Eucharystia, Poznań  Warszawa 1986, s.
107-126; por. także L. Bouyer, Od liturgii żydowskiej do liturgii chrześcijańskiej, w: Kolekcja
Communio, Eucharystia, dz. cyt., s. 127-139; por. także MKEGu, 37-39.
4
Por. Encyklopedia Kościoła, t. 1, Warszawa 2004, s. 632; por. także S. Bielicki,
Ustanowienie Eucharystii w świetle tekstów Pisma Świętego Nowego Testamentu, w: J.
Kopeć, Eucharystia  misterium, ofiara, kult, Lublin 1997, s. 37-50; por. także A. Läpple,
Eucharystia  ustanowienie, historia, uczestnictwo, Kraków 1997, s. 11-35.
5
Por. XIX Sobór Powszechny, Trydencki, Nauka o najświętszej ofierze Mszy świętej, w: BF, VII, 321;
por. także KKK, 1341-1344; por. także H. U. von Balthasar, Od Ostatniej Wieczerzy do Ofiary
konsekracji dokonuje siÄ™ przeistoczenie (transsubstancjacja), czyli przemiana
mocą Ducha Świętego całej istoty (substancji) chleba i wina w Ciało i Krew
Chrystusa bez zmiany postaci (przypadłości) chleba i wina6. Celem ofiary
Krzyża i ołtarza jest oddanie chwały należnej Bogu, dziękczynienie,
przebłaganie oraz prośba7. Podczas Eucharystii wierzący przyjmuje Ciało i
Krew Chrystusa. Przeważnie używano języka, który odnosił się do elementów
eucharystycznych jako Ciała i Krwi samych w sobie.
Od IV wieku język, który odnosi się do przeistoczenia elementów,
zaczyna mieć charakter powszechny. Zarówno wcześniej, jak i póz
niej jedni
teolodzy pisali, jak gdyby wierzyli, że chleb i wino pozostają po przeistoczeniu,
inni zaś, że po przeistoczeniu elementów tych już nie ma. W drugiej połowie
okresu patrystycznego do wyjaśnienia doktryny objawionej i przybliżenia
misterium Eucharystii dążono przez konfrontację podstawowych tekstów
biblijnych z pojęciami filozoficznymi8. Do Ojców Kościoła, którzy wnieśli
znaczący wkład w rozwój nauki o Eucharystii należą: Cyryl Jerozolimski, św.
Jan Chryzostom, Św. Grzegorz z Nyssy, Św. Cyryl Aleksandryjski, św.
Teodoret, św. Ambroży, św. Augustyn oraz św. Jan Damasceński9.
Do początku XVI wieku rozumienie i przeżywanie Ostatniej Wieczerzy
było dla Kościoła zachodniego jednakowe. Dopiero w wyniku Reformacji
powstały do dzisiaj istniejące różnice w kościołach i wspólnotach
ewangelickich10.
Kościoła, w: Kolekcja Communio, Eucharystia, dz. cyt., s. 175-188; por. także A. Chapelle,
Posługa przewodniczenia, w: Kolekcja Communio, Eucharystia, dz. cyt., s. 275-282.
6
Por. Leon XIII, list Mirae Caritatis, w: AL 22 (1903), s. 115-136; por. także R. Rak,
Eucharystia w wypowiedziach i innych dokumentach Stolicy Apostolskiej XX wieku, Londyn
1987, s. 11-29.
7
Por. Pius XII, Encyklika Mediator Dei, w: AAS 39 (1947) 57-58; por. także R. Rak,
Eucharystia w wypowiedziach..., dz. cyt., s. 49-50; por. także B. Nadolski, Eucharystyczna
obecność szczytem obecności Jezusa Chrystusa w liturgii Kościoła, w: J. Kopeć, Eucharystia
 misterium..., dz. cyt., s. 125-135.
8
Por. Encyklopedia Katolicka, t. 4, Lublin 1983, s. 1241.
9
Por. S. Starowieyski, Eucharystia pierwszych chrześcijan. Ojcowie Kościoła nauczają o
Eucharystii, w: Ojcowie żywi VII, Kraków 1987, s. 81-99, 111-219, 237-321.
10
Por. P. Chaunu, Czas reform  historia religii i cywilizacji w latach 1250-1550, Warszawa
1989, s. 234-244, 253-257; por. także J. Delumeau, Reformy chrześcijaństwa w XVI i XVII
Doktryna katolicka ukształtowana została pełniej po Soborze Trydenckim,
głównie pod wpływem polemiki z teologami Reformacji. W rozumieniu
Kościoła Rzymskokatolickiego Eucharystia jest  z
ródłem i zarazem szczytem
całego życia chrześcijańskiego 11. W niej to nieustannie urzeczywistnia się
obietnica:  A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia
świata (Mt 28, 20). Jest ona również szczytem miłości Boga do ludzi12.
Natomiast inne sakramenty Kościoła, jak i wszystkie posługi i dzieła
apostolstwa, wiążą się ze świętą Eucharystią i do niej zmierzają13. Święta
Kongregacja Rytów (Kongregacja do Spraw Kultu Bożego) wydała instrukcję
Eucharisticum mysterium, w której podaje:
 Przez Eucharystię ustawicznie żyje i wzrasta Kościół. Ten Kościół
Chrystusowy jest prawdziwie obecny we wszystkich prawowitych miejscowych
zrzeszeniach wiernych, które trwając przy swoich pasterzach same również
nazwane są Kościołami Nowego Testamentu. Są w Duchu Świętym i w pełności
wielkiej. W nich głoszenie Ewangelii Chrystusowej zgromadza wiernych i w
nich sprawowana jest tajemnica Wieczerzy Pańskiej, aby przez Ciało i Krew
Pana zespolili się z sobą ściśle wszyscy bracia wspólnoty 14.
W końcu, przez sprawowanie Eucharystii Kościół wierzy, że jednoczy się już
teraz z liturgią niebiańską i uprzedza przez to życie wieczne, gdy Bóg będzie
wszystkim ze wszystkich15.
Sakramentologia używa różnych określeń Eucharystii: Eucharystia - gdyż
jest dziękczynieniem składanym Bogu; Wieczerza Pańska - ponieważ
przypomina Ostatnią Wieczerzę spożytą z uczniami; A
amanie Chleba - gdyż
wszyscy, którzy spożywają jeden Chleb tj. Chrystusa, wchodzą we wspólnotę z
wieku. Katolicyzm między Lutrem a Wolterem, Warszawa 1986, s. 164-290; por. także D.
Olszewski, Dzieje chrześcijaństwa w zarysie, Katowice 1983, s. 137-156.
11
KK, 11; por. także Jan Paweł II, list Mane nobiscum Domine, Kraków 2004, nr 6; por. także
M. Cisło, Doktryna Eucharystii w rozwoju historycznym, w: M. Rusecki, M. Cisło, Jezus
eucharystyczny, dz. cyt., s. 7-30.
12
Por. Jan Paweł II, Encyklika Dives in misericordia, w: Encykliki Ojca Świętego Jana Pawła II,
dz. cyt., 7. 13; por. także R. Rak, Eucharystia w wypowiedziach..., dz. cyt., s. 127-129.
13
Por. DK, 5; por także EE, 3.
14
Instrukcja Eucharisticum mysterium, w: ASS 59 (1967) 7; por. także R. Rak, Eucharystia w
wypowiedziach& , dz. cyt., s. 142; por. także EE, 3. 5.
15
Por. KKK, 1326.
Nim i tworzą z Nim jedno Ciało; Zgromadzenie eucharystyczne - ponieważ
Eucharystia jest celebrowana w zgromadzeniu wiernych, widzialnym znaku
Kościoła; Pamiątka - Męki i Zmartwychwstania Pana; Najświętsza Ofiara -
bowiem uobecnia ofiarę Chrystusa i włącza w ofiarę Kościoła; Święta i Boska
Liturgia (święte Misteria lub Najświętszy Sakrament) - ponieważ celebrowanie
tego sakramentu zajmuje centralne miejsce całej liturgii Kościoła i jest jej
najgłębszym wyrazem; Komunia - jako że przez ten sakrament jednoczymy się z
Chrystusem; Msza święta - ponieważ święte Misteria kończą się posłaniem
wiernych (missio), by pełnili wolę Bożą w swojej codzienności16.
Poza wielością nazw określającą ten sakrament Kościół Rzymskokatolicki
pojmuje go jako: dziękczynienie Bogu i uwielbienie Ojca, pamiątkę ofiary
Chrystusa i Jego Ciała oraz obecność Chrystusa dzięki mocy Jego słowa i Jego
Ducha17.
16
Por. KKK, 1328-1332.
17
Por. Tamże, 1356n, 1359n, 1362n.