63

5/2002

www.elektro.info.pl

STOWARZYSZENIE WSPIERANIA

INICJATYW ENERGETYCZNYCH

ODDZIA£ W WARSZAWIE

Podstawowe wymagania

do egzaminu

kwalifikacyjnego E i D

z pytaniami

AUTORZY:
in¿. Rados³aw Lenartowicz
mgr in¿. Witold Zdunek
Opiniodawca:
prof. dr hab. in¿. Brunon Lejdy

przy wspó³pracy z redakcj¹

F

III Warunki okreœlaj¹ce instalowanie odbiorników elektrycznych

w ³azience

1. Podaj warunki instalowania odbiorników elektrycznych w ³azience i okreœl strefy wymagane

w pomieszczeniach wyposa¿onych w wannê lub basen natryskowy.

W pomieszczeniach wyposa¿onych w wannê lub/i basen natryskowy (brodzik) wyró¿nia siê nastêpuj¹ce strefy ochronne:

n

strefa 0 – jest wnêtrzem wanny lub basenu natryskowego (brodzika);

n

strefa 1 – jest ograniczona p³aszczyznami: pionow¹ – przebiegaj¹c¹ wzd³u¿ zewnêtrznej krawêdzi obrze¿a wanny, base-
nu natryskowego (brodzika) lub w odleg³oœci 0,60 m od zraszacza – w przypadku basenu natryskowego (brodzika)
oraz poziom¹ – przebiegaj¹c¹ na wysokoœci 2,25 m od poziomu pod³ogi;

n

strefa 2 – jest ograniczona p³aszczyznami: pionow¹ – przebiegaj¹c¹ w odleg³oœci 0,60 m na zewn¹trz od p³aszczyzny
ograniczaj¹cej strefê 1 oraz poziom¹ – przebiegaj¹c¹ na wysokoœci 2,25 m od poziomu pod³ogi;

n

strefa 3 – jest ograniczona p³aszczyznami: pionow¹ – przebiegaj¹c¹ w odleg³oœci 2,40 m na zewn¹trz od p³aszczyzny
ograniczaj¹cej strefê 2 oraz poziom¹ – przebiegaj¹c¹ na wysokoœci 2,25 m od poziomu pod³ogi.

Wobec powy¿szego w pomieszczeniach tych obowi¹zuj¹ nastêpuj¹ce podstawowe zasady instalowania sprzêtu, osprzêtu,

przewodów i odbiorników:

n

instalowanie gniazd wtyczkowych wy³¹cznie w strefie 3 lub w odleg³oœci nie mniejszej ni¿ 0,60 m od otworu drzwiowego
prefabrykowanej kabiny natryskowej;

n

instalowanie przewodów wielo¿y³owych izolowanych z pow³ok¹ izolacyjn¹ lub przewodów jedno¿y³owych o izolacji
wzmocnionej bez zewnêtrznych pow³ok metalowych;

Rodzaje urz¹dzeñ sieci i instalacji energetycznych,

przy których eksploatacji wymagane jest posiadanie

kwalifikacji

Techniczne uwarunkowania projektowania i budowy

instalacji elektrycznych w mieszkaniach

64

www.elektro.info.pl

5/2002

Podstawowe wymagania do egzaminu kwalifikacyjnego E i D z pytaniami

n

instalowanie puszek, rozga³êŸników i odga³êŸników oraz urz¹dzeñ rozdzielczych i sprzêtu ³¹czeniowego poza strefami 0, 1
i 2;

n

instalowanie w strefie 1 jedynie elektrycznych podgrzewaczy wody, a w strefie 2 jedynie opraw oœwietleniowych w II klasie
ochronnoœci oraz elektrycznych podgrzewaczy wody;

n

mo¿liwoœæ zamontowania w pod³odze grzejników przy spe³nieniu warunków ochrony przeciwpora¿eniowej (rozdz. III);

n

sprzêt i osprzêt powinny mieæ stopieñ ochrony nie mniejszy ni¿ IPX7 w strefie 0, IPX5 w strefie 1, IPX4 w strefie 2, IPX1
w strefie 3.

Rys. 11 Wymiary stref (przekrój pionowy), wymagane w pomieszczeniach wyposa¿onych

w wannê lub basen natryskowy

IV Podstawowe wymagania

dla przewodów

1. Jakiego rodzaju przewody nale¿y

stosowaæ w budynkach
mieszkaniowych?

Do wykonania instalacji elektrycznej w budynkach

i mieszkaniach nale¿y dobraæ przewody w zale¿noœ-
ci od przewidywanego obci¹¿enia, rodzaju pomiesz-
czenia, konstrukcji budynku oraz sposobu u³o¿enia
tych przewodów. W instalacjach mieszkaniowych
nale¿y stosowaæ:

n

przewody do uk³adania na sta³e,

n

przewody do odbiorników ruchomych i prze-
noœnych, w tym:

– sznury mieszkaniowe,

– przewody oponowe mieszkaniowe.

2. Ile powinno wynosiæ napiêcie

znamionowe izolacji przewodów
do wykonania instalacji elektrycznej
w budynkach mieszkalnych? Podaj
szereg przekrojów ¿y³ przewodów
stosowanych w instalacjach
elektrycznych w budynkach
mieszkalnych.

Do wykonania instalacji elektrycznej w budynkach

i mieszkaniach nale¿y stosowaæ przewody do uk³a-
dania na sta³e o izolacji na napiêcie: 300/300;
300/500 i 450/750. Przewody na napiêcie 300 lub
500 V stosuje siê w obwodach jednofazowych, nato-
miast przewody na napiêcie 750 V w obwodach trój-
fazowych. Przekroje ¿y³ przewodów tworz¹ szereg
znormalizowany: 1; 1,5; 2,5; 6; 10; 16; 25; 35; 50;
70; 95; 120; 150; 185; 240; 300 mm

2

. Ka¿dy ro-

dzaj przewodów jest produkowany w okreœlonym zak-
resie przekrojów (zakresy przekrojów podane s¹
w tabelach poni¿ej).

65

5/2002

www.elektro.info.pl

3. Jakie kable nale¿y stosowaæ do wykonania przy³¹czy kablowych?

Do wykonania przy³¹czy kablowych nale¿y stosowaæ kable (przewody wielo¿y³owe) przeznaczone do uk³adania w ziemi (o na-

piêciu znamionowym 1 kV).

4. Jakie typy przewodów nale¿y stosowaæ przy wykonaniu instalacji elektrycznej w rurach,

listwach i kana³ach?

Do wykonania instalacji w rurach os³onowych (listwach i kana³ach instalacyjnych) nale¿y stosowaæ przewody z ¿y³ami mie-

dzianymi, z izolacj¹ polwinitow¹ typu DY oraz LY.

Do wykonania instalacji wtynkowych i natynkowych nale¿y stosowaæ przewody kabelkowe typu YDY oraz YLY (YDYt; YDYp).

Przewody te s³u¿¹ do wykonania instalacji dla obwodów oœwietleniowych i si³owych w pomieszczeniach wilgotnych lub przejœcio-
wo wilgotnych, takich jak piwnice, pomieszczenia techniczne i gospodarcze.

Przekroje przewodów do poszczególnych obwodów odbiorczych oœwietlenia i gniazd wtyczkowych w mieszkaniu podane s¹ w pun-

kcie 4 i 8. Wymagania dla przewodów ochronnych w budynkach podane zosta³y w tabeli 5 – w tabeli 3 podane zosta³y symbole
literowe przewodów, a w tabelach 5 rodzaje przewodów elektrycznych z ¿y³ami miedzianymi do uk³adania na sta³e, stosowane
w budownictwie mieszkaniowym. Po³¹czenia miêdzy przewodami a innymi urz¹dzeniami powinny zapewniaæ trwa³¹ ci¹g³oœæ
elektryczn¹, odpornoœæ na naprê¿enia mechaniczne i ochronê przeciwpora¿eniow¹.

5. Jakie kryteria powinny byæ brane pod uwagê przy doborze sposobów po³¹czenia przewodów?

Przy doborze sposobów po³¹czenia nale¿y braæ pod uwagê materia³ przewodu i jego izolacjê, liczbê i kszta³t ¿y³ przewodu,

przekrój przewodów, liczbê przewodów, które s¹ ³¹czone.

6. Podaj podstawowe symbole literowe

przewodów i ich znaczenie.

Symbole podane w tabeli 3.

V Warunki doboru

oprzewodowania

1. Podaj warunki prawid³owego doboru

oprzewodowania do wykonania instalacji

elektrycznych.

Oprzewodowanie powinno byæ dobrane i zamontowane tak,

aby:

n

przy najwy¿szej temperaturze otoczenia nie przekroczy-
³o dopuszczalnych temperatur podanych w normie,

n

w wyniku dostêpu wody nie mog³y wyst¹piæ ¿adne usz-
kodzenia,

n

skutki wynikaj¹ce z przedostawania siê obcych cia³ sta-
³ych by³y zminimalizowane,

n

czêœci oprzewodowania nara¿one na korozjê lub dzia³a-
nie substancji niszcz¹cych by³y odporne lub odpowied-
nio zabezpieczone,

n

w jak najmniejszym stopniu wystêpowa³y nara¿enia me-
chaniczne (uderzenia, naprê¿enia) oraz zapewniona by³a
ochrona przed tymi skutkami,

n

podczas monta¿u, u¿ytkowania i konserwacji utrudnione
by³o uszkodzenie izolacji przewodów i kabli oraz ich
koñcówek,

n

nie obni¿a³o wytrzyma³oœci konstrukcyjnej budynku oraz
jego bezpieczeñstwa ogniowego.

Ca³oœæ oprzewodowania powinna mieæ stopieñ ochrony IP

odpowiednio dostosowany do miejscowych warunków œrodowiskowych.

Rys.14 Przewód oponowy mieszkaniowy giêtki, okr¹g³y – typu OMY(¿o)

– przewód oponowy (O); mieszkaniowy (M); o ¿y³ach miedzianych oraz

izolacji i pow³oce polwinitowej (Y); z ¿y³¹ ochronn¹ zielono-¿ó³t¹ (¿o)

F

Rys. 12 Przewód elektroenergetyczny okr¹g³y do uk³adania na sta³e – typu

YDY ¿o – przewód o ¿y³ach miedzianych jednodrutowych (D);

o izolacji z polwinitu (Y); pow³oce polwinitowej (Y);

z ¿y³¹ ochronn¹ zielono-¿ó³t¹ (¿o)

Rys. 13 Przewód wtynkowy do uk³adania na sta³e – typu YDYt ¿o – przewód

o ¿y³ach miedzianych jednodrutowych (D); o izolacji z polwinitu (Y);

pow³oce polwinitowej (Y); wtynkowy (t); z ¿y³¹ ochronn¹

zielono-¿ó³t¹ (¿o)

66

www.elektro.info.pl

5/2002

Podstawowe wymagania do egzaminu kwalifikacyjnego E i D z pytaniami

Przekrój przewodów fazowych w obwodach pr¹du przemiennego i przewodów czynnych w obwodach pr¹du sta³ego nie powi-

nien byæ mniejszy od podanego w tabeli 4.

2. Podaj minimalne przekroje przewodów do

stosowania w budownictwie mieszkanio-

wym.

Minimalne przekroje przewodów do stosowania w budownictwie

mieszkaniowym podane s¹ w tabeli 4.

VI Dostosowanie przewodów

do systemu instalacyjnego

1. W jakich systemach instalacji

elektrycznych stosuje siê przewody

jedno¿y³owe, przewody wielo¿y³owe

wtynkowe, a w jakich systemach instalacji

elektrycznych stosuje siê kable?

Mo¿liwoœci zastosowania odpowiednich przewodów i kabli
w poszczególnych systemach instalacyjnych podane s¹ w tabe-
li 5. Tabela nie wyklucza stosowania w uzasadnionych przypad-
kach innych systemów instalacji. Uk³adanie przewodów w posz-
czególnych systemach instalacyjnych omówionet w rozdziale III.

VII Wymagania dla ³¹czników

i gniazd wtyczkowych

1. Co decyduje o wyborze sposobu

prowadzenia instalacji elektrycznych

w pomieszczeniu, a co decyduje

o zastosowaniu w danym pomieszczeniu

sprzêtu instalacyjnego w wykonaniu

zwyk³ym lub szczelnym?

W zale¿noœci od sposobu prowadzenia instalacji elektrycznej
(systemu instalacji), w pomieszczeniu nale¿y stosowaæ ³¹czni-
ki i gniazda wtyczkowe w wykonaniu podtynkowym lub natyn-
kowym. W zale¿noœci od rodzaju pomieszczenia klasyfikowane-
go pod wzglêdem wystêpuj¹cych zagro¿eñ, nale¿y stosowaæ
³¹czniki instalacyjne i gniazda wtyczkowe w wykonaniu zwyk-
³ym lub szczelnym (o odpowiednim stopniu ochrony IP).
£¹czniki instalacyjne i gniazda wtyczkowe powinny odpowiadaæ
gabarytowo parametrom obowi¹zuj¹cym dla stosowanego w Pol-
sce osprzêtu (puszek instalacyjnych o znormalizowanej œredni-
cy 60 mm). £¹czniki instalacyjne i gniazda wtyczkowe powinny
byæ wykonane estetycznie. £¹czniki instalacyjne i gniazda wtycz-
kowe powinny byæ przystosowane do podwójnego sposobu mo-
cowania w puszkach – „pazurki” lub po³¹czenie œrubowe.

Zastosowanie Znaczenie symboli literowych

przewodów
Do uk³adania

Litery oznaczaj¹ce konstrukcjê ¿y³y:

na sta³e

D – ¿y³a jednodrutowa
L – ¿y³a wielodrutowa (linka)
Lg – ¿y³a wielodrutowa giêtka

Litery oznaczaj¹ce materia³ ¿y³y

(umieszcza siê przed liter¹ oznaczaj¹c¹ konstrukcjê ¿y-

³ y )

przewody o ¿y³ach z miedzi nie maj¹ oznaczenia

literowego

A – przewód o ¿yle z aluminium
F – ¿y³a stalowa

Litera oznaczaj¹ca pow³okê przewodu

(umieszcza siê przed liter¹ oznaczaj¹c¹ materia³ ¿y³y)

Y – pow³oka polwinitowa
X – pow³oka polietylenowa

Dodatkowe litery oznaczaj¹ce przeznaczenie przewodu

lub jego budowê czy w³aœciwoœci (umieszcza siê na koñ-

cu

oznaczenia, po literach oznaczaj¹cych izolacjê lub pow³o-

kê)

t – wtynkowe
w – na napiêcie wy¿sze ni¿ 1 kV
d – o zwiêkszonej gruboœci izolacji polwinitowej
c – o izolacji odpornej na dzia³anie temperatury
u – uzbrojony
a – odporny na warunki atmosferyczne
p – p³aski
pp – p³aski do przyklejania
n – z link¹ noœn¹
z – zwieszak ze sznurka
¿o – z ¿y³¹ ochronn¹

Do

Litery oznaczaj¹ce przeznaczenie przewodu

odbiorników

lub jego budowê

ruchomych

S – sznur

lub

O – oponowy

przenoœnych

M – mieszkaniowy
W – warsztatowy
P – przemys³owy
D – dŸwigowy
S – spawalniczy
G – górniczy
G³ – do silników g³êbinowych

Tabela 3 Symbole literowe przewodów

5/2002

www.elektro.info.pl

VIII Wymagania

dla ³¹czników

instalacyjnych

1. Podaj wymagania instalowania

i eksploatacji ³¹czników instalacyjnych

w pomieszczeniu.

Do wykonania czynnoœci ³¹czeniowych w obwodach oœwiet-

leniowych s³u¿¹ ³¹czniki instalacyjne.

£¹czniki stosowane w budownictwie mieszkaniowym powin-

ny charakteryzowaæ siê estetycznym wygl¹dem, ³atwoœci¹ rêcz-
nego manipulowania, funkcjonalnoœci¹, bezpieczeñstwem u¿yt-
kowania.

£¹czniki musz¹ byæ wykonane z materia³ów nie przewodz¹-

cych, posiadaæ zestyki otwieraj¹ce i zamykaj¹ce siê z du¿¹ prêd-
koœci¹, migowo, niezale¿nie od manipulacji rêcznej cz³owieka.
Powstaj¹cy ³uk elektryczny w ³¹cznikach, w czasie wykonywa-
nia czynnoœci ³¹czeniowych, powinien szybko zanikaæ.

W ³¹cznikach instalacyjnych nale¿y stosowaæ po³¹czenia

przewodów œrubowe, w nowszych rozwi¹zaniach mo¿na stoso-
waæ przy³¹czenie przewodów w tzw. technice bezœrubowej (sa-
mo zaciskaj¹ce siê). Miejsca i wysokoœæ mocowania ³¹czników
w pomieszczeniach podano w punkcie 8, w rozdziale II. Po ³ ¹-
czenia monta¿owe ³¹czników instalacyjnych nale¿y wykonywaæ
zgodnie ze szczegó³owymi schematami dostarczanymi przez pro-
ducentów.

IX Wymagania dla gniazd

wtyczkowych

1. Podaj wymagania instalowania

i eksploatacji gniazd wtyczkowych

w pomieszczeniu.

Gniazda wtyczkowe s³u¿¹ do przy³¹czania odbiorników ru-

chomych. Gniazda wtyczkowe powinny byæ tak skonstruowane

67

Mo¿liwoœci zastosowania

przewody izolowane

wielo¿y³owe

kable

Bezpoœrednio (bez rur os³onowych):

na pod³o¿u (œcianach lub stropach)

+

+

za pomoc¹ elementów mocuj¹cych

w pod³o¿u

+

+

w kana³ach elementów budowlanych

+

+

Na uchwytach

+

+

W rurach instalacyjnych os³onowych:

1. z tworzyw sztucznych

+

uk³adanych w pod³o¿u

+

+

uk³adanych na pod³o¿u

+

+

zatapianych w elementach

budowlanych (œcianach

+

+

i stopach budynku)

2. metalowych

uk³adanych na pod³o¿u

+

+

uk³adanych w pod³o¿u

+

+

W kana³ach i listwach instalacyjnych

+

+

+

W prefabrykowanych kana³ach

+

+

+

instalacyjnych

W korytkach instalacyjnych

+

+

Na drabinkach instalacyjnych

+

+

Tabela 5 Mo¿liwoœci zastosowania i uk³adania w budynku przewodów

oraz kabli, w zale¿noœci od systemu instalacji

jedno¿y³owe

kabelkowe

wtykowe

Systemy instalacji

Rodzaj oprzewodowania

Zastosowanie w obwodach

Przewód

materia³

przekrój (mm

2

)

Instalacja sta³a

kable i przewody

si³owe i oœwietleniowe

miedŸ

1,5

izolowane

sygnalizacyjne i sterownicze

miedŸ

0,5

1)

Po³¹czenia giêtkie kablami i przewodami izolowanymi

dla specjalnego zastosowania

miedŸ

jak okreœlono

w odpowiedniej normie

dla innego zastosowania

miedŸ

0,75

2)

dla obwodów bardzo niskiego napiêcia

miedŸ

0,75

dla specjalnego zastosowania

1)

W obwodach sygnalizacyjnych i sterowniczych przeznaczonych do urz¹dzeñ elektronicznych dopuszcza siê zastosowanie przekroju 0,1 mm

2

.

2)

Do przewodów giêtkich siedmio- i wiêcej ¿y³owych stosuje siê uwagê 1.

Tabela 4 Minimalne przekroje przewodów do stosowania w budownictwie mieszkalnym

F

68

www.elektro.info.pl

5/2002

VIII Wymagania

dla ³¹czników

instalacyjnych

1. Podaj wymagania instalowania

i eksploatacji ³¹czników instalacyjnych w pomieszczeniu.

Do wykonania czynnoœci ³¹czeniowych w obwodach oœwietleniowych s³u¿¹ ³¹czniki instalacyjne.
£¹czniki stosowane w budownictwie mieszkaniowym powinny charakteryzowaæ siê estetycznym wygl¹dem, ³atwoœci¹ rêczne-

go manipulowania, funkcjonalnoœci¹, bezpieczeñstwem u¿ytkowania.

£¹czniki musz¹ byæ wykonane z materia³ów nie przewodz¹cych, posiadaæ zestyki otwieraj¹ce i zamykaj¹ce siê z du¿¹ prêd-

koœci¹, migowo, niezale¿nie od manipulacji rêcznej cz³owieka. Powstaj¹cy ³uk elektryczny w ³¹cznikach, w czasie wykonywania
czynnoœci ³¹czeniowych, powinien szybko zanikaæ.

W ³¹cznikach instalacyjnych nale¿y stosowaæ po³¹czenia przewodów œrubowe, w nowszych rozwi¹zaniach mo¿na stosowaæ

przy³¹czenie przewodów w tzw. technice bezœrubowej (samo zaciskaj¹ce siê). Miejsca i wysokoœæ mocowania ³¹czników w po-
mieszczeniach podano w punkcie 8, w rozdziale II. Po³¹czenia monta¿owe ³¹czników instalacyjnych nale¿y wykonywaæ zgodnie
ze szczegó³owymi schematami dostarczanymi przez producentów.

IX Wymagania dla gniazd wtyczkowych

1. Podaj wymagania instalowania

i eksploatacji gniazd wtyczkowych w pomieszczeniu.

Gniazda wtyczkowe s³u¿¹ do przy³¹czania odbiorników ruchomych. Gniazda wtyczkowe powinny byæ tak skonstruowane i tak

instalowane, aby mo¿na by³o ca³kowicie wykluczyæ mo¿liwoœæ przypadkowego dotkniêcia palcem d³oni czêœci znajduj¹cej siê
pod napiêciem. Os³ony gniazd wtyczkowych powinny byæ tak wykonane, aby niemo¿liwe by³o w³o¿enie do gniazda jednego sty-
ku wtyczki. Styki gniazd wtyczkowych nale¿y wykonywaæ z materia³ów o du¿ej przewodnoœci (konduktywnoœci), odpornych na ko-
rozjê i na œcieranie. Po³¹czenie stykowe gniazd wtyczkowych powinno byæ niezawodne, nie powinno iskrzyæ w czasie czynnoœci
³¹czeniowych i nie powinno siê nagrzewaæ. Przewody do gniazd wtyczkowych dwubiegunowych nale¿y pod³¹czyæ w taki sposób,
aby przewód fazowy dochodzi³ do lewego bieguna, a przewód neutralny do prawego bieguna (jak podano na rysunku 8). Sposób
przy³¹czenia przewodów do gniazda wtyczkowego, miejsca i wysokoœæ mocowania gniazd w pomieszczeniach podano w punkcie
10, w rozdziale II.

X Instalacje przemys³owe niskiego na-

piêcia

1.

Zainstalowane w zak³adzie przemys³owym urz¹dzenia elektryczne mo-

g¹ podlegaæ silnym i d³ugotrwa³ym nara¿eniom œrodowiskowym, zale¿nym
od takich czynników jak: wyziewy i opary chemiczne, dzia³anie wilgoci o du-
¿ym stê¿eniu, py³, wstrz¹sy i drgania itp. Dlatego te¿ te specyficzne warunki maj¹ wp³yw na eksploatacjê instalacji i urz¹dzeñ
elektrycznych. Zak³ady przemys³owe charakteryzuj¹ siê tym, ¿e du¿¹ moc (od kilkuset kW do kilkudziesiêciu MW). S¹ zasilane
bezpoœrednio z sieci wysokiego napiêcia (15; 110; 220 kV) i na swoim terenie mog¹ posiadaæ sieæ rozdzielcz¹ wysokonapiêciow¹
(6 lub 15 kV). Niezaplanowane przerwy w dostawie energii elektrycznej powoduj¹ du¿e straty materialne oraz zagro¿enie ludzi. Dla-
tego te¿ eksploatacja przemys³owych instalacji niskiego napiêcia powinna odbywaæ siê zgodnie z zatwierdzon¹ instrukcja eksplo-
atacji.

2. Jakie wymagania stawiane s¹ gniazdom wtyczkowym przemys³owym?

Wymagania stawiane gniazdom wtyczkowym i wtyczkom przemys³owym znacznie siê ró¿ni¹ od wymagañ stawianych dla sprzê-

tu i osprzêtu w mieszkaniach. Wymagania te dotycz¹ g³ównie:

n

bezpieczeñstwa dotyku,

n

wspó³dzia³ania styków roboczych i ochronnych.

Podstawowe wymagania do egzaminu kwalifikacyjnego E i D z pytaniami

Rys. 15 Rozmieszczenie styków w gniazdach wtyczkowych