L

UCY

M

AUD

M

ONTGOMERY

Z

ŻYCIA

A

VONLEA

T

YTUŁ

ORYGINAŁU

C

HRONICLES

OF

A

VONLEA

P

RZEŁOŻYŁA

J

OLANTA

B

ARTOSIK

I

P

ONAGLANIE

L

UDWIKA

Pewnego sobotniego wieczora Ania Shirley siedziała skulona na kanapie w saloniku

Teodory Dix i rozmarzonym wzrokiem spoglądała za okno na piękną krainę ponad
wzgórzami, za którymi właśnie zachodziło słońee. Były wakacje. Ania przyjechała na dwa
tygodnie do Chatki Ech, w której państwo Irvingowie spędzali lato. Często wpadała do
starego domu Dixów, żeby porozmawiać z Teodorą. Tego wieczora nagadały się już do woli,
dlatego teraz Ania z rozkoszą oddawała się marzeniom. Kształtną główkę, owiniętą
warkoczem kasztanowych włosów, oparła o framugę okna. Jej szare oczy lśniły jak cieniste
stawy, odbijające blask księżyca.

W pewnej chwili Ania zobaczyła Ludwika Prędkiego. Znajdował się jeszcze daleko od

domu, bo aleja wjazdowa Dixów była długa, ale rozpoznała go bez trudu. W Środkowym
Grafton nie było nikogo tak wysokiego jak on, lekko się garbiącego i poruszającego z takim
spokojem. W Ludwiku wszystko było wyjątkowe.

Ania otrząsnęła się z marzeń. Uznała, że takt wymaga, żeby się pożegnała z przyjaciółką.

Ludwik starał się o Teodorę. Wiedzieli o tym wszyscy w całym Grafton, a gdyby nawet ktoś
nie wiedział, to z całą pewnością nie dlatego, że nie zdążył o tym usłyszeć. Ludwik
przemierzał tę aleję swoim spokojnym, powolnym krokiem i przychodził tu, żeby się widzieć
z Teodora, już przez piętnaście lat!

Kiedy Ania — szczupła, dziewczęca i romantyczna — wstała, żeby się pożegnać, Teodora

— pulchna, w średnim wieku i praktyczna — powiedziała:

— Nie musisz się spieszyć, dziecko. Zostań jeszcze. Pewnie zobaczyłaś w alei Ludwika i

pomyślałaś, że będziesz nam przeszkadzała. Nie będziesz. Ludwik lubi, kiedy jest z nami ktoś
trzeci, i ja też to lubię. Wtedy jest ciekawiej. Kiedy ktoś odwiedza człowieka regularnie dwa
razy w tygodniu przez piętnaście lat, z czasem zaczyna brakować tematów do rozmowy.

Mówiąc o Ludwiku, Teodora bez skrępowania rozmawiała o nim i o jego przedłużających

się zalotach. Nawet nie udawała nieśmiałości. Przeciwnie, robiła wrażenie rozbawionej.

Ania usiadła i razem z Teodora patrzyła na Ludwika, zbliżającego się do domu. Rozglądał

się po łąkach, na których bujnie kwitła koniczyna i spoglądał ku rzece, wijącej się dnem
osnutej mgłą doliny.

Ania spojrzała na Teodorę i jej spokojną, ładną twarz i spróbowała sobie wyobrazić, co by

czuła, gdyby to ona czekała na podstarzałego wielbiciela, niezdolnego do podjęcia decyzji, ale
nawet jej wyobraźnia okazała się na to niewystarczająca.

Już ja, pomyślała zniecierpliwiona, już ja bym coś wymyśliła, żeby go popędzić, gdyby mi

na nim zależało. Ludwik Prędki! Cóż za fatalnie niestosowne nazwisko. Taki człowiek i takie
nazwisko — to oszustwo i pułapka.

W końcu Ludwik dotarł do domu, ale tak długo stał na progu, przyglądając się zielonej

plątaninie krzaków w sadzie, że Teodora otworzyła drzwi, zanim zapukał. Wprowadzając go
do pokoju, zrobiła za jego plecami minę do Ani.

Ludwik uśmiechnął się. Lubił Anię. Oprócz niej nie znał żadnych młodych dziewcząt, bo

zawsze unikał ich towarzystwa. Przy nich czuł się niezręcznie i nieswojo, ale Ania tak na
niego nie działała. Ania umiała postępować z ludźmi. Mimo że Ludwik i Teodora znali ją od
niedawna, oboje czuli, że mają w niej przyjaciółkę.

Ludwik był wysoki i niezgrabny; niespieszny sposób bycia dodawał mu swoistego

wdzięku. Miał opadające, jedwabiste, brązowe wąsy i maleńką, kędzierzawą bródkę,
uchodzącą za ekscentryczną w Grafton, gdzie reszta mężczyzn chodziła albo gładko ogolona,
albo nosiła duże brody. Oczy miał marzycielskie i miłe. W ich niebieskich głębinach była

odrobina melancholii.

Ludwik usiadł w wielkim, starym fotelu, należącym kiedyś do ojca Teodory. Zawsze tam

siadał. Ania twierdziła, że fotel z wyglądu przypomina Ludwika.

Nie musiało minąć wiele czasu, żeby atmosfera się ożywiła. Ludwik był dobrym

polemistą, kiedy już udało się go wciągnąć do rozmowy. Był oczytany i często zaskakiwał
Anię swoimi trafnymi uwagami na temat ludzi i spraw, których echa docierały do Grafton. Z
Teodora Ludwik lubił wieść spory teologiczne. Jej nie interesowała polityka ani wydarzenia
kształtujące historię, za to zgłębiała doktrynę i czytała wszystko, co mogło mieć związek z
wiarą. Kiedy rozmowa zamieniła się w przyjacielską sprzeczkę tych dwojga na temat Nauki
Chrześcijańskiej, Ania zrozumiała, że nie jest tu dłużej potrzebna i nikt nie będzie żałował,
jeśli sobie pójdzie.

— Wzeszły gwiazdy; czas wracać do domu — powiedziała i pożegnała się.
Kiedy znalazła się na zielonej łące, upstrzonej białymi i żółtymi stokrotkami, i upewniła

się, że z domu już jej nie widać, stanęła, żeby się pośmiać. Owionął ją łagodny wiatr aż ciężki
od zapachów. Ania oparła się plecami o białą brzozę i śmiała się do rozpuku; zawsze, kiedy
pomyślała o Teodorze i Ludwiku, zbierało się jej na śmiech. Skorej do działania młodości ich
romans wydawał się bardzo zabawny. Ania lubiła Ludwika, mimo to wyprowadzał ją z
równowagi.

— Kochany, wielki, denerwujący gąsior — powiedziała na głos. — To największy i

najmilszy idiota na całym świecie. Jest jak ten aligator z piosenki dla dzieci, który nie chce iść
ani stać, tylko z uporem podskakuje w miejscu.

Dwa dni później, kiedy Ania znów odwiedziła dom Dixów, rozmowa z Teodora zeszła na

temat Ludwika. Teodora, osoba nadzwyczaj pracowita i lubiąca wszelkie robótki ręczne,
dziergała szydełkiem jakąś wymyślną koronkę. Ania z założonymi rękami siedziała w fotelu
na biegunach i przyglądała się Teodorze. Nagle zwróciła uwagę na to, że Teodora jest bardzo
ładna. Była dobrze zbudowana, cerę miała jasną, rysy wyraziste i grube, oczy piwne, wielkie i
łagodne. Miała urodę Junony. Kiedy się nie uśmiechała, mogła budzić lęk. Ania pomyślała, że
nie byłoby nic dziwnego w tym, gdyby Ludwik się trochę bał Teodory.

— Czy przez cały wieczór rozmawialiście z Ludwikiem o Nauce Chrześcijańskiej? —

spytała.

Teodora uśmiechnęła się szeroko.
— Tak. Posprzeczaliśmy się. W każdym razie, ja się z nim pokłóciłam. Ludwik z nikim się

nie chce kłócić. Kiedy się go próbuje atakować, ciosy trafiają w próżnię. Denerwują mnie
potyczki z człowiekiem, który nie podejmuje walki.

— Teodoro — powiedziała Ania przymilnie — będę teraz wścibska i bezczelna. Jeśli

będziesz miała ochotę, możesz mi pokazać, gdzie moje miejsce. Dlaczego nie pobierzecie się
z Ludwikiem?

Teodora zaśmiała się bez skrępowania.
— Przypuszczam, Aniu, że’ w Grafton wiele osób zadaje sobie to pytanie. Powiem ci

szczerze, że nie mam nic przeciwko małżeństwu z Ludwikiem, ale trudno byłoby mi wyjść za
mężczyznę, który nie prosił mnie o rękę. Ludwik nigdy mi się nie oświadczył.

— Czyżby był aż tak nieśmiały? — zastanawiała się Ania. Wyczuwszy, że Teodora jest w

odpowiednim nastroju, postanowiła zgłębić tę tajemnicę do samego końca.

Teodora odłożyła robótkę i spojrzała za okno, na zielone wzgórza i przyjazny, letni

wieczór.

— Sądzę, że nie. Ludwik nie jest nieśmiały. Taki już ma sposób bycia; sposób Prędkich.

Wszyscy Prędcy zastanawiają się dwa razy nad każdym drobiazgiem. Zanim się na coś
zdecydują, mijają lata. Czasem myślenie zajmuje im tak dużo czasu, że ostatecznie nie dostają
tego, nad czym deliberują. Tak było ze starym Adolfem Prędkim. Przez całe życie mówił, że
wybierze się do Anglii, żeby odwiedzić brata, ale nigdy tam nie pojechał, chociaż nie było

żadnych przeszkód. Prędcy nie są leniwi, tylko lubią żyć bez pośpiechu.

— A Ludwik jest po prostu typowym Prędkim, tylko doprowadzonym do skrajności —

domyśliła się Ania.

— Właśnie. Ludwik nigdy w życiu się nie spieszył. Od sześciu lat myśli o tym, że

należałoby pomalować dom. Co jakiś czas porusza tę sprawę w rozmowie ze mną, wybiera
kolor i na tym koniec. Wiem, że darzy mnie uczuciem i zamierza się ze mną ożenić.
Ciekawam tylko, czy ten dzień rzeczywiście kiedyś nadejdzie.

— Nie możesz go jakoś ponaglić? — spytała Ania niecierpliwie.
Teodora zaśmiała się i wróciła do swojej robótki.
— Nawet gdyby można było ponaglić Ludwika, ja tego nie zrobię. Jestem na to zbyt

nieśmiała. Dziwnie to brzmi w ustach kobiety w moim wieku i mojej postury, ale taka jest
prawda. Sama wiem, że to jedyny sposób, żeby poślubić Prędkiego. Moja kuzynka jest żoną
brata Ludwika. Nie mówię, że to ona mu się oświadczyła, ale w rzeczy samej, moja Aniu, w
zasadzie tak było. Ja bym nie potrafiła. Raz nawet spróbowałam. Kiedy zauważyłam, że
zaczynam więdnąć, chciałam to Ludwikowi jakoś uświadomić, ale słowa więzły mi w gardle.
Teraz już się przyzwyczaiłam do tej sytuacji. Gdyby zmiana nazwiska z Dix na Prędką była
możliwa tylko pod warunkiem, że sama podejmę w tej sprawie inicjatywę, to do końca życia
pozostanę panną Dix. Ludwik nie uświadamia sobie tego, że się starzejemy. Wydaje mu się,
że nadal jesteśmy rozchichotaną młodzieżą i mamy przed sobą mnóstwo czasu. Na tym
polega błąd Prędkich. Dopiero kiedy przychodzi umierać zauważają, że w ogóle żyli.

— Jesteś przywiązana do Ludwika, prawda? — spytała Ania, wyczuwając za tą listą

paradoksów kobiece rozgoryczenie.

— Pewnie, że tak — przyznała Teodora szczerze. Było to dla niej tak oczywiste, że nawet

się nie zarumieniła. — Bardzo sobie cenię Ludwika. Potrzebny mu ktoś, kto by o niego
zadbał. Widać to po nim. Na pewno zauważyłaś, że jego ubrania są wyświechtane. Stara
ciotka prowadzi mu dom, ale o Ludwika nie dba, a on wszedł w ten wiek, kiedy mężczyźnie
potrzebna jest odrobina starania. Ja czuję się tu samotna, on jest samotny w swoim domu…
Trochę to wszystko dziwne, prawda? Dlatego całe Grafton sobie z nas żartuje. Sama często
się śmieję z nas dwojga. Czasem przychodzi mi do głowy, że gdybym tak dała Ludwikowi
powód do zazdrości, może by się trochę pospieszył, ale nigdy nie potrafiłam flirtować, a
nawet gdybym umiała, to i tak nie wiem z kim. Wszyscy wiedzą, że stanowimy z Ludwikiem
parę i nikt nie będzie chciał wchodzić mu w drogę.

— Teodoro — zawołała Ania — mam pomysł!
— Co zamierzasz zrobić? — spytała Teodora.
Ania powiedziała, co. Na początku Teodora śmiała się z tego i protestowała. W końcu

jednak uległa. Entuzjazm Ani był zaraźliwy.

— Nie zaszkodzi spróbować — powiedziała z rezygnacją. — Wprawdzie jeśli Ludwik się

zdenerwuje i mnie zostawi, będzie jeszcze gorzej, ale w życiu zawsze trzeba ryzykować.
Wydaje mi się, że moja sprawa nie jest beznadziejna. Przyznam, że jego niezdecydowanie
zaczyna mnie męczyć.

Wracając do Chatki Ech, Ania aż drżała z podniecenia. Poszła do Arnolda Shermana i

powiedziała, czego od niego oczekuje. Arnold najpierw jej wysłuchał, potem zaczął się śmiać.
Był dość młodym wdowcem, przyjacielem Stefana Irvinga; przyjechał na Wyspę Księcia
Edwarda, żeby spędzić z nim i jego żoną kilka tygodni lata. Był mężczyzną dojrzałym, ale
jeszcze przystojnym i posiadał w sobie dość przekory, żeby z ochotą przystać na plan Ani.
Bawiła go myśl o ponaglaniu Ludwika Prędkiego. Wiedział, że Teodora Dix ze swojej strony
zrobi, co do niej należy, spodziewał się więc, że bez względu na wynik całej operacji, będzie
zabawnie.

Kurtyna poszła w górę. Pierwszy akt odegrano w czwartek wieczorem, po spotkaniu

modlitewnym. Kiedy ludzie wychodzili z kościoła, księżyc jasno świecił, więc wszyscy

wyraźnie to widzieli. Arnold Sherman stanął na schodach, tuż za drzwiami, a Ludwik Prędki
oparł się o płot cmentarza, jak było jego zwyczajem od wielu lat. Chłopcy z Graf ton śmiali
się, że Ludwik wytarł w tym miejscu farbę, ale on sam nigdy nie widział powodu, żeby się
kręcić koło drzwi. Teodora, mijając cmentarz, i tak — jak zwykle — przystanie koło
Ludwika.

A oto, co się wydarzyło: Teodora zaczęła schodzić po schodach. W świetle lamp palących

się nad drzwiami jej majestatyczna postać była wyraźnie widoczna. Nieoczekiwanie Arnold
Sherman spytał, czy może ją odprowadzić do domu. Teodora przyjęła ofiarowane jej ramię.
Kiedy tych dwoje mijało zdumionego Ludwika, on przyglądał się im bezradnie, jakby nie
uwierzył własnym oczom.

Ludwik stał, niezdolny do żadnego ruchu. Dopiero po chwili ruszył za swoją płochą panną

i jej nowym wielbicielem. Chłopcy i niestateczni młodzi mężczyźni poszli za nimi,
spodziewając się sensacji, ale spotkało ich rozczarowanie. Ludwik szybkim krokiem minął
Teodorę i Arnolda Shermana, żeby potem zwolnić i pozwolić się wyprzedzić.

Dla Teodory wszystko to było prawdziwą udręką, mimo że Arnold Sherman starał się być

dla niej interesującym towarzyszem. Serce się jej wyrywało do Ludwika. Za plecami słyszała
szuranie jego stóp. Czuła, że postępuje z nim okrutnie, ale nie było odwrotu. Uspokajała się
tylko, że robi to również dla dobra Ludwika. Rozmawiała z Arnoldem Shermanem tak, jakby
poza nim świata nie widziała. Biedny, porzucony Ludwik, podążający potulnie ich tropem,
wszystko słyszał. Gdyby Teodora wiedziała, jak gorzki jest kielich, który podsunęła mu do
wypicia, zabrakłoby jej siły, bez względu na ostateczne dobro, które mogło wyniknąć z tego
przedsięwzięcia.

Kiedy minęli z Arnoldem jej furtkę, Ludwik musiał się zatrzymać. Teodora obejrzała się

przez ramię i zobaczyła go, stojącego na drodze. Przez całą noc nie dawało jej spokoju
wspomnienie jego samotnej sylwetki. Gdyby nie Ania, która z samego rana przybiegła, żeby
utwierdzić Teodorę w słuszności takiego postępowania, Teodora pewnie by wszystko zepsuła,
przedwcześnie się wycofując.

Ludwik stał na drodze i wcale nie słyszał pohukiwań i komentarzy szczerze ubawionych

chłopców.

Spoglądał za Teodora i za swoim rywalem, dopóki nie znikli wśród świerków w miejscu,

gdzie aleja podjazdowa schodziła nieco w dół. Potem odwrócił się i poszedł do siebie,
krokiem pozbawionym zwykłej swobody. Po jego ruchach było widać, że jest niespokojny.

Ludwik był oszołomiony. Gdyby świat się nagle skończył albo wijąca się leniwie rzeka

Grafton zaczęła płynąć pod górę, nie byłby bardziej zdziwiony. Przez piętnaście lat zawsze
wracał ze spotkań z Teodora. Natomiast dzisiaj jakiś podstarzały, obcy mężczyzna (tym
bardziej niezwykły, że mieszkający w Stanach) spokojnie przeszedł Ludwikowi przed nosem,
prowadząc Teodorę pod rękę. Co gorsze, Teodora poszła z nim bez wahania. Więcej nawet:
było widać, że jego towarzystwo sprawia jej przyjemność. Ludwik poczuł, że w jego
nieodmiennie spokojnej duszy budzi się sprawiedliwy gniew.

Kiedy dotarł do końca swojej alei wjazdowej, stanął przed furtką i spojrzał na dom, stojący

w półkręgu brzóz. Nawet w świetle księżyca było widać, że potrzebuje malowania. Ludwik
pomyślał o „rezydencji przypominającej pałac”, którą Arnold Sherman podobno posiada w
Bostonie. Ze zdenerwowania zaczął pocierać brodę ogorzałymi palcami. Potem zacisnął pięść
i uderzył nią w słupek podtrzymujący furtkę.

— Niech sobie Teodora nie myśli, że po piętnastu latach tak łatwo mnie rzuci —

powiedział. — Ja też mam tu coś do powiedzenia, nie tylko ten Arnold Sherman. Co za
bezczelność!

Nazajutrz rano Ludwik pojechał do Carmody i wynajął Jozuego Pye’a do pomalowania

domu.

Wieczorem odwiedził Teodorę, mimo że ona spodziewała się go — jak zwykle — dopiero

w sobotę.

Arnold Sherman zdążył go ubiec. Usiadł w fotelu Ludwika, przez co ten musiał się

zadowolić wiklinowym fotelem na biegunach. Nie było mu tam wygodnie i było to po nim
widać.

Nawet jeśli Teodora czuła się w tej sytuacji niezręcznie, doskonale dawała sobie radę.

Wyglądała piękniej niż zwykle. Ludwik zauważył, że włożyła jedną z najlepszych
jedwabnych sukienek. Zastanawiał się, czy wystroiła się tak dla jego rywala. Dla Ludwika
nigdy nie wkładała jedwabnych sukni. Ludwik zawsze był człowiekiem potulnym i
łagodnym, ale przysłuchując się gładkiej mowie Arnolda Shermana, poczuł w sobie żądzę
mordu.

— Szkoda, że nie widziałaś, jak gromił Arnolda wzrokiem — powiedziała nazajutrz

Teodora zadowolonej z siebie Ani. — Być może nie świadczy to o mnie najlepiej, ale było mi
przyjemnie. Bałam się, że Ludwik będzie się dąsał i unikał mnie. Dopóki się boczy, ale
przychodzi tutaj, nie mam powodu do zmartwienia. Widzę jednak, że jest bardzo
przygnębiony i mam z tego powodu wyrzuty sumienia. Wczoraj postanowił sobie, że zostanie
dłużej niż Sherman, ale nie udało mu się tego osiągnąć. Nigdy nie widziałaś człowieka tak
załamanego jak Ludwik wczoraj, po wyjściu ode mnie. Wyglądał, jakby mu się spieszyło.
Naprawdę!

W niedzielę po południu Arnold Sherman przyprowadził Teodorę do kościoła i usiadł obok

niej. Kiedy weszli, Ludwik Prędki wstał ze swojej ławki pod chórem. Wprawdzie zaraz
znowu usiadł, ale prawie wszyscy to widzieli. Całe Grafton miało o czym mówić.

— Pastor właśnie czytał, a on poderwał się na równe nogi, jakby go ktoś dźgnął —

powiedziała jego kuzynka, Lorella Prędka do swojej siostry, której nie było w kościele. —
Był blady jak trup, a oczy wychodziły mu z orbit. Daję ci słowo, że nic w życiu tak mnie nie
podnieciło! Miałam wrażenie, że zaraz się na nich rzuci z pięściami, ale on tylko stęknął i
zaraz usiadł. Nie wiem, czy Teodora Dix go widziała, czy nie. Robiła wrażenie całkiem
spokojnej i nieświadomej tego wszystkiego.

Teodora nie widziała Ludwika, a jeśli wyglądała na spokojną, to tylko dlatego, że nie

dawała po sobie poznać, jak bardzo jest nieszczęśliwa i zdenerwowana. Nic nie mogła
poradzić na to, że Arnold Sherman przyszedł po nią, kiedy się wybierała do kościoła, ale była
zdania, że posuwają się zbyt daleko. W Grafton, jeśli dwoje ludzi przychodzi razem do
kościoła i siada w jednej ławce, to znaczy, że zamierzają wkrótce ogłosić zaręczyny. Co
będzie, jeśli Ludwik wpadnie w rozpacz, zamiast przejrzeć na oczy? Podczas nabożeństwa
czuła się tak nieszczęśliwa, że z kazania nie zrozumiała ani słowa.

Ale Ludwik nie poprzestał na jednym spektakularnym czynie. Prędkich trudno jest pchnąć

do działania, ale kiedy już zaczną, nie dają się powstrzymać. Kiedy Teodora wychodziła z
panem Shermanem, Ludwik już czekał na schodach. Był bardzo poważny i zdecydowany.
Głowę zadarł wysoko, ramiona wyprostował. Groźnie spojrzał na swojego rywala i z miną
właściciela położył rękę na ramieniu Teodory.

— Czy wolno mi będzie odprowadzić panią do domu, panno Dix? — spytał tonem, który

miał dać do zrozumienia, że ją odprowadzi niezależnie od tego, czy Teodora wyrazi zgodę,
czy nie.

Teodora spojrzała na Arnolda Shermana z wyższością, przyjęła ramię Ludwika i poszli

razem przez trawnik w milczeniu, które zdawały się podzielać konie uwiązane do płotu. W
ciągu następnej godziny Ludwik miał wiele do zrobienia.

Nazajutrz Ania przyszła pieszo aż z Avonlea, żeby usłyszeć nowiny. Teodora uśmiechała

się, skrępowana.

— Tak, wreszcie wszystko zostało ustalone, Aniu. Wczoraj Ludwik odprowadził mnie do

domu i poprosił o rękę. Była niedziela, dzień jak najbardziej odpowiedni. Ślub odbędzie się
wkrótce, bo Ludwik nie chce dłużej zwlekać.

— A więc udało się nam ponaglić Ludwika i w końcu zabrał się do rzeczy — stwierdził

pan Sherman, kiedy Ania zaszła do Chatki Ech, żeby oznajmić nowinę. — Ciebie to cieszy,
ale moja biedna duma została urażona. W Graf ton zapamiętają mnie jako tego przybysza z
Bostonu, który chciał się ożenić z Teodora Dix, ale nie potrafił jej zdobyć.

— Pan przecież wie, że to nieprawda — pocieszała go Ania.
Arnold Sherman przypomniał sobie dojrzałą urodę Teodory i przyjemność, jaką czerpał z

jej towarzystwa.

— Nie byłbym tego taki pewny — powiedział i cichutko westchnął.

II

S

TARA

PANI

L

LEYD

1. R

OZDZIAŁ

MAJOWY

Plotki zawsze przypisywały „starej pani Lloyd” ze Spencervale wielkie bogactwo, zły

charakter i ogromną dumę. W jej przypadku — jak prawie w każdym — plotka była w jednej
trzeciej prawdziwa, a w dwóch trzecich — fałszywa. Stara pani Lloyd nie była ani bogata, ani
zła. W rzeczy samej, była bardzo biedna. Tak biedna, że „Pokręcony Janek” Spencer, który
kopał jej ogród i rąbał drewno, był w porównaniu z nią bogaty, bo on jadał trzy posiłki
dziennie, podczas gdy zdarzało się, że stara pani mogła sobie pozwolić najwyżej na jeden. Ale
była bardzo dumna; tak bardzo, że wolałaby raczej u — mrzeć niż pozwolić, żeby ludzie ze
Spencervale, wśród których królowała w młodości, zaczęli podejrzewać, jak bardzo jest teraz
biedna i do jak radykalnej oszczędności zmusza ją życie. Wolała, żeby ją uważali za skąpą i
zdziwaczałą; żeby ją mieli za odludka, który nigdy nigdzie nie chodzi, nawet do kościoła, i
który daje na pensję dla pastora najmniej ze wszystkich.

— I to ona, która leży na pieniądzach! — mówili ludzie z oburzeniem. — Nie

odziedziczyła skąpstwa po rodzicach. Oni byli hojni i życzliwi sąsiadom. Nigdy nie było
człowieka grzeczniejszego od starego doktora Lloyda. Każdy mógł liczyć na jego życzliwość,
przy czym zachowywał się tak, jakby to jemu wyświadczano przysługę, a nie on ją
wyświadczał. Cóż, skoro stara pani Lloyd tak chce, niech sobie siedzi sama ze swoimi
pieniędzmi. Skoro nie dba o nasze towarzystwo, nie ma przymusu. Można się założyć, że
mimo całego tego bogactwa i dumy, wcale nie jest szczęśliwa.

Niestety, stara pani Lloyd rzeczywiście nie była szczęśliwa. Niełatwo jest być szczęśliwą,

kiedy żyje się w samotności i duchowej pustce, a jedyne pieniądze, którymi opędza się głód,
pochodzą ze sprzedaży jaj.

Stara pani Lloyd mieszkała „na końcu wsi, w starym domu Lloydów” — jak nazywano to

miejsce. Był to osobliwy dom z niskim okapem, wielkimi kominami i kwadratowymi oknami,
otoczony gęstymi świerkami. Stara pani mieszkała w nim samotnie i całymi tygodniami
potrafiła nie widzieć nikogo, oprócz Pokręconego Janka. To, co stara pani robi, kiedy jest
sama, i jak zapełnia sobie czas, pozostawało dla Spencervale tajemnicą. Dzieci wierzyły, że
zabawia się liczeniem złotych monet, schowanych w wielkiej czarnej skrzyni pod łóżkiem.
Dzieci ze Spencervale śmiertelnie się bały starej pani. Niektóre (te z ulicy Spencer) wierzyły,
że jest czarownicą. Wszystkie uciekały, jeśli zawędrowawszy do lasu w poszukiwaniu jagód
albo nadającej się do żucia żywicy zobaczyły z daleka szczupłą, wyprostowaną sylwetkę
starej pani, zbierającej chrust. Tylko jedna Marysia Moore była pewna, że stara pani Lloyd
nie jest czarownicą.

— Czarownice są brzydkie — mówiła tonem nie znoszącym sprzeciwu — a ona ma

miękkie siwe włosy, wielkie czarne oczy i drobną bladą twarz. Dzieci z ulicy Spencer same
nie wiedzą, co mówią. Mama twierdzi, że są tępe.

— Ale ona nie chodzi do kościoła i mruczy coś pod nosem, i gada do siebie, kiedy zbiera

chrust — upierał się Kuba Kimball.

Stara pani mówiła do siebie, bo bardzo lubiła towarzystwo i rozmowę. Prawda, że kiedy

przez blisko dwadzieścia lat nie rozmawia się z nikim, oprócz siebie, staje się to nieco
monotonne. Bywały takie dni, kiedy stara pani oddałaby wszystko — oprócz swojej dumy —
za odrobinę towarzystwa drugiego człowieka. W takich chwilach była pełna goryczy i gniewu
na Los, który wszystko jej zabrał. Nie miała niczego, co mogłaby kochać, a to jest dla
człowieka jedną z najbardziej niezdrowych rzeczy.

Najtrudniej było na wiosnę. Dawno temu, stara pani — nie będąca jeszcze starą panią,

tylko piękną, samowolną, wesołą Małgorzatą Lloyd — kochała wiosnę. Teraz jej

nienawidziła, bo wiosna sprawiała jej ból; a już konkretnie ta wiosna i ten maj były tak
ciężkie, jak nigdy. Stara pani czuła, że jej cierpienie stało się nieznośne. Wszystko sprawiało
jej ból: nowe, zielone koniuszki gałązek na świerkach, tajemnicze mgły zalegające w
najniższych miejscach plaży za domem, świeży zapach czerwonej ziemi w ogrodzie
skopanym przez Pokręconego Janka. Żywiła się samymi herbatnikami i wodą, żeby móc
zapłacić Jankowi za wykonaną pracę. Kiedy blady, uroczy świt zaczynał się skradać po
niebie, stara pani kryła twarz w poduszce, żeby go nie widzieć.

— Nienawidzę nowego dnia — mówiła sobie buntowniczo. — Będzie taki sam jak inne

ciężkie, zwykłe dni. Nie mam ochoty wstawać z łóżka, żeby go przeżyć. Pomyśleć tylko, że
dawno temu wyciągałam ręce do każdego nowego dnia, jak do przyjaciela przynoszącego
dobre wieści! Wtedy kochałam poranki. Zarówno słoneczne, jak i te szare — wszystkie były
cudowne, jak nie przeczytana książka. Teraz ich nienawidzę. Nienawidzę! Nienawidzę!

Mimo to stara pani wstała, bo wiedziała, że wkrótce przyjdzie Pokręcony Janek, żeby do

końca skopać ogród. Starannie uczesała piękne, gęste siwe włosy i włożyła sukienkę z
purpurowego jedwabiu w złote plamki. Stara pani z oszczędności zawsze chodziła ubrana w
jedwabie. Taniej było nosić sukienki po matce niż kupować w sklepie materiał na nowe. Stara
pani miała mnóstwo jedwabnych sukien, należących kiedyś do jej matki. Nosiła je rano, w
południe i wieczorem, co ludzie w Spencervale uważali za jeden z dowodów na jej nadmierną
dumę. Jeśli chodzi o fason, to nie przerabia sukienek, bo — rzecz jasna — jest na to zbyt
skąpa. Nikomu się nawet nie śniło, że stara pani, wkładając swoje jedwabie, rozpacza nad ich
przestarzałym fasonem, i że czuje się w swojej kobiecej próżności do głębi urażona za
każdym razem, kiedy Pokręcony Janek spogląda na jej niemodne falbanki i halki.

Mimo że stara pani witała ten dzień bez radości, jego urok ją oczarował, kiedy wyszła na

spacer po obiedzie… czy też raczej po południowej porcji herbatników. Dzień był świeży,
pełen słodyczy, niewinny. Świerkowy lasek za starym domem Lloydów drżał z podniecenia,
widząc krzątaninę wiosny. Pod drzewami tańczyły cienie i plamy słońca. Coś z tej atmosfery
trafiło do pełnego goryczy serca starej pani Lloyd, bo kiedy doszła do drewnianego mostku
przerzuconego pod bukami rosnącymi nad strumieniem, poczuła się wzruszona i łagodna, jak
za dawnych czasów. Rósł tam jeden wielki buk, który stara pani kochała z sobie tylko
wiadomych powodów. Było to wielkie drzewo, z pniem przypominającym kolumnę z szarego
marmuru i baldachimem liści, rozpościerającym się nad złocistobrązowym rozlewiskiem,
które rzeka tworzyła akurat w tym miejscu. W opromienionych blaskiem dawnych dniach był
tylko młodym drzewkiem.

Stara pani usłyszała dziecięce głosy i śmiech dobiegające z daleka, z alei prowadzącej do

domu Wiłliama Spencera na wzgórzu za lasem. Główna aleja biegła od domu w drugą stronę,
ale boczna ścieżka stanowiła dogodny skrót i dzieci często szły tędy do szkoły.

Stara pani ukryła się szybko za kępą młodych świerków. Nie lubiła dzieci Spencerów, bo

bardzo się jej bały. Wyglądając zza drzew widziała je, jak śmiejąc się, idą ścieżką. Na
przedzie szła starsza dwójka; bliźniaki trzymały za ręce wysoką, szczupłą młodą dziewczynę,
z pewnością nową nauczycielkę muzyki. Stara pani słyszała od skupującego jaja, że
Spencerowie wzięli dziewczynę na stancję, ale nie wiedziała, jak się ona nazywa.

Przyglądała się jej z pewną ciekawością. Nagle serce starej pani zadrżało i zaczęło bić tak,

jak nie biło od lat. Jej oddech był szybki i cała drżała. Kto… Kim jest ta dziewczyna?

Spod słomkowego kapelusza nowej nauczycielki muzyki widoczna była burza włosów w

takim odcieniu i o takiej fakturze, jaką stara pani zapamiętała z dawnych lat na innej głowie.
Spod rudych fal patrzyły wielkie, fiołkowoniebieskie oczy z czarnymi rzęsami i brwiami,
które stara pani znała równie dobrze jak swoje. Także twarz nowej nauczycielki muzyki —
twarz o pięknych, delikatnych rysach, z lekkim rumieńcem i wyrazem młodej radości — była
twarzą z przeszłości starej pani. Podobieństwo było doskonałe, z jednym tylko wyjątkiem —
twarz, którą pamiętała stara pani, była, mimo całego swego uroku, naznaczona słabością. Na

twarzy dziewczyny natomiast malowały się siła i słodycz kobiecości. Mijając kryjówkę starej
pani, dziewczyna zaśmiała się z czegoś, co powiedziały dzieci — i był to śmiech, który stara
pani dobrze znała. Słyszała go już pod tym bukiem.

Stara pani patrzyła za nimi, dopóki nie znikli za wzniesieniem. Do domu wracała jak we

śnie. Pokręcony Janek kopał w ogrodzie. Zazwyczaj stara pani nie rozmawiała z Pokręconym
Jankiem, bo nie podzielała jego zamiłowania do plotek, ale teraz poszła do ogrodu.
Wyglądała wyniośle w swojej purpurowej sukni ze złotymi plamkami i ze słońcem lśniącym
w jej siwych włosach.

Pokręcony Janek widział ją, kiedy wychodziła, i powiedział sobie, że stara pani podupada

na zdrowiu; była blada i robiła wrażenie niespokojnej. Teraz doszedł do wniosku, że musiał
się pomylić. Stara pani była zarumieniona, a jej oczy lśniły. Wyglądała tak, jakby jej podczas
spaceru ubyło dziesięć lat. Pokręcony Janek spojrzał na swój szpadel i pomyślał, że niewiele
jest kobiet piękniejszych od starej pani Lloyd. Szkoda tylko, że jest taka skąpa!

— Panie Spencer — odezwała się łaskawie, bo rozmawiając z osobami niższego stanu,

zawsze przemawiała łaskawie — czy może mi pan powiedzieć, jak się nazywa nowa
nauczycielka muzyki, mieszkająca u Williama Spencera?

— To Sylwia Gray — odparł Pokręcony Janek. Serce starej pani znów zabiło mocniej. To

było do przewidzenia! Dziewczyna z włosami, oczami i śmiechem Adama Graya musiała być
jego córką.

Pokręcony Janek splunął na dłonie i wrócił do pracy, ale jego język był szybszy od

szpadla. Stara pani słuchała go z ochotą. Pierwszy raz cieszyła się i błogosławiła gadulstwo i
wścibstwo Pokręconego Janka. Każde jego słowo wydawało się jej złotym jabłkiem na
srebrnej tacy.

Pracował u Williama Spencera tego dnia, kiedy przyjechała nowa nauczycielka muzyki, a

to, czego Pokręcony Janek nie zdołał się dowiedzieć o człowieku w ciągu jednego dnia, nie
mogło być niczym interesującym. Prawie tak samo jak zbierać informacje, Pokręcony Janek
lubił się nimi dzielić, więc trudno byłoby powiedzieć, komu ta półgodzinna rozmowa
sprawiła więcej przyjemności — Pokręconemu Jankowi czy starej pani.

Oto streszczenie tego, co powiedział Pokręcony Janek: oboje rodzice panny Gray zmarli,

kiedy ona była jeszcze mała. Wychowała ją ciotka. Jest bardzo biedna i bardzo ambitna.

— Chce się kształcić w śpiewie — powiedział na koniec Pokręcony Janek — i słusznie się

jej to należy, bo nigdy nie słyszałem takiego głosu. Śpiewała nam po kolacji. Myślałem, że to
śpiew samego anioła. Jakby mnie przeszyła świetlista strzała. Dzieciarnia Spencerów oszalała
na jej punkcie. Ma już dwudziestu uczniów w Grafton i w Avonlea.

Kiedy stara pani wysłuchała wszystkiego, co Pokręcony Janek miał do powiedzenia, poszła

do domu i usiadła przy oknie w swoim małym gościnnym pokoju, żeby to wszystko
przemyśleć. Cała drżała z emocji.

Córka Adama! Stara pani przeżyła kiedyś wielką miłość. Dawno temu, przed czterdziestu

laty, była zaręczona z Adamem Grayem, młodym studentem, który pewnego lata został na
krótko nauczycielem w Spencervale. To były złote wakacje we wspomnieniach Małgorzaty
Lloyd. Adam był nieśmiałym, marzycielskim, przystojnym mężczyzną i miał ambicje zostać
pisarzem. Oboje z Małgorzatą wierzyli, że pewnego dnia zdobędzie sławę i pieniądze.

Na zakończenie tego złotego lata doszło do głupiej, ale gwałtownej kłótni. Adam wyjechał

w gniewie. Potem napisał, ale Małgorzata Lloyd, pełna dumy i żywej jeszcze złości, posłała
mu surową odpowiedź. Więcej listów nie było. Adam Gray już nie wrócił. Pewnego dnia
Małgorzata uświadomiła sobie, że na zawsze usunęła miłość ze swego życia. Wiedziała, że
już nigdy nie pokocha. Od tej chwili jej stopy opuściły ścieżki młodości i zaczęły schodzić w
dół, do ciemnej doliny wieku samotności i dziwactw.

Wiele lat później usłyszała o ślubie Adama. Potem dowiedziała się o jego śmierci — końcu

życia, które nie spełniło pokładanych w nim nadziei. Nic więcej o nim nie słyszała i nie

wiedziała aż do tego dnia, kiedy ujrzała jego córkę, mijającą ją nieświadomie w lesie, pod
bukami.

Wieczorem stara pani poszła do pustej sypialni dla gości. Za oknem, w przerwie między

drzewami, zobaczyła światło. Wiedziała, że to pali się w pokoju gościnnym w domu
Spencerów. W oknie Sylwii. Stara pani siedziała w ciemnościach i patrzyła na światełko,
dopóki nie zgasło. W jej sercu rozlewała się słodycz, delikatna jak woń zasuszonych płatków
róży, kiedy się je poruszy. Wyobrażała sobie Sylwię poruszającą się po pokoju, zaplatającą
długie, lśniące włosy w gruby warkocz, odkładającą świecidełka i ozdoby, przygotowującą
się do snu. Kiedy światło zgasło, stara pani wyobraziła sobie szczupłą postać klękającą w
słabym świetle gwiazd. Stara pani też uklękła do wspólnej modlitwy. Wypowiadała proste
słowa, te same, co zawsze, ale kierował nią nowy duch i zakończyła nową prośbą: „Kochany
Ojcze, pozwól mi znaleźć sposób na to, żeby jej pomóc, zrobić dla niej choćby coś bardzo
małego”.

Stara pani przez całe życie spała w jednym pokoju, z którego okna, wychodzącego na

północ, widać było świerki. Kochała go. Mimo to nazajutrz bez żalu przeniosła się do pokoju
gościnnego. Od teraz tutaj będzie jej pokój. Stąd będzie widziała światło w oknie Sylwii.
Ustawiła łóżko tak, żeby leżąc w nim, móc patrzeć na tę gwiazdę na ziemi, która zajaśniała w
mrokach jej serca. Była bardzo szczęśliwa. Od wielu lat nie czuła takiej radości. Dziwne,
nowe, nierzeczywiste jak sen zainteresowanie pojawiło się w jej życiu. Było odległe od
przykrej rzeczywistości, ale niosło pociechę i pociągało. Stale myślała o czymś, co mogłaby
zrobić dla Sylwii. O jakimś drobiazgu, który sprawiłby dziewczynie przyjemność.

Ludzie ze Spencervale mawiali z żalem, że w maju u nich nie kwitną jeszcze kwiatki.

Dzieci, kiedy chciały zebrać pachnące bukiety, chodziły aż na ugory koło Avonlea, prawie
dziesięć kilometrów od Spencervale. Ale stara pani Lloyd wiedziała swoje. Podczas jednej z
długich, samotnych wędrówek trafiła na małą polankę w głębi lasu należącego do kogoś
mieszkającego w mieście, na zachodnim stoku piaszczystego pagórka, która wiosną
pokrywała się różowymi i białymi kwiatkami mączlika.

Po południu stara pani wybrała się na tę łączkę. Idąc leśnymi ścieżkami, w cieniu ponurych

świerków, wyglądała na szczęśliwą, jakby znalazła cel w życiu. Wiosna znów wydała się jej
przyjazna i piękna. Miłość na nowo odnalazła drogę do jej serca i syciła jej wygłodniałą duszę
swoim boskim pożywieniem.

Na piaszczystym wzgórzu stara pani Lloyd znalazła mnóstwo kwiecia. Nazbierała cały

koszyk, ciesząc się pięknem, mającym sprawić przyjemność Sylwii. Po powrocie do domu
napisała na kawałku papieru: „Dla Sylwii”. Nieprawdopodobieństwem było, żeby ktoś ze
Spencervale rozpoznał jej pismo, ale na wszelki wypadek stawiała duże, okrągłe, dziecięce
litery. Zaniosła kwiaty do doliny w lesie, ułożyła je w zagłębieniu między dwoma wielkimi
korzeniami starego buku, a na łodyżkach położyła karteczkę.

Potem stara pani ukryła się za kępą młodych świerków. Specjalnie włożyła suknię z

ciemnozielonego jedwabiu. Nie musiała długo czekać. Wkrótce z góry zeszła Sylwia Gray z
Martą Spencer. Kiedy znalazła się na brzegu strumienia i zauważyła kwiatki, aż krzyknęła z
zachwytu. Stara pani, widząc to ze swojej kryjówki, omal się nie zaśmiała w głos, tak ją
ucieszyło powodzenie jej chytrego planu.

— Są dla mnie! — powiedziała Sylwia, podnosząc kwiaty. — Czy to możliwe, Marto? Kto

mógł je tu zostawić?

Marta zachichotała.
— Pewnie Krzysio Stewart — powiedziała. — Wiem, że był wczoraj w Avonlea. Mama

mówi, że wpadłaś mu w oko. Widziała, jak ci się przyglądał przedwczoraj, kiedy śpiewałaś.
To do niego podobne, żeby zrobił coś tak dziwnego. Taki już jest w stosunku do dziewcząt.

Sylwia skrzywiła się. Nie spodobały się jej słowa Marty, ale lubiła wiosenne kwiaty i nie

miała nic przeciwko Krzysiowi Stewartowi, który wydał się jej miłym, skromnym wiejskim

chłopcem.

— Jestem wdzięczna temu, kto mi je podarował, ktokolwiek to jest — powiedziała wesoło.

— Kocham wiosenne kwiaty. Są śliczne!

Kiedy dziewczęta poszły, stara pani wyszła ze swojej kryjówki. Twarz miała

zarumienioną. Nie przeszkadzało jej, że Sylwia pomyślała, że dostała kwiaty od Krzysia
Stewarta. Przeciwnie; dzięki temu nie będzie podejrzewała, kto jest prawdziwym sprawcą
tego czynu. Najważniejsze, że udało się sprawić Sylwii przyjemność. Stara pani wróciła do
swojego pustego domu z sercem przepojonym radością.

Wkrótce całe Spencervale wiedziało, że co drugi dzień Krzysio Stewart zostawia w leśnej

dolinie bukiet wiosennych kwiatów dla nauczycielki muzyki.

Krzysio wszystkiemu zaprzeczał, ale nikt mu nie wierzył. Po pierwsze, w Spencervale nie

kwitną wiosenne kwiatki; po drugie, Krzysio co drugi dzień jeździ do Carmody, żeby
odstawić mleko do fabryki masła, a w Carmody wiosną kwitną kwiaty; po trzecie,
Stewartowie zawsze byli romantyczni. Okoliczności bezsprzecznie wskazują na niego.

Sylwia nie przejmowała się tą młodzieńczą miłością i jej przejawami. Myślała, że to

bardzo miłe ze strony Krzysia, szczególnie że chłopiec nie naprzykrzał się jej w żaden inny
sposób, a kwiaty bardzo jej się podobały.

Stara pani Lloyd dowiedziała się tego wszystkiego od skupującego jaja. Kiedy go słuchała,

jej oczy lśniły. On zaś pomyślał, że jeszcze nigdy nie widział, żeby stara pani miała wiosną w
sobie tyle życia, co teraz. Interesowało ją nawet życie młodzieży.

Stara pani skrzętnie skrywała swoją tajemnicę, ujmującą jej lat. Chodziła na piaszczyste

wzgórze, dopóki kwitły wiosenne kwiaty i chowała się wśród świerków, żeby zobaczyć
przechodzącą Sylwię Gray. Z każdym dniem kochała ją coraz mocniej i coraz bardziej do niej
tęskniła. Wylewała na nieświadomą niczego dziewczynę całą swoją — powściąganą latami
— czułość. Była dumna z wdzięku Sylwii, jej urody i głosu. Zazdrościła pani Spencer okazji
do usługiwania Sylwii. Nawet handlarz jaj wydawał się przyjemny, bo przynosił wieści o
Sylwii — o jej popularności, sukcesach zawodowych, o miłości i podziwie, jakim ją darzą.

Stara pani nigdy nie myślała, żeby się ujawnić przed Sylwią. Z powodu swojego ubóstwa

wcale nie rozważała takiej możliwości. Przyjemnie byłoby ją poznać, gościć w starym domu,
rozmawiać z nią, stać się częścią jej życia. Niestety, to niemożliwe. Duma starej pani nadal
była silniejsza od miłości. Tego jednego stara pani nigdy nie poświęciła i była
przeświadczona, że nigdy nie poświęci.

2. R

OZDZIAŁ

CZERWCOWY

W czerwcu pierwsze wiosenne kwiaty przekwitły, ale w ogrodzie starej pani nie brakowało

kwiatów. Sylwia codziennie znajdowała pod bukiem świeży bukiet pachnących kremowych
narcyzów, czerwonych tulipanów, kilka gałązek czerwonego głogu albo pojedynczą, kłującą,
różową bądź białą wonną różę. Stara pani nie bała się, że się zdradzi, bo kwiaty, które kwitły
w jej ogrodzie, rosły we wszystkich ogródkach w Spencervale, także u Stewartów. Krzysio
Stewart, kiedy sobie żartowano z niego i z nauczycielki muzyki, uśmiechał się i milczał.
Krzysio dobrze wiedział, kto zostawia kwiaty pod bukiem. Postanowił się tego dowiedzieć
już na samym początku, kiedy ludzie zaczęli plotkować. Rozumiejąc jednak, że stara pani nie
życzy sobie, żeby ktokolwiek poznał jej tajemnicę, nic nikomu nie mówił. Krzysio lubił starą
panią, która dziesięć lat temu, znalazłszy go w lesie płaczącego, ze skaleczoną nogą, zabrała
go do siebie do domu, umyła i opatrzyła ranę, i dała mu dziesięć centów, żeby sobie kupił
cukierków w sklepie. Krzysio nie wiedział, że stara pani musiała się tego dnia obejść bez
kolacji.

Stara pani myślała, że nigdy nie widziała piękniejszego czerwca. Zapomniała o nienawiści

do każdego dnia; przeciwnie, nauczyła się witać je z radością.

— Teraz każdy dzień jest niezwykły — mówiła do siebie. Bo przecież codziennie

widywała Sylwię. Nawet kiedy padał deszcz, stara pani kryła się pod ociekającymi wodą
świerkami, nie bacząc na reumatyzm — byle zobaczyć Sylwię. Tylko w niedziele jej nie
widywała. Dlatego też czerwcowe niedziele dłużyły się bardziej niż zwykle.

Pewnego dnia skupujący jaja przyniósł nowinę.
— Nauczycielka muzyki będzie jutro śpiewała solo na koncercie dobroczynnym —

powiedział.

Czarne oczy starej pani pałały ciekawością.
— Nie wiedziałam, że panna Gray należy do chóru.
— Zgłosiła się dwa tygodnie temu. Teraz jest czego posłuchać. Mogę się założyć, że jutro

kościół będzie pełny. Wszyscy w okolicy słyszeli o jej pięknym głosie. Powinna pani przyjść
i posłuchać, panno Lloyd.

Handlarz powiedział to tak sobie, żeby pokazać, że nie boi się starej pani i jej fochów.

Stara pani nic mu nie powiedziała i pomyślał, że ją obraził. Odchodząc żałował, że nie
trzymał języka za zębami. Do głowy by mu nie przyszło, że stara pani nie myślała teraz o nim
ani o żadnym innym kalendarzu. Kiedy powiedział ostatnie zdanie, stara pani przestała go
widzieć. Wszystkie jej myśli, uczucia i pragnienia koncentrowały się tylko na jednym — żeby
usłyszeć śpiew Sylwii. Wróciwszy do domu, pragnęła zdusić w sobie tę tęsknotę, ale nie
mogła, chociaż wzywała na pomoc całą swoją dumę. Duma mówiła:

— Musiałabyś pójść do kościoła, żeby jej posłuchać. Nie masz ubrań, w których mogłabyś

się pokazać w kościele. Tylko sobie wyobraź, jak będziesz wyglądała wśród tych ludzi.

Ale w duszy starej pani po raz pierwszy odezwał się głos bardziej natarczywy od głosu

dumy i stara pani po raz pierwszy go usłuchała. To prawda, że nie była w kościele ani razu od
dnia, kiedy musiała zacząć nosić jedwabne suknie swojej matki, chociaż wiedziała, że źle
robi. Starała się zadośćuczynić Bogu, powstrzymując się w niedziele od wszelkiej pracy i
odprawiając rano i wieczorem uroczyste modły. Odśpiewywała chrapliwym głosem trzy
hymny, modliła się na głos i czytała kazanie. Ale nie pokazywała się w kościele w swoich
przestarzałych strojach — ona, która kiedyś nosiła najmodniejsze suknie w Spencervale. Im
dłużej nie chodziła do kościoła, tym mniej prawdopodobne było, że kiedyś się tam wybierze.
Teraz to, co wydawało się niemożliwe, nie dość, że stało się możliwe, ale wręcz konieczne.
Musi pójść i posłuchać, jak śpiewa Sylwia, bez względu na to, co ludzie będą o niej mówili i
jak będą się z niej śmiali.

Nazajutrz po południu mieszkańcy Spencervale przeżyli szok. Chwilę przed rozpoczęciem

nabożeństwa stara pani Lloyd weszła do kościoła i usiadła w pustej zwykle ławce przed
samym ołtarzem.

Stara pani cierpiała katusze. Myślała o tym, co zobaczyła w lustrze przed wyjściem z

domu: starą suknię z czarnego jedwabiu, skrojoną zgodnie z modą sprzed trzydziestu lat i
czepek z czarnej satyny. Myślała o tym, jak dziwacznie wygląda w oczach świata.

Mimo to wcale nie wyglądała dziwacznie. Może inna kobieta by tak wyglądała, ale każdy

ruch starej pani był tak pełen godności, że jej strój nie miał żadnego znaczenia.

Ale ona o tym nie wiedziała. Zauważyła, że pani Kimball, żona sklepikarza, siadając w

sąsiedniej ławce, szeleściła suknią uszytą z najnowszego materiału i w zgodzie z najnowszą
modą. Obie panie były w tym samym wieku. Swego czasu obecna pani Kimball pokornie
naśladowała sposób ubierania Małgorzaty Lloyd. To się zmieniło, kiedy oświadczył się jej
sklepikarz. Teraz stara pani Lloyd boleśnie odczuwała tę zmianę; tak boleśnie, że zaczęła
żałować, że w ogóle przyszła do kościoła.

Nagle anioł miłości dotknął tych głupich myśli, zrodzonych z próżności i ponurej dumy,

tak że rozwiały się, jakby ich nigdy nie było. Sylwia Gray weszła na chór i usiadła tak, że
popołudniowe słońce odbijało się w jej włosach, tworząc jakby aureolę. Stara pani patrzyła na

dziewczynę szczęśliwa, że jej pragnienie się spełniło. Od tej chwili nabożeństwo było w jej
oczach cudowne, jak cudowne jest wszystko, co przychodzi do nas za pośrednictwem
niesamolubnej miłości — czy to ludzkiej, czy boskiej. Bo czyż jedna i druga nie są jednym i
nie różnią się jedynie nasileniem, a nie jakością?

Stara pani jeszcze nigdy nie miała okazji tak długo i z tak bliska przyglądać się Sylwii.

Dotąd widywała ją przelotnie i przypatrywała się ukradkiem. Teraz siedziała, patrząc na nią
ku uciesze spragnionego serca, chłonąc wszystkie urocze szczegóły — lśniące włosy
zaczesane z czoła, wdzięczny sposób, w jaki opuszczała powieki, ilekroć napotkała zbyt
śmiałe bądź ciekawskie spojrzenie i wąskie, pięknie dłonie, trzymające śpiewnik, tak bardzo
przypominające dłonie Adama Graya. Sylwia była ubrana całkiem zwyczajnie, w czarną
spódnicę i białą bluzkę, ale żadna dziewczyna z chóru, mimo pysznych piór i modnych
strojów, nie mogła się z nią równać — jak powiedział swojej żonie skupujący jaja, kiedy
wracali do domu.

Stara pani z ogromną przyjemnością wysłuchała pierwszych hymnów. Głos Sylwii

dominował nad innymi. Kiedy porządkowi wstali, żeby zebrać pieniądze, wśród
zgromadzonych zapanowało podniecenie. Sylwia zajęła miejsce obok organów. Po chwili jej
piękny głos popłynął nad głowami parafian — pewny, czysty, mocny, pełen słodyczy. Nikt w
całym Spencervale nie słyszał dotąd takiego głosu, z wyjątkiem starej pani, która w młodości
słyszała dość dużo dobrego śpiewu i umiała docenić piękny głos. W jednej chwili zrozumiała,
że jej ukochana dziewczynka ma wielki dar, który — jeśli będzie odpowiednio kształtowany i
rozwijany — zapewni jej sławę i bogactwo.

Jakże się cieszę, że przyszłam dzisiaj do kościoła, pomyślała stara pani Lloyd.
Kiedy solowy występ dobiegł końca, sumienie kazało starej pani oderwać oczy i myśli od

Sylwii i skierować je na pastora, który pochlebiał sobie, że stara pani Lloyd przyszła do
kościoła ze względu na niego. Był to nowy pastor, opiekujący się parafią w Spencervale
zaledwie od kilku miesięcy. Był mądrym człowiekiem i naprawdę myślał, że starą panią
Lloyd sprowadziła do kościoła jego sława dobrego kaznodziei.

Kiedy nabożeństwo dobiegło końca, wszyscy sąsiedzi starej pani podeszli do niej, żeby

uścisnąć jej dłoń. Uznali, że należy ją zachęcić, skoro zrobiła krok we właściwym kierunku.
Starej pani spodobała się okazywana jej serdeczność; szczególnie że wyczuwała w ludziach
taki sam nieświadomy szacunek, jaki okazywano jej za dawnych czasów, którego źródłem
była jej silna osobowość. Stara pani była zaskoczona, że nadal się cieszy czcią, mimo
niemodnego czepka i przestarzałej sukni.

Janina Moore i Sylwia Gray razem wracały do domu.
— Zauważyłaś dzisiaj starą panią Lloyd? — spytała Janina. — Oniemiałam ze zdumienia,

kiedy weszła do kościoła. Nie przypominam sobie, żebym ją tam kiedyś widziała. Cóż to za
dziwna staruszka! Jest bardzo bogata, ale nosi suknie po swojej matce i nigdy nie kupuje
sobie nic nowego. Niektórzy mówią, że jest szalona, ale — powiedziała Janina dobrotliwie —
ja sądzę, że jest po prostu ekscentryczna.

— Od razu się domyśliłam, że to panna Lloyd, chociaż widziałam ją po raz pierwszy —

powiedziała Sylwia z uczuciem. — Pragnęłam ją zobaczyć… z pewnego powodu. Ma
niezwykłą twarz. Chciałabym ją poznać.

— Nie sądzę, żeby to było możliwe — odparła Janka beztrosko. — Ona nie lubi młodzieży

i nigdzie nie chodzi. Mnie nie zależy na znajomości z nią. Bałabym się jej. Jest bardzo
wyniosła i ma dziwne, przenikliwe spojrzenie.

— Ja bym się jej nie bała — powiedziała Sylwia do siebie, kiedy skręciła w aleję

prowadzącą do domu Spencerów. — Mimo to nie sądzę, żebym mogła się z nią poznać.
Gdyby wiedziała, kim jestem, pewnie by mnie znielubiła. Na pewno się nie domyśla, że
jestem córką Adama Graya.

Pastor uznał, że trzeba kuć żelazo póki gorące i nazajutrz po południu wybrał się do starej

pani Lloyd z wizytą. Szedł tam z obawą i drżeniem, bo wiele słyszał o starej pani Lloyd, ale
ona przyjęła go tak miło, mimo swoich wyniosłych manier, że wyszedł od niej zadowolony.
Po powrocie powiedział swojej żonie, że ludzie ze Spencervale nie rozumieją panny Lloyd.
Miał rację, co wcale nie znaczy, że pastor ją zrozumiał.

Tylko raz zachował się nietaktownie, ale ponieważ stara pani go w żaden sposób nie

skarciła, nawet się nie zorientował, że zrobił coś niestosownego. Wychodząc, powiedział:

— Mam nadzieję, że w najbliższą niedzielę zobaczymy panią w kościele, panno Lloyd.
— Na pewno tak — zapewniła go stara pani z naciskiem.

3. R

OZDZIAŁ

LIPCOWY

W pierwszym dniu lipca Sylwia znalazła pod bukiem w dolince łykowy koszyczek pełen

poziomek. Były to pierwsze owoce tego lata. Stara pani znalazła je w jakimś sobie tylko
znanym miejscu. Mogły urozmaicić ubogie menu starej pani, ale ona nawet nie pomyślała, że
mogłaby je zjeść. Więcej przyjemności dało jej wyobrażanie sobie radości, jaką sprawi
Sylwii. Od tej pory Sylwia znajdowała poziomki na zmianę z kwiatami, a kiedy poziomki
przestały owocować, pojawiły się jagody i maliny. Jagody rosły daleko, mimo to stara pani
wyprawiała się po nie. Czasem kości bolały ją po nocach, ale stara pani o to nie dbała. Jej
dusza przestała cierpieć po raz pierwszy od wielu lat, a to dlatego, że była karmiona
niebiańską manną.

Pewnego popołudnia Pokręcony Janek przyszedł, żeby zobaczyć, co się dzieje ze studnią

starej pani.

Stara pani wyszła do niego, bo wiedziała, że przez cały dzień pracował u Spencerów.

Miała nadzieję, że usłyszy coś o Sylwii.

— Zdaje się, że nauczycielka muzyki jest dzisiaj nieszczęśliwa — powiedział w końcu

Pokręcony Janek, najpierw wyczerpawszy cierpliwość starej pani długimi opowieściami o
nowej pompie Williama Spencera, nowej maszynie do zmywania pani Spencer i nowym
chłopaku Amelii Spencer.

— Dlaczego? — spytała stara pani i pobladła. Czyżby Sylwii coś się stało?
— Dostała zaproszenie od brata pani Moore na wielkie przyjęcie w mieście, ale nie ma się

w co ubrać — powiedział Pokręcony Janek. — To strasznie zarozumiali ludzie i wszyscy ich
goście przyjdą wystrojeni. Pani Spencer mi o tym powiedziała. Mówi, że panna Gray nie
może sobie pozwolić na nową suknię, bo wysyła pieniądze swojej ciotce na lekarza. Mówi, że
jest przekonana, że panna Gray jest okropnie rozczarowana, chociaż nic po sobie nie
pokazuje. Ale pani Spencer mówi, że wie, że panna Gray płakała wczoraj, kiedy się położyła
spać.

Stara pani odwróciła się nagle i poszła do domu. To straszne! Sylwia musi pójść na to

przyjęcie! Ale jak to zrobić? Stara pani pomyślała o jedwabnych sukniach swojej matki.
Żadna z nich się nie nadaje, mimo że byłoby dość czasu, żeby je przerobić. Nigdy jeszcze
stara pani tak rozpaczliwie nie żałowała utraconego bogactwa.

— Mam w domu tylko dwa dolary — powiedziała — i to musi mi wystarczyć do następnej

wizyty domokrążcy skupującego jaja. Czy mam coś, co mogłabym sprzedać? Tak, dzban na
wino!

Stara pani prędzej sprzedałaby własne łóżko niż dzban na wino. Było to naczynie

dwustuletnie i od początku zostawało w rodzinie Lloydów. Dzban był wielki, pękaty,
ozdobiony fioletowymi i pozłacanymi winogronami, z wypisaną z boku zwrotką wiersza.
Prababka starej pani Lloyd dostała go w prezencie ślubnym. Jak daleko stara pani sięgnie
pamięcią, stał na najwyższej półce kredensu w salonie. Był zbyt cenny, żeby go używać.

Przed dwoma laty do Spencervale przyjechała kobieta kolekcjonująca naczynia.

Usłyszawszy o dzbanie na wino, odważnie weszła do starego domu Lloydów i powiedziała,
że chce go kupić. Do śmierci nie zapomni przyjęcia, jakie jej zgotowała stara pani. Była
jednak osobą doświadczoną i jako taka zostawiła swoją wizytówkę, mówiąc, że gdyby panna
Lloyd zmieniła zdanie i zapragnęła sprzedać dzban, ona, kolekcjonerka, zdania nie zmieni i
kupi go. Ludzie, którzy znajdują przyjemność w zbieraniu starych naczyń, często muszą
potulnie znosić złośliwości, a ta pani nigdy nie pragnęła niczego bardziej niż dzbana panny
Lloyd.

Stara pani podarła wizytówkę, ale zapamiętała nazwisko i adres. Podeszła do kredensu i

zdjęła ukochany dzban.

— Nigdy nie myślałam, że się z nim rozstanę — powiedziała z żalem — ale Sylwia musi

mieć suknię, a innego sposobu nie ma. Zresztą, w czyje by poszedł ręce po mojej śmierci? W
obce. Nic się nie stanie, jeśli obcy dostaną go trochę wcześniej. Pójdę do miasta jutro rano.
Nie mam czasu do stracenia, skoro przyjęcie ma się odbyć w piątek. Od dziesięciu lat nie
byłam w mieście. Myśl o mieście przeraża mnie nawet bardziej od myśli o rozstaniu się z
dzbanem, ale robię to wszystko dla Sylwii!

Nazajutrz całe Spencervale mówiło o tym, że stara pani Lloyd poszła do miasta z paczką,

którą niosła bardzo ostrożnie. Wszyscy się zastanawiali, co to może znaczyć. Większość ludzi
domyślała się, że stara pani boi się trzymać pieniądze w czarnej skrzynce pod łóżkiem po
tym, jak w Carmody dokonano dwóch włamań i poszła zanieść swoje skarby do banku.

Stara pani odnalazła dom kolekcjonerki. Bała się tylko, że ta się wyprowadziła albo

zmarła, ale kolekcjonerka była w domu i bardzo pragnęła nabyć dzban. Stara pani aż
pobladła, tak bardzo bolała ją podeptana duma, ale sprzedała dzban na wino i pożegnała się
przekonana, że w chwili, kiedy transakcja została zawarta, jej prababka przewróciła się w
grobie. Czuła się zdrajczynią.

Bez wahania weszła do dużego sklepu. Opatrzność, często opiekująca się prostymi,

starymi ludźmi w ich niebezpiecznych wyprawach w szeroki świat, sprawiła, że znalazła
sympatyczną sprzedawczynię, która zrozumiała, co jest potrzebne, i przyniosła odpowiednią
rzecz. Stara pani kupiła szykowną muślinową suknię oraz pasujące do niej rękawiczki i
pantofelki. Poprosiła o dostarczenie tego wszystkiego pannie Sylwii Gray, zamieszkałej u
Williama Spencera w Spencervale.

Zapłaciła za te rzeczy z miną kogoś, komu nie zależy na pieniądzach — chociaż z tego, co

dostała za dzban, zostało jej tylko półtora dolara — i ruszyła do wyjścia. Idąc dumnym
krokiem do drzwi, minęła wchodzącego właśnie ugrzecznionego, dostojnego, zamożnego
mężczyznę. Kiedy ich oczy się spotkały, mężczyzna drgnął i jego dobrotliwa twarz
poczerwieniała. Uchylił kapelusza i ukłonił się zmieszany, ale stara pani patrzyła na niego
tak, jakby go nie poznawała, jakby był niewidzialny, i poszła dalej. Mężczyzna zrobił taki
ruch, jakby chciał za nią podążyć, ale się powstrzymał i odwrócił w drugą stronę, uśmiechając
się nieprzyjemnie i wzruszając ramionami.

Patrząc na starą panią, nikt by się nie domyślił, jak wielki czuje wstręt. Nie miałaby siły

przyjść do miasta (nawet dla Sylwii), gdyby wiedziała, że spotka tu Andrzeja Camerona. Jego
widok odsłonił w jej duszy zasypane dotąd jezioro goryczy, ale na myśl o Sylwii wzburzone
uczucia uspokoiły się i stara pani uśmiechnęła się z triumfem. Czuła, że wyszła zwycięsko z
tej nieoczekiwanej próby. Nie drgnęła, nie zarumieniła się i nie straciła głowy.

Nic dziwnego, że był zmieszany — pomyślała ze złośliwą satysfakcją. Sprawiło jej

przyjemność, że Andrzej Cameron stracił wobec niej swój niewzruszony spokój. Był jej
kuzynem i jedyną istotą, której stara pani szczerze nienawidziła. Jej nienawiść i pogarda były
tak głębokie, jak cała jej natura. Jej rodzina i ona sama doświadczyli z jego strony wiele
złego, dlatego stara pani wolałaby raczej umrzeć niż dać po sobie poznać, że zna tego
człowieka.

Wkrótce zapomniała o Andrzeju Cameronie. Myślenie o nim i o Sylwii jednocześnie

byłoby świętokradztwem. Wieczorem, ułożywszy zmęczoną głowę na poduszce, czuła się tak
szczęśliwa, że nawet świadomość pustej półki w kredensie, na której zawsze stał dzban,
bolała ją tylko przez chwilkę.

Przyjemnie jest się poświęcać dla kogoś, kogo się kocha. Przyjemnie jest mieć się dla kogo

poświęcać — myślała stara pani.

Apetyt rośnie w miarę jedzenia. Stara pani myślała, że jest zadowolona, ale kiedy

przyszedł piątek, zapragnęła zobaczyć Sylwię w wieczorowej sukni. Nie wystarczyło ją sobie
wyobrażać; stara pani musiała ją zobaczyć.

— I zobaczę — powiedziała rezolutnie, spoglądając przez okno na światełko u Sylwii,

widoczne między świerkami. Potem okryła się ciemnym szalem, wyszła z domu, zeszła do
leśnej dolinki i wspięła się ścieżką na wzgórze. Noc była mglista, księżycowa i wietrzna;
pachniała koniczyną.

— Chciałabym zebrać twoją woń, twoją esencję i przelać ją w jej życie — powiedziała

stara pani do nocy.

Sylwia Gray stała w swoim pokoju, gotowa do wyjścia na przyjęcie. Wokół niej stały

półkolem pani Spencer, Amelia Spencer i mniejsze dziewczynki Spencerów. Wszystkie
przyglądały się Sylwii z zachwytem. Był jeszcze jeden widz. Za oknem, pod krzakiem bzu,
stała stara pani Lloyd. Wyraźnie widziała Sylwię w eleganckiej sukni, z włosami
ozdobionymi bladoróżowymi różami, które stara pani Lloyd zostawiła pod bukiem. Policzki
dziewczyny były różowsze od róż; jej oczy lśniły jak gwiazdy. Amelia Spencer podniosła
rękę, żeby poprawić jeden z kwiatów. Stara pani poczuła użądlenie zazdrości.

— Suknia leży doskonale, jakby była szyta na ciebie — powiedziała pani Spencer z

zachwytem. — Prawda, Amelio, że jest śliczna? Kto mógł ją przysłać?

— Jestem pewna, że to pani Moore jest dobrą wróżką — odparła Sylwia. — To nie mógł

być nikt inny. Cóż za miły gest z jej strony! Wiedziała, że bardzo pragnę pójść z Janka na to
przyjęcie. Żałuję, że ciocia nie może mnie teraz zobaczyć — westchnęła Sylwia. — To jedyna
osoba, której na mnie zależy.

Ach, Sylwio, w jakimż jesteś błędzie! Jest jeszcze ktoś, komu bardzo zależy — stara pani,

pochłaniająca cię wzrokiem, ukryta za krzakiem bzu; pani, która po chwili odeszła przez
oświetlony księżycem sad i wróciła do domu, niosąc pod powiekami wspomnienie twojej
dziewczęcej urody, będące jej jedynym towarzystwem w tę letnią noc.

4. R

OZDZIAŁ

SIERPNIOWY

Pewnego dnia pastorowa szła raźnym krokiem tam, gdzie ludzie ze Spencervale bali się

chodzić. Odważnie weszła do domu starej pani Lloyd i zaprosiła ją na spotkanie kółka
krawieckiego, spotykającego się w sobotnie popołudnia.

— Zbieramy pieniądze dla naszego misjonarza na Trynidadzie — powiedziała pastorowa.

— Będzie nam bardzo miło, jeśli pani przyjdzie, panno Lloyd.

Stara pani chciała odmówić. Nie miała nic przeciwko misjom ani szyciu; wręcz

przeciwnie. Wiedziała jednak, że każda z członkiń koła płaci dziesięć centów tygodniowo na
materiały, a stara pani nie mogła sobie pozwolić na taki wydatek. Zanim jednak zdążyła
powiedzieć słowo „nie”, do głowy przyszła jej nagła myśl.

— Czy do kółka należą też młode dziewczęta? — spytała podstępnie.
— Wszystkie — odparła pastorowa. — Najbardziej aktywnymi członkiniami są Janka

Moore i panna Gray. To bardzo miłe, że panna Gray poświęca nam swoje jedyne popołudnie
wolne od lekcji. To niezwykle sympatyczna dziewczyna.

W sobotę stara pani poszła na spotkanie kółka, które odbyło się w domu Jakuba Martina.

Stara pani szyła bardzo ładnie. Była w tym tak biegła, że nie musiała poświęcać pracy prawie

żadnej uwagi. I dobrze, bo myślami była przy Sylwii, siedzącej z Janka Moore w drugim
kącie pokoju. Piękne dłonie dziewczyny zajęte były wełnianymi chłopięcymi spodniami.
Nikomu nie przyszło na myśl, żeby przedstawić Sylwię starej pani, która była z tego bardzo
zadowolona. Nie przerywając szycia, przysłuchiwała się dziewczęcym rozmowom. W ten
sposób dowiedziała się, że dwudziestego sierpnia będą urodziny Sylwii i natychmiast
zapragnęła dać jej urodzinowy prezent. Prawie całą noc nie spała, zastanawiając się, co
mogłaby zrobić, ale nic nie przychodziło jej do głowy. Nie miała na czym oszczędzić
pieniędzy. Stara pani bardzo się tym martwiła. Myśl o urodzinach Sylwii nie dawała jej
spokoju, aż do następnego spotkania kółka krawieckiego.

Odbyło się ono u pani Moore, która była dla starej pani Lloyd bardzo miła. Tak długo

nalegała, aż stara pani usiadła w wiklinowym fotelu bujanym na ganku. Stara pani wolałaby
być w pokoju, z dziewczętami, ale nie chciała się zachować niegrzecznie — i spotkała ją za to
nagroda. Fotel stał tuż za drzwiami prowadzącymi na ganek. Po chwili Janka Moore i Sylwia
Gray wyszły z pokoju i usiadły na schodach w holu, gdzie chłodził je powiew wiatru
napływającego od kępy klonów.

Dziewczęta rozmawiały o ulubionych poetach. Janka uwielbiała Byrona i Scotta. Sylwia

wolała Tennysona i Browninga.

— Czy wiesz — spytała Sylwia cicho — że mój ojciec był poetą? Wydał jeden tomik, ale

nigdy go nie widziałam, chociaż bardzo bym chciała. To było, kiedy jeszcze studiował.
Nakład był niewielki, tylko na prezenty dla znajomych. Biedny tata, potem już nic więcej nie
wydał. Mam wrażenie, że życie go rozczarowało. Bardzo bym chciała zobaczyć ten jego
jedyny tomik. Nie zostały mi po ojcu nawet żadne rękopisy. Szkoda, bo gdybym coś miała,
wyobrażałabym sobie, że zachowałam odrobinę jego serca, jego duszy i myśli. Byłby dla
mnie kimś więcej niż swojskim imieniem.

— Czyżby nie miał własnego egzemplarza? Ani on, ani twoja matka? — spytała Janka.
— Mama nie miała. Umarła zaraz po moim urodzeniu, jak wiesz. Ciocia mówi, że wśród

jej rzeczy nie było tomiku taty. Ciocia mówi, że mama nie interesowała się poezją; cioci też
to nie interesuje. Po śmierci mamy tata wyjechał do Europy i rok później zmarł. Nie odesłano
nam jego rzeczy. Przed wyjazdem sprzedał większość swoich książek, ale te ulubione
zostawił dla mnie u cioci. Nie było wśród nich jego tomiku. Pewnie nigdy nie dostanę do ręki
jego poezji, chociaż naprawdę tego pragnę.

Wróciwszy do domu, stara pani wyjęła z szuflady biurka kasetkę z drzewa sandałowego.

Trzymała w niej nieduży, chudy tomik, obłożony w papier. Był to największy skarb starej
pani. Na stronie tytułowej było napisane: „Dla Małgorzaty od autora — z miłością”.

Stara pani drżącymi palcami przewracała pożółkłe strony i z oczami pełnymi łez czytała

strofy, których przez te wszystkie lata zdążyła się nauczyć na pamięć. Zamierzała dać książkę
Sylwii w prezencie urodzinowym. Byłby to bardzo cenny prezent, jeśli by jego wartość
mierzyć poświęceniem, jakiego wymagał. Książka ta zawierała nieśmiertelną miłość, dawny
śmiech, dawne łzy i piękno, które przed laty kwitło jak róża i nadal pachniało słodko, jak
zasuszone różane płatki.

Stara pani wyrwała kartkę z dedykacją. Wieczorem, w przeddzień urodzin Sylwii, zakradła

się pod osłoną ciemności pod drzwi jedynego sklepiku w Spencervale, gdzie mieściła się też
poczta, jakby zamierzała zrobić coś niegodziwego i przez otwór w drzwiach wrzuciła paczkę.
Wracając chyłkiem do domu, czuła się samotna i smutna. Pozbyła się ostatniej rzeczy,
łączącej ją z utraconą młodością. Mimo wszystko nie żałowała tego kroku. Pragnienie
sprawienia Sylwii przyjemności stawało się coraz ważniejszą rzeczą w życiu starej pani.

Nazajutrz światło w pokoju Sylwii płonęło bardzo długo. Stara pani przyglądała się mu z

triumfem, bo wiedziała, co ono znaczy. Sylwia czytała wiersze swojego ojca. Stara pani też je
czytała z pamięci, w swoim ciemnym pokoju, mrucząc pod nosem. Pozbycie się książki nie
wydawało się jej już tak wielką stratą. Nadal była właścicielką spisanych w niej wierszy,

znanych na pamięć, strony z dedykacją Adama i napisanym przez niego osobiście jej
imieniem, którym nikt jej już dzisiaj nie nazywał.

Podczas następnego spotkania kółka krawieckiego stara pani siedziała na sofie u

Marshallów, kiedy Sylwia Gray podeszła i usiadła obok niej. Starej pani zaczęły drżeć ręce;
jeden brzeg chusteczki, którą potem ofiarowano na Trynidadzie jako prezent
bożonarodzeniowy dziewczynce o oliwkowej cerze, nie był tak równo obrębiony, jak trzy
pozostałe.

Na początku Sylwia mówiła o kółku i o daliach pani Marshallowej. Stara pani była w

siódmym niebie, chociaż nie dała tego po sobie poznać; w rzeczy samej była nawet bardziej
wyniosła niż zwykle. Kiedy spytała Sylwię, jak jej się żyje w Spencervale, dziewczyna
powiedziała:

— Bardzo dobrze. Wszyscy są dla mnie bardzo mili. Poza tym — dodała szeptem tak, że

nie słyszał jej nikt, oprócz starej pani — mam tu dobrą wróżkę, która robi dla mnie wiele
dobrych i cudownych rzeczy.

Sylwia, dziewczyna wrażliwa i inteligentna, mówiąc to, nie patrzyła na starą panią Lloyd.

Ale nawet gdyby się jej przyglądała, nic by nie zauważyła. Nie na darmo stara pani nosiła
nazwisko Lloyd.

— To bardzo interesujące — powiedziała obojętnie.
— Prawda? Jestem jej bardzo wdzięczna i chciałabym jej powiedzieć, ile mi sprawia

radości. Przez całe lato znajduję na swojej dróżce świeże kwiaty i owoce. Jestem pewna, że to
ona przysłała mi suknię balową. Ale najpiękniejszy prezent dostałam na swoje urodziny. To
był mały tomik wierszy mojego ojca. Nie potrafię powiedzieć, co czułam, kiedy go dostałam.
Chciałabym spotkać moją wróżkę, żeby jej podziękować.

— Cóż za fascynująca tajemnica. Nie domyślasz się, kto to może być?
Stara pani zadała to niebezpieczne pytanie tylko dlatego, że była pewna, że Sylwia nic nie

wie o starej miłości swojego ojca i czuła się bezpieczna. Nigdy nie przyszło jej do głowy, że
Sylwia mogłaby ją podejrzewać.

Sylwia zawahała się.
— Nawet nie próbuję się domyślać, skoro ona tego nie chce — powiedziała. — Na

początku, kiedy dostawałam kwiaty i sukienkę, starałam się rozwikłać tę zagadkę. Ale po
tym, jak ofiarowała mi książkę, przekonałam się, że za wszystkimi podarkami musi się kryć
moja wróżka i postanowiłam uszanować jej tajemnicę. Może pewnego dnia ona sama mi się
ujawni? Taką mam nadzieję.

— Nie sądzę — powiedziała stara pani z przekonaniem. — W bajkach, które czytałam,

wróżki były kapryśnymi, zdziwaczałymi osobami; tajemnica dodaje im uroku, ale lepiej ich
nie spotykać twarzą w twarz.

— Ja natomiast jestem przeświadczona, że moja wróżka jest inna i że byłabym nią tym

bardziej zachwycona, im lepiej bym ją znała — odparła Sylwia radośnie.

W tym momencie podeszła do nich pani Marshallowa i zaczęła prosić Sylwię, żeby

zaśpiewała. Panna Gray zgodziła się. Stara pani została sama i była

z tego zadowolona. Rozmowa z Sylwią sprawiła jej więcej przyjemności później, kiedy ją

wspominała, niż wtedy, kiedy były razem. Kiedy stara pani ma nieczyste sumienie, nie potrafi
się skoncentrować na przyjemności. Z lekkim niepokojem zastanawiała się, czy Sylwia jej nie
podejrzewa. Potem doszła do wniosku, że to niemożliwe. Kto by podejrzewał, że lekko
zwariowana, nietowarzyska stara pani, nie mająca przyjaciół i dająca kółku krawieckiemu
tylko pięć centów, gdy inni dają dziesięć albo piętnaście, może być wróżką ofiarującą suknie
balowe i wiersze młodych, romantycznych poetów?

5. R

OZDZIAŁ

WRZEŚNIOWY

We wrześniu stara pani dokonała podsumowania kończącego się lata i doszła do wniosku,

że było bardzo szczęśliwe; niedziele i dni spotkań kółka krawieckiego wyróżniały się w nim
jak złote literki w poezji życia. Miała wrażenie, że stała się całkiem innym człowiekiem.
Wszyscy myśleli to samo. Kobiety z kółka krawieckiego przekonały się, że stara pani Lloyd
jest bardzo sympatyczna, a nawet przyjazna, i zaczęły wierzyć, że dotąd źle ją sądziły; że jej
dziwny styl życia jest przejawem ekscentryczności, a nie wariactwa. Sylwia Gray rozmawiała
z nią podczas każdego spotkania kółka. Stara pani każde słowo wypowiedziane przez
dziewczynę ceniła sobie jak skarb i powtarzała w samotne noce.

Nie pytana, Sylwia nigdy nie mówiła o sobie ani o swoich planach, a stara pani z

ostrożności nigdy nie wypytywała jej o sprawy osobiste. Rozmawiały ze sobą tylko o
sprawach obojętnych, dlatego stara pani dowiedziała się o ambicjach najdroższej sobie osoby
nie od niej samej, ale od żony pastora.

Pewnego wieczora, pod koniec września, pastorowa odwiedziła stary dom Lloydów.

Lodowaty, północno — wschodni wiatr zawodził, jakby chciał powiedzieć: „żniwa się
skończyły, lato odeszło”. Stara pani wsłuchiwała się w jego głos, wyplatając dla Sylwii
koszyczek z wonnej trawy. Poprzedniego dnia wyprawiła się po nią aż na piaszczyste
wzgórza Avonlea i czuła się bardzo zmęczona. Jej serce było smutne. Lato, które tak
wzbogaciło jej życie, prawie się skończyło. Stara pani wiedziała, że Sylwia Gray zamierza
pod koniec października opuścić Spencervale. Na myśl o tym serce starej pani robiło się
ciężkie jak z ołowiu, dlatego ucieszyła się z wizyty pastorowej, mając nadzieję, że oderwie się
na moment od swoich smutków. Bała się tylko, że pastorowa zechce prosić o pieniądze na
nowy dywan do zakrystii, a stara pani nie mogła przeznaczyć na ten cel ani centa.

Ale pastorowa przyszła tylko dlatego, że miała tu po drodze, wracając od Spencerów, i o

nic nie prosiła. Mówiła dużo o Sylwii Gray, a jej słowa brzmiały w uszach starej pani jak
najsłodsza muzyka. Pastorowa nie mogła się nachwalić Sylwii — tak uroczej, pięknej i miłej.

— Jakiż ona ma głos — powiedziała pastorowa z entuzjazmem; potem dodała z

westchnieniem: — Jaka szkoda, że nie może go kształcić. Zostałaby wielką śpiewaczką.
Mówili jej to kompetentni ludzie, ale ona jest zbyt biedna, żeby sobie pozwolić na naukę.
Chyba że dostałaby stypendium Cameronów, ale nie ma na to wielkiej nadziei, chociaż
profesor muzyki, który ją uczył, zgłosił jej kandydaturę.

— Cóż to takiego, to stypendium Cameronów? — spytała stara pani.
— Musiała pani słyszeć o Andrzeju Cameronie, tym milionerze — powiedziała pastorowa,

nie zdając sobie sprawy, że od jej słów poruszyły się złożone w trumnach kości Lloydów.

Na blade policzki starej pani wystąpiły rumieńce, jakby ktoś ją uderzył w twarz.
— Tak, słyszałam o nim — odparła.
— Podobno miał córkę, bardzo piękną dziewczynę, uwielbianą przez ojca. Miała ładny

głos i ojciec zamierzał ją kształcić za granicą, ale dziewczyna umarła. Słyszałam, że ojcu
mało serce nie pękło. Od tego czasu, na pamiątkę swojej córki, Andrzej Cameron co roku
posyła do Europy jedną dziewczynę, zapewniając jej lekcje muzyki u najlepszych nauczycieli.
Dzięki niemu wyjechało ich już dziewięć czy dziesięć, ale Sylwia Gray ma niewielką szansę.

— Dlaczego? — spytała stara pani. — Jestem pewna, że niewiele dziewcząt posiada głos

tak piękny, jak panna Gray.

— To prawda, ale tutaj chodzi o prywatną osobę, która sama decyduje o tym, komu

przyznać stypendium; wszystko zależy od kaprysu i wyboru Andrzeja Camerona. Kiedy
dziewczynę rekomendują przyjaciele, mający wpływ na Camerona, zwykle to właśnie ona
zostaje wybrana. Ludzie mówią, że w zeszłym roku pojechała panna, która wprawdzie nie
miała dobrego głosu, ale jej ojciec był starym znajomym Camerona. Sylwia nie zna nikogo,

kto miałby jakiś wpływ na Andrzeja Camerona. Jego samego też nie zna. No, muszę już iść.
Mam nadzieję, panno Lloyd, że w sobotę zobaczymy się na plebanii. Niech pani pamięta, że
spotkanie kółka będzie u mnie.

— Tak, wiem — odparła stara pani nieobecnym głosem. Po wyjściu pastorowej odłożyła

koszyk z wonnej trawy i długi, długi czas siedziała z rękami bezczynnie złożonymi na
kolanach i z czarnymi oczami wpatrzonymi w ścianę.

Stara pani Lloyd była tak biedna, że aby zapłacić za swoje uczestnictwo w spotkaniach

kółka krawieckiego, musiała w tygodniu zjeść o sześć krakersów mniej niż zwykle, jednak
wiedziała, że właśnie ona może wysłać córkę Adama Graya do Europy i zapewnić jej
wykształcenie muzyczne. Nie miała żadnych wątpliwości, że gdyby użyła swojego wpływu
na Andrzeja Camerona, gdyby go poprosiła, żeby w następnym roku to Sylwia Gray
pojechała do Europy, tak by się stało. Wszystko zależy od niej i od tego, czy… czy… uda się
jej zdusić i pokonać własną dumę, i zniżyć się do tego, żeby poprosić o przysługę człowieka,
który wyrządził jej i jej bliskim ogromną krzywdę.

Wiele lat temu, za radą i namową Andrzeja Camerona, ojciec starej pani zainwestował

wszystkie swoje pieniądze w przedsięwzięcie, które okazało się nieudane. Abraham Lloyd
stracił wszystko, do ostatniego dolara, i jego rodzina musiała odtąd żyć w ubóstwie. Można
by to wybaczyć Andrzejowi Cameronowi, gdyby chodziło o pomyłkę, ale istniały silne
podejrzenia, graniczące z pewnością, że był on winny czegoś znacznie poważniejszego niż
pomyłka. Niczego nie dało się udowodnić, ale było pewne, że Andrzej Cameron, znany z
„ostrej gry”, wyszedł z tego bogatszy, podczas gdy innych — w tym jego wuja — spotkała
ruina. Stary doktor Lloyd umarł w rozgoryczeniu, przekonany, że siostrzeniec celowo go
skrzywdził.

Andrzej Cameron nie był aż tak zły. Na początku chciał dla swojego wuja jak najlepiej, a

to, co w końcu zrobił, usprawiedliwiał mówiąc, że trzeba zawsze dbać przede wszystkim o
tego, kto jest najważniejszy.

Małgorzata Lloyd nie znajdowała dla niego żadnego wytłumaczenia. Czyniła go

odpowiedzialnym nie tylko za stracone pieniądze, ale i za śmierć ojca i nigdy mu tego nie
wybaczyła. Po śmierci Abrahama Lloyda Andrzej Cameron, któremu sumienie nie dawało
spokoju, przyszedł do panny Lloyd i grzecznie zaproponował pomoc finansową. Obiecał, że
nie pozwoli, żeby Małgorzata cierpiała jakieś braki.

Małgorzata odmówiła w niedwuznacznych słowach. Powiedziała, że wolałaby umrzeć niż

przyjąć od niego pieniądze bądź inną pomoc. Mimo to Andrzej Cameron nadal był wobec niej
bardzo uprzejmy. Powiedział, że żałuje, że Małgorzata jest wobec niego tak niesprawiedliwa,
po czym wyszedł, zapewniwszy ją najpierw, że zawsze będzie w nim miała przyjaciela, który
z przyjemnością jej pomoże, gdyby się zdecydowała o to prosić.

Stara pani przez dwadzieścia lat żyła w przekonaniu, że raczej umrze w przytułku dla

ubogich — co wydawało się całkiem prawdopodobne — niż poprosi Andrzeja Camerona o
przysługę. I tak by się skończyło, gdyby chodziło o nią samą. Ale tu ważyły się losy Sylwii!
Czy dla Sylwii stara pani Lloyd potrafi się upokorzyć?

Odpowiedź na to pytanie nie była łatwa. Tu nie chodziło o dzban na wino ani o tomik

wierszy. Przez cały tydzień stara pani zmagała się z dumą i rozgoryczeniem. Czasem, po
wielu godzinach bezsennej nocy, kiedy ludzki gniew i uraza wydawały się jej małostkowe i
godne pogardy, miała wrażenie, że już się rozprawiła ze swoją pychą. Ale za dnia, kiedy z
portretu na ścianie spoglądał na nią ojciec, a w uszach miała szelest matczynych sukien, które
musiała nosić z powodu tego, co zrobił Andrzej Cameron, duma znów brała górę.

Miłość starej pani do Sylwii była jednak tak silna, głęboka i czuła, że żadne inne uczucie

nie mogło wziąć nad nią góry. Miłość potrafi czynić cuda. Jej moc ujawniła się w całej pełni
pewnego ponurego, zimnego, jesiennego dnia, kiedy stara pani poszła na stację w Szybkiej
Rzece i wsiadła do pociągu jadącego do Charlottetown, gdzie miała do zrobienia coś, na myśl

o czym robiło się jej niedobrze. Zawiadowca, który sprzedawał jej bilet, pomyślał, że stara
pani Lloyd jest wyjątkowo blada i zdenerwowana. „Jakby przez tydzień nie jadła i nie spała
— powiedział żonie podczas obiadu. Pewnie dzieje się coś niedobrego z jej pieniędzmi. Już
drugi raz tego lata wybrała się do miasta”.

Dotarłszy do miasta, stara pani zjadła herbatnik i poszła w kierunku przedmieścia, gdzie

stały fabryki i magazyny należące do Camerona. Miała przed sobą długą drogę, ale nie było
jej stać na powóz. Czuła się strasznie zmęczona, kiedy wprowadzono ją do lśniącego,
luksusowego gabinetu. Andrzej Cameron siedział za biurkiem.

Najpierw spojrzał na nią ze zdumieniem, ale zaraz się podniósł, uśmiechnął i wyciągnął do

niej rękę.

— Ależ to kuzynka Małgorzata! Cóż za miła niespodzianka! Usiądź… Tutaj, ten fotel

będzie wygodniejszy. Przyjechałaś dzisiaj rano? Co słychać w Spencervale?

Po jego pierwszych słowach stara pani zaczerwieniła się. Czuła, że jej imię, którym

nazywali ją ojciec, matka i ukochany mężczyzna, zostało sprofanowane, kiedy wyszło z ust
Andrzeja Camerona. Ale zaraz sobie powiedziała, że to nie czas na drażliwość. Skoro zdobyła
się na to, żeby prosić Andrzeja Camerona o przysługę, to zniesie i drobniejsze przykrości. Dla
dobra Sylwii podała mu rękę i dla jej dobra usiadła na wskazanym przez niego fotelu. Mimo
to stara pani za nic nie okazałaby żadnej serdeczności wobec Andrzeja Camerona. Z typową
dla Lloydów bezpośredniością, od razu przeszła do rzeczy.

— Przyszłam prosić cię o przysługę — powiedziała, patrząc mu prosto w oczy, bez pokory

i uległości typowych dla petenta, ale z wyzwaniem i odwagą, jakby chciała sprawdzić, czy
Cameron będzie miał czelność jej odmówić.

— Miło mi, kuzynko Małgorzato — powiedział Andrzej Cameron tonem tak łaskawym i

uprzejmym, jak rzadko kiedy. — Z chęcią zrobię dla ciebie wszystko, co w mojej mocy.
Obawiam się, że miałaś mnie dotąd za wroga, Małgorzato, i ta niesprawiedliwość bardzo
mnie bolała. Przyznaję, że niektóre fakty zdawały się świadczyć przeciwko mnie, ale…

Stara pani uniosła rękę i tym jednym gestem uciszyła go.
— Nie po to tutaj jestem, żeby rozmawiać o tych rzeczach — powiedziała. — Pozwól, że

nie będziemy wspominali tego, co było w przeszłości. Przyszłam prosić o coś nie dla siebie,
ale dla bliskiej mi osoby, dla panny Gray, właścicielki niezwykłego głosu, pragnącej się
kształcić. Jest biedna, więc chciałam cię prosić, żebyś jej przyznał stypendium muzyczne.
Zdaje się, że jej nauczyciel już ci ją rekomendował. Nie wiem, co napisał o głosie panny
Gray, ale jestem pewna, że nie przesadzał. Nie popełnisz błędu, wysyłając ją za granicę.

Stara pani zamilkła. Była pewna, że Andrzej Cameron spełni jej prośbę, ale wolałaby, żeby

to zrobił nieuprzejmie lub niechętnie. Łatwiej byłoby jej przyjąć przysługę, gdyby została jej
ciśnięta jak kość psu. Nic z tego, Andrzej Cameron był uprzejmiejszy niż zwykle. Nic nie
może mu zrobić większej przyjemności niż spełnienie prośby drogiej kuzynki Małgorzaty.
Żałuje tylko, że wymaga się od niego tak niewiele wysiłku. Jej protegowana na pewno
zdobędzie upragnione wykształcenie, w przyszłym roku pojedzie za granicę i jest mu bardzo
przyjemnie…

— Dziękuję. — Stara pani znów mu przerwała. — Czuję się zobowiązana. Proszę, żebyś

nie mówił pannie Gray o moim wstawiennictwie. Nie chcę ci dłużej zabierać cennego czasu.
Do widzenia.

— Nie żegnaj się jeszcze — powiedział; tym razem w jego głosie, oprócz nienawistnej

serdeczności, słychać było szczerą dobroć, ponieważ Andrzej Cameron nie był całkowicie
pozbawiony zalet. Był dobrym mężem i ojcem, kiedyś bardzo lubił kuzynkę Małgorzatę i
naprawdę żałował, że okoliczności „zmusiły” go do takiego potraktowania pieniędzy
zainwestowanych przez wuja. — Zapraszam cię do siebie.

— Dziękuję, ale muszę dzisiaj wrócić do domu — powiedziała stara pani zdecydowanym

głosem; Andrzej Cameron zrozumiał, że naleganie byłoby bezsensowne. Zadzwonił jednak po

swój powóz, żeby odwiózł kuzynkę na stację. Stara pani zgodziła się na to, bo się bała, że jej
nogi nie wytrzymają drogi powrotnej. Żegnając się, uścisnęła mu dłoń i jeszcze raz
podziękowała za spełnienie jej prośby.

— To drobiazg — powiedział Andrzej. — Proszę tylko, kuzynko Małgorzato, żebyś

myślała o mnie trochę lepiej.

Na stacji stara pani z przykrością stwierdziła, że jej pociąg właśnie odjechał i że będzie

musiała czekać dwie godziny na następny. Poszła do poczekalni i usiadła. Była bardzo
zmęczona. Podniecenie, w jakim działała, opadło, i poczuła się słaba i stara. Nie miała nic do
jedzenia, bo spodziewała się, że przed wieczorem wróci do domu. W poczekalni było zimno.
Stara pani drżała w swojej cienkiej, starej jedwabnej mantykę. Bolała ją głowa i serce. Udało
się jej zapewnić realizację marzeń Sylwii i teraz Sylwia zniknie z jej życia. Stara pani nie
wiedziała, jak przyjdzie jej dalej żyć. Siedziała jednak przez dwie godziny — dumnie
wyprostowana, nieulękniona staruszka, w milczeniu prowadząca beznadziejną walkę z
opuszczającymi ją siłami i bólem w sercu. Szczęśliwi ludzie wchodzili i wychodzili, i śmiali
się.

O ósmej wieczorem stara pani wysiadła z pociągu w Szybkiej Rzece i przez nikogo nie

zauważona znikła w mroku deszczowej nocy. Miała do przejścia trzy kilometry. Deszcz
szybko przemoczył ją do suchej nitki, wiatr chłostał niemiłosiernie. Stara pani miała
wrażenie, że to wszystko dzieje się we śnie. Kierowana instynktem przeszła ostatni kilometr i
dotarła do swojego domu. Otwierając drzwi, przestała odczuwać zimno; przeciwnie, miała
wrażenie, że palą ją ogniste płomienie. Wchodząc, potknęła się o próg, przestąpiła go i
zamknęła za sobą drzwi.

6. R

OZDZIAŁ

PAŹDZIERNIKOWY

Nazajutrz po wyprawie starej pani Lloyd do miasta, rozradowana Sylwia Gray szła leśną

ścieżką. Był piękny jesienny ranek, jasny, rześki i słoneczny. Oszronione paprocie, obmyte i
wychłostane przez wczorajszy deszcz, cudownie pachniały. Gdzieniegdzie w lesie jakiś klon
kołysał się z wiatrem jak wesoła, purpurowa flaga, gdzie indziej, na tle niezmiennie ciemnych
świerków, jaśniała bladozłocista brzoza. Powietrze było czyste i radosne. Sylwia szła lekkim
krokiem, z pogodną twarzą.

Zatrzymała się przed bukiem w leśnej dolince, ale między szarymi, starymi korzeniami nic

dla niej nie leżało. Już miała się odwrócić i pójść swoją drogą, kiedy zobaczyła małego
Tadzia Kimballa, mieszkającego w domu obok plebanii, zbiegającego ze wzgórza od strony
starego domu Lloydów. Piegowata twarz Tadzia była blada.

— Och, panno Gray! — zawołał zdyszany. — Zdaje się, że stara pani w końcu

zwariowała. Pastorowa poprosiła mnie, żebym zaniósł starej pani wiadomość o spotkaniu
kółka krawieckiego. Poszedłem tam i długo pukałem, ale nikt mi nie otwierał. Pomyślałem, że
wejdę do środka i położę kartkę na stole. Kiedy otworzyłem drzwi, z dużego pokoju
usłyszałem bardzo dziwny śmiech i po chwili w drzwiach stanęła stara pani. Och, panno
Gray, jak ona okropnie wyglądała! Twarz miała czerwoną, oczy dzikie; mruczała coś pod
nosem i bardzo dziwnie się śmiała, jak szalona. Tak się przestraszyłem, że natychmiast
stamtąd uciekłem.

Sylwia bez chwili zastanowienia chwyciła Tadzia za rękę i pobiegła w górę zbocza. Ani

myślała się bać, chociaż — podobnie jak Tadzio — podejrzewała, że biedna, samotna,
ekscentryczna stara pani w końcu odeszła od zmysłów.

Kiedy Sylwia weszła, stara pani siedziała w kuchni na sofie. Tadzio był tak przestraszony,

że został na schodach. Stara pani nadal miała na sobie mokrą czarną suknię, w której wczoraj
przyszła ze stacji. Twarz miała czerwoną, oczy szalone, głos chrapliwy, ale poznała Sylwię i

skuliła się.

— Nie patrz na mnie — jęknęła. — Odejdź, proszę. Nie chcę, żebyś widziała, jaka jestem

biedna. Pojedziesz do Europy. Andrzej Cameron cię tam pośle. Prosiłam go. Nie mógł mi
odmówić. Ale teraz już idź, proszę.

Sylwia nie wyszła. Od razu poznała, że to jest choroba i majaczenie, a nie szaleństwo.

Natychmiast posłała Tadzia po panią Spencer. Razem położyły starą panią do łóżka i posłały
po doktora. Wieczorem całe Spencervale wiedziało, że stara pani ma zapalenie płuc.

Pani Spencer powiedziała, że zostanie u starej pani i będzie ją pielęgnowała. Kilka innych

kobiet obiecało jej pomóc. Wszyscy byli mili i pełni troski, ale stara pani nie była tego
świadoma. Miała wysoką gorączkę i była w malignie. Nie poznawała nawet Sylwii Gray,
która każdą wolną chwilę spędzała przy jej łóżku. Sylwia Gray wiedziała już z całą pewnością
to, co dotąd tylko podejrzewała — że to stara pani Lloyd jest jej wróżką. Stara pani
nieustannie o niej mówiła, odkrywając całą swoją miłość i ujawniając wszystkie poświęcenia,
jakie poniosła dla dobra dziewczyny. Miłość i czułość Sylwii były zabarwione bólem.
Dziewczyna modliła się gorąco o zdrowiej dla starej pani.

— Chcę, żeby się dowiedziała, że ja też ją kocham — szeptała.
Wszyscy się dowiedzieli, jak bardzo biedna jest stara pani. Wszystkie zazdrośnie strzeżone

tajemnice wyszły na jaw, z wyjątkiem miłości do Adama Graya. O tym stara pani nie mówiła
nawet w gorączce. Ale wszystko inne się wydało: wstyd z powodu niemodnych strojów,
oszczędności i niedostatek, zażenowanie, z jakim nosi suknie matki i płaci tylko pięć centów
na kółko, na które inni dają aż dziesięć. Dobroduszne kobiety usługujące jej w chorobie
słuchały tego wszystkiego ze łzami w oczach i żałowały, że w przeszłości sądziły starą panią
tak surowo.

— Kto by pomyślał — powiedziała pani Spencer do pastorowej. — Nikomu się nawet nie

śniło, że jej ojciec stracił wszystkie pieniądze, chociaż ludzie podejrzewali, że źle wyszedł na
tej starej sprawie z kopalnią srebra na zachodzie. To wstrząsające, że przez te wszystkie lata
często brakowało jej jedzenia, a zimą wcześniej kładła się do łóżka, żeby nie musieć palić w
piecu. Obawiam się jednak, że nawet gdybyśmy o tym wiedzieli, niewiele byśmy mogli dla
niej zrobić, skoro nosi w sobie tyle dumy. Ale jeśli przeżyje i pozwoli sobie pomagać, od tej
pory wszystko się zmieni. Pokręcony Janek mówi, że nigdy sobie nie wybaczy, że brał zapłatę
za drobne prace, które dla niej wykonywał. Mówi też, że jeśli stara pani pozwoli, będzie dla
niej robił wszystko za darmo. Czy to nie dziwne, że tak bardzo pokochała Sylwię Gray?
Pomyśleć tylko, ile dla niej zrobiła tego lata; sprzedała nawet swój dzban na wino. Stara pani
rzeczywiście nie jest szalona, ale ludzie się nie mylili, nazywając ją dziwną. To wszystko jest
strasznie smutne. Panna Gray bardzo to przeżywa. Zdaje się, że darzy starą panią takim
samym uczuciem, jak stara pani ją. Jest tak przygnębiona, że wcale się nie cieszy z tego
wyjazdu do Europy. Naprawdę tam pojedzie, dostała wiadomość od Andrzeja Camerona.
Bardzo się z tego cieszę, bo jest przemiłą dziewczyną, ale jeśli stara pani miałaby przypłacić
to życiem, cena jest zbyt wysoka.

Andrzej Cameron, usłyszawszy o chorobie starej pani, osobiście przyjechał do

Spencervale. Nie pozwolono mu zobaczyć kuzynki, ale powiedział wszystkim, żeby nie
szczędzono pieniędzy i trudu. Doktor ze Spencervale usłyszał, że rachunki ma przesyłać do
Andrzeja Camerona. Wróciwszy do domu, Andrzej Cameron wysłał do Spencervale
dyplomowaną pielęgniarkę, żeby zajęła się starą panią. Była to doświadczona kobieta o
dobrym sercu. Zapewniła swojej podopiecznej opiekę, nie obrażając przy tym pani Spencer,
co najlepiej świadczy o jej takcie.

Stara pani nie umarła. Miała w sobie siłę Lloydów. Pewnego dnia, kiedy przyszła Sylwia,

stara pani uśmiechnęła się słabym, ledwo dostrzegalnym uśmiechem i wyszeptała jej imię.
Pielęgniarka powiedziała, że kryzys minął.

Stara pani była niezwykle cierpliwą i potulną pacjentką. Robiła, co jej kazano, i nie pytała,

skąd się u niej wzięła pielęgniarka.

Ale kiedy już miała siłę mówić, powiedziała Sylwii:
— Przypuszczam, że to Andrzej Cameron przysłał pielęgniarkę. Czy mam rację?
— Tak — odparła Sylwia nieśmiało.
Stara pani zauważyła zmieszanie dziewczyny i uśmiechnęła się. W jej czarnych oczach

lśnił cień dawnego humoru i uporu.

— Był czas, kiedy bez zbędnych ceremonii odesłałabym każdego, kto przyjechał od

Andrzeja Camerona — powiedziała — ale przeszłam przez dolinę śmierci i zostawiłam za
sobą dumę i gniew. Mam nadzieję, że rozstałam się z nimi na zawsze. Moje uczucia do
Andrzeja zmieniły się. Przyjmuję jego pomoc. Wreszcie mogę mu wybaczyć zło, które
wyświadczył mnie i mojej rodzinie. Widzę, że w chorobie zdradziłam swoje tajemnice.
Wszyscy wiedzą o moim ubóstwie, ale wcale mnie to nie martwi. Żałuję tylko, że przez swoją
dumę tak wiele lat żyłam wśród sąsiadów jak obca. Wszyscy byli dla mnie bardzo dobrzy.
Jeśli uda mi się ujść z tego z życiem, będę postępowała inaczej. Będę wdzięczna za
towarzystwo młodych i starych. Będę im pomagała, jeśli będzie to w mojej mocy, i przyjmę
pomoc od nich. Stać mnie na to, żeby pomagać innym. Odkryłam, że można to robić nawet
jeśli się nie ma pieniędzy. Każdy, kto może ofiarować współczucie i zrozumienie, posiada
bezcenny skarb. Dowiedziałaś się, Sylwio, o czymś, czego nigdy nie zamierzałam ci
powiedzieć. Ale to też mnie nie martwi.

Sylwia ujęła szczupłą białą dłoń starej pani i pocałowała ją.
— Nigdy nie będę w stanie się odwdzięczyć za to,
Co pani dla mnie zrobiła, panno Lloyd — powiedziała szczerze. — Cieszę się, że nie ma

już między nami żadnych tajemnic i że mogę panią kochać otwarcie. Od dawna tego
pragnęłam. Bardzo się cieszę, że pani mnie kocha, moja wróżko.

— Czy wiesz też, skąd ta miłość? — spytała stara pani ze smutkiem. — Czy i z tym się w

swoich majakach zdradziłam?

— Nie zdradziła się pani, mimo to sądzę, że wiem. Dlatego, że jestem córką Adama Graya,

prawda? Wiem, że tata panią kochał. Powiedział mi o tym jego brat, stryj Waldek.

— Przez głupią dumę zmarnowałam sobie życie — powiedziała stara pani z żalem. —

Obiecaj mi, Sylwio, że mimo to będziesz mnie kochała. Odwiedzaj mnie czasem. I pisz, kiedy
będziesz daleko.

— Codziennie będę do pani przychodziła — obiecała Sylwia. — Zostanę w Spencervale

jeszcze jeden rok, żeby być blisko pani. Za rok, kiedy pojadę do Europy (dzięki tobie,
kochana wróżko), będę pisała codziennie. Będzie nam ze sobą dobrze. Przed nami cały rok
przyjaźni!

Stara pani uśmiechnęła się z zadowoleniem. W kuchni pastorowa, która przyniosła starej

pani galaretkę, rozmawiała z panią Spencer o kółku krawieckim. Przez otwarte okno,
porośnięte czerwonym winem, wpadało łagodne powietrze, nagrzane od październikowego
słońca. To samo słońce opromieniło kasztanowe włosy Sylwii, lśniąc na nich jak korona
piękna i młodości.

— Jestem bardzo szczęśliwa — powiedziała stara pani i głęboko westchnęła.

III

K

AŻDY

W

SWOIM

JĘZYKU

Miodowozłociste jesienne słońce spływało na purpurowe klony przed drzwiami starego

Abla Blaira. W domu Abla były tylko jedne drzwi wyjściowe, prawie zawsze stojące
otworem. Mały czarny piesek bez jednego ucha, kulejący na przednią łapę, prawie zawsze
spał na wydeptanej płycie z piaskowca, służącej Ablowi za schodek. Nieco wyżej, na jeszcze
bardziej wydeptanym progu, prawie zawsze wylegiwał się wielki, szary kot. Tuż za drzwiami,
na stołku o pałąkowatych nogach, pamiętającym dawne dni, prawie zawsze siedział Abel.

Tego popołudnia też tam był — drobny staruszek, powykręcany przez reumatyzm. Głowę

miał nienaturalnie wielką, ozdobioną strzechą długich, kręconych czarnych włosów, twarz
pokrytą zmarszczkami i ogorzałą od słońca. Oczy były głęboko osadzone i czarne, ale czasem
pojawiały się w nich złote błyski. Abel Blair był dziwnie wyglądającym człowiekiem. Ludzie
z Dolnego Carmody powiedzieliby, że jest dziwny nie tylko z wyglądu.

Na starość Abel był prawie zawsze trzeźwy. Tak jak dzisiaj. Lubił się grzać w słońcu,

razem z psem i kotem. Wygrzewając się, prawie zawsze spoglądał od swoich drzwi ku
dalekiemu, pogodnemu błękitnemu niebu nad stłoczonymi klonami. Ale dzisiaj nie patrzył w
niebo. Dzisiaj patrzył na czarne zakurzone krokwie w kuchni, z których zwisało suszone
mięso, sznury cebuli, pęki ziół, sieci rybackie, broń i skóry zwierząt.

Ale stary Abel nie widział tych rzeczy. Jego twarz miała wyraz człowieka, który otrzymał

wizję niewolną od niebiańskich przyjemności ani piekielnego bólu. Stary Abel widział, kim
mógłby być — i kim jest. Zawsze, kiedy Feliks Moore grał mu na skrzypcach, widział to
samo. Ogromna radość, z jaką sobie wyobrażał, że znów jest młody i ma przed sobą całe
życie równoważyła ból, z jakim myślał o pozbawionej ludzkiego szacunku starości, która
nadeszła po wielu latach, podczas których Abel marnotrawił bogactwa swojej duszy na
sposoby, o których mądrość woli milczeć.

Feliks Moore stał naprzeciw Abla, przy brudnej kuchni, w której z południowego ognia

zostały tylko blade, rozgarnięte popioły. Brodą przytrzymywał brązowe, stare skrzypce Abla.
On też spoglądał w sufit i też widział rzeczy, których nie da się opowiedzieć językiem innym
niż język muzyki i to muzyki brzmiącej udręką i zachwytem, jakie można wydobyć z głębi
skrzypiec. A przecież Feliks miał dopiero dwanaście lat i twarz dziecka, które nie wie nic o
smutku, grzechu, porażce czy wyrzutach sumienia. Tylko jego wielkie szaroczarne oczy nie
były wcale dziecinne. Miały w sobie coś odziedziczonego po wielu sercach, które w
minionych czasach smuciły się, radowały, trudziły, traciły ducha, odnosiły sukcesy i
pochlebiały innym. Ich niewysłowione pragnienia odszukały drogę do duszy dziecka, i
znalazły ujście w muzyce.

Feliks był pięknym dzieckiem. Tak myśleli ludzie z Carmody, którzy nigdy nie ruszali się

z domu; tak samo myślał Abel Blair, który zwiedził wiele dalekich krajów, i tak myślał
wielebny Szczepan Leonard, który był przekonany i tak nauczał, że wdzięk jest zwodniczy, a
uroda — przemijająca.

Feliks był drobnym chłopcem z lekko opuszczonymi ramionami, szczupłą, ogorzałą szyją i

ładnie osadzoną głową. Włosy, równo obcięte tuż nad brwiami, zakrywające uszy — na
skutek jakiegoś kaprysu Janiny Andrews, gospodyni pastora — były lśniące i
atramentowoczarne. Cera i dłonie chłopca miały kolor kości słoniowej. Oczy były wielkie i
piękne — szare, z rozszerzonymi źrenicami. Rysy jego twarzy przypominały kameę. Matki z
Carmody twierdziły, że Feliks jest słaby i przepowiadały, że pastorowi nie uda się go
utrzymać przy życiu. Ale Abel, kiedy to słyszał, tylko szarpał siwe wąsy i uśmiechał się.

— Feliks Moore będzie żył — mówił z przekonaniem. — Takiego jak on nikomu nie uda

się zabić, zanim chłopiec nie dokończy swojej pracy. Bo on ma zadanie do wykonania, jeśli
tylko pastor mu na to pozwoli. A jeśli pastor by mu nie pozwolił, to nie chciałbym być w jego
skórze w dniu sądu. Nie, wolałbym raczej zostać w tym dniu sobą. Pomieszanie szyków
Wszechmocnemu jest rzeczą straszną, niezależnie od tego, czy robi się to w życiu własnym,
czy drugiego człowieka. Czasem sobie myślę, że to jest ten jedyny niewybaczalny grzech;
tak, tak mi się wydaje.

Ludzie z Carmody nigdy nie pytali, co Abel ma na myśli. Już dawno przestali zadawać

pytania, na które nie dostawali odpowiedzi. Czy jest w tym coś dziwnego, że człowiek, który
prowadził takie życie, jak przez większość czasu stary Abel, na koniec zaczyna mówić
głupoty? Jak on może sugerować, że pan Leonard, człowiek tak dobry, że ziemia nie jest go
godna, mógłby być winny jakiegoś grzechu, a w szczególności grzechu niewybaczalnego?
Nie! Nie ma sensu przejmować się głupim gadaniem starego Abla. Chociaż z drugiej strony w
skrzypcach nie ma przecież nic złego. Czy jednak można się dziwić, że pan Leonard jest
odrobinę zbyt surowy dla dziecka? Wszyscy przecież pamiętają jego ojca.

W końcu Feliks opuścił skrzypce i z długim westchnieniem wrócił duchem do kuchni

starego Abla. Stary Abel uśmiechnął się ponuro, jak człowiek, który wyrwał się z rąk
oprawców.

— To straszne, jak ty grasz… Straszne — powtórzył i zadrżał. — Nigdy czegoś

podobnego nie słyszałem, a przecież od dziewiątego roku życia nie wziąłeś ani jednej lekcji i
ćwiczysz też niewiele; tyle, co tutaj, na moich starych, poobijanych skrzypkach. W dodatku
sam wymyślasz te melodie w trakcie gry! Przypuszczam, że dziadek nawet nie chce słyszeć o
tym, żebyś brał lekcje?

Feliks pokręcił głową.
— Na pewno nie. On chce, żebym został pastorem. Służba w kościele jest dobrą rzeczą, ale

ja nie mogę być pastorem.

— Nie takim, który przemawia z kazalnicy. Są różne rodzaje służby. Każdy powinien

przemawiać do ludzi w swoim języku, jeśli ma innym świadczyć dobro — powiedział Abel z
namysłem. — Twoim językiem jest muzyka. Szkoda, że twój dziadek nie potrafi tego
dostrzec, mimo że jest człowiekiem o szerokich horyzontach. Jest jedynym pastorem, którego
szanuję. To prawdziwie boży mąż. I kocha ciebie; jesteś jego oczkiem w głowie.

— Ja też go kocham — powiedział Feliks z uczuciem. — Kocham go tak bardzo, że przez

wzgląd na niego spróbuję być pastorem, chociaż wcale tego nie chcę.

— A kim chciałbyś być?
— Wielkim skrzypkiem — powiedziało dziecko i jego blada twarz nagle nabrała

rumieńców. — Chciałbym grać dla tysięcy słuchaczy i chciałbym, żeby ich oczy wyglądały
tak jak pańskie, kiedy gram. Pańskie oczy czasem mnie przerażają, ale to jest wspaniały
strach. Grałbym lepiej, gdybym miał skrzypce taty. Pamiętam, jak kiedyś powiedział mi, że w
nich mieszka dusza pokutująca za grzechy popełnione za życia. Nie wiem, co miał na myśli,
ale czułem, że jego skrzypce żyją. Nauczył mnie grać na nich, kiedy byłem już dość duży,
żeby je utrzymać w ręce.

— Kochałeś swojego ojca? — spytał stary Abel z dziwnym wyrazem twarzy.
Feliks znów się zarumienił, ale nie spuścił wzroku.
— Nie — odparł — nie kochałem go, ale — dodał z powagą i przekonaniem — pan nie

powinien mnie o to pytać.

Tym razem rumieniec wypłynął na policzki Abla. Ludzie z Carmody nie uwierzyliby, że

ten człowiek potrafi się rumienić. Możliwe też, że nikt by nie nazwał cienia, który pojawił się
na jego ogorzałych policzkach, rumieńcem; nikt, z wyjątkiem tego dziecka o szarych oczach,
patrzących z naganą.

— Pewnie masz rację. Nie powinienem o to pytać — przyznał Abel — ale mnie często się

zdarza błądzić. Całe moje życie składa się z samych pomyłek. Dlatego ludzie z Carmody

mówią o mnie „stary Abel”. Tylko ty i twój dziadek nazywacie mnie panem Blairem. A
przecież William Blair ze sklepu, chociaż taki bogaty i szanowany, nie miał nawet połowy
tego rozumu co ja, kiedy wchodziliśmy w życie. Może mi nie wierzysz, ale mówię prawdę. A
najgorsze jest to, mały Feliksie, że najczęściej wcale mnie nie obchodzi, czy jestem panem
Blairem, czy starym Ablem. Tylko kiedy grasz, zaczynam się nad tym zastanawiać. Czuję się
wtedy tak, jak się poczułem przed laty, kiedy zajrzałem w oczy jednej małej dziewczynki.
Nazywała się Ania Shirley i mieszkała u Cuthbertów w Avonlea. Rozmawiałem z nią w
sklepie Blaira. Ta smarkata potrafiłaby każdego zagadać na śmierć. Przypadkiem
powiedziałem coś, co nie miało wielkiego znaczenia dla mnie, sześćdziesięcioletniego
dziadka, który trochę się obijał po szerokim świecie. Wtedy ona spojrzała na mnie z
wyrzutem tymi swoimi wielkimi, niewinnymi oczami, jakbym wygłosił jakąś herezję. „Nie
sądzi pan, panie Blair — powiedziała — że im jesteśmy starsi, tym bardziej powinno nam
zależeć na różnych rzeczach?”. Mówiła to z taką powagą, jakby miała ze sto lat, a nie
jedenaście. „Dzisiaj zależy mi na różnych rzeczach, o, potąd — powiedziała, pokazując dłonią
na swój pas. — Jestem pewna, że kiedy będę miała sześćdziesiąt lat, będzie mi na wszystkim
zależało pięć razy bardziej”. Tak jakoś wtedy wyglądała, kiedy to do mnie mówiła, że się
zawstydziłem, bo mnie dawno przestało na czymkolwiek zależeć. Ale mniejsza z tym. Moje
nieszczęsne uczucia nie mają wielkiego znaczenia. Co się stało ze skrzypcami twojego ojca?

— Dziadek mi je zabrał, kiedy tu przyjechałem. Myślę, że je spalił. Często za nimi tęsknię.
— Przychodź zawsze, kiedy poczujesz, że musisz; moje stare brązowe skrzypce zawsze

będą na ciebie czekały.

— Wiem i cieszy mnie to, ale ja bezustannie tęsknię za skrzypcami, a tutaj przychodzę

tylko, kiedy moje pragnienie staje się tak ogromne, że trudno mi wytrzymać. Czuję, że w
ogóle nie powinienem tu bywać. Zawsze sobie obiecuję, że więcej tego nie zrobię, bo wiem,
że dziadek byłby niezadowolony, gdyby się o tym dowiedział.

— Ale nigdy ci tego nie zabronił, prawda?
— Nie, ale tylko dlatego, że nie wie, po co tu przychodzę. Do głowy by mu to nie

przyszło; ale ja jestem pewien, że gdyby wiedział, zabroniłby mi. Bardzo się tym gryzę.
Mimo to przychodzę. Panie Blair, czy pan wie, dlaczego dziadek nie potrafi się pogodzić z
tym, że lubię grać na skrzypcach? Przecież kocha muzykę i pozwala mi grać na organach,
bylebym tylko nie zaniedbywał innych rzeczy. Nie potrafię tego zrozumieć. A pan?

— Ja go rozumiem, ale nie mogę ci powiedzieć. To tajemnica. Być może któregoś dnia on

sam ci ją wyjaśni. Ale pamiętaj, młodzieńcze, że ma ku temu ważny powód. Wiedząc to, co
wiem, nie dziwię mu się, chociaż uważam, że jest w błędzie. Dalej, zagraj jeszcze coś, zanim
sobie pójdziesz. Tym razem niech to będzie coś wesołego, co zabije gorzki smak w moich
ustach. To, co zagrałeś ostatnio, zaniosło mnie prosto do nieba, ale niebo jest bardzo blisko
piekła i na koniec mnie tam strąciłeś.

— Nie rozumiem pana — powiedział Feliks, w zadumie ściągając piękne, wąskie czarne

brwi.

— Nie chciałbym, żebyś mnie rozumiał. Żeby mnie zrozumieć, musiałbyś być

staruszkiem, który mając w sobie zadatki na porządnego człowieka, zrobił z siebie
piekielnego durnia. Ale w tobie musi być coś, dzięki czemu rozumiesz najdziwniejsze rzeczy,
skoro je słychać w twojej muzyce. Jak ty to robisz? Jak, do… Jak ty to robisz, Feliksie?

— Sam nie wiem, ale różnym ludziom gram różne melodie. Też tego nie rozumiem. Kiedy

jestem tu tylko z panem, gram na jeden sposób, ale kiedy przychodzi Janina, żeby mnie
posłuchać, czuję się zupełnie inaczej — nie tak podniecony, ale szczęśliwszy i bardziej
samotny. A tego dnia, kiedy słuchała mnie Józia Blair, miałem ochotę śpiewać i śmiać się,
jakby skrzypce same się śmiały i śpiewały bez przestanku.

W ponurych oczach starego Abla pojawił się dziwny, złocisty ognik.
— Boże — mruknął do siebie — ten chłopak naprawdę potrafi czytać w ludzkich duszach i

wygrywać to, co tam zobaczy.

— Co pan mówi? — spytał Feliks, głaszcząc skrzypce.
— Nic, nic; graj. Zagraj coś żwawego, młodzieńcze. Przestań badać moją duszę, bo to nie

jest miejsce dla ciebie, dzieciaku. Zagraj mi coś od siebie. Coś słodkiego, szczęśliwego i
czystego.

— Zagram tak, jak się czuję w słoneczny poranek, kiedy ptaki śpiewają, a ja zapominam,

że będę musiał zostać pastorem — powiedział Feliks po prostu.

Jakaś czarowna, szemrząca, pogodna nuta, zdająca się łączyć w sobie piosenkę ptaka i

strumienia, unosiła się w nieruchomym powietrzu nad ścieżką, na którą powoli spadały
pojedyncze, złote liście klonów. Wielebny Szczepan Leonard usłyszał ją, idąc tą drogą i
uśmiechnął się. Kiedy Szczepan Leonard się uśmiechał, dzieci podbiegały do niego, a dorośli
czuli się tak, jakby z daleka zobaczyli ziemię obiecaną, wolną od zmartwień i trosk osnutego
niepokojem ziemskiego życia.

Pan Leonard kochał muzykę i wszystko, co piękne — czy to pięknem materialnym, czy

duchowym — nie zdając sobie sprawy z tego, że kocha to wszystko za samo tylko piękno;
gdyby to zrozumiał, byłby zdziwiony i zawstydzony. Sam też był piękny. Mimo swoich
siedemdziesięciu lat, sylwetkę miał prostą, młodzieńczą. Twarz miał ruchliwą i powabną jak
kobieta, chociaż naznaczoną męską siłą i zdecydowaniem. Jego ciemnoniebieskie oczy
błyszczały jak u dwudziestolatka. Nawet jedwabiste siwe włosy nie mogły z niego zrobić
starca. Wszyscy, którzy znali wielebnego Leonarda, uwielbiali go i było to uwielbienie
zasłużone — na tyle, na ile śmiertelnik może na uwielbienie zasługiwać.

Stary Abel zabawia się swoimi skrzypcami, pomyślał wielebny. To wyjątkowo przyjemna

melodia. Abel jest utalentowanym muzykiem. Jak to możliwe, żeby tak grał człowiek, który
obijał się po całym świecie i nurzał chyba w każdym grzechu, do jakiego ludzka natura jest
zdolna? Trzy dni temu znowu hulał… Pierwszy raz po rocznej przerwie… Leżał pijany jak
bela na rynku w Charlottetown, wśród psów. A teraz gra tak, jak tylko młody archanioł z
anielskich wyżyn powinien potrafić. Tym łatwiej przyjdzie mi spełnić swój obowiązek. Abel
zawsze był chętny do pokuty, kiedy zaczynał grać na skrzypcach.

Pan Leonard stanął na schodku. Mały czarny piesek poderwał się, żeby go powitać; kot

ocierał się łbem o jego nogę. Tylko stary Abel nie zauważył gościa. Klaskał uszczęśliwiony,
uśmiechnięty, w takt melodii wygrywanej przez Feliksa. Oczy miał młode i lśniące śmiechem
i radością.

— Feliksie! Co to ma znaczyć?!
Smyczek wypadł z ręki Feliksa na podłogę. Chłopiec odwrócił się, żeby stanąć twarzą w

twarz z dziadkiem. Kiedy zobaczył w oczach starszego pana morze smutku i żalu, jego
młodzieńcze spojrzenie zasnuła bolesna mgła poczucia winy.

— Dziadku… przepraszam — zawołał z żalem.
— Dobrze już, dobrze — powiedział stary Abel, wstając. — To moja wina, panie Leonard.

Niech się pan nie gniewa na chłopca. Nie mogłem wziąć skrzypiec do ręki. Za mało czasu
upłynęło od piątku, dlatego go namówiłem… Nie dawałem mu spokoju, aż zgodził się zagrać.
To wszystko moja wina.

— Nie — powiedział Feliks, odrzucając głowę. Twarz miał białą jak marmur, ale płonącą

prawdą i pogardą dla tchórzliwych kłamstw starego Abla. — Nie, dziadku, to nie jest wina
Abla. Przyszedłem tutaj specjalnie, żeby pograć, bo myślałem, że poszedłeś do portu. Często
tu bywam, od kiedy u ciebie zamieszkałem.

— Oszukujesz mnie od dnia, kiedy u mnie zamieszkałeś, Feliksie?
W głosie pana Leonarda nie było słychać gniewu, tylko bezbrzeżny smutek. Wrażliwe usta

chłopca zadrżały.

— Wybacz mi, dziadku — szepnął błagalnie.
— Nigdy mu pan nie zabraniał przychodzić do mnie — wtrącił gniewnie stary Abel. —

Niech pan będzie sprawiedliwy, panie Leonardzie. Niech pan będzie sprawiedliwy.

— Jestem sprawiedliwy. Feliks wie, że był mi nieposłuszny, mimo że nie złamał żadnego

zakazu. Czyżbyś tego nie wiedział, Feliksie?

— Wiem, dziadku, że źle zrobiłem. Za każdym razem, kiedy tu przychodziłem,

wiedziałem, że źle robię. Wybacz mi, dziadku.

— Wybaczam ci, Feliksie, ale musisz mi w tej chwili obiecać, że do końca życia nie

dotkniesz skrzypiec.

Twarz chłopca nagle spurpurowiała. Krzyknął tak, jakby go smagnięto batem. Stary Abel

poderwał się na równe nogi.

— Niech go pan nie prosi o taką rzecz, panie Leonardzie — zawołał, zagniewany. — To ni

mniej, ni więcej, tylko grzech. Człowieku, co cię zaślepiło? Bo jesteś ślepy! Nie widzisz, co
tkwi w tym chłopcu? Jego dusza jest pełna muzyki. To go zamęczy na śmierć, albo stanie się
z nim coś jeszcze gorszego, jeśli pan mu nie pozwoli dawać temu ujścia.

— W takiej muzyce jest diabeł — powiedział pan Leonard z przekonaniem.
— Być może, ale proszę nie zapominać, że jest w niej też i Chrystus — odparł stary Abel z

naciskiem.

Pan Leonard był wstrząśnięty. Uważał, że stary Abel wypowiedział bluźnierstwo.

Odwrócił się od niego z naganą.

— Feliksie, obiecaj mi.
Jego twarz i ton głosu były nieugięte. Bezlitośnie używał władzy, jaką miał nad młodym,

kochającym duchem. Feliks rozumiał, że nie ma dla niego ucieczki; usta miał bardzo blade,
kiedy mówił:

— Obiecuję, dziadku.
Pan Leonard odetchnął z ulgą. Wiedział, że obietnica zostanie dotrzymana. Tak samo i

stary Abel, który podszedł do Feliksa i z ociąganiem wyjął skrzypce z jego dłoni. Bez słowa i
bez pożegnalnego spojrzenia wyszedł do maleńkiej sypialni obok kuchni i z przekonaniem, że
to on ma rację, zatrzasnął za sobą drzwi. Ale ukradkiem spoglądał przez okno za
odchodzącymi gośćmi. Kiedy wyszli na ścieżkę pod klonami, pan Leonard położył dłoń na
głowie Feliksa i spojrzał na wnuka. Chłopiec oparł dłoń na ramieniu starszego pana i
uśmiechnął się do niego. Wymienili między sobą spojrzenia pełne miłości, zaufania i — tak,
właśnie tak — przyjaźni. W płonących potępieniem oczach starego Abla znów pojawił się
złocisty błysk.

— Ależ oni się kochają! — mruknął Abel z zawiścią. — I jak się nawzajem dręczą!

Wróciwszy do domu, pan Leonard poszedł do swojego gabinetu, żeby się modlić.

Wiedział, że Feliks pobiegnie szukać pociechy u Janiny Andrews, drobnej, szczupłej kobiety
o twarzy pełnej słodyczy i surowych ustach, prowadzącej im dom. Pan Leonard wiedział, że
Janinie nie spodoba się to, co zrobił; tak samo, jak nie spodobało się staremu Ablowi. Janina
nic nie powie, ale podczas kolacji jej oczy, pełne wyrzutu, będą mu się przyglądały znacząco
sponad filiżanki herbaty. Mimo wszystko pan Leonard był przekonany, że zrobił to, co mógł
najlepszego i sumienie mu nie dokuczało, w przeciwieństwie do serca.

Trzynaście lat wcześniej jego córka Małgorzata złamała mu serce, poślubiając mężczyznę,

którego pan Leonard nie mógł przyjąć z radością. Marcin Moore był zawodowym
skrzypkiem. Był popularny, co nie znaczy, że posiadał szczególny talent. Szczupłą,
złotowłosą córkę pastora poznał w domu koleżanki ze studiów, którą panna Leonard
pojechała odwiedzić w Toronto, i w jednej chwili się w niej zakochał. Małgorzata
odpowiedziała mu całą miłością, do jakiej było zdolne jej dziewicze serce i poślubiła, wbrew
woli ojca. Pan Leonard nie miał nic przeciwko profesji Marcina Moore’a; był mu przeciwny
jako człowiekowi. Wiedział, że w przeszłości życie skrzypka nie było takie, jakie powinno
być życie narzeczonego Małgorzaty Leonard i miał wystarczający wgląd w charakter

młodego człowieka, żeby rozumieć, że Marcin Moore nie potrafi dać trwałego szczęścia
żadnej kobiecie.

Małgorzata Leonard nie wierzyła ojcu. Wyszła za Marcina Moore’a i przez jeden rok żyła

jak w raju. Być może to było dla niej wystarczającym zadośćuczynieniem za następne trzy
lata, pełne goryczy; to i jeszcze — dziecko. W każdym razie odeszła tak, jak żyła — lojalna i
nie użalająca się na swój los. Umierała w samotności, bo mąż wyjechał w trasę koncertową, a
jej choroba była tak krótka, że ojciec nie zdążył przyjechać na czas. Jej ciało zabrano do
domu, żeby je pochować obok matki, na małym cmentarzu w Carmody. Pan Leonard pragnął
zabrać dziecko, ale Marcin Moore nie chciał oddać syna.

Sześć lat później Moore również umarł i pan Leonard wreszcie spełnił pragnienie swego

serca — zabrał syna Małgorzaty. Dziadek czekał na przyjazd dziecka z mieszanymi
uczuciami. Tęsknił do wnuka całym sercem, ale bał się, że zobaczy w nim drugiego Marcina
Moore’a. Co będzie, jeśli syn Małgorzaty okaże się taki sam jak ten włóczęga, jego ojciec?
Albo jeśli — co gorsza — odziedziczył po nim brak zasad, równowagi i zamiłowanie do
wędrownego życia? Pan Leonard zadręczał się takimi myślami przed przyjazdem wnuka.

Dziecko okazało się niepodobne ani do ojca, ani do matki. Pan Leonard zobaczył w jego

twarzy inną twarz, nad którą trzydzieści lat temu zazieleniła się trawa; twarz swojej
młodziutkiej żony, która zmarła przy narodzinach Małgorzaty. Teraz znów patrzył na jej
lśniące szaroczarne oczy, ‘bladą twarz i piękne brwi. Co więcej, z tych oczu spoglądał na
niego ten sam duch. W jednej chwili dusza starszego pana przylgnęła do duszy dziecka i obaj
pokochali się miłością większą od tej, jaką mężczyzna kocha kobietę. Jedynym, co Feliks
odziedziczył po ojcu, była miłość do muzyki. Ale dziecko było geniuszem, podczas gdy
ojciec posiadał tylko umiarkowany talent. Do zręczności palców odziedziczonej po Marcinie
Moorze dołączyła tajemnicza i uczuciowa natura matki, zabarwiona dodatkowo czymś
jeszcze, co — być może — dziecko dostało po babce, do której było tak bardzo podobne.
Moore dobrze rozumiał, jaka kariera czeka syna i zaczął go uczyć techniki gry, kiedy tylko
małe paluszki były w stanie utrzymać smyczek. Gdy dziewięcioletni Feliks przyjechał na
plebanię w Carmody, posiadał już takie umiejętności techniczne, na jakie dziewięciu z
dziesięciu muzyków musi pracować przez całe życie. Przywiózł ze sobą skrzypce swego ojca.
Tylko tyle zostawił synowi Marcin Moore; był to instrument marki Amati, z którego wartości
nikt w Carmody nie zdawał sobie sprawy. Pan Leonard go zabrał i Feliks go już więcej nie
zobaczył. Często układał się do snu płacząc, tak bardzo tęsknił za skrzypcami. Pan Leonard o
tym nie wiedział, a Janina Andrews, nawet jeśli coś podejrzewała, trzymała język za zębami;
w tej sztuce była mistrzynią. Nie widziała w skrzypcach nic złego i uważała, że pan Leonard
jest w tej sprawie bezsensownie surowy, ale nie byłoby dobrze, gdyby ktoś z zewnątrz
ośmielił się jej tak powiedzieć. Wiedziała o wizytach Feliksa u starego Abla Blaira. Jej
tajemnicą pozostaje, w jaki sposób udawało się jej pogodzić tę wiedzę z prezbiteriańskim
sumieniem.

Janina, kiedy usłyszała o obietnicy wymuszonej przez pana Leonarda na Feliksie, aż się

zatrzęsła z oburzenia. Znając swoje miejsce, nic na to nie powiedziała, ale swoim
zachowaniem tak wyraźnie okazywała panu Leonardowi niezadowolenie, że pełen łagodności
staruszek nie mógł nie zauważyć, że spokojna dotąd atmosfera na plebanii nagle stała się
pełna wrogości i niechęci.

Pan Leonard całym sercem pragnął, żeby Feliks został pastorem; tego samego pragnąłby

dla własnego syna, gdyby go miał. Pan Leonard słusznie sądził, że najwyższym powołaniem
człowieka jest służba innym, ale mylił się, zawężając pojęcie służby. Nie umiał dostrzec, że
człowiek może służyć ludzkości na wiele różnych, jednakowo skutecznych sposobów.

Janina miała nadzieję, że pan Leonard nie będzie egzekwował tej przysięgi, ale Feliks,

posiadając instynktowne zrozumienie płynące z doskonałej miłości, wiedział, że próżno by
mieć nadzieję, że dziadek zmieni zdanie. Postanowił dotrzymać danego słowa. Nie poszedł

więcej do starego Abla. Przestał nawet grywać na organach (chociaż to nie było zabronione),
bo budziła się w nim wówczas taka pasja, pragnienie i uniesienie, domagające się ujścia, że
chłopiec nie potrafił sobie z tym dać rady. Z ponurą determinacją poświęcił się więc nauce i
tak wytrwale poznawał czasowniki łacińskie i greckie, że wkrótce nie miał sobie równych
wśród kolegów.

Tylko raz podczas długiej zimy był bliski złamania obietnicy. Pewnego popołudnia, kiedy

marcowe roztopy zaczęły pachnieć kwietniem, a pod leżącym jeszcze gdzieniegdzie śniegiem
czuć było pulsowanie wiosny, Feliks samotnie wracał ze szkoły. Kiedy schodził do małej
dolinki na tyłach plebanii, na jego spotkanie wyleciała skoczna melodia płynąca z organków
ustnych, którymi zabawiał się mały, francuskojęzyczny Kanadyjczyk wynajmowany do
różnych prac, siedzący teraz na płocie nad strumieniem. W tym obszarpanym łobuziaku żyła
muzyka, znajdująca ujście dzięki tej prostej zabawce. Feliksa przeszył nagły dreszcz. Kiedy
Leon wyciągnął ku niemu organki, uśmiechając się przyjaźnie, chłopiec chwycił je z taką
gwałtownością, z jaką wygłodniałe stworzenie chwyta jedzenie.

Jednak w połowie drogi do ust zatrzymał rękę. Wprawdzie obiecywał, że nie będzie grał

tylko na skrzypcach, ale czuł, że jeśli teraz ulegnie swojemu Pragnieniu, ono przerwie
wszelkie tamy. Gdyby zagrał w zamglonej wiosennej dolince na organkach Leona Buote’a,
wieczorem poszedłby do Abla; wiedział, że tak będzie. Ku wielkiemu zdumieniu Leona,
Feliks odrzucił organki i pobiegł w górę, jakby go ścigano. Na twarzy chłopca malowało się
coś, co przestraszyło Leona; Janina Andrews też była przestraszona nie na żarty, kiedy Feliks
minął ją biegiem w holu plebanii.

— Dziecko, co ci się stało? — zawołała. — Jesteś chory? Coś cię przestraszyło?
— Nie. Nie. Daj mi spokój, Janino — odparł Feliks przez zduszone gardło i uciekł do

swojego pokoju.

Godzinę później, kiedy zszedł na dół na herbatę, był już spokojny, chociaż nienaturalnie

blady i miał czerwone cienie pod oczami.

Pan Leonard przyglądał mu się z niepokojem. Pastor nagle zauważył, że tej wiosny Feliks

zrobił się bardziej delikatny niż zwykle. Cóż, całą zimę dużo się uczył i szybko rośnie. Kiedy
przyjdą wakacje, trzeba go będzie gdzieś wysłać.

— Słyszałam, że Naomi Clark ciężko zachorowała — powiedziała Janina. — Przez całą

zimę była słaba, ale teraz wcale nie wychodzi z łóżka. Pani Murphy mówiła, że umiera, ale
nikt nie ma odwagi powiedzieć jej tego prosto w oczy. Naomi nie chce przyznać, że choruje i
nie przyjmuje żadnych lekarstw. Nie ma też nikogo, kto by się nią zaopiekował, oprócz tej
głupiej Małgosi Peterson.

— Być może powinienem ją odwiedzić — powiedział pan Leonard bez zapału.
— Po co zadawać sobie tyle trudu? Wie pan, że go nie wpuści do środka. Zatrzaśnie panu

drzwi przed nosem, jak dawniej. To bardzo zła kobieta, mimo to strasznie jest myśleć, że leży
tam sama i nie ma nikogo odpowiedzialnego, kto by się nią zajął.

— Naomi Clark jest złą kobietą i prowadziła okropne życie, mimo to ja ją lubię —

powiedział Feliks poważnym, zamyślonym głosem, jakim zdarzało mu się od czasu do czasu
mówić coś zaskakującego.

Pan Leonard spojrzał na Janinę Andrews z wyrzutem, jakby ją winił za to, że Feliks,

powierzony jej opiece, zdobył tak dogłębną wiedzę o dobru i złu. Janina odpowiedziała
ponurym spojrzeniem, które miało znaczyć, że skoro Feliks chodzi do szkoły publicznej, nie
można jej winić za to, że uczy się tam czegoś więcej niż tylko arytmetyki i łaciny.

— Co takiego wiesz o Naomi Clark, żeby ją lubić bądź nie lubić? — spytała z

zaciekawieniem. — Widziałeś ją kiedyś?

— Ależ tak — powiedział Feliks, zdając się zwracać do konfitury z czereśni. — Latem

byłem w Zatoce Świerków, kiedy rozpętała się gwałtowna burza. Schroniłem się u Naomi.
Drzwi były otwarte, więc wszedłem do środka, bo na moje pukanie nikt nie odpowiedział.

Naomi Clark siedziała przy oknie i przyglądała się wielkiej chmurze, nadciągającej od morza.
Spojrzała na mnie krótko, ale nic nie powiedziała, tylko odwróciła się do chmury. Nie
chciałem siadać, skoro mnie nie zaprosiła, więc podszedłem do okna i wyglądałem razem z
nią. Atmosfera była przejmująca; chmura była okropnie czarna, wody zielone, a między
chmurą i wodą lśniło przedziwne światło. To było straszne, a zarazem wspaniałe.
Obserwowałem na zmianę: to burzę, to twarz Naomi. Ona była jak ta burza: straszna, ale
interesująca.

Potem burza przeszła, ale deszcz nadal padał. Naomi podjęła rozmowę. Spytała, kim

jestem, a kiedy jej powiedziałem, poprosiła, żebym jej coś zagrał na skrzypcach — Feliks
rzucił panu Leonardowi niepewne spojrzenie — bo słyszała, że jestem w tym dobry. Prosiła o
coś żywego. Starałem się z całej siły spełnić jej prośbę, ale nie mogłem. Zagrałem coś
strasznego… Samo mi się grało… Jakbym stracił coś, czego się nie da odzyskać. Nie
skończyłem, bo Naomi podeszła do mnie, wyrwała mi skrzypce i… zaklęła. Spytała: „A ty,
smarkaczu o wielkich oczach, skąd o tym wiesz?”. Potem złapała mnie za ramię, ale tak, że aż
mnie bolało, i wyrzuciła na deszcz, zatrzaskując za mną drzwi.

— Niegrzeczna, niewychowana kreatura! — oburzyła się Janina.
— Ależ nie; ona miała rację — powiedział Feliks spokojnie. — Należało mi się to za moją

grę. Ona nie wiedziała, że musiałem tak grać. Pewnie myślała, że robię to specjalnie.

— Co takiego grałeś, dziecko?
— Nie wiem. — Feliksa przeszedł dreszcz. — To było wstrętne i straszne. Od tego serce

mogło pęknąć, ale tak musiało być. Musiałem tak grać, albo nie grać wcale.

— Nie rozumiem tego, co mówisz… Ani w ząb — oznajmiła skołowana Janina.
— Lepiej zmieńmy temat — powiedział pan Leonard.

Miesiąc później „ta głupia Małgosia” stanęła wieczorem w drzwiach plebanii i

powiedziała, że chce się widzieć z pastorem.

— Naomi pana potrzebuje — mruknęła. — Naomi przysyła Małgosię, żeby powiedziała,

żeby pan zaraz przyszedł.

— Oczywiście, zaraz tam pójdę — powiedział pan Leonard. — Czy jest z nią bardzo źle?
— Umiera — odparła Małgosia, uśmiechając się pogodnie. — Strasznie się boi piekła.

Dzisiaj wie, że umiera. Małgosia jej powiedziała. Kobietom z portu nie wierzyła, ale Małgosi
wierzy. Strasznie krzyczała.

Na to wspomnienie Małgosia zachichotała. Panu Leonardowi zrobiło się jej żal. Zawołał

Janinę i kazał, żeby poczęstowała czymś to biedne stworzenie. Ale Małgosia pokręciła głową.

— Nie, pastorze. Małgosia musi wracać do Naomi. Małgosia jej powie, że przyjdzie pastor

i wyciągnie ją z piekła.

Potem krzyknęła upiornym głosem i pobiegła między świerkami, w kierunku morza.
— Niech Bóg broni — powiedziała Janina z lękiem. — Wiedziałam, że ona jest głupia, ale

żeby aż tak… Pójdzie pan tam?

— Oczywiście, że pójdę. Mam w Bogu nadzieję, że będę jej potrafił pomóc, nieszczęsnej

duszy — odparł pan Leonard szczerze. Był człowiekiem, który nigdy się nie cofa przed tym,
co uważa za swój obowiązek. Trzeba jednak przyznać, że czasem obowiązek przybiera
przyjemniejszą formę niż wezwanie do łoża umierającej Naomi Clark.

Ta kobieta od kilkudziesięciu lat była zakałą Dolnego Carmody i Portu Carmody. Na

początku swojej posługi na tym terenie pastor próbował ją przywrócić społeczeństwu, ale
Naomi tylko z niego szydziła,

śmiejąc mu się prosto w nos. Potem, dla dobra tych, dla których stała się pułapką albo

źródłem cierpienia, postanowił z nią walczyć metodami prawnymi, ale Naomi i z prawa
śmiała się do rozpuku. W końcu wielebny musiał ją zostawić w spokoju.

Mimo to Naomi nie zawsze była społecznym wyrzutkiem. W młodości była niewinna, ale

miała niebezpieczną urodę, a jej matka nie żyła. Ojciec Naomi był znany z surowego i
gwałtownego usposobienia. Kiedy Naomi popełniła fatalną pomyłkę, zaufawszy niewiernemu
kochankowi, który ją zdradził i porzucił, ojciec odciągnął ją od swoich drzwi, szydząc i
przeklinając.

Naomi zamieszkała w małym, opuszczonym domku w Zatoce Świerków. Gdyby jej

dziecko przeżyło, być może uratowałoby ją, ale ono umarło zaraz po urodzeniu i razem z nim
odeszła jedyna szansa na wybawienie Naomi. Od tej chwili jej stopy wkroczyły na ścieżki
prowadzące do piekła.

Trzeba jednak powiedzieć, że przez ostatnie pięć lat Naomi prowadziła dość porządne

życie. Po śmierci Janki Peterson, jej upośledzone dziecko — Małgosia — zostało samo na
świecie. Nikt nie wiedział, co się stanie z Małgosią, bo nikt nie chciał zadawać sobie dla niej
trudu. Naomi Clark poszła do osamotnionej dziewczyny i zaproponowała, że weźmie ją do
siebie. Ludzie mówili, że to nie jest odpowiednia osoba do opieki nad Małgosią, ale wszyscy
uchylali się od przykrego obowiązku mieszania się do tej sprawy; wszyscy, z wyjątkiem pana
Leonarda, który poszedł do Naomi, żeby ją napomnieć, za co — jak zauważyła Janina —
jedyną nagrodą stało się zatrzaśnięcie mu drzwi przed nosem.

Od dnia, kiedy zamieszkała z nią Małgosia Peterson, Naomi przestała żyć jak portowa

Magdalena.

Słońce zdążyło już zajść, kiedy pan Leonard dotarł do Zatoki Świerków. Port zaczął się

przyoblekać w cudowny półmrok. W oddali rozciągało się pulsujące, purpurowe morze.
Słodkie, chłodne wiosenne powietrze pełne było jęku piasku chłostanego przez fale,
pobrzmiewającego bezradną, niekończącą się tęsknotą i poszukiwaniem. Tam, gdzie nie
sięgała słoneczna poświata, niebo rozkwitło gwiazdami. Na wschodzie pojawił się księżyc,
srebrząc lśniące fale. Unoszący się na nich statek zmienił się w bajeczną łódkę, żeglującą ku
krainie elfów.

Pan Leonard westchnął, odwracając się od bezgrzesznej urody morza i nieba ku drzwiom

domu Naomi Clark. Dom był bardzo mały. Na dole był tylko jeden pokój, na poddaszu —
sypialnia. Chora leżała w łóżku na dole, przy oknie wychodzącym na port. Nad głową Naomi
paliła się jedna lampa, a obok łóżka — druga, chociaż jeszcze nie było ciemno. Jednym z
dziwactw Naomi był ogromny strach przed ciemnością.

Chora kręciła się niespokojnie. Na skrzynce koło łóżka siedziała Małgosia. Pan Leonard

nie widział Naomi od pięciu lat i był zaskoczony widząc, jak bardzo się zmieniła. Była
wychudzona. Jej wyraźne rysy i orli nos na starość upodobniły ją do wiedźmy. Mimo że
Naomi Clark miała dopiero sześćdziesiąt lat, wyglądała na stuletnią staruszkę. Siwe włosy, od
dawna nie czesane, leżały rozsypane na poduszce, a dłonie, szarpiące prześcieradło,
wyglądały jak pomarszczone ptasie łapy zakończone szponami. Tylko oczy się nie zmieniły.
Pozostały tak samo niebieskie i lśniące jak dawniej, chociaż były tak pełne udręki i
przerażenia, że na ich widok serce pana Leonarda omal nie przestało bić. Były to oczy
stworzenia poddawanego torturom, ściganego przez furie, targanego nieznośnym strachem.
Naomi usiadła i złapała go za rękę.

— Może mi pan pomóc? Może mi pan pomóc? — błagała. — Już myślałam, że pan nie

przyjdzie. Bałam się, że umrę przed pańskim przyjściem… Umrę i pójdę do piekła. Do dzisiaj
nie wiedziałam, że umieram. Nikt z tych tchórzliwych ludzi mi nie powiedział. Może mi pan
pomóc?

— Nawet jeśli ja bym nie mógł, Bóg może — powiedział pan Leonard łagodnie. W obliczu

tak wielkiego strachu i pośpiechu, poczuł się bezradny. Widywał przy łożu śmierci smutek,
niepokój, nawet rozpacz, ale nigdy nie widział czegoś takiego.

— Bóg! — zawołała Naomi przejmującym głosem. — Nie mogę prosić Boga o pomoc.

Boję się piekła, ale Boga boję się jeszcze bardziej. Wolałabym raczej trafić do najgorszego
piekła niż spotkać się z Bogiem, mając za sobą takie życie, jakie prowadziłam. Daję słowo, że

żałuję, że byłam taka zła… Przez cały czas tego żałowałam; zawsze. Nie było ani jednej
chwili, żebym tego nie żałowała, chociaż nikt by w to nie uwierzył. Kierował mną diabeł. Pan
tego nie rozumie, nie może pan rozumieć, ale zawsze było mi żal.

— Wystarczy, że będziesz żałowała. Bóg ci wybaczy, jeśli Go o to poprosisz.
— Nie! Nie mógłby! Takich grzechów, jak moje, nie można wybaczyć. On nie może i nie

wybaczy!

— Może i wybaczy. Naomi, On jest Bogiem miłości.
— Nie — upierała się Naomi. — On wcale nie jest Bogiem miłości. Właśnie dlatego się

Go boję. Nie, nie. On jest Bogiem gniewu, sprawiedliwości i kary. Miłość! Nie ma czegoś
takiego jak miłość! Nie znalazłam jej tutaj, na ziemi, i nie wierzę, żeby można ją było znaleźć
w Bogu.

— Naomi, Bóg kocha nas jak ojciec własne dzieci.
— Jak mój ojciec? — Przykro było słuchać piskliwego, przejmującego śmiechu Naomi.
Stary pastor zadrżał.
— Nie. Nie! Bóg jest dobrym, czułym, mądrym ojcem. Takim ojcem, jaką ty byłabyś

matką dla swojego dziecka, gdyby żyło.

Naomi skrzywiła się i jęknęła.
— Chciałabym w to wierzyć. Gdybym w to wierzyła, nie bałabym się. Pan na pewno mi

pomoże uwierzyć, że w Bogu jest miłość i przebaczenie, skoro sam pan w to wierzy.

— Jezus Chrystus kochał Magdalenę i przebaczył jej.
— Jezus Chrystus? Jego się nie boję. Tak, On mógłby zrozumieć i wybaczyć. Był w

połowie człowiekiem. Ja mówię, że boję się Boga.

— Jezus Chrystus i Bóg są jednym — powiedział pan Leonard. Wiedział, że nie potrafi

tego wytłumaczyć Naomi. Pełne obaw łoże śmierci nie jest odpowiednim miejscem do
prowadzenia teologicznych dyskusji i roztrząsania tajemnic Trójcy Świętej.

— Chrystus umarł za ciebie, Naomi. Na swoim własnym ciele poniósł twoje grzechy na

krzyż.

— Sami nosimy własne grzechy — powiedziała Naomi z przekonaniem. — Ja niosę swoje

przez całe życie i będę je dźwigała przez wieczność. Nie potrafię uwierzyć w nic innego. Nie
umiem wierzyć, że Bóg mógłby mi wybaczyć. Niszczyłam ludzkie dusze i ciała; łamałam
serca i burzyłam rodziny. Jestem gorsza od morderczyni. Nie, nie, nie… dla mnie nie ma
nadziei. — Znowu krzyczała piskliwym głosem. — Muszę pójść do piekła. Nie boję się
ognia, tylko ciemności! Zawsze się bałam ciemności, pełnej okropnych rzeczy i myśli. Nie
ma nikogo, kto by mi pomógł. Ludzie nie potrafią, a Boga się boję.

Naomi załamała ręce. Pan Leonard chodził po pokoju tam i z powrotem. Nigdy dotąd nie

zaznał takiej udręki serca. Co tu robić? Co powiedzieć? W jego religii był pokój i wybawienie
dla tej kobiety, tak jak dla wszystkich, ale jemu zabrakło języka, który ta udręczona dusza
potrafiłaby zrozumieć. Popatrzył na jej wykrzywioną twarz, na opóźnioną w rozwoju
dziewczynę chichocącą w nogach łóżka i na odległą, rozgwieżdżoną noc widoczną za oknem
— i poczuł paraliżującą bezradność. Nic nie mógł zrobić. Nic! Przez całe życie nie
doświadczył takiej goryczy, jak ta, którą poczuł, uświadomiwszy sobie własną bezsilność.

— Jaki z pana pożytek, skoro nie może mi pan pomóc? — jęczała umierająca. — Módl się,

módl, módl! — krzyknęła nagle.

Pan Leonard podszedł do łóżka i osunął się na kolana. Nie wiedział, co powiedzieć.

Wszystkie modlitwy, które odmawiał przez całe życie, były tu nieprzydatne. Stare, piękne
słowa, które uspokajały i pomagały wielu duszom przejść do tamtego świata, dla Naomi Clark
były tylko pustymi słowami pozbawionymi mocy. Szczepan Leonard, któremu nic nie
przychodziło do głowy, wypowiedział najkrótszą i najbardziej szczerą ze wszystkich swoich
modlitw.

— O! Boże, nasz Ojcze! Pomóż tej kobiecie. Przemów do niej językiem, który będzie dla

niej zrozumiały.

W świetle lamp płonących w pokoju, pojawiła się na chwilę piękna, blada twarz. Nikt jej

nie zauważył, bo zbyt szybko znikła. Nagle Naomi opadła na poduszki. Usta miała fioletowe,
twarz okropnie wykrzywioną i dziwnie przewracała oczami. Małgosia poderwała się na nogi,
odepchnęła pana Leonarda i ze zdumiewającą zręcznością podała jakieś lekarstwa. Pan
Leonard, przekonany, że Naomi umiera, ruszył do drzwi. Był nieszczęśliwy.

Nagle w świetle lamp zamajaczyła jakaś postać.
— Feliksie, to ty? — spytał pan Leonard ze zdziwieniem.
— Tak, dziadku. — Feliks stanął na jedynym schodku. — Janina się bała, że dziadek

mógłby się przewrócić na ciemnej drodze i kazała mi przyjść po dziadka z latarnią. Dotąd
czekałem, ale teraz postanowiłem wejść i się dowiedzieć, czy dziadek długo tu będzie. Jeśli
tak, to sam wrócę do Janiny, a latarnię zostawię dziadkowi.

— Tak będzie najlepiej. Możliwe, że jeszcze trochę będę tu musiał zostać — powiedział

pan Leonard, myśląc, że śmiertelne łoże grzesznicy nie jest czymś, co powinien oglądać
Feliks.

— Rozmawia pan ze swoim wnukiem? — spytała Naomi czystym, silnym głosem.

Spazmy minęły. — Jeśli tak, to niech wejdzie. Chcę go zobaczyć.

Pan Leonard gestem zaprosił Feliksa do środka, chociaż robił to bardzo niechętnie.

Chłopiec stanął Przy łóżku Naomi i spojrzał na nią z sympatią. Ale °na nie patrzyła na niego,
tylko na stojącego nieco z tyłu pastora.

— Mogłam przed chwilą umrzeć — powiedziała z wyrzutem — i byłabym już w piekle.

Pan mi nie potrafi pomóc. Nie chcę nic od pana. Nie ma dla mnie żadnej nadziei i wiem o
tym.

Wreszcie Naomi spojrzała na Feliksa.
— Weź skrzypki wiszące na ścianie i zagraj mi coś — rozkazała. — Umieram… Idę do

piekła… Nie chcę o tym myśleć. Zagraj coś, żeby mój umysł zajął się weselszymi myślami.
Nieważne, co zagrasz. Zawsze lubiłam muzykę. Jest w niej coś, czego nigdzie indziej nie
znajdowałam.

Feliks spojrzał na dziadka. Starszy pan kiwnął głową. Był tak zawstydzony, że nie mógł

mówić. Usiadł i oparł na rękach siwą głowę. Tymczasem Feliks zaczął stroić stare skrzypce,
na których wygrywano wiele bezbożnych piosenek podczas szalonych uczt. Pan Leonard
czuł, że zawiódł. Nie potrafił powiedzieć Naomi, jaką pociechę ma dla niej jego religia.

Feliks delikatnie, z namysłem przesunął smyczkiem po strunach. Nie wiedział, co będzie

grał. Nagle jego oczy napotkały wzrok Naomi, palący, niespokojny. Na twarzy chłopca
pojawiła się jakaś myśl. Zaczął grać, jakby to nie on grał, ale ktoś mocniejszy od niego, komu
służył za narzędzie.

Pokój napełniła słodka, delikatna, cudowna melodia. Pan Leonard zapomniał o swoim

zmartwieniu i zaczął słuchać. Był zdumiony. Nigdy czegoś podobnego nie słyszał. Jak to
możliwe, żeby dziecko tak grało? Spojrzał na Naomi i zdumiał się zmianą, widoczną na jej
twarzy. Znikł z niej strach i niepokój. Słuchała bez tchu, nie odrywając wzroku od Feliksa. W
nogach łóżka siedziała upośledzona dziewczynka; po jej policzkach płynęły łzy.

W tej dziwnej melodii była radość niewinnego, wesołego dzieciństwa, śmiech fal i wołanie

radosnych wiatrów. Potem słychać było szalone, niesforne marzenia młodości, słodkie i
czyste w swoim szaleństwie i krnąbrności. Po nich nadeszło uniesienie pierwszej miłości —
uległej i pełnej poświęcenia.

Potem melodia się zmieniła. Słychać w niej było udrękę i nieprzelane łzy; rozpacz serca

oszukanego i niepocieszonego. Pan Leonard miał ochotę zasłonić uszy rękami, tak trudno
było tego słuchać. Ale na twarzy umierającej kobiety malowała się ulga, jakby głuchy, długo
skrywany ból wreszcie został uleczony, kiedy dano mu wyraz.

Potem pojawiła się obojętność rozpaczy, gorycz, bunt i nędza, odrzucająca wszelkie dobro.

Teraz melodia miała w sobie coś nieopisanie złego; tak złego, że czysta dusza pana Leonarda
zadrżała z obrzydzenia, a Małgosia skuliła się i zaczęła jęczeć jak przerażone zwierzę.

Ale muzyka znów się zmieniła. Pojawiły się w niej agonia i strach; żal za popełnione zło i

wołanie o przebaczenie. Panu Leonardowi ta melodia wydała się dziwnie znajoma. Usiłował
sobie przypomnieć, gdzie ją słyszał i nagle zrozumiał. Tak samo brzmiały słowa Naomi,
zanim przyszedł Feliks! Spojrzał na wnuka z lękiem. Dostrzegł w nim moc, o której dotąd nic
nie wiedział — dziwną i przerażającą. Skąd się ona bierze? Od Boga czy od szatana?

Melodia zmieniła się po raz ostatni. Teraz nie była już melodią, ale wielkim,

nieskończonym przebaczeniem i wszystko rozumiejącą miłością. Było to uzdrowienie dla
chorej duszy; było to światło, nadzieja i ukojenie. Pan Leonard przypomniał sobie nagle
zdanie z Pisma Świętego: „Oto jest dom Boży, oto bramy nieba”.

Feliks opuścił skrzypce i znużony osunął się na krzesło obok łóżka. Natchnienie opuściło

go; znów był tylko zmęczonym chłopcem. Szczepan Leonard klęczał, szlochając jak dziecko.
Naomi Clark leżała bez ruchu, z rękami splecionymi na piersiach.

— Teraz rozumiem — powiedziała cicho. — Przedtem nie mogłam tego pojąć, ale teraz

stało się jasne. Czuję to. Bóg jest Bogiem miłości. Może wybaczyć każdemu, nawet mnie…
Nawet mnie. On wie wszystko. Już się nie boję. On mnie kocha i wybacza mi tak, jak ja bym
kochała swoją córeczkę, gdyby żyła, i wybaczałabym jej bez względu na to, co by zrobiła.
Pastor mi mówił, ale mu nie wierzyłam. Teraz wiem. On cię tu dzisiaj przysłał, chłopcze,
żebyś mi to powiedział w sposób dla mnie zrozumiały.

Naomi Clark umarła, kiedy świt wzeszedł zza morza. Pan Leonard podniósł się i podszedł

do drzwi. Przed sobą miał port, szary i surowy w bladym świetle, ale w oddali słońce
rozdzielało już mlecznobiałą mgłę od połyskującej dziewiczo wody.

Świerki na cyplu kołysały się lekko, szepcąc do siebie. Cały świat śpiewał o

zmartwychwstaniu i życiu. Za plecami pana Leonarda leżała Naomi Clark, na której twarzy
malował się spokój przekraczający wszelkie zrozumienie.

Stary pastor wracał z wnukiem do domu w milczeniu, którego żaden z nich nie chciał

przerywać. Janina Andrews przyjęła ich wymówkami i dobrym śniadaniem. Potem kazała im
obu się położyć. Pan Leonard uśmiechnął się do niej i powiedział:

— W tej chwili, Janino, w tej chwili. Ale najpierw weź ten klucz, pójdź do skrzyni stojącej

w najdalszym końcu strychu i przynieś to, co w niej znajdziesz.

Kiedy Janina poszła, pan Leonard odwrócił się do wnuka.
— Feliksie, czy chciałbyś się uczyć muzyki? Feliks popatrzył na dziadka; na wynędzniałej

twarzy chłopca pojawił się rumieniec.

— Och, dziadku! Och, dziadku!
— Możesz to zrobić, moje dziecko. Po tym, co widziałem dzisiaj w nocy, nie odważę się ci

przeszkadzać. Idź na studia z moim błogosławieństwem. Niech cię Bóg prowadzi i umacnia, i
daje siły do pełnienia Jego dzieła i przekazywania ludzkości Jego słów w sposób, jaki On
uzna za słuszny. Nie tego dla ciebie pragnąłem, ale widzę, że byłem w błędzie. Stary Abel
miał rację, kiedy mówił, że w twoich skrzypcach jest i Bóg, i diabeł. Teraz rozumiem, co miał
na myśli.

Potem odwrócił się do Janiny, która weszła do gabinetu, niosąc skrzypce. Serce Feliksa

zaczęło bić jak szalone. Poznał je. Pan Leonard wziął je z rąk gospodyni i podał chłopcu.

— To są skrzypce twojego ojca, Feliksie. Pilnuj, żeby twoja muzyka nie dostała się w

służbę zła i nie używaj jej w niegodnym celu. Twoja odpowiedzialność jest równie wielka,
jak twój talent; Bóg będzie ci się kazał z niego rozliczyć. Przemawiaj z pomocą tego
instrumentu do świata swoim własnym językiem, prawdziwie i szczerze. Jeśli będziesz tak
postępował, spełnisz wszystkie moje nadzieje.

IV M

AŁA

J

OSCELYN

Nie ma o czym mówić, ciociu Nan — powiedziała pani Williamowa Morrison

zdecydowanym głosem. Pani Williamowa Morrison należała do ludzi, którzy zawsze używają
zdecydowanego tonu. Nawet kiedy chcą oznajmić, że trzeba obrać ziemniaki do obiadu, ci,
którzy ich słyszą, rozumieją, że nie ma ucieczki od ziemniaków. Takich ludzi wszyscy
nazywają pełnym imieniem i nazwiskiem. O panu Williamie Morrisonie najczęściej mawia
się „Billy”, ale gdyby spytać o panią Billową Morrison, nikt w Avonlea nie zrozumiałby, o
kogo chodzi.

— Na pewno to rozumiesz, ciociu — ciągnęła pani Williamowa, zręcznie czyszcząc

truskawki długimi, silnymi, białymi palcami. Pani Williamowa każdą chwilę wykorzystywała
na pracę. — Do Kensington jest osiem kilometrów. Pomyśl tylko, jak późno byś wróciła. Nie
masz siły na taką wyprawę. Chorowałabyś potem przez cały miesiąc. Przecież wiesz, że od
początku lata jesteś słaba.

Ciocia Nan westchnęła i pogłaskała drżącymi palcami malutkiego, mięciutkiego, szarego

kociaka, którego trzymała na kolanach. Ona najlepiej wiedziała, że przez całe lato była słaba.
W głębi duszy ciocia Nan, łagodna, słaba i nieśmiała, dźwigająca na karku siedemdziesiątkę,
czuła niewytłumaczalną pewność, że będzie to jej ostatnie lato na farmie z Cypla Mew. Ale to
ją tylko upewniało w przeświadczeniu, że powinna posłuchać śpiewu małej Joscelyn. To jej
ostatnia szansa. Och, usłyszeć jeszcze raz śpiew Joscelyn, której głosem radują się tysiące
ludzi na całym świecie, tak jak przed laty, przez jedno złote lato, cieszyła się nim ciocia Nan i
wszyscy mieszkańcy farmy z Cypla Mew, od świtu do zmierzchu.

— Wiem, Mario, że jestem słaba — powiedziała ciocia Nan błagalnie — ale na to sił mi

wystarczy. Na pewno. Mogłabym zanocować u krewnych Jerzego w Kensington, żeby się nie
przemęczać. Bardzo bym chciała posłuchać Joscelyn. Bardzo kocham małą Joscelyn.

— Trudno mi zrozumieć, dlaczego tak tęsknisz za tym dzieckiem — zniecierpliwiła się

pani Williamowa. — Przecież kiedy tu przyjechała, była dla ciebie zupełnie obcą osobą i
spędziła tu tylko jedne wakacje.

— Ale jakie to były wakacje! — powiedziała ciocia Nan cicho. — Wszyscy pokochaliśmy

małą Joscelyn. Była jedną z nas. Należy do tych dzieci bożych, które wszędzie niosą miłość.
Pod pewnymi względami ta Ania Shirley, którą wzięli Cuthbertowie z Zielonego Wzgórza,
mi ją przypomina, chociaż pod innymi względami są do siebie całkiem niepodobne. Joscelyn
była piękna.

— O tej smarkuli, tej Shirley, tego powiedzieć nie można — stwierdziła pani Williamowa

z sarkazmem. — Jeśli język Joscelyn miał choćby jedną trzecią długości języka Ani Shirley,
to należy się dziwić, że cię nie zagadała na śmierć.

— Mała Joscelyn nie była rozmowna — odparła ciocia Nan z rozmarzeniem. — Była

cichym dzieckiem, ale kiedy się już odzywała, mówiła coś, czego nie sposób zapomnieć.
Nigdy nie zapomniałam małej Joscelyn.

Pani Williamowa wzruszyła pulchnymi, kształtnymi ramionami.
— To było piętnaście lat temu, ciociu Nan. Teraz Joscelyn nie jest już mała. Jest znana i na

pewno całkiem o tobie zapomniała.

— Joscelyn nie należy do takich, które zapominają — broniła jej ciocia Nan lojalnie. —

Najważniejsze, że ja o niej nie zapomniałam. Och, Mario, od wielu lat marzyłam, żeby
jeszcze raz usłyszeć jej śpiew. Czuję, że przed śmiercią muszę ją jeszcze usłyszeć. Dotąd nie
miałam ku temu okazji i następna też już mi się nie trafi. Proszę, powiedz Williamowi, żeby
mnie zawiózł do Kensington.

— To dziecinada, ciociu Nan — stwierdziła pani Williamowa, odstawiając do spiżarni

miskę pełną truskawek. — Musisz się pogodzić z tym, że teraz inni decydują, co jest dla

ciebie najlepsze. Jesteś zbyt słaba, żeby jechać do Kensington, a nawet gdybyś była w pełni
sił, dobrze wiesz, że William nie może jutro jechać do Kensington. Musi być na tym
spotkaniu politycznym w Newbridge. Bez niego nie dadzą sobie rady.

— Jordan mógłby mnie zawieźć — prosiła ciocia Nan z niezwykłym u niej uporem.
— Bzdura! Nie pojedziesz do Kensington z wynajętym robotnikiem. Ciociu Nan, bądź

rozsądna. Czy ja i William nie jesteśmy dla ciebie dobrzy? Czy nie robimy wszystkiego, żeby
zapewnić ci wszelkie wygody?

— Jak najbardziej — zgodziła się ciocia Nan bez cienia wdzięczności.
— W takim razie powinnaś się liczyć z naszym zdaniem. Musisz przestać myśleć o tym

koncercie w Kensington, ciociu, nie zamartwiać się tym więcej i nie zawracać mi głowy.
Pójdę teraz na pole nad morzem, zawołam Williama na herbatę. Zerknij na dziecko, bo może
się obudzić i przypilnuj, żeby woda w czajniku się nie wygotowała.

Pani Williamowa wyszła z kuchni udając, że nie widzi łez spływających po zwiędłych,

różowych policzkach cioci Nan.

Ciocia Nan dziecinnieje, myślała pani Williamowa, idąc w stronę pola nad morzem. Płacze

o byle głupstwo. I jakie miewa kaprysy! Uparła się, żeby pojechać do Kensington na koncert
starych pieśni. Trudno, żebym ulegała każdej jej zachciance. Pani Williamowa westchnęła.

W tym czasie ciocia Nan siedziała w kuchni, płacząc tak gorzko, jak tylko starzy ludzie

potrafią. Czuła, że tego nie zniesie, że musi pojechać do Kensington, ale wiedziała, że tak się
nie stanie, skoro pani Williamowa zdecydowała inaczej. Na farmie z Cypla Mew słowo pani
Williamowej było decydujące.

— Co ci się stało, ciociu Nan? — zawołał od drzwi serdeczny, młody głos, należący do

Jordana Sloane’a. Jego okrągła piegowata twarz była pełna niepokoju i współczucia, jeśli
okrągła piegowata twarz może być zaniepokojona i współczująca. Jordan pracował u
Morrisonów i przepadał za ciocią Nan.

— Och, Jordanie — szlochała ciocia Nan, która nie uważała, że zwierzanie się ze swoich

zmartwień wynajętemu robotnikowi jest poniżej jej godności, mimo że pani Williamowa była
przeciwnego zdania. — Nie mogę pojechać jutro do Kensington, żeby posłuchać małej
Joscelyn śpiewającej stare pieśni. Maria powiedziała, że nie mogę.

— Szkoda — powiedział Jordan. — Stara jędza — rzucił za niknącą w oddali,

nieświadomą tej wymiany zdań panią Williamowa. Potem, szurając nogami, wszedł do
kuchni i usiadł na sofie, obok cioci Nan.

— No, niech ciocia nie płacze — powiedział, gładząc jej szczupłe ramię swoją wielką,

ogorzałą dłonią. — Jeśli ciocia nie przestanie, to się od tego płaczu rozchoruje, a bez cioci nie
damy sobie rady.

Ciocia Nan uśmiechnęła się słabo.
— Obawiam się, że wkrótce będziecie musieli sobie radzić beze mnie, Jordanie. Nie

zostało mi wiele czasu. Nie, Jordanie, nie przecz. Coś mi mówi, że to prawda. Ale bardzo
bym chciała pojechać… Bardzo bym chciała, bo czuję się strasznie zmęczona, Jordanie…
Gdybym tak mogła jeszcze raz posłuchać śpiewu małej Joscelyn…

— Dlaczego tak bardzo cioci na tym zależy? — spytał Jordan. — Ona chyba nie jest żadną

cioci krewną?

— Nie, ale jest mi bliższa niż niektórzy krewni. Maria uważa, że to głupota, ale ty

Jordanie, gdybyś ją znał, byłbyś innego zdania. Nawet Maria myślałaby inaczej, gdyby ją
znała. Minęło już piętnaście lat od tamtego dnia, kiedy przyjechała tu i wynajęła u nas pokój
na wakacje. Miała tylko trzynaście lat i żadnych krewnych, z wyjątkiem starego stryja, który
zimą opłacał jej szkołę, a latem — pokój na wsi. Wcale mu na niej nie zależało. To dziecko,
kiedy tu przyjechało, usychało z braku miłości. William i jego bracia byli jeszcze dziećmi i
nie mieli własnej siostry. Wszyscy za nią przepadaliśmy. Jakaż to była śliczna dziewczynka!
Jak z obrazka. Miała długie loki, czarne i delikatne jak jedwab, wielkie, ciemne oczy i

policzki czerwone jak kwiaty dzikiej róży. I jak śpiewała! Bo jakby mogła nie śpiewać?
Zawsze śpiewała; jej głos bez przestanku dźwięczał w tym starym domu. Wstrzymywałam
oddech, żeby ją lepiej słyszeć. Mówiła, że kiedyś zostanie znaną śpiewaczką. Ani przez
chwilę w to nie wątpiłam. Miała to w sobie. W każdą niedzielę wieczorem śpiewała nam
hymny. Ach, Jordanie, wspominając to wszystko, moje stare serce poczuło się młodziej. Moja
mała Joscelyn była słodkim dzieckiem. Potem wyjechała, ale jeszcze przez trzy czy cztery
lata pisywała do mnie. Teraz nie dostaję od niej żadnych wiadomości. Pewnie Maria ma rację
mówiąc, że o mnie zapomniała. Nic dziwnego. Ale ja o niej nie zapomniałam i strasznie bym
chciała ją zobaczyć i usłyszeć. Ma śpiewać na jutrzejszym koncercie w Kensington. Zaprosili
ją tu jej przyjaciele. Inaczej by nie przyjechała do takiego małego miasteczka. To tylko
szesnaście kilometrów, a ja nie mogę pojechać.

Jordan nie wiedział, co powiedzieć. Pomyślał tylko, że gdyby miał konia, zawiózłby ciocię

Nan do Kensington, nie bacząc na to, co powie pani Williamowa. Chociaż dla staruszki
rzeczywiście byłaby to daleka wyprawa. Szczególnie, że przez całe lato słabo się czuła.

— Długo już nie pociągnie — mruknął do siebie Jordan, uciekając na ganek przed panią

Williamową. — To najsympatyczniejsza staruszka na ziemi. Tak, moja pani, chętnie bym ci
powiedział, co mi leży na wątrobie.

To ostatnie zdanie, adresowane do pani Williamowej, zostało wypowiedziane bardzo

cichutko. Jordan nie znosił pani Williamowej, ale chcąc nie chcąc, musiał się z nią liczyć,
skoro łagodny, zgodny Billy Morrison robił wszystko, co mu żona kazała.

Tak więc ciocia Nan nie pojechała do Kensington, żeby posłuchać śpiewu małej Joscelyn.

Więcej o tym nie mówiła, ale zaczęła szybko opadać z sił. Pani Williamowa twierdziła, że
wszystkiemu winne są upały i że ciocia Nan zbyt łatwo się poddaje. Ale ciocia Nan nie miała
ochoty walczyć. Była bardzo, bardzo zmęczona. Przestała nawet robić na drutach. Siedziała
całymi godzinami w swoim bujanym fotelu, z szarym kociakiem na kolanach, i spoglądała za
okno marzycielskimi, niewidzącymi oczami. Mówiła do siebie na głos. Najczęściej o małej
Joscelyn. Pani Williamowa opowiadała wszystkim w Avonlea, że ciocia Nan całkiem
zdziecinniała; ciężko wzdychając, dawała do zrozumienia, jak wiele musi wycierpieć ze
strony staruszki.

Trzeba jednak oddać pani Williamowej sprawiedliwość. Nie była niedobra dla cioci Nan.

Przeciwnie, była dla niej bardzo łaskawa. Pilnowała, żeby wszystko było koło staruszki
zrobione i nigdy sobie nie pozwoliła na to, żeby ciocia Nan usłyszała z jej ust słowo skargi.
Ciocia Nan zaś, nawet jeśli czuła brak serca, nigdy o tym nie wspominała.

Pewnego dnia, kiedy wzgórza wokół Avonlea były ciemnożółte i gotowe do żniwa, ciocia

Nan nie wstała z łóżka. Nie skarżyła się na nic, oprócz zmęczenia. Pani Williamowa
powiedziała do męża, że gdyby ona chciała się wylegiwać w łóżku zawsze, kiedy czuje się
zmęczona, na farmie z Cypla Mew nigdy nic nie byłoby zrobione, ale przygotowała pyszne
śniadanie i zaniosła jej cioci Nan, która jednak zjadła niewiele.

Po obiedzie Jordan wszedł tylnymi schodami, żeby odwiedzić starszą panią. Ciocia Nan

leżała, patrząc nieruchomo na bladoróżową pnącą różę, kołysaną wiatrem. Kiedy zobaczyła
Jordana, uśmiechnęła się.

— Te róże przypominają mi małą Joscelyn — powiedziała cicho. — Ona je bardzo lubiła.

Gdybym ją mogła zobaczyć! Och, Jordanie, gdybym ją mogła zobaczyć. Maria mówi, że
zachowuję się jak dziecko, stale mówiąc o jednym, i pewnie ma rację. Ale w moim sercu,
Jordanie, jest wielkie pragnienie; wielka tęsknota za nią!

Jordan poczuł w gardle coś dziwnego i zaczął obracać w wielkich dłoniach obszarpany

słomkowy kapelusz. W jego głowie skrystalizowała się myśl, która tliła się w nim od samego
rana. Jordan podjął decyzję, ale powiedział tylko:

— Mam nadzieję, że wkrótce poczujesz się lepiej, ciociu Nan.
— Tak, kochany Jordanie, wkrótce mi się poprawi — przytaknęła ciocia Nan, uśmiechając

się słodko. — Szkoda tylko, że nie zobaczę najpierw małej Joscelyn!

Jordan wyszedł i szybko zbiegł po schodach. Billy Morrison był w stajni, kiedy Jordan

wsunął głowę w drzwi.

— Czy mógłbym dostać wolne popołudnie, proszę pana? Chcę pojechać do Kensington.
— Może być — zgodził się Billy Morrison. — Przejedź się, zanim zaczniemy żniwa. Masz

tu ćwierćdolarówkę i kup cioci Nan pomarańczy. Tylko nie mów nic szefowej.

Billy Morrison zachował powagę, ale Jordan mrugnął okiem, wkładając monetę do

kieszeni.

— Jeśli mi szczęście dopisze, przywiozę coś, co zrobi jej lepiej niż pomarańcze —

mruknął pod nosem, spiesznie idąc przez pastwisko. W tym czasie Jordan miał już własnego
konia; była to koścista szkapa o imieniu Dan. Billy Morrison zgodził się wypasać zwierzę u
siebie, pod warunkiem że Jordan będzie go używał do pracy w polu. Pani Williamowa była z
tego układu bardzo niezadowolona.

Jordan zaprzągł Dana do wozu, włożył niedzielne ubranie i pojechał. Po drodze jeszcze raz

spojrzał na wycinek z wczorajszego „Dziennika Charlottetown”.

„Joscelyn Burnett, znana śpiewaczka, spędzi kilka dni w Kensington, gdzie będzie

odpoczywała po trasie koncertowej po krajach śródziemnomorskich. Będzie gościem państwa
Bromleyów, zamieszkałych w Bukowym Domu”.

— Żebym tylko zdążył na czas — powiedział sobie Jordan z naciskiem.
W Kensington Jordan zostawił Dana w płatnej stajni i spytał o drogę do Bukowego Domu.

Kiedy go znalazł, dopiero się zdenerwował. Dom był dumny, wielki, oddalony od ulicy i
ukryty wśród zieleni.

— I ja miałbym podejść do tych drzwi i spytać o pannę Joscelyn Burnett? — powiedział

Jordan z nieśmiałym uśmiechem. — Pewnie mnie odeślą do drzwi kuchennych, bo pomyślą,
że chcę rozmawiać z kimś ze służby. Co mi tam! Co ma być, to będzie. Nie marudź, tylko idź,
Jordanie Sloane. Pomyśl o cioci Nan i nie pozwól, żeby się na tobie zawiodła.

Drzwi otworzyła pokojówka o zuchwałym wyglądzie. Kiedy Jordan spytał o pannę

Burnett, popatrzyła na niego bez zrozumienia.

— Nie sądzę, żebyś się mógł z nią widzieć — powiedziała krótko, przyglądając się jego z

wiejska przystrzyżonym włosom i prowincjonalnemu ubraniu. — Czego od niej chcesz?

Pełne wyższości zachowanie pokojówki zdenerwowało Jordana.
— Sam jej to powiem, kiedy się z nią zobaczę — odparł chłodno. — Powtórz tylko, że

przynoszę wiadomość od cioci Nan Morrison z farmy z Cypla Mew w Avonlea. Jeśli nie
zapomniała, to jej na pewno wystarczy. Lepiej się pospiesz, bo nie mam dużo czasu.

Zuchwała pokojówka przypomniała sobie wreszcie o grzeczności i zaprosiła Jordana do

środka. Zostawiła go w holu i poszła poszukać panny Burnett. Jordan ze zdumieniem
rozglądał się wokół siebie. Nigdy nie był w takim domu jak ten. Nie dość na tym, że sam hol
był wspaniały, to drzwi po obu stronach były otwarte i Jordan widział pokoje, wyglądające w
jego oczach jak pałacowe komnaty.

— Kurczę blade! Jak oni to robią, że chodząc nie potykają się o sprzęty?
Kiedy przyszła Joscelyn Burnett, Jordan zapomniał o wszystkim. Czy ta wysoka, piękna

kobieta, ubrana w jedwabie, z twarzą niepodobną do żadnej, które Jordan widywał,
piękniejszą od marzeń… czy to może być mała Joscelyn cioci Nan? Jordan był tak zmieszany,
że zapomniał języka w gębie. Co ma jej powiedzieć? Jak to powiedzieć?

Joscelyn Burnett popatrzyła na niego wielkimi, ciemnymi oczami kobiety, która wiele

wycierpiała, wiele się nauczyła i z trudem odniosła zwycięstwo.

— Przychodzisz od cioci Nan? — spytała. — Bardzo się cieszę. Jak ona się czuje? Wejdź,

opowiesz mi wszystko, co wiesz.

Odwróciła się ku jednemu z bajkowych pokoi, ale Jordan powiedział z rozpaczą:
— Nie tam, proszę pani. Słowa więzną mi w gardle. Spróbuję powiedzieć to tutaj, jeśli

pani pozwoli. Cóż, ciocia Nan nie czuje się najlepiej. Mam wrażenie, że umiera. Dniem i nocą
mówi o pani. Zdaje się, że gdyby panią zobaczyła, odeszłaby w spokoju. Chciała przyjechać
do Kensington, żeby posłuchać pani śpiewu, ale ta stara jędza, pani Williamowa… Bardzo
panią przepraszam… Ona jej nie puściła. Ciocia Nan stale o pani mówi. Byłbym bardzo
wdzięczny, gdyby pani przyjechała na farmę z Cypla Mew, żeby się z nią zobaczyć.

Joscelyn Burnett wyglądała na zmartwioną. Nie zapomniała farmy z Cypla Mew ani cioci

Nan, ale jej wspomnienia były blade, bo w ciągu ostatnich lat w życiu młodej kobiety
wydarzyło się wiele ekscytujących rzeczy. Teraz jednak przeszłość stanęła jej przed oczami
jak żywa. Przypomniała sobie spokój, piękno i miłość, jakie stały się jej udziałem tamtego
lata i przypomniała sobie ciocię Nan, mądrą we wszystkim co proste, dobre i prawdziwe. Na
moment Joscelyn Burnett znów stała się samotną, spragnioną bliskości dziewczynką,
bezskutecznie szukającą miłości, dopóki ciocia Nan jej nie przygarnęła do swojego
matczynego serca i nie nauczyła znaczenia czułości.

— Nie wiem… — powiedziała zaniepokojona. — Gdybyś przyjechał wcześniej…

Wyjeżdżam dzisiaj, pociągiem o 23.30. Nie mogę tego zmienić, bo inaczej nie dotarłabym do
Montrealu na czas, a muszę tam być. Ciocię Nan też muszę zobaczyć. Zaniedbałam tę sprawę.
Powinnam była wcześniej do niej pojechać. Co robić?

— Przywiozę panią do Kensington, żeby zdążyła pani na pociąg — powiedział Jordan z

ochotą. — Dla cioci Nan jesteśmy gotowi na wszystko, ja i Dan. Tak, wrócimy na czas.
Ciekaw jestem miny cioci Nan, kiedy panią zobaczy!

— Pojadę! — powiedziała wielka śpiewaczka. Kiedy dojeżdżali do farmy z Cypla Mew,

słońce zaczęło zachodzić. Niebo nad świerkami za domem było złociste. Pani Williamowa
była na pastwisku i doiła krowy. Dom stał pusty, jeśli nie liczyć śpiącego w kuchni dziecka i
drobnej staruszki, czuwającej w pokoju na górze.

— Tędy proszę — powiedział Jordan, ciesząc się w duchu, że droga jest czysta. —

Zaprowadzę panią Prosto do jej pokoju.

Na górze Joscelyn zapukała w przymknięte drzwi i weszła do środka. Zanim za sobą

zamknęła, Jordan usłyszał, jak ciocia Nan powiedziała: „Joscelyn! Mała Joscelyn!” takim
głosem, że aż go ścisnęło za gardło. Zadowolony z siebie zszedł na dół, żeby w kuchni
natknąć się na panią Williamową.

— Jordanie Sloane, kim jest ta elegancka kobieta, którą przywiozłeś? I co z nią zrobiłeś?
— To panna Joscelyn Burnett — powiedział Jordan zadowolony, że triumfuje nad panią

Williamową. — Pojechałem do Kensington i przywiozłem ją do cioci Nan. Jest teraz u niej.

— Coś podobnego! — zmieszała się pani Williamową. — A ja jestem ubrana do dojenia.

Jordanie, na litość, potrzymaj dziecko, a ja pójdę, włożę suknię z czarnego jedwabiu. Mogłeś
człowieka uprzedzić. Doprawdy, sama już nie wiem, kto jest większym idiotą — ty czy ciocia
Nan.

Kiedy pani Williamową wybiegła z kuchni, Jordan zaśmiał się zadowolony.
W pokoiku na górze był piękny zachód słońca i dwie szczęśliwe ludzkie istoty. Joscelyn

klęczała przy łóżku, tuląc ciocię Nan. Ciocia Nan, z promienną twarzą, czule gładziła ciemne
włosy Joscelyn.

— Ach, mała Joscelyn — szeptała — to zbyt piękne, żeby było prawdziwe. To jakiś

piękny sen. Od razu cię poznałam, kiedy stanęłaś w drzwiach, kochanie. Wcale się nie
zmieniłaś. Jesteś sławną śpiewaczką, mała Joscelyn! Zawsze wiedziałam, że twoje marzenie
się spełni. Bardzo bym chciała, żebyś mi coś zaśpiewała, kochanie. Zaśpiewaj to, czego
ludzie najchętniej słuchają. Zapomniałam, jak to się nazywa, ale czytałam w gazetach.
Zaśpiewaj to dla mnie, mała Joscelyn.

Joscelyn stanęła przy łóżku cioci Nan, w promieniach zachodzącego słońca, i zaśpiewała

pieśń, którą wielokrotnie wykonywała przed elegancką publicznością na różnych scenach.
Śpiewała tak, jak nigdy. Ciocia Nan leżała nieruchomo i słuchała. Nawet pani Williamową

wstrzymała na dole oddech, urzeczona cudowną melodią, napełniającą cały dom.

— Och, mała Joscelyn! — westchnęła ciocia Nan z zachwytem, kiedy pieśń umilkła.
Joscelyn znów uklękła przy łóżku i rozmawiała z ciocią Nan, jak za dawnych dni.

Wspominały wakacje sprzed lat. Przeszłość oddała im dawne łzy i śmiech. Minione dni pełne
były serdeczności i sympatii. Ciocia Nan była bezbrzeżnie szczęśliwa. Potem Joscelyn
opowiedziała jej o zmaganiach i sukcesach, które stały się jej udziałem po tym, jak ich drogi
się rozeszły.

Kiedy niebo za oknem rozjaśniał już tylko księżyc, ciocia Nan wyciągnęła rękę i

pogładziła Joscelyn po głowie.

— Mała Joscelyn — szepnęła — jeśli nie proszę o zbyt wiele, to zaśpiewaj dla mnie

jeszcze coś. Pamiętasz? Kiedy tu byłaś, w każdą niedzielę wieczorem śpiewaliśmy hymny na
ganku. Mój ulubiony to „Piaski czasów osuwają się”. Nigdy nie zapomniałam, jak to
śpiewasz, i chciałabym to jeszcze raz usłyszeć, kochanie. Zaśpiewaj mi, mała Joscelyn.

Joscelyn wstała i podeszła do okna. Odsunęła ciemną zasłonę i wyglądając na piękną noc,

zaśpiewała stary hymn. Na początku ciocia Nan uderzała leciutko do rytmu o ramę łóżka, ale
kiedy Joscelyn zaśpiewała: „Z miłosierdziem i zdrowym osądem”, ciocia Nan złożyła dłonie
na piersiach i uśmiechnęła się.

Kiedy hymn się skończył, Joscelyn podeszła do łóżka.
— Niestety, muszę się już pożegnać, ciociu Nan — powiedziała.
Zobaczywszy, że ciocia Nan zasnęła, nie chciała jej budzić, ale odpięła od piersi kwiat

róży i wsunęła go delikatnie między spracowane palce.

— Do widzenia, kochana, dobra przybrana mamo — szepnęła.
Na dole spotkała panią Williamową w szeleszczącej sukni z czarnego jedwabiu, z szerokim

uśmiechem na okrągłej twarzy, pełną przeprosin i serdeczności, które Joscelyn przerwała
chłodno.

— Dziękuję, pani Morrison, ale nie mogę dłużej zostać. Nie, dziękuję, nie mam apetytu.

Jordan odwiezie mnie do Kensington. Przyjechałam, żeby się zobaczyć z ciocią Nan.

— Na pewno była bardzo ucieszona — powiedziała pani Williamową z wylewną

serdecznością. — Od tygodni ciągle o pani mówi.

— Tak, była bardzo szczęśliwa — odparła Joscelyn z powagą. — Mnie też sprawiło to

wielką radość. Kocham ciocię Nan i wiele jej zawdzięczam. Przez całe życie nie spotkałam
drugiej kobiety tak czystej, niesamolubnej, szlachetnej i prawdomównej jak ona.

— Coś podobnego — powiedziała pani Williamową, bardzo zaskoczona pochwałą cichej,

nieśmiałej cioci Nan, wygłoszoną przez wielką śpiewaczkę.

Jordan odwiózł Joscelyn do Kensington. W pokoju na górze ciocia Nan spała z uśmiechem

szczęścia na ustach i z różą Joscelyn w dłoni. Tak ją znalazła pani Williamową, kiedy
nazajutrz zaniosła jej śniadanie.

Słońce zalewało poduszkę, oświetlając słodką, starą twarz i srebrne włosy, i skradając się

niżej, oprószało blaskiem zwiędłą czerwoną różę leżącą na piersiach staruszki. Ciocia Nan
była uśmiechnięta, spokojna i szczęśliwa, bo słuchając śpiewu Joscelyn zasnęła snem, który
nie zazna ziemskiego przebudzenia.

V Z

WYCIĘSKA

L

UCINDA

Ślub jednego z Penhallowów zawsze był sygnałem do zgromadzenia wszystkich

Penhallowów. Stawiali się z najdalszych zakątków ziemi — Penhallowowie z urodzenia,
Penhallowowie z pochodzenia i Penhallowowie poprzez małżeństwo. Wschodnie Graf ton
było odwiecznym miejscem ich zamieszkiwania, a Folwark Penhallow, w którym mieszkał
„stary” Jan Penhallow — ich Mekką.

Jeśli zaś chodzi o samą rodzinę, to pokrewieństwo między poszczególnymi gałęziami rodu

było trudne do zdefiniowania. Pod tym względem bezbrzeżny podziw budził stary wuj Juliusz
Penhallow, bo miał to wszystko w głowie i potrafił bez zastanowienia powiedzieć, jakim
krewnym jest jeden z Penhallowów dla drugiego. Reszta była zdana na domysły; najmłodsi
wśród Penhallowów poprzestawali na określeniu „dalszy kuzyn”.

Tym razem za mąż wybierała się Alicja Penhallow, córka „młodego” Jana Penhallowa. Ala

była miłą dziewczyną, ale do tej historii trafiła tylko dlatego, że miała wpływ na losy
Lucindy, jednak tak nieznaczny, że więcej nie będzie tu o niej mowy.

Po południu w dniu ślubu (Penhallowie przestrzegali dobrego, starego zwyczaju

zawierania ślubów w godzinach popołudniowych, żeby potem móc zorganizować tańce)
Folwark Penhallow był pełen gości, którzy przyszli tu, żeby się napić herbaty, odpocząć i
dopiero potem pójść do „młodego” Jana. Wielu z nich przejechało osiemdziesiąt kilometrów.
W wielkim sadzie zgromadzili się młodzi, żeby porozmawiać i poflirtować. Na górze, w
sypialni, żona „starego” Jana zorganizowała posiedzenie z udziałem swoich zamężnych sióstr.
„Stary” Jan rozsiadł się ze swoimi synami i zięciami na ganku, a jego trzy synowe rozgościły
się w błękitnym pokoju i oddawały się rodzinnym plotkom. Lucinda i Romney Penhallow też
tam byli.

Chuda pani Natanielowa Penhallow siedziała w bujanym fotelu, opierając palce stóp o

kratę przed kominkiem, bo jesienne popołudnie było mroźne, a Lucinda — jak zwykle —
otworzyła okno. Rozmowę zdominowała ona i pani Fryderykowa Penhallow; pani
Grzegorzowa Penhallow, jako nowa w tej rodzinie, nie miała wiele do powiedzenia. Była
drugą żoną Grzegorza Penhallowa, zamężną dopiero od roku. Kiedy się odzywała, mówiła
szybko, w pośpiechu, niepewnie; czasem jej uwagi były stosowne, innym znów razem dawały
wyraz poglądom płynącym z braku zrozumienia ducha Penhallowów.

Romney Penhallow siedział w kącie, przysłuchując się paplaninie kobiet z

nieprzeniknionym u — śmiechem, który zawsze wytrącał panią Fryderykowa z równowagi.
Pani Grzegorzowa zastanawiała się w duchu, co też on robi wśród kobiet. Próbowała sobie
także przypomnieć, jakie jest jego miejsce w rodzinnej genealogii. Nie był jednym ze stryjów,
chociaż nie mógł być wiele młodszy od Grzegorza.

Ma co najmniej czterdziestkę, uznała pani Grzegorzowa, ale jest bardzo przystojnym i

fascynującym mężczyzną. Nigdy nie widziałam równie pięknej szczęki, z małym dołeczkiem.

Lucinda, z włosami koloru spiżu i jasną cerą, nie bojąc się bezlitosnego słońca ani

rześkiego powietrza, siedziała na parapecie otwartego okna, przysłoniętego purpurowymi
liśćmi winorośli. Widać było przez nie ogród, a w nim płomienne dalie i falujące astry,
purpurowe i białe jak śnieg. Świeże światło jesiennego popołudnia przydawało jej falującym
włosom blasku i podkreślało niezwykłą czystość prawdziwie greckich rysów.

Pani Grzegorzowa wiedziała, kim jest Lucinda — krewną w drugim pokoleniu i (mimo

swoich trzydziestu pięciu lat) najpiękniejszą kobietą w rodzinie Penhallowów.

Była jedną z tych rzadkich kobiet, których urody mijające lata nie są w stanie zniszczyć.

Dojrzewała, ale się nie starzała. Starsi spośród Penhallowów z przyzwyczajenia traktowali ją
jak dziecko, a młodzież witała jak jedną spośród siebie. Mimo to Lucinda nigdy nie pozowała
na młodą dziewczynę. Powstrzymywały ją przed tym dobry smak i poczucie humoru. Była po

prostu piękną, w pełni rozwiniętą kobietą, z którą czas zawarł przymierze przyjaźni, młodą
dojrzałą młodością, która nie ma nic wspólnego z wiekiem.

Pani Grzegorzowa lubiła i podziwiała Lucindę, a kiedy pani Grzegorzowa kogoś lubiła i

podziwiała, j uważała za konieczne dzielić się swoją opinią z osobami, które akurat nawinęły
się jej pod rękę. W tym przypadku był to Romney Penhallow, do którego pani Grzegorzowa
odezwała się słodkim głosem:

— Nie wydaje ci się, że nasza Lucinda pięknie wygląda tej jesieni?
Wydawałoby się, że jest to nieszkodliwe pytanie, świadczące o dobrych zamiarach. Nic

więc dziwnego, że biedna pani Grzegorzowa była zaskoczona efektem, jaki osiągnęła.
Romney podciągnął swoje długie nogi, wstał i ukłonił się nieszczęsnej kuzynce bardzo
oficjalnie.

— Jestem daleki od tego, żeby przeczyć kobiecie, szczególnie kiedy chodzi o drugą

kobietę — powiedział i wyszedł z błękitnego pokoju.

Przejęta złośliwością, wyraźną w jego głosie, pani Grzegorzowa spojrzała na Lucindę. Coś

podobnego! Lucinda odwróciła się do reszty towarzystwa plecami i wyglądała na ogród. Na
jej policzki i biały dekolt wystąpiły rumieńce. Potem pani Grzegorzowa spojrzała na
szwagierki. Przyglądały się jej z dobrotliwym rozbawieniem, jakby była niesfornym
dzieckiem. Pani Grzegorzowa doznała wrażenia, że popełniła gafę. Poczuła, że robi się
czerwona jak cegła. Jakiej tajemnicy Penhallowów niechcący dotknęła? Dlaczego pochwała
Lucindy jest rzeczą niestosowną?

Pani Grzegorzowa była niezmiernie wdzięczna, że zaproszenie na herbatę skróciło jej

męki, ale przy stole też nie czuła się dobrze. Wspomnienie niezrozumiałego błędu nadal
budziło w niej wstyd i ciekawość, więc nie miała apetytu. Kiedy wszyscy wstali od stołu,
zaraz wywabiła panią Fryderykową do ogrodu i tam, wśród dalii, spytała wprost o co chodzi.

Pani Fryderykowa wybuchnęła śmiechem, który wystawił na próbę siłę szwów jej

wieczorowej sukni z brązowego jedwabiu.

— Moja droga Cecylio, to było bardzo zabawne — powiedziała z odrobiną wyższości.
— Ale dlaczego?! — zawołała pani Grzegorzowa, zdenerwowana tonem, jakim się do niej

odezwano i tajemnicą. — Co takiego strasznego było w tym, co powiedziałam? Albo co
zabawnego? I kim jest ten Romney Penhallow, do którego nie powinno się odzywać?

— Romney jest jednym z Penhallowów z Charlottetown — wyjaśniła pani Fryderykowa.

— Jest prawnikiem, ciotecznym bratem Lucindy i krewnym Grzegorza… jeśli się nie mylę.
Rety! Jeśli chcesz poznać jego genealogię, musisz się zwrócić do wuja Juliusza. Ja zawsze się
plączę w tych pokrewieństwach Penhallowów. Jeśli zaś chodzi o samego Romneya, to
możesz z nim rozmawiać o wszystkim, byle nie o Lucindzie. Moje ty biedne niewiniątko!
Spytałaś go, czy nie sądzi, że Lucinda wygląda pięknie! I to w jej obecności! On oczywiście
pomyślał, że zrobiłaś to specjalnie, żeby sobie z niego zakpić. Dlatego był taki zły i
uszczypliwy.

— Ale dlaczego? — upierała się pani Grzegorzowa, nie zamierzając odstąpić od swego.
— Grzegorz ci nie mówił?
— Nie — odparła żona Grzegorza, bliska rozpaczy. — Od kiedy się pobraliśmy, Grzegorz

nie mówi prawie o niczym innym, tylko o dziwactwach Penhallowów, ale o tym musiał
zapomnieć.

— Cóż, kochanie, to jest nasza rodzinna para. Lucinda i Romney są w sobie zakochani.

Kochają się od piętnastu lat, ale przez cały ten czas nie zamienili ze sobą ani słowa.

— Niech mnie! — mruknęła pani Grzegorzowa, czując, że brak jej słów. Czyżby tak

wyglądały zaloty w stylu Penhallowów? — Ale dlaczego?

— Pokłócili się przed piętnastu laty — tłumaczyła cierpliwie pani Fryderykowa. — Nikt

nie wie, od czego się zaczęło ani nie zna żadnych szczegółów. Wiadomo tylko, że Lucinda
była w błędzie. Wiemy to, bo Lucinda się potem do tego przyznała. Ale w gniewie

powiedziała Romneyowi, że do końca życia się do niego nie odezwie, a on powiedział, że też
się do niej nie odezwie, jeśli ona nie odezwie się pierwsza. Uznał, że to ona powinna zrobić
pierwszy krok, skoro nie miała racji. Więcej się do siebie nie odezwali. W rodzinie wszyscy
po kolei próbowali ich pogodzić, ale bez skutku. Nie sądzę, żeby Romney choć przez chwilę
myślał o innej kobiecie. Lucinda na pewno nie interesuje się innymi mężczyznami. Zauważ,
że nosi pierścionek od Romneya. W zasadzie nadal są ze sobą zaręczeni. Romney powiedział
kiedyś, że jeśli Lucinda odezwie się do niego choćby jednym słowem, nieważne jakim, nawet
jeśli powie mu coś obraźliwego, to on też się do niej odezwie i przeprosi za swój udział w
sprzeczce, bo wtedy nie będzie musiał złamać słowa. Od lat nic na ten temat nie mówił, ale na
pewno nie zmienił zdania. Oboje są w sobie zakochani tak mocno, jak zawsze. On kręci się
koło niej, ale tylko wtedy, gdy są z nimi inni ludzie. Jak ognia unika spotkania z nią bez
świadków. Dlatego siedział dzisiaj w błękitnym pokoju. Wygląda na to, że nie ma między
nimi złości. Gdyby tak Lucinda się do niego odezwała! Ale ona tego nie zrobi.

— Nie sądzisz, że kiedyś się na to zdecyduje? — spytała pani Grzegorzowa.
Pani Fryderykowa pokręciła ufryzowaną główką.
— Nie po tak długim czasie. To się ciągnie latami. Duma nie pozwoli jej przemówić.

Mieliśmy nadzieję, że odezwie się do niego przez zapomnienie, przypadkiem. Zastawialiśmy
na nią pułapki. Wszystko bez skutku. Wielka szkoda. Są dla siebie stworzeni. Wiesz co, robię
się zła, kiedy tak o tym opowiadam. Człowiek się czuje, jakby chodziło tu o kłótnię dwójki
dzieci w wieku szkolnym. Od lat wszyscy wiedzą, że nie należy rozmawiać z Romneyem o
Lucindzie, nawet w najbardziej naturalnych okolicznościach, bo go to gniewa.

— Powinien się do niej odezwać — zawołała pani Grzegorzowa z zapałem. — Nawet

gdyby się dziesięć razy myliła, powinien o tym zapomnieć i odezwać się jako pierwszy.

— Ale się nie odezwie. I ona też nie. To para najbardziej zawziętych śmiertelników w

naszym kraju. Mają to po dziadku ze strony matki, starym Absalomie Gordonie. W
Penhallowach nie widać tej cechy, ale jego upór był przysłowiowy, kochana, przysłowiowy.
Jak już coś powiedział, trwał przy swoim, choćby mu się niebo waliło na głowę. Do tego
strasznie przeklinał — dodała pani Fryderykowa i oddała się dalszym bezowocnym
wspomnieniom. — W młodości spędził sporo czasu w osadzie górniczej i nigdy się tego nie
pozbył… mam na myśli przeklinanie. Krew by ci się ścięła, gdybyś usłyszała, jak się czasem
wyrażał. A przecież poza tym był dobrym człowiekiem. Nie potrafił sobie z tym poradzić.
Próbował, ale tłumaczył, że przeklinanie jest dla niego równie naturalne, jak oddychanie.
Rodzina strasznie się tego wstydziła. Na szczęście, tej cechy nikt po nim nie odziedziczył. Ale
o zmarłych nie powinno się źle mówić. Muszę pójść do Marysi Penhallow, żeby mi uczesała
włosy. Gdybym się sama czesała, rękawy by mi popękały, a nie chcę się znów przebierać.
Chyba nie będziesz więcej rozmawiała z Romneyem o Lucindzie, kochana Cecylio?

— Piętnaście lat! — szepnęła pani Grzegorzowa bezradnie do dalii. — Są zaręczeni od

piętnastu lat i nie odzywają się do siebie ani słowem! To się w głowie nie mieści! Ach, ci
Penhallowowie!

Tymczasem Lucinda, nieświadoma, że jej sprawy sercowe są omawiane wśród dalii przez

panią Fryderykowa, przygotowywała się do uroczystości. Lucinda lubiła się stroić, bo lustro
traktowało ją łagodnie. Miała na sobie nową suknię. Nowa suknia (w dodatku tak piękna)
była dla Lucindy czymś niezwykłym, bo dziewczyna należała do tej gałęzi rodu
Penhallowów, która była znana z chronicznego braku środków. Prawdę mówiąc, Lucinda i jej
owdowiała matka były biedne, dlatego każda nowa suknia była w życiu dziewczyny wielkim
wydarzeniem. Tę — piękną i modną — dał jej wuj. Sama Lucinda nigdy by sobie nie wybrała
takiej rzeczy, jednak znajdowała w jej posiadaniu typowo kobiecą przyjemność.

Była to suknia z bladozielonego szyfonu. Kolor ten podkreślał rudawe blaski na jej

włosach i wydobywał świetlistą cerę. Kiedy się już ubrała, przyjrzała się sobie w lustrze z
prawdziwą przyjemnością. Lucinda nie była próżna, ale była świadoma swojej urody i

sprawiała jej ona taką samą przyjemność, jakiej się doznaje, patrząc na obraz namalowany
ręką mistrza.

Postać i twarz odbite przez lustro zadowalały ją. Pufy i drapowania zielonego szyfonu

doskonale podkreślały krągłości jej ciała. Lucinda uniosła rękę i dotknęła warg czerwoną
różą. Na jej dłoni lśnił lodowato brylant od Romneya. Lucinda z zadowoleniem popatrzyła na
swój piękny podbródek i szyję.

Zauważyła też, że kolor sukni pasuje do jej oczu, podkreślając ich kolor. Romney napisał

raź do nich sonet, w którym porównywał je do dojrzałych jagód, ciemnofioletowych w
jasnym świetle, ciemnobłękitnych w innym, czasem znów przypominających barwą fiołki
kwitnące wiosną na łąkach.

— Wyglądasz naprawdę dobrze — powiedziała Lucinda prawdziwa do Lucindy w lustrze.

— Nikomu by do głowy nie przyszło, że jesteś starą panną. Jednak nią jesteś. Ala Penhallow,
wychodząca dzisiaj za mąż, była zaledwie pięcioletnim dzieckiem, kiedy ty, piętnaście lat
temu, zdecydowałaś, że poślubisz Romneya. Bez wątpienia, jesteś starą panną. Cóż, to
wszystko twoja wina, ty zawzięta latorośli pełnego uporu przodka!

Poprawiła tren sukni i włożyła rękawiczki.
Mam nadzieję, że nie poplamię dzisiaj tej sukni, pomyślała. Będę ją musiała wkładać na

wszystkie uroczystości jeszcze co najmniej przez rok. Obawiam się jednak, że na tym
materiale plamy będą wyraźnie widoczne. Jestem bardzo wdzięczna dobremu, pozbawionemu
wyrachowania wujowi Markowi. Czułabym się upokorzona, gdyby dał mi coś’ skromnego,
praktycznego i brzydkiego… jak robi czasem ciocia Emilia.

Kiedy księżyc zaczął wschodzić, wszyscy poszli do „młodego” Jana Penhallowa. Lucinda

przejechała trzy kilometry, po wzgórzach i górskich dolinkach, ze swoim młodym kuzynem,
Karolem Penhallowem. Ślub był bardzo uroczysty. Lucinda była duszą towarzystwa w każdej
grupce, do której podchodziła; szmer podziwu przesuwał się za nią jak wierna fala. Bez
wątpienia Lucinda była najpiękniejszą z kobiet, mimo to szybko poczuła znudzenie; była
zadowolona, kiedy goście zaczęli się żegnać.

Obawiam się, że tracę umiejętność cieszenia się życiem, pomyślała z obawą. Tak; widać

zaczynam się starzeć. O tym świadczy znudzenie spotkaniami towarzyskimi.

Tym razem znów gafę popełniła nieszczęsna pani Grzegorzowa. Stała na werandzie, kiedy

wpadł tam Karol Penhallow.

— Powiedz Lucindzie, że nie mogę jej odwieźć z powrotem na folwark. Muszę zawieźć

Marka i Krysię Penhallowów do Szybkiej Wody, żeby zdążyli złapać ekspres o drugiej.
Lucinda nie będzie miała trudności z zabraniem się z kimś innym.

W tej chwili Grzegorz Penhallow, mając kłopot z utrzymaniem niespokojnego konia,

zawołał żonę. Pani Grzegorzowa, cała w nerwach, wbiegła do zatłoczonego holu. Nikt z
rodziny Penhallowów nie potrafił się później domyślić, kogo poinformowała o zmianie
planów. Nazajutrz wysoka rudowłosa dziewczyna, która przyszła na wesele w sukni z
bladozielonej organdyny, niejaka Ania Shirley z Avonlea, z rozbawieniem opowiadała Maryli
Cuthbert i Małgorzacie Linde, jak to pulchna, niska kobietka w jaskraworóżowym kapturze
złapała Anię za ramię i szepnęła:

— Karol Penhallow nie może cię odwieźć. Powiedział, żebyś się zabrała z kim innym — i

pobiegła dalej, zanim Ania zdążyła cokolwiek powiedzieć.

Dlatego Lucinda, kiedy zeszła na dół i stanęła na schodach werandy, stwierdziła, że

zostawiono ją bez słowa. Całe towarzystwo z folwarku Penhallow już wyjechało. Po kilku
minutach gorączkowych poszukiwań Lucinda zrozumiała, że jeśli chce się dostać na folwark,
będzie musiała pójść pieszo. Nie było nikogo, kto mógłby ją zabrać.

Lucinda była zła. Nie jest przyjemnie stwierdzić, że o człowieku zapomniano i zostawiono

go. Jeszcze mniej przyjemnie jest wracać do domu pieszo, polną drogą, o pierwszej w nocy, w
sukni z bladozielonego szyfonu. Lucinda nie miała ochoty na taki spacer. Na nogach miała

pantofelki z cienką podeszwą, a za jedyne okrycie musiał jej wystarczyć cieniutki krótki
płaszczyk z kapturem.

Śmiesznie będę wyglądała, kuśtykając do domu w tym przebraniu, pomyślała ze złością.
Nie było jednak rady, chyba żeby powiedziała o tym, co ją spotkało, któremuś z obcych jej

gości i poprosiła o odwiezienie. Jednak Lucinda była zbyt dumna, żeby prosić i przyznać
przed kimś, że o niej zapomniano. Postanowiła wrócić pieszo, ale nie główną drogą, na której
ktoś by ją mógł zobaczyć. Wybrała skrót biegnący przez pola. Dobrze znała tę ścieżkę,
chociaż nie szła nią od lat.

Zebrała w garść spódnicę i obeszła dom, kryjąc się w litościwych ciemnościach. Przeszła

przez trawnik i znalazła furtkę, wychodzącą na aleję obsadzoną brzozami. Oszronione drzewa
lśniły srebrzyście w promieniach księżyca. Idąc chyłkiem aleją, Lucinda z każdym krokiem
robiła się coraz bardziej zła od rozpamiętywania wyrządzonej jej krzywdy. Była
przeświadczona, że nikt o niej nie pomyślał, co było w jej oczach dziesięć razy gorsze od
świadomego zostawienia jej własnemu losowi.

Kiedy podeszła do bramy na drugim końcu alei, mężczyzna opierający się o furtkę drgnął i

gwałtownie wciągnął powietrze. U każdego innego mężczyzny niż Romney Penhallow (i dla
każdej innej kobiety niż Lucinda Penhallow) zachowanie takie świadczyłoby o zdziwieniu.

Lucinda z ogromnym niepokojem, ale i z lekkim uczuciem ulgi, poznała Romneya. Nie

będzie musiała wracać samotnie, ale z Romneyem Penhallowem! Czy Romney sobie nie
pomyśli, że Lucinda to wszystko ukartowała?

Romney bez słowa otworzył przed nią furtkę, w milczeniu zamknął ją za Lucinda i po

cichu ruszył za nią. Schodzili ze wzgórza, idąc między polami. Powietrze było mroźne, ciche
i nieruchome. Nad światem unosiła się mgła i zalewało go światło księżyca, przemieniając
całkiem zwyczajne pola i wzgórza Wschodniego Grafton w połyskliwą, baśniową krainę.

Na początku Lucinda była jeszcze bardziej wściekła niż przedtem. Cóż za nieznośna

sytuacja! Wszyscy Penhallowowie będą się z niej śmiali.

Romney też był zdenerwowany z powodu złośliwości losu. Jak każdy inny mężczyzna, nie

lubił być pośmiewiskiem. Konieczność odprowadzenia o pierwszej w nocy, przez pola
oświetlone blaskiem księżyca, kobiety, którą kocha, a do której przez piętnaście lat nie
powiedział ani słowa, była złośliwym zrządzeniem losu. Czy Lucinda nie pomyśli sobie, że
Romney specjalnie to zaaranżował? I dlaczego, do diaska, wraca z wesela pieszo?

Kiedy minęli pole i weszli w aleję obsadzoną wiśniami, Lucinda, dzięki wrodzonemu

poczuciu humoru, powściągnęła już swój gniew. Uśmiechała się złośliwie pod skrywającym
ją kapturem.

Aleja była bajecznie piękna; po obu stronach ciągnęła się długa, skąpana w świetle

księżyca kolumnada drzew, a w dole był uroczy las, do którego śmiało mogłyby zawitać
nimfy. Księżyc przeświecał między wysokimi gałęziami, tworząc mozaikę srebrzystego
światła i cieni o ostrych brzegach, po której stąpała para nieprzyjaznych sobie kochanków.
Obok czaił się mrok lasu. W alei zalegała cisza, nie zmącona przez wiatr ani szept.

W połowie alei Lucindę opadły sentymentalne wspomnienia. Przypomniała sobie, jak

wracała tędy z Romneyem z potańcówki u „młodego” Jana. Wtedy też świecił księżyc, a oni
— Lucinda stłumiła westchnienie — szli, trzymając się za ręce. Właśnie tutaj, pod wielkim,
szarym bukiem, Romney zatrzymał Lucindę i pocałował. Lucinda, ciekawa, czy on też o tym
myśli, rzuciła mu ukradkowe spojrzenie spod koronki zdobiącej brzegi kaptura.

Ale Romney szedł przygarbiony, z rękami w kieszeniach, w kapeluszu zsuniętym na oczy,

i nawet nie spojrzał na stary buk. Lucinda zdusiła kolejne westchnienie, mocniej chwyciła
wysuwający się z jej dłoni fałd zielonego szyfonu i poszła dalej.

Kiedy wyszli z alei, ich droga wiodła przez srebrzyste, uprawne pola Piotra Penhallowa,

biegnące w dół stoku aż do strumienia — szerokiego, płytkiego, którego brzegi łączył dawniej
prowizoryczny mostek z omszałego pnia starego, zwalonego drzewa. Kiedy Lucinda i

Romney dotarli do potoku, z niedowierzaniem popatrzyli na szemrzące wody. Lucinda w
ostatniej chwili przypomniała sobie, że nie wolno się jej odezwać do Romneya i stłumiła
okrzyk gniewu. Drzewa nie było! Nie było żadnego przejścia na drugi brzeg!

Ot i kłopot! Zanim Lucinda zdążyła coś zrobić, poza powtarzaniem sobie w myśli

rozpaczliwego pytania o to, co teraz robić, Romney jej odpowiedział — nie słowami, ale
czynem. Spokojnie wziął Lucindę na ręce — jakby była dzieckiem, a nie dorosłą kobietą, nie
tak znów leciutką — i wszedł do wody.

Lucinda jęknęła bezradnie. Nie mogła mu tego zabronić, bo gniew na bezgranicznie

pewnego siebie mężczyznę ściskał ją za gardło. Zresztą, nawet gdyby mogła mówić, nie
wolno jej się było odezwać. Potem doszło do katastrofy. Romney pośliznął się na jakimś
kamieniu, rozległ się głośny plusk… i oboje z Lucinda siedzieli pośrodku potoku.

Lucindzie pierwszej udało się stanąć na nogi. Do jej nóg kleił się żałosny, mokry szyfon.

Przypomniały się jej wszystkie krzywdy, których doznała tej nocy; jej oczy zalśniły w świetle
księżyca. Lucinda Penhallow nigdy w życiu nie była tak zła, jak teraz!

— Ty cholerny idioto! — wycedziła głosem drżącym od gniewu.
Romney potulnie wdrapał się za nią na brzeg.
— Bardzo mi przykro, Lucindo — powiedział, starając się (z wątpliwym skutkiem)

powściągnąć uśmiech. — Okazałem się strasznie niezręczny, ale ten kamień odsunął się,
kiedy na nim stanąłem. Wybacz mi, proszę… To i inne rzeczy.

Lucinda nie raczyła odpowiedzieć. Stanęła na płaskim kamieniu i zaczęła wyciskać wodę z

nieszczęsnego woalu. Romney patrzył na nią z niepokojem.

— Pospiesz się, Lucindo — poprosił — bo zaziębisz się na śmierć.
— Ja się nigdy nie przeziębiam — odparła Lucinda, szczękając zębami. — Myślę przede

wszystkim o mojej sukni. To ty powinieneś się pospieszyć. Woda z ciebie aż kapie, a sam
wiesz najlepiej, jak łatwo dostajesz kataru. No, skończyłam.

Lucinda wzięła sznurowaty tren, który jeszcze przed chwilą pysznił się urodą, i szybkim

krokiem ruszyła przez pole. Romney dogonił ją i wsunął dłoń pod jej ramię, jak za dawnych
czasów. Przez jakiś czas szli w milczeniu. Potem Lucinda zaczęła drżeć od powściąganego
śmiechu. Śmiała się bezgłośnie przez całą drogę, aż doszli do płota oddzielającego ziemię
Piotra Penhallowa od farmy. Tam się zatrzymała, odrzuciła kaptur i spojrzała na Romneya
wyzywająco.

— Ty o tym myślisz — zawołała — i ja o tym myślę. Będziemy o tym myśleli co jakiś

czas, do końca życia, ale jeśli kiedykolwiek zaczniesz ze mną o tym rozmawiać, nigdy ci tego
nie wybaczę, Romneyu Penhallow!

— Nigdy tego nie zrobię — obiecał Romney. W jego głosie wyraźnie słychać było śmiech,

ale tym razem Lucinda nie miała mu tego za złe. Nie odezwała się więcej, dopóki nie doszli
do bramy folwarku. Tam z powagą spojrzała Romneyowi w twarz.

— To był jakiś atawizm — powiedziała. — To wina starego dziadka Gordona.
W folwarku prawie wszyscy byli już w łóżkach. Jako że goście weselni przybywali do

domu w różnych odstępach czasu i każdy chciał się jak najszybciej położyć, nikt nie zauważył
nieobecności Lucindy. Myśleli, że przyjechała z innymi. Tylko pani Fryderykowa, pani
Natanielowa i pani Grzegorzowa były jeszcze na nogach. Wiecznie zziębnięta pani
Natanielowa rozpaliła ogień w kominku w błękitnym pokoju i rozgrzewała przy nim stopy
przed snem, rozmawiając z pozostałymi dwiema kobietami o ślubie i weselu. Nagle drzwi się
otworzyły i stanęła w nich Lucinda, majestatyczna nawet w mokrej sukni; za nią wszedł
przemoczony do suchej nitki Romney.

— Lucinda Penhallow! — Panie nie dowierzały własnym oczom.
— Musiałam wracać do domu pieszo, bo mnie wszyscy zostawiliście — powiedziała

Lucinda chłodno. — Przyszliśmy z Romneyem przez pola. Nie było mostku przez potok.
Romney mnie przenosił, ale się pośliznął i wpadliśmy do wody. To wszystko. Nie, Cecylio,

nie martw się, ja się nigdy nie przeziębiam. Tak, suknia została zniszczona, ale to bez
znaczenia. Nie, Cecylio, dziękuję, nie mam ochoty na nic gorącego. Romneyu, idź i
natychmiast zdejmij z siebie mokre ubranie. Nie, Cecylio, nie potrzebuję moczyć nóg w
gorącej wodzie. Idę do łóżka. Dobrej nocy.

Kiedy drzwi się zamknęły za tą dziwną parą, trzy szwagierki popatrzyły po sobie ze

zdziwieniem. Pani Fryderykowa, czując, że nie potrafi adekwatnie wyrazić swoich uczuć,
skorzystała z cytatu:

— „Czy ja śpię, czy ja śnię, czy się dziwię i wątpię? Czy rzeczy są tym, czym się zdają,

czy może to wszystko jest wizją?”

— Wkrótce znów będziemy mieli ślub w rodzinie Penhallowów — powiedziała pani

Natanielowa z długim westchnieniem. — Lucinda wreszcie się odezwała do Romneya.

— Jak sądzicie, co mu powiedziała? — zawołała pani Grzegorzowa.
— Droga Cecylio — odparła pani Fryderykowa — tego się nigdy nie dowiemy.
Rzeczywiście, nigdy się nie dowiedzieli.

VI

C

ÓRKA

S

TAREGO

S

HAWA

Pojutrze… Pojutrze… — powiedział Stary Shaw, wesoło zacierając długie, szczupłe

dłonie. — Muszę to sobie stale powtarzać, żeby uwierzyć. Wydaje mi się to zbyt piękne, żeby
było prawdziwe, że znów będę miał moją Różyczkę. Wszystko jest gotowe. Tak, prawie
wszystko jest gotowe, zostało tylko trochę pitraszenia. Ależ się zdziwi, kiedy zobaczy sad.
Przyprowadzę ją tu jak najszybciej, ale nic nie powiem. Poprowadzę ją aleją wśród świerków,
a kiedy dojdziemy do jej końca, cofnę się nieznacznie i pozwolę, żeby sama wyszła spod
drzew, niczego nie podejrzewając. Wszystkie trudy zwrócą mi się dziesięciokrotnie, kiedy
zobaczę jej wielkie piwne oczy rozszerzone ze zdumienia i usłyszę, jak mówi: „Och, tatusiu!
Ależ tatusiu!”.

Znów zatarł ręce i zaśmiał się cicho. Był wysokim przygarbionym staruszkiem, ale twarz

miał świeżą i rumianą. Jego oczy były jak oczy chłopca — duże, niebieskie i wesołe. Jego
usta nigdy nie oduczyły się uśmiechać przy każdej okazji, a często nawet i bez okazji.

Szczerze mówiąc, ludzie z Białych Piasków nie mieliby do powiedzenia zbyt wiele

dobrego o Starym Shawie. Przede wszystkim powiedzieliby, że jest „niezaradny” i pozwala,
żeby jego gospodarstwo niszczało, podczas gdy on zajmuje się kwiatkami i insektami, albo
włóczy się bez celu po lasach, albo czyta książki nad brzegiem morza. Może to i prawda, ale
gospodarstwo i tak zapewniało mu utrzymanie, a Stary Shaw nie miał większych ambicji. Był
tak szczęśliwy, jak pionier prący na zachód. Pojął wielką tajemnicę: że ze szczęścia należy
korzystać wtedy, kiedy się je znajduje; że nie ma sensu zaznaczać sobie miejsca znaleziska,
żeby do niego wrócić w bardziej sprzyjającej chwili, ponieważ wtedy szczęścia już tam nie
będzie. Bardzo łatwo jest być szczęśliwym, jeśli się potrafi — a Stary Shaw doskonale to
potrafił — znajdować szczęście w najdrobniejszych rzeczach. Stary Shaw cieszył się życiem;
zawsze cieszył się życiem i pomagał innym się nim cieszyć. Na skutek tego jego życie było
udane, cokolwiek by powiedzieli ludzie z Białych Piasków. Cóż z tego, że nie dokonał
żadnych „ulepszeń” w swoim gospodarstwie? Są ludzie, dla których życie nigdy nie będzie
niczym więcej, tylko ogrodem warzywnym, ale są inni, dla których zawsze będzie
królewskim pałacem z kopułami i wieżyczkami, mieniącymi się wszystkimi kolorami tęczy.

Sad, z którego był tak dumny, stanowił dopiero zalążek tego, czego się spodziewamy; był

plantacją młodych drzewek, które dopiero w przyszłości będą się do czegoś nadawały. Dom
Starego Shawa stał na grzbiecie łysego, piaszczystego wzniesienia. Za domem rosło kilka
starych jodeł i świerków. Były to jedyne drzewa, które potrafiły się oprzeć silnym wiatrom
wiejącym czasem od morza. W pobliżu nie wyrosłyby żadne drzewa owocowe, co bardzo
smuciło Sarę.

— Ach, tatusiu, chciałabym, żebyśmy mieli sad — mówiła z żalem, kiedy jabłonie w

innych gospodarstwach w Białych Piaskach pokrywały się białym kwieciem. Kiedy
wyjechała i jej ojciec nie miał już na co czekać (chyba że na jej powrót), postanowił, że kiedy
znów się tu pojawi, będzie na nią czekał sad.

Na zachodnim stoku, chronionym przez świerkowy zagajnik, pieszczonym przez słońce,

było poletko tak płodne, że nawet długotrwałe zaniedbanie nie mogło mu zaszkodzić. Właśnie
to miejsce wybrał na sad Stary Shaw. Przychodził tutaj doglądać go tak często, że znał każde
drzewko jak własne dziecko i każde kochał. Sąsiedzi śmieli się z niego i mówili, że owoce z
sadu posadzonego tak daleko od domu zostaną rozkradzione, ale owoców jeszcze nie było, a
kiedy się urodzą, będzie ich dość, a nawet za dużo.

— Różyczka i ja weźmiemy tyle, ile będzie nam potrzeba, a chłopcy mogą sobie zabrać

resztę, skoro pragną jabłek bardziej niż czystego sumienia — powiedział niepraktyczny Stary

Shaw.

Wracając z ukochanego sadu do domu, znalazł w zagajniku rzadką paproć i wykopał ją dla

Sary, miłośniczki paproci. Posadził ją koło domu, po ocienionej, osłoniętej od wiatru stronie, i
usiadł na starej ławce przy furtce ogrodowej, żeby przeczytać jej ostatni list — bardzo krótki,
bo niedługo miała być w domu. Znał na pamięć każde jego słowo, ale to nie psuło mu
przyjemności z czytania go na nowo co pół godziny.

Stary Shaw ożenił się bardzo późno. Ludzie z Białych Piasków mówili, że przy wyborze

kobiety wykazał się takim samym rozsądkiem, jak przy wszystkim, co robił — czyli brakiem
rozsądku. Tylko dlatego wziął sobie Sarę Glover, drobniuteńką dziewczynę z wielkimi
piwnymi oczami wystraszonego dzikiego zwierzęcia i delikatnością nietrwałego wiosennego
kwiatka.

— Ostatnia kobieta, jaką rolnik powinien sobie wybrać na żonę. Nie ma siły do żadnej

pracy.

Ludzie z Białych Piasków nie potrafili też zrozumieć, dlaczego Sara Glover za niego

wyszła.

— Cóż, inni kawalerowie się wykruszyli, został tylko ten głupiec.
Ale Stary Shaw — bo już wtedy, w wieku zaledwie czterdziestu lat, był Starym Shawem

— i jego młoda narzeczona nie przejmowali się opinią Białych Piasków. Przez cały rok byli
bezgranicznie szczęśliwi, a to jest coś, dla czego warto żyć, nawet jeśli wszystkie pozostałe
lata miałyby być tylko nużącą pielgrzymką. Potem Stary Shaw znów został sam, nie licząc
małej Różyczki. Na chrzcie dano jej na imię Sara, po matce, ale dla ojca zawsze była
Różyczką — kochanym kwiatuszkiem, którego zerwanie kosztowało matkę życie.

Rodzina Sary Glover (szczególnie bogata ciotka z Montrealu) chciała zabrać dziecko, ale

Stary Shaw zdenerwował się, kiedy o tym usłyszał. Nikomu nie odda swojego maleństwa!
Płacił kobiecie za prowadzenie domu, ale dzieckiem zajmował się sam. Był tak czuły, oddany
i zręczny jak kobieta. Sara nigdy nie odczuła braku matki i wyrosła na osobę pełną życia,
światła i piękna, sprawiającą przyjemność wszystkim, którzy ją znali. Umiała przetykać
pospolitą materię życia gwiazdami. Została obdarzona najbardziej ujmującymi cechami matki
i ojca oraz żywotnością i pracowitością, których im brakowało. Kiedy skończyła dziesięć lat,
odesłała najemne kobiety i przez sześć rozkosznych lat prowadziła dom swojemu ojcu. W
tym czasie byli dla siebie ojcem i córką, bratem i siostrą, i przyjaciółmi. Sara nie chodziła do
szkoły, ale ojciec na swój sposób zadbał o jej wykształcenie. Po skończonej pracy zaczynali
życie w lasach i na polach, w małym ogródku, który założyli koło domu, w cichym kątku albo
nad brzegiem morza, gdzie zarówno słońce, jak i sztorm były równie piękne i mile widziane.
Nigdy nie było przyjaźni doskonalszej ani dającej większe zadowolenie, jak ta między nimi.

— Są w siebie zapatrzeni jak w obraz — mówili ludzie z Białych Piasków z odrobiną

zazdrości, ale i z cieniem dezaprobaty zarazem.

Kiedy Sara miała szesnaście lat, pani Adair, wspomniana wcześniej bogata ciotka, zjawiła

się w Białych Piaskach, otoczona atmosferą mody, kultury i światowości. Zarzuciła Starego
Shawa takimi argumentami, że musiał ulec. To wstyd, żeby dziewczyna taka jak Sara
dojrzewała w takiej dziurze jak Białe Piaski, „pozbawiona korzyści płynących ze starannego
wykształcenia” — mówiła pani Adair z naganą, nie rozumiejąc, że mądrość i wiedza to dwie
całkiem różne rzeczy.

— Pozwól przynajmniej, żebym dała dziecku mojej kochanej siostry to, co dałabym

własnej córce, gdybym ją miała — prosiła ze łzami. — Pozwól, że wezmę ją ze sobą i poślę
na kilka lat do dobrej szkoły.

Oczywiście, potem będzie mogła wrócić do ciebie, jeśli będzie chciała.
W duchu pani Adair ani przez chwilę nie wierzyła, żeby Sara mogła zechcieć wracać do

Białych Piasków i do swojego ojca dziwaka po trzech latach takiego życia, jakie ona
postanowiła dziewczynie ofiarować.

Stary Shaw uległ nie z powodu łez płynących z oczu pani Adair na każde zawołanie, ale

dlatego, że był przekonany, że powinien dać Sarze taką szansę. Sara nie chciała jechać.
Protestowała i prosiła, ale ojciec — przeświadczony, że najlepiej będzie, jeśli córka pojedzie
— był nieubłagany. Nie miał względu na nic, nawet na jej uczucia. Jednak Sara, dopiero
kiedy zrozumiała, że nikt jej nie przeszkodzi wrócić do ojca, kiedy skończy szkołę, zgodziła
się pojechać. Odjeżdżając u boku ciotki, zawołała do ojca: „Wrócę, tatusiu. Wrócę za trzy
lata. Nie płacz. Wyglądaj tego dnia”.

Wyglądał go przez trzy długie, samotne lata, podczas których ani razu nie zobaczył

swojego skarbu. Rozdzielało ich pół kontynentu. Pani Adair pod jakimś przekonującym
pretekstem nie pozwoliła na wizyty w czasie wakacji, ale co tydzień przychodził list od Sary.
Stary Shaw przechowywał je wszystkie w dużym pokoju, przewiązane niebieską wstążką do
włosów, w kasetce z drzewa różanego, należącej niegdyś do matki Sary. W każde’ niedzielne
popołudnie siadał przed fotografią córki i czytał je wszystkie na nowo. Mieszkał samotnie, nie
chcąc, żeby gospodyni uprzykrzała mu życie, mimo to w domu panował idealny porządek.

— Lepiej potrafi się zająć domem niż gospodarką — mawiali ludzie z Białych Piasków.

Niczego nie chciał zmieniać. Kiedy Sara wróci, nie będzie się czuła urażona. Nigdy nie
przyszło mu do głowy, że ona sama mogła się zmienić.

Teraz te trzy niewiarygodnie długie lata dobiegły końca. Sara wraca do domu! Nie napisała

nic o błaganiach, wymówkach i bezskutecznych łzach ciotki; napisała tylko, że w czerwcu
skończy naukę i tydzień później wróci do domu. Od chwili otrzymania tej wiadomości Stary
Shaw trwał w stanie błogiego uniesienia, przygotowując się do powrotu córki. Siedząc na
ławeczce w słońcu, spoglądając na błękitne morze, połyskujące i marszczące się u stóp
zielonego stoku, myślał z zadowoleniem, że wszystko jest w doskonałym porządku. Nie
zostało już nic do zrobienia, tylko odliczanie godzin do tego pięknego, wytęsknionego dnia,
który nadejdzie pojutrze.

Czerwone róże zakwitły. Sara zawsze je lubiła; były równie żywotne jak ona, żyjące pełnią

życia i nieustannie się radujące. W dodatku, w ogrodzie Starego Shawa zdarzył się cud. W
rogu rósł krzew różany, który nigdy nie kwitł, mimo wielkiego starania. Sara nazywała go
„leniwym krzakiem różanym”. O dziwo, w tym roku dał wyraz swojej słodyczy, skrywanej
przez lata, i pokrył się mnóstwem intensywnie pachnących kremowych kwiatów. Stary Shaw
lubił myśleć, że stało się tak na cześć powracającej Sary. Wszystkie rzeczy — nawet leniwe
krzewy różane — wiedzą o jej powrocie i cieszą się z tego.

Kolejny raz czytał list Sary, kiedy przyszła pani Piotrowa Blewett. Powiedziała, że chciała

zobaczyć, jak sobie radzi i spytać, czy chciałby, żeby coś u niego zrobić przed przyjazdem
Sary.

Stary Shaw pokręcił głową.
— Nie, dziękuję. Wszystko jest już zrobione. Nie pozwoliłbym, żeby ktoś obcy

przygotowywał dom dla Różyczki. Pomyśleć, że pojutrze będzie w domu. Jestem na wskroś
szczęśliwy, że znów będę miał swoją Różyczkę w domu.

Pani Blewett uśmiechnęła się kwaśno. W przypadku pani Blewett uśmiech oznaczał

kłopoty. Mądrzy ludzie nauczyli się szybko znajdować sobie jakieś zajęcie i natychmiast się
oddalać, zanim uśmiech zdąży znaleźć wyraz w słowach, ale Stary Shaw nigdy się nie
nauczył mądrości w stosunku do pani Blewett, mimo że od lat była jego najbliższą sąsiadką i
zatruwała mu życie swoimi radami i „sąsiedzką pomocą”.

Pani Blewett należała do ludzi, z którymi życie się źle obchodziło. Miało to na nią taki

wpływ, że szczęście innych ludzi uważała za osobistą zniewagę. Niezmącona radość, z jaką
Stary Shaw czekał na powrót córki, zezłościła ją, uznała więc za swój obowiązek natychmiast
sprowadzić sąsiada na ziemię.

— Myślisz, że Sara będzie się teraz czuła szczęśliwa w Białych Piaskach? — spytała.
Stary Shaw spojrzał na nią ze zdziwieniem.

— Oczywiście, że będzie szczęśliwa — powiedział powoli. — Przecież tu jest jej dom. I ja

tu jestem.

Pani Blewett uśmiechnęła się z wyższością.
— To chyba dobrze, że jesteś tego taki pewny. Gdyby to moja córka wracała do Białych

Piasków po trzech latach eleganckiego życia wśród bogatych, modnie ubranych ludzi i po
dobrej szkole, nie miałabym chwili spokoju. Wiedziałabym, że będzie na wszystko tutaj
patrzyła z góry, będzie niezadowolona i nieszczęśliwa.

— Może z twoją córką by tak było — odparł Stary Shaw z sarkazmem, o który by siebie

nie podejrzewał.

— Ale nie z Różyczką.
Pani Blewett wzruszyła kościstymi ramionami.
— Może i nie. Ze względu na was oboje, tak byłoby najlepiej. Ale ja bym nie była taka

spokojna. Sara mieszkała z kulturalnymi ludźmi, bawiła się i robiła różne ekscytujące rzeczy,
więc naturalne wydaje się, że w Białych Piaskach będzie się czuła samotna i znudzona.
Popatrz na Laurettę Bradley. Zeszłej zimy spędziła tylko jeden miesiąc w Bostonie i od tej
pory nie może ścierpieć Białych Piasków.

— Lauretta Bradley i Sara Shaw to dwie bardzo różne osoby — odparł ojciec Sary,

próbując się uśmiechać.

— I ten twój dom! — ciągnęła pani Blewett bezlitośnie. — Taki dziwaczny, mały i stary.

Co o nim pomyśli po tym, jak widziała dom ciotki? Słyszałam, jak ludzie mówili, że pani
Adair mieszka w pałacu. Ostrzegam cię, że Sara prawdopodobnie będzie patrzeć na ciebie z
góry i powinieneś się na to przygotować. Oczywiście, uznała za swój obowiązek wrócić tutaj,
ponieważ ci to solennie obiecała, ale jestem pewna, że nie ma na to ochoty i ja się jej nie
dziwię.

Nawet pani Blewett musi czasem wziąć głębszy wdech. Stary Shaw skorzystał z okazji.

Słuchał, oszołomiony i wystraszony, jakby go okładano pięściami, ale teraz zaszła w nim
nagła zmiana. Jego niebieskie oczy zalśniły złowróżbnie i spojrzały prosto w chytre,
rozbiegane, szare oczka pani Blewett.

— Jeśli już powiedziałaś wszystko, co ci leżało na sercu, Marto Blewett, możesz sobie

pójść — powiedziały z siłą. — Nie będę więcej słuchał tej gadaniny. Zejdź i mi z oczu. Nie
chcę więcej słyszeć twoich złośliwości!

Pani Blewett poszła, zbyt zaskoczona nagłym wybuchem zwykle łagodnego Starego

Shawa, żeby powiedzieć coś we własnej obronie albo zaatakować. Kiedy znikła, Stary Shaw
zgarbił się na swojej ławeczce. Blask znikł z jego oczu. Radość w nim umarła. Serce miał
pełne bólu i goryczy. Marta Blewett jest spaczoną i złośliwą kobietą, ale w tym, co mówiła,
było wiele prawdy. Dlaczego sam o tym wcześniej nie pomyślał? Oczywiście, że Różyczka
będzie się czuła w Białych Piaskach samotna i znudzona. Oczywiście, że mały, szary domek,
w którym przyszła na świat, będzie się jej wydawał ubogi po przepychu, jaki otaczał ją w
domu ciotki. Stary Shaw przeszedł się po swoim ogrodzie, spoglądając na niego świeżym
okiem. Jakież to wszystko ubogie i nieskomplikowane! Jak zapadnięty w ziemię i zniszczony
przez złą pogodę jest stary dom! Wszedł do środka i na górę, do pokoju Sary. Był czysty i
schludny. Takim go zostawiła trzy lata temu. Ale był też mały i ciemny. Sufit stracił kolor,
meble są niemodne i zniszczone. Sara pomyśli, że to bardzo ubogie i nieprzyjemne miejsce.
Nawet sad na wzgórzu nie mógł go pocieszyć. Różyczka nie będzie się interesowała sadem.
Będzie się wstydziła swojego głupiego, starego ojca i zaniedbanego gospodarstwa. Będzie
nienawidziła Białych Piasków, złościła się na nudę życia i patrzyła z pogardą na pozbawioną
barwnych wydarzeń codzienność.

Aż do wieczora Stary Shaw był tak nieszczęśliwy, że nawet pani Blewett byłaby

zadowolona, gdyby o tym wiedziała. Zobaczył siebie takim, jakim — jak sądził — widzą go
ludzie z Białych Piasków: biedom, niezaradnym, głupim starcem, który ma w życiu tylko

jedną wartościową rzecz — córkę, której nie potrafi przy sobie zatrzymać.

— Och Różyczko, Różyczko! — powiedział, ale jej imię brzmiało w jego uszach jak imię

zmarłej.

Po pewnym czasie najgorszy ból zelżał. Nie chciało mu się wierzyć, że Różyczka może się

go wstydzić. Wiedział, że tak nie będzie. Trzy lata nie mogły tak dalece odmienić jej lojalnej
natury; ani trzy, ani nawet dziesięć razy po trzy lata. Ale będzie zmieniona. Stała mu się obca
w ciągu tych trzech, pełnych ciekawych zajęć, lat. Jego towarzystwo już jej nie wystarczy.
Jakże był prostoduszny i dziecinny, spodziewając się czego innego. Różyczka nie upodobniła
się do Lauretty Bradley, ale na pewno się zmieniła i on będzie to czuł, i serce będzie mu
pękało z bólu. Pani Blewett miała rację. Oddając Różyczkę, nie powinien składać połowicznej
ofiary; nie powinien jej zobowiązywać do powrotu.

Do późnej nocy chodził po swoim ogrodzie. Gwiazdy świeciły, a morze przywoływało go

jękliwie od stóp wzgórza. W końcu położył się do łóżka, ale leżał bezsennie aż do rana, z
oczami mokrymi od łez i sercem pełnym rozpaczy. Do południa wykonywał codzienne
obowiązki, nie wkładając w to serca. Często popadał w zadumę; stawał bez ruchu, obojętne,
gdzie i się właśnie znajdował, i patrzył tępo przed siebie. Tylko raz się ożywił, kiedy zobaczył
panią Blewett, idącą alejką. Wbiegł szybko do domu, zamknął za sobą drzwi i w ponurej
ciszy słuchał jej pukania. Kiedy odeszła, wyszedł i znalazł na ławce przy drzwiach talerz
świeżych pączków, przykrytych czystą ściereczką. Pani Blewett chciała mu dać do
zrozumienia, że nie ma za złe wczorajszej odprawy; nie można również wykluczyć, że
sumienie nie dawało jej spokoju. Ale pączki nie były w stanie uleczyć umysłu, zatrutego jej
słowami. Stary Shaw zaniósł je do chlewika i oddał świniom. Pierwszy raz w życiu zrobił coś
złośliwego i miał z tego ogromną satysfakcję.

Po południu wyszedł do ogrodu, czując, że samotność w małym domku staje się nieznośna.

Stara ławka była ciepła od słońca. Stary Shaw usiadł na niej ciężko, westchnął i spuścił siwą
głowę na piersi. Już wiedział, co przyjdzie mu zrobić. Powie Różyczce, że może wracać do
ciotki i nie przejmować się ojcem, że doskonale da sobie radę bez niej i nie będzie miał do
niej żalu.

Siedział tak, zasmucony, kiedy w alei prowadzącej do domu pojawiła się dziewczyna. Była

wysoka i miała tak lekki krok, jakby łatwiej jej było frunąć niż iść. Jej uroda przywodziła na
myśl zmierzch, dojrzałe śliwki albo lśniące, czerwone jabłka wśród liści. Jej wielkie piwne
oczy zatrzymywały się na wszystkim, co widziały. Od czasu do czasu z rozchylonych ust
wydobywał się gulgoczący dźwięk, będący wyrazem niewysłowionej radości.

Kiedy doszła do furtki ogrodowej, zobaczyła pochyloną postać siedzącą na starej ławce i

pobiegła ku niej między rabatami róż.

— Tatusiu! — zawołała. — Tatusiu!
Stary Shaw wstał, zdziwiony. Dziewczęce ramiona objęły jego szyję i ciepłe, czerwone

usta ucałowały policzek. Dziewczęce oczy, pełne miłości, patrzyły w jego oczy, a
niezapomniany głos, pobrzmiewający śmiechem i łzami jednocześnie, zawołał:

— Och, tatusiu, to naprawdę ty?! Och, nie masz pojęcia, jak bardzo się cieszę, że znów cię

widzę!

Stary Shaw przytulił ją mocno w ciszy tak pełnej zdumienia i radości, że nie było w niej

miejsca na wątpliwości. Ależ to jest jego Różyczka! Ta sama, która stąd wyjechała przed
trzema laty! Nieco wyższa, nieco bardziej dojrzała, ale naprawdę ta sama, nie jakaś obca.

— Och, maleńka Różyczko! — szepnął. — Moja maleńka Różyczko!
Sara potarła policzkiem wypłowiały rękaw przy marynarce ojca.
— Tatusiu kochany, ta chwila jest zadośćuczynieniem za wszystko, prawda?
— Ale… ale… skąd przyjeżdżasz? — spytał, powoli otrząsając się ze zdumienia. —

Spodziewałem się ciebie dopiero jutro. Chyba nie szłaś pieszo ze stacji? Że też twój stary
ojciec cię tam nie witał!

Sara zaśmiała się, stanęła na palcach i zaczęła wirować wokół niego, jak w dzieciństwie.
— Znalazłam korzystniejsze połączenie i już wczoraj byłam na Wyspie Księcia Edwarda.

Tak bardzo tęskniłam za domem, że nie mogłam się oprzeć pokusie. Ze stacji przyszłam na
piechotę. To tylko trzy kilometry, a mnie każdy krok sprawiał przyjemność. Bagaże zostały.
Jutro po nie pojedziemy, tatusiu, ale teraz chcę odwiedzić wszystkie nasze kochane zakątki.

— Najpierw musisz coś zjeść — skarcił ją z czułością. — Obawiam się, że w domu nie ma

nic specjalnego. Pieczenie zostawiłem sobie na jutro. Ale coś się dla ciebie znajdzie,
kochanie.

Pożałował, że oddał pączki pani Blewett świniom, ale Sara machnęła na to ręką.
— Nie chcę teraz jeść. Później. Zawsze jadaliśmy wtedy, kiedy poczuliśmy głód. Nie

pamiętasz, jak się na nas oburzały Białe Piaski o to, że nie przestrzegamy stałych godzin
posiłków? Teraz dokucza mi głód duszy. Pragnę zobaczyć kochane pokoje i inne drogie mi
miejsca. Chodź, do zachodu słońca zostały cztery godziny; chcę je zapełnić tym wszystkim,
czego przez trzy lata tak bardzo mi brakowało. Zacznijmy od ogrodu. Och, tatusiu, jakimi
czarami udało ci się nakłonić leniwy krzew różany do zakwitnięcia?

— Nie było żadnych czarów. Zakwitł, bo wróciłaś do domu, córeńko — powiedział ojciec.
To było wspaniałe popołudnie. Zachowywali się jak para dzieci. Najpierw obeszli cały

ogród, potem dom. Sara tańczyła w każdym pokoju po kolei. Wreszcie weszła do swojego,
trzymając ojca za rękę.

— Och, tatusiu, jak wspaniale jest znów zobaczyć swój pokój. Jestem pewna, że moje

dawne nadzieje i marzenia czekają tu na mnie.

Podbiegła do okna, otworzyła je i wychyliła się na zewnątrz.
— Tatusiu, na całej ziemi nie ma widoku piękniejszego od falistej linii morza między

cyplami. Widziałam piękne krajobrazy, ale kiedy zamykałam oczy, wracał ten, który widać z
mojego okna. Och, posłuchaj wiatru lamentującego wśród drzew! Jakże tęskniłam za tą
muzyką!

Zabrał ją do sadu. Niespodzianka udała się znakomicie. Różyczka nagrodziła go tak, jak

sobie wymarzył: klaszcząc w dłonie i wołając:

— Och, tatusiu! Ależ tatusiu!
Na koniec poszli nad morze. O zachodzie słońca wrócili i usiedli na starej ławce w

ogrodzie. Przed sobą mieli płonące jak olbrzymi drogocenny kamień morze, ciągnące się aż
do samych bram zachodu.

Długie cyple po obu stronach były ciemnopurpurowe, a słońce przypominało wielki łuk,

płomienny jak żonkile, zabarwione nieuchwytnym różem. Za ich plecami, za sadem, na
zimnym zielonym niebie zalśniła kryształowo gwiazda i noc rozlała się nad nimi jak
przejrzyste wino z powietrznego kielicha. Świerki cieszyły się wiatrem; nawet karłowate
sosny śpiewały o morzu. Do ich serc zawitały wspomnienia.

— Mała Różyczko — powiedział Stary Shaw z wahaniem — czy jesteś pewna, że będziesz

tu szczęśliwa? Tam — machnął ręką w kierunku horyzontu, zamykającego światy odległe od
Białych Piasków — są przyjemności, atrakcje i inne takie rzeczy. Nie będzie ci tego
brakowało? Nie znudzisz się starym ojcem i Białymi Piaskami?

Pogładziła go po dłoni.
— Tamten świat jest dobry — odparła z namysłem. — Spędziłam tam trzy wspaniałe lata i

mam nadzieję, że dzięki nim moje życie stało się bogatsze. Są tam cudowne rzeczy, na które
można patrzeć i podziwiać, są dobrzy, szlachetni ludzie, których można poznawać i piękne
czyny, zasługujące na szacunek, ale — objęła jego szyję ramieniem i oparła policzkiem o jego
policzek — tam nie było tatusia!

Stary Shaw patrzył w milczeniu na zachód, czy też raczej poza zachód; tam, gdzie są

większe i chwalebniejsze wspaniałości, których rzeczy widzialne są zaledwie bladym
odzwierciedleniem, nie zasługującym na uwagę tego, kto ma dar patrzenia głębiej.

VII W

IELBICIEL

CIOCI

O

LIWII

Ciocia Oliwią powiedziała o nim mnie i Polci tamtego popołudnia, kiedy poszłyśmy jej

pomóc zbierać późne róże do potpourri. Była dziwnie cicha i zamyślona. Zazwyczaj lubiła
radość, interesowała się ploteczkami ze Wschodniego Graf — ton i wybuchała prawie
dziewczęcym śmiechem, rozwiewającym na jakiś czas atmosferę staropanieństwa, w którą
chodziła przyodziana jak w suknię. W takich chwilach nietrudno nam było uwierzyć — choć
zwykle było przeciwnie — że ciocia Oliwią też była kiedyś młodą dziewczyną.

Tego dnia, zbierając róże, była nieobecna duchem; strząsając czarowne płatki do małego

koszyka uplecionego z pachnącej trawy, miała minę kobiety błądzącej myślami bardzo
daleko. Nic nie mówiłyśmy, wiedząc, że tajemnice cioci Oliwii zawsze się w końcu przed
nami odkrywają. Kiedy już zebrałyśmy wszystkie płatki róż, zaniosłyśmy je na górę, idąc
gęsiego. Ciocia Oliwią szła na końcu, żeby podnosić płatki, które mogło się nam zdarzyć
upuścić. W pokoju z oknami wychodzącymi na południowy

zachód, w którym nie było dywanu, wysypałyśmy je na gazety, ułożone na podłodze.

Potem odłożyłyśmy nasze koszyki na miejsce, do szafy w innym pokoju. Nie wiem, co by się
stało nam albo koszykom, gdybyśmy tego nie zrobiły. W domu cioci Oliwii nic nie mogło ani
chwili poleżeć na innym miejscu, niż powinno.

Kiedy zeszłyśmy na dół, ciocia Oliwią zaprosiła nas do saloniku. Stwierdziła, że ma nam

coś do powiedzenia. Kiedy otwierała drzwi, na jej twarzy pojawił się delikatny rumieniec.
Zauważyłam go i zdziwiłam się, ale nie przeczuwałam tego, co nas czeka, bo nikomu nie
przychodziła do głowy myśl o miłości czy o możliwości małżeństwa tej pedantycznej,
drobniutkiej starej panny.

Salonik cioci Oliwii przypominał ją samą — był uporządkowany aż do przesady. Każdy

mebel stał dokładnie w tym samym miejscu, co zawsze. Nic nie mogło być przesunięte.
Chwosty ekstrawaganckiej poduszki zwieszały się z boku sofy, szydełkowa narzuta leżała na
fotelu bujanym zawsze pod tym samym kątem. Nigdy nie było widać ani jednej drobinki
kurzu; żadna mucha nie mogła wtargnąć do tego świętego miejsca.

Ciocia Oliwią podciągnęła żaluzje, wpuszczając do środka tyle światła, ile się przebiło

między liśćmi winorośli i usiadła na starym krześle z wysokim oparciem, należącym niegdyś
do jej praprababki. Splotła dłonie na spódnicy i spojrzała na nas z nieśmiałym błaganiem w
niebieskoszarych oczach. Było oczywiste, że trudno jej będzie zdradzić swoją tajemnicę,
mimo to przez cały czas widać w niej było dumę i podniecenie oraz jakąś niezwykłą godność.

Ciocia Oliwia nigdy nie potrafiła być pewna siebie, ale gdyby to potrafiła, to byłoby to

tamtego dnia.

— Czy słyszałyście ode mnie o panu Maurycym MacPhersonie? — spytała ciocia Oliwią.
Nie słyszałyśmy, żeby ona czy ktokolwiek inny mówił o Maurycym MacPhersonie, ale

nawet najdłuższe wyjaśnienia nie mogłyby być bardziej wymowne od tonu głosu cioci Oliwii,
kiedy wymówiła to imię. Wiedziałyśmy z taką samą pewnością, jakby nam to oznajmiono
przy dźwięku trąb, że pan Maurycy MacPherson musiał być wielbicielem cioci Oliwii i ta
świadomość odebrała nam dech w piersiach. Byłyśmy tak zdumione, że nie odczuwałyśmy
ciekawości.

Ciocia Oliwią była dumna, onieśmielona, podniecona i zawstydzona jednocześnie.
— Jest bratem pani Janowej Seaman, mieszkającej przy moście — wyjaśniła ciocia

Oliwią, uśmiechając się niepewnie. — Nie możecie go pamiętać. Dwadzieścia lat temu
wyjechał do Kolumbii Brytyjskiej, ale teraz wraca i… i… Powiedzcie o tym waszemu ojcu…
Ja… nie chcę mu o tym mówić. Wychodzę za mąż za pana Maurycego MacPhersona.

— Za mąż? — spytała głupio Polcia.
— Za mąż? — powtórzyłam jak bezmyślne echo. Ciocia Oliwią żachnęła się.

— Chyba nie ma w tym nic niestosownego? — spytała oschle.
— Ależ nie — zapewniłam ją pospiesznie, ukradkiem kopiąc Poicie, żeby odechciało się

jej śmiać. — Jednak musisz sobie, ciociu, zdawać sprawę z tego, że dla nas to wielka
niespodzianka.

— Tak sądzę — powiedziała ciocia Oliwią zgodnie. — Ale wasz tata będzie wiedział…

Będzie pamiętał…

Mam nadzieję, że nie nazwie tego głupotą. Jego zdaniem, pan Maurycy MacPherson nie

był odpowiednim kandydatem na męża dla mnie. Ale to było dawno, kiedy pan Maurycy
MacPherson był bardzo biedny. Teraz jest dobrze zabezpieczony na przyszłość.

— Opowiedz nam o tym, ciociu Oliwio — poprosiła Polcia. Na moje szczęście, nie

patrzyła na mnie. Gdybym napotkała jej wzrok w chwili, kiedy ciocia Oliwią tym jakimś
szczególnym tonem wymawiała nazwisko pana Maurycego MacPhersona, na pewno bym się
roześmiała, wbrew swojej woli.

— Kiedy byłam młodą dziewczyną, MacPhersonowie mieszkali po drugiej stronie ulicy.

Pan Maurycy MacPherson był wtedy moim wielbicielem, ale moja rodzina… szczególnie
wasz tata… mam nadzieję, że nie będzie się bardzo gniewał… była mu przeciwna i
traktowała go bardzo chłodno. Pewnie dlatego nie zaproponował mi wówczas małżeństwa. Po
pewnym czasie wyjechał, jak już mówiłam, i przez wiele lat nie miałam od niego żadnych
wiadomości. Rzecz jasna, jego siostra mówiła mi czasem, co się z nim dzieje. Ale w czerwcu
przyszedł od niego list. Napisał, że wraca, żeby osiąść na Wyspie i pytał, czy wyjdę za niego
za mąż. Odpisałam, że tak. Może powinnam była spytać najpierw waszego ojca, ale bałam
się, że uzna, że powinnam odmówić panu Maurycemu MacPhersonowi.

— Nie sądzę, żeby tata miał coś przeciwko niemu — uspokoiła ją Polcia.
— Mam nadzieję, że nie, bo i tak będę uważała za swój obowiązek dotrzymać obietnicy

danej panu Maurycemu MacPhersonowi. Przyjeżdża do Grafton w przyszłym tygodniu.
Będzie gościem swojej siostry, pani Janowej Seaman, mieszkającej koło mostu.

Ciocia Oliwią powiedziała to takim tonem, jakby czytała rubrykę towarzyską z

„Przedsiębiorczości Codziennej”.

— Kiedy będzie ślub? — spytałam.
— Och! — Ciocia Oliwią zarumieniła się z zażenowania. — Nie znam dokładnej daty. Nie

mogę podjąć żadnych definitywnych decyzji, dopóki nie ma tu pana Maurycego
MacPhersona. Ale nie wcześniej niż we wrześniu. Trzeba będzie wiele pracy. Powiecie ojcu,
prawda?

Obiecałyśmy, że powiemy, i ciocia Oliwią podniosła się z krzesła z wyrazem ulgi na

twarzy. Pobiegłyśmy z Polcią do domu, zatrzymując się po drodze, kiedy już wiedziałyśmy,
że ciocia nas nie usłyszy, żeby się pośmiać. Miłość w średnim wieku może się wydawać pełna
delikatności i słodyczy tym, którzy ją przeżywają, ale osobom postronnym prawie na pewno
wyda się śmieszna. Tylko młodość może sobie pozwolić na sentymenty bez narażania się na
śmieszność. Kochałyśmy ciocię Oliwię i cieszyłyśmy się jej szczęściem, mimo że rozkwitło
tak późno, ale i tak nas to śmieszyło. Ilekroć pomyślałyśmy o tym, jakim tonem mówiła „pan
MacPherson”, wybuchałyśmy śmiechem.

Na początku tata chrząkał z niedowierzaniem, ale kiedy go przekonałyśmy, że to wszystko

prawda, wybuchnął śmiechem. Ciocia Oliwią niepotrzebnie się bała sprzeciwu ze strony
okrutnej rodziny.

— MacPherson był dobrym człowiekiem, ale strasznie biednym — powiedział tata. —

Słyszałem, że nieźle się obłowił, pracując na zachodzie. Jeśli mają się z Oliwią ku sobie,
niech się pobierają. Powiedzcie Oliwii, żeby nie dostawała spazmów, jeśli czasem naniesie jej
na butach błota do domu.

Wszystko zostało postanowione; zanim zdążyłyśmy się obejrzeć, ciocia Oliwią na całego

rozpoczęła przygotowania do ślubu. Polcia i ja byłyśmy jej niezbędne do pomocy. Pytała nas

o zdanie w każdej sprawie. W tych dniach, poprzedzających przyjazd pana Maurycego
MacPhersona, praktycznie mieszkałyśmy u niej.

Ciocia Oliwią czuła się bardzo szczęśliwa i ważna. Zawsze pragnęła wyjść za mąż. Nie

należała do kobiet o silnych przekonaniach i zawsze boleśnie odczuwała swoje
staropanieństwo. Wydaje mi się, że wstydziła się swojego stanu. Mimo to była urodzoną starą
panną; patrząc na nią i biorąc pod uwagę jej pedantyczność i niezmienne zwyczaje, trudno
było ją sobie wyobrazić jako żonę pana MacPhersona bądź kogokolwiek innego.

Szybko odkryłyśmy, że dla cioci Oliwii pan Maurycy MacPherson jest jakąś abstrakcją —

kimś, kto jej ofiarował długo wyczekiwaną godność mężatki. Nie odczuwała wobec niego
żadnych romantycznych uczuć, ale sama nie zdawała sobie z tego sprawy i wierzyła, że jest
bardzo zakochana.

— Co będzie, Marysiu, kiedy on tu przyjedzie i ciocia będzie musiała stanąć twarzą w

twarz z prawdziwym panem Maurycym MacPhersonem, a nie z nierzeczywistą „drugą
połową”? — spytała Polcia, obrębiając dla cioci Oliwii serwetki stołowe i starannie
odkładając resztki nitek i strzępki materiału do koszyka, który ciocia specjalnie w tym celu
postawiła obok nas na swoich starannie wyszorowanych schodach.

— Być może zmieni się z myślącej przede wszystkim o sobie starej panny w kobietę, do

której małżeństwo będzie bardziej pasowało — odparłam.

W dniu, kiedy spodziewano się pana Maurycego MacPhersona, poszłyśmy tam z Polcią.

Zamierzałyśmy trzymać się z daleka, myśląc, że kochankowie woleliby, żeby to pierwsze
spotkanie odbyło się bez świadków, ale ciocia Oliwią uparła się, że musimy przy tym być. Jej
zdenerwowanie było widoczne; abstrakcja miała się stać konkretem. Jej mały domek był
wymuskany tak, że mucha nie siada. Rano ciocia Oliwią osobiście wyszorowała podłogi na
strychu i w piwnicy, wkładając w to tyle wysiłku, jakby się spodziewała, że pan Maurycy
MacPherson w pierwszym rzędzie pobiegnie je obejrzeć i na podstawie ich wyglądu
ukształtuje sobie opinię o cioci.

Pomogłyśmy z Polcią się jej ubrać. Uparła się, że włoży swoją najlepszą suknię z czarnego

jedwabiu, w której wyglądała nienaturalnie elegancko. Ładniej byłoby jej w delikatnym
muślinie, ale nie mogłyśmy ją na to namówić. Kiedy ciocia Oliwią skończyła się stroić,
wyglądała jak spod igły. Nigdy w życiu nie widziałam bardziej wymuskanej kobiety.
Przyglądałyśmy się jej z Polcią, jak schodzi po schodach, podnosząc spódnicę tak, żeby nie
dotykała podłogi.

— Pana Maurycego MacPhersona ogarnie taki podziw, że nic, tylko będzie siedział i gapił

się na nią — szepnęła Polcia. — Chciałabym, żeby już przyjechał i żeby było po wszystkim.
Zaczyna mi to działać na nerwy.

Ciocia Oliwią poszła do saloniku, usiadła na starym rzeźbionym krześle i splotła dłonie. Ja

usiadłam z Polcią na schodach i tam czekałyśmy na jego przybycie, w rosnącym napięciu.
Kot cioci Oliwii, gruby, z potężnymi wąsiskami, wyglądający jak uszyty z czarnego aksamitu,
czuwał razem z nami, mrucząc z denerwującym spokojem.

Przez okno w holu widziałyśmy ścieżkę od strony ogrodu i furtkę, uznałyśmy więc, że

zdążymy zawczasu dostrzec pana Maurycego MacPhersona. Nic więc dziwnego, że
dosłownie podskoczyłyśmy, kiedy ktoś gromko zapukał do drzwi; echo powtarzało jego
pukanie po wszystkich zakątkach domu. Czyżby pan Maurycy MacPherson spadł z nieba?

Później odkryłyśmy, że przyszedł przez pola i podszedł do domu od drugiej strony, ale w

tej chwili jego nagłe pojawienie wydawało się niesamowite. Zbiegłam ze schodów i
otworzyłam drzwi. Za nimi stał mężczyzna mający prawie sto dziewięćdziesiąt centymetrów
wzrostu, o silnej sylwetce i śniadej cerze. Miał imponujące ramiona, potężną szopę kręconych
czarnych włosów, duże niebieskie oczy, w których igrały ogniki, i bujną, kędzierzawą, czarną
brodę, opadającą lśniącymi falami aż na ramiona. Krótko mówiąc, pana Maurycego
MacPhersona można by nazwać niezbyt oryginalnie, ale w pełni zasadnie, „wspaniałym

przedstawicielem płci męskiej”.

W jednej ręce trzymał bukiet wczesnej nawłoci, w drugiej — szaroniebieskich astrów.
— Dzień dobry — powiedział dźwięcznym głosem, który zdawał się brać w posiadanie

senne, letnie popołudnie. — Czy pani Oliwią Sterling jest w domu? Zechciej jej powiedzieć,
że przyszedł Maurycy MacPherson.

Wprowadziłam go do salonu. Potem obie z Polcią zaczęłyśmy podglądać przez szparę w

drzwiach. Na naszym miejscu każdy postąpiłby tak samo. Nie szukałyśmy dla siebie żadnego
usprawiedliwienia. Zresztą to, co zobaczyłyśmy, było warte wyrzutów sumienia, gdybyśmy je
miały.

Ciocia Oliwią wstała i zrobiła kilka kroków do przodu, z wyciągniętymi rękami.
— Panie MacPherson, bardzo się cieszę, że pana widzę — powiedziała sztywno.
— Cała Nela! — Pan Maurycy MacPherson zrobił dwa kroki w jej kierunku.
Rzucił kwiaty na podłogę, przewrócił mały stolik i odepchnął otomanę pod ścianę. Potem

porwał ciocię Oliwię w ramiona i — cmok, cmok, cmok! Polcia usiadła na schodach,
przyciskając chusteczkę do ust. Mężczyzna pocałował ciocię Oliwię!

Po chwili pan Maurycy MacPherson odsunął ją na długość ramienia, nie wypuszczając ze

swoich wielkich dłoni i przyjrzał się jej uważnie. Zauważyłam, że oczy cioci Oliwii
powędrowały ku przewróconemu stolikowi i rzuconym na ziemię kwiatom. Jej eleganckie
falbanki były wygniecione, a koronkowa chusta — przekręcona. Ciocia wyglądała na
zmartwioną.

— Wcale się nie zmieniłaś, Nelu — powiedział pan Maurycy MacPherson z podziwem. —

Przyjemnie na ciebie spojrzeć. Cieszysz się, że wróciłem, Nelu?

— Oczywiście — przytaknęła ciocia Oliwią.
Wywinęła się z jego uścisku i poszła podnieść stolik. Potem chciała wziąć kwiaty, ale pan

Maurycy MacPherson już je pozbierał, zostawiając na dywanie trochę liści i łodyżek.

— Zerwałem je dla ciebie nad rzeką — powiedział. — Gdzie mogę je wstawić? To

wystarczy.

Wziął z półeczki nad kominkiem kruchą, malowaną wazę i postawił ją na stole. Kiedy

spojrzałam na twarz cioci Oliwii, nie wytrzymałam. Odwróciłam się, złapałam Poicie za
ramię i wyciągnęłam ją z domu.

— Jeśli nadal będzie tak postępował, przerazi ciocię Oliwię na śmierć — powiedziałam. —

Ale jest wspaniały… i bardzo mu na niej zależy i… och, Polciu, czy słyszałaś kiedy takie
pocałunki? Pomyśleć, że to ciocia Oliwią!

Szybko zaprzyjaźniłyśmy się z panem Maurycym MacPhersonem. Często nachodził dom

cioci Oliwii, a ona upierała się, żebyśmy cały czas z nią były. Wyglądało na to, że nie chce z
nim zostać sam na sam. Przerażał ją tuzin razy na godzinę, mimo to była z niego dumna i
lubiła, żeby sobie żartować z niej i z jej narzeczonego. Była bardzo zadowolona, że obudził w
nas podziw.

— Chociaż, rzecz jasna, z wyglądu bardzo się zmienił — powiedziała. — Jest ogromny!

Nie lubię brody, ale nie mam odwagi go prosić, żeby się ogolił. Mógłby się obrazić. Kupił
stary dom Lindów w Avonlea; w ciągu miesiąca chce się ożenić i przeprowadzić, ale dla mnie
to za szybko. To… to nie wypada.

Polcia i ja bardzo polubiłyśmy pana Maurycego MacPhersona. Tata też. Cieszyliśmy się,

że nie widzi wad cioci Oliwii. Od rana do nocy był szczęśliwy, ale biedna ciocia Oliwią —
mimo widocznej dumy i przejęcia swoją rolą — nie była. Mimo wesołej atmosfery, czułyśmy
z Polcią wiszącą w powietrzu tragedię.

Pana Maurycego MacPhersona nigdy nie uda się przyzwyczaić do staropanieńskich

nawyków i nawet ciocia Oliwią zaczęła to sobie uświadamiać. Wchodząc do środka, nigdy
nie wycierał butów, mimo że ze względu na niego przed każdymi drzwiami leżała
ostentacyjnie nowa wycieraczka. Poruszając się po domu, zwykle przewracał jakieś skarby

cioci Oliwii. Palił cygara w jej gościnnym pokoju i strząsał popiół na podłogę. Codziennie
przynosił jej kwiaty i wstawiał do pierwszego lepszego naczynia, które wpadło mu w ręce.
Siadał na jej poduszkach i zwijał w kule narzuty chroniące przed kurzem. Wszystko to robił z
denerwującą nieświadomością tego, że coś jest nie w porządku. Nigdy nie zauważył napięcia i
zdenerwowania cioci Oliwii. W tych dniach śmiałyśmy się z Polcią aż za dużo. Zabawnie
było patrzeć na ciocię Oliwię rozglądającą się niespokojnie, zbierającą łodyżki kwiatków,
wygładzającą fałdy i w ogóle chodzącą za nim krok w krok, żeby wszędzie natychmiast
przywracać porządek. Raz nawet wzięła szczotkę i szufelkę i na jego oczach zamiotła popiół z
cygara.

— Daj spokój, Nelu — zaprotestował. — Bałagan mi nie przeszkadza.
Pan Maurycy MacPherson był dobry i wesoły! Jakie potrafił śpiewać piosenki, jakie

opowiadać historie, jaką świeżą, niekonwencjonalną atmosferę wnosił do tego wysprzątanego
domku, w którym przez lata panowała niezmienna nuda! Uwielbiał ciocię Oliwię. Jego
uwielbienie znajdowało wyraz w ogromnej liczbie prezentów. Prawie za każdym razem
przynosił jej coś; zwykle jakiś drobiazg z biżuterii. Nasza ciotunia została zasypana
bransoletkami, pierścionkami, łańcuszkami, kolczykami i medalionikami. Przyjmowała je z
kwaśną miną, ale nigdy ich nie nosiła. Był tym trochę urażony, ale ona mu obiecywała, że
kiedyś włoży to wszystko na siebie.

— Nie jestem przyzwyczajona do biżuterii, panie MacPherson — mówiła mu.
Nosiła za to pierścionek zaręczynowy — złoty z opalami. Czasem widywałyśmy, jak go

obraca na palcu, wyglądając na zmartwioną.

— Byłoby mi żal pana Maurycego MacPhersona, gdyby nie to, że jest w niej tak szaleńczo

zakochany — powiedziała Polcia. — Nie potrzeba mu współczucia, skoro nie widzi w niej
żadnych wad.

— Mnie jest żal cioci Oliwii — stwierdziłam. — Naprawdę, Polciu. Pan MacPherson jest

wspaniałym mężczyzną, ale ciocia Oliwią to urodzona stara panna i zmiana stanu jej nie
służy. Nie widzisz, że on robi jej jedną przykrość za drugą? Jego męskie zachowania są dla
niej udręką. Dotąd jej życie toczyło się utartym trybem; te zmiany wpędzą ją do grobu.

— Bzdura! — odparła Polcia. Po chwili dodała ze śmiechem: — Marysiu, czy widziałaś

coś śmieszniejszego od cioci Oliwii siedzącej na kolanach u pana Maurycego MacPhersona?

To rzeczywiście było śmieszne. Ciocia Oliwią uważała, że siadanie tam w naszej

obecności jest nieprzyzwoite, ale on ją do tego zmuszał.

— Nie przejmuj się dziewczynkami — mówił, śmiejąc się radośnie i przyciągał ją tak, że

musiała mu usiąść na kolanach, i przytrzymywał ją tam siłą. Do śmierci nie zapomnę wyrazu
twarzy biednej kobiety.

Po pewnym czasie pan Maurycy MacPherson zaczął nalegać na ustalenie daty ślubu.

Ciocia Oliwią była dziwnie zmieszana. Stała się bardzo cicha i nigdy się nie śmiała, chyba że
się ją o to poprosiło. Zaczęła okazywać zniecierpliwienie, kiedy ktoś z nas — szczególnie tata
— żartował sobie z jej wielbiciela.

Było mi jej żal, bo wydawało mi się, że lepiej niż inni rozumiem jej uczucia. Ale nawet ja

nie byłam przygotowana na to, co się wydarzyło. Nie uwierzyłabym, że ciocia Oliwią może to
zrobić. Myślałam, że jej abstrakcyjne pragnienie zmiany stanu przeważy nad konkretem
rzeczywistości. Ale z prawdziwą starą panną nigdy nic nie wiadomo.

Pewnego ranka pan Maurycy MacPherson powiedział nam wszystkim, że przyjdzie

wieczorem, żeby zmusić ciocię Oliwię do ustalenia daty. Przyjęłyśmy to, Polcia i ja, ze
śmiechem i zadowoleniem. Powiedziałyśmy, że nadszedł czas, żeby użył swego autorytetu.
Odchodząc był w doskonałym humorze i pogwizdywał góralskie melodie. Za to ciocia Oliwią
wyglądała jak męczennica. Dostała gwałtownego ataku porządkowania i wysprzątała calutki
dom.

— Jakby miał się tu odbyć pogrzeb — prychała Polcia.

O zmierzchu byłyśmy z Polcią w pokoju z oknami wychodzącymi na południowy zachód i

cięłyśmy kawałki materiału na kolorową narzutę, kiedy w holu rozległ się głos pana
Maurycego MacPhersona dopytujący się, czy ktoś jest w domu. Chciałam zbiec na dół, ale
ciocia Oliwią wyszła ze swojego pokoju, wyprzedziła mnie i pierwsza zeszła na dół.

— Panie MacPherson — powiedziała z niesłychaną surowością — zapraszam do saloniku.

Mam panu coś do powiedzenia.

Weszli do pokoju, a ja wróciłam do Polci.
— Coś się szykuje — powiedziałam. — Wyczytałam to z twarzy cioci Oliwii. Była szara.

Jest z nim sama w pokoju i zamknęła drzwi.

— Zamierzam posłuchać, co ona ma mu do powiedzenia — oświadczyła Polcia. — To jej

wina. Sama się upierała, żebyśmy zawsze z nimi były. Biedny człowiek, musiał się do niej
zalecać na naszych oczach. Chodź, Marysiu.

Pokój, w którym pracowałyśmy, znajdował się bezpośrednio nad salonem. W jego

podłodze był otwór doprowadzający ciepłe powietrze, nagrzane w kominku. Polcia zdjęła
zasłaniające ten otwór pudło na kapelusze i obie przyklękłyśmy, żeby bezwstydnie
podsłuchiwać.

Bez trudu słyszałyśmy pana MacPhersona.
— Jak już mówiłem, przychodzę, żeby ustalić datę, Nelu. No, moja kobietko, jaki dzień

wybierasz?

Cmok!
— Niech pan przestanie, panie MacPherson — powiedziała ciocia Oliwią głosem kobiety,

która zebrała w sobie siły, żeby spełnić bardzo nieprzyjemne zadanie i chce mieć to jak
najprędzej za sobą. — Muszę panu coś powiedzieć. Nie mogę wyjść za pana.

Zapadła cisza. Wiele bym dała za to, żeby ich teraz zobaczyć. Kiedy pan Maurycy

MacPherson się odezwał, w jego głosie było słychać bezgraniczne zdumienie.

— Nelu, co to ma znaczyć? — spytał.
— Nie mogę za pana wyjść, panie MacPherson — powtórzyła ciocia Oliwią.
— Dlaczego? — Zdumienie zaczęło ustępować miejsca złości.
— Nie sądzę, żeby pan mógł mnie zrozumieć — powiedziała ciocia Oliwią słabym

głosem. — Nie wyobraża pan sobie, jak się czuje kobieta, kiedy ma zrezygnować ze
wszystkiego… Z domu, przyjaciół

i całego dotychczasowego życia, żeby odejść z kimś zupełnie obcym.
— Wierzę, że to nie będzie łatwe, ale Avonlea nie jest bardzo daleko, Nelu. Nie więcej niż

dziewiętnaście kilometrów.

— Dziewiętnaście kilometrów! Równie dobrze mogłoby być na drugim końcu świata —

upierała się ciocia Oliwią. — Nie znam tam nikogo, oprócz Małgorzaty Linde.

— Dlaczego nie powiedziałaś tego, zanim kupiłem dom? Jeszcze nie jest za późno. Mogę

go sprzedać i kupić coś tutaj, we Wschodnim Grafton, jeśli tylko zechcesz, chociaż tutaj nie
znajdę nic równie ładnego. Poradzimy sobie z tym!

— Nie, panie MacPherson — powiedziała ciocia Oliwią zdecydowanym głosem. — To nic

nie pomoże. Wiedziałam, że pan nie zrozumie. Moje drogi nie są pańskimi drogami i nie
mogę się na to zgodzić. Pan wnosi do domu błoto na butach i… i… i nie dba o porządek.

Biedna ciocia Oliwią, musiała być ciocią Oliwią; głęboko wierzę, że gdyby ją palono na

stosie, też by wymyśliła coś równie groteskowego.

— Do diabła! — powiedział pan Maurycy MacPherson; nie przeklinał i nie gniewał się,

tylko dziwił. Potem dodał: — Zdaje się, że ze mnie żartujesz, Nelu. Rzeczywiście, jestem
niechlujny, bo na zachodzie zamiłowanie do czystości jest bezużyteczne, ale możesz mnie
tego nauczyć. Nie wyrzucisz mnie tylko z tego powodu, że wnoszę błoto do domu!

— Nie mogę za pana wyjść, panie MacPherson — powtórzyła ciocia Oliwią.
— To niemożliwe! — zawołał, bo zaczął rozumieć, że mówi poważnie, chociaż jego męski

umysł nie był w stanie zrozumieć niczego, oprócz tego. — Nelu, złamiesz mi serce! Jestem
gotów na wszystko… Co tylko zechcesz… Nie odwracaj się do mnie plecami.

— Nie mogę za pana wyjść, panie MacPherson — powiedziała ciocia Oliwią po raz

czwarty.

— Nelu! — zawołał pan Maurycy MacPherson. W jego głosie słychać było tak wielką

rozpacz, że zrobiło nam się z Polcią wstyd. Co my robimy? Nie mamy prawa podsłuchiwać
tej nieszczęsnej rozmowy. W głosie pana Maurycego MacPhersona było tyle bólu i buntu, że
nie znalazło się już miejsca nawet na ślad dobrego humoru. Cichutko wyszłyśmy z pokoju,
wstydząc się tego, co zrobiłyśmy.

Pan Maurycy MacPherson błagał jeszcze całą godzinę. Kiedy wyszedł, ciocia Oliwią

przyszła do nas, blada i zrozpaczona, żeby powiedzieć, że nie będzie ślubu. Nie potrafiłyśmy
udawać zaskoczenia, ale Polcia próbowała protestować.

— Jesteś pewna, ciociu Oliwio, że dobrze robisz?
— To jedyne wyjście — powiedziała ciocia Oliwią lodowatym głosem. — Nie mogę

wyjść za pana MacPhersona i powiedziałam mu o tym. Powtórzcie to swojemu tacie i proszę,
żeby nikt mi więcej o tym nie wspominał.

Potem ciocia Oliwią zeszła na dół, wzięła szczotkę i zamiotła błoto, które pan MacPherson

przyniósł na schody.

Poszłyśmy z Polcią do domu i powiedziałyśmy tacie. Byłyśmy smutne, ale nic nie

mogłyśmy zrobić. Tata śmiał się z tego, ale mnie nie było do śmiechu. Było mi żal pana
Maurycego MacPhersona i cioci Oliwii też, chociaż byłam na nią zła. Było jasne, że jej też
jest żal straconych marzeń, ale nauczyła się takiej rezerwy wobec ludzi, której nic nie było w
stanie pokonać.

— To chroniczny przypadek staropanieństwa — powiedział tata, zniecierpliwiony.
Przez tydzień panowała kompletna nuda. Pana Maurycego MacPhersona nie widziałyśmy

ani razu i strasznie nam go brakowało. Ciocia Oliwią nic nie dawała po sobie poznać i
pracowała jak zaczarowana, robiąc nikomu niepotrzebne rzeczy.

Pewnego wieczora tata wrócił do domu, przynosząc ciekawą wiadomość.
— Maurycy MacPherson wyjeżdża dzisiaj o 19.30 na zachód — powiedział. —

Znienawidził Avonlea. Mówią, że jest wściekły na Oliwię za to, co mu zrobiła.

Po herbatce poszłyśmy z Polcią do cioci Oliwii, która skorzystała z okazji, żeby zasięgnąć

naszej rady w sprawie nowej narzuty na fotel. Szyła jak zaczarowana, a twarz miała zaciętą i
nieruchomą. Zastanawiałam się, czy wie o wyjeździe pana Maurycego MacPhersona. Przez
delikatność nie wspomniałam o tym, ale Polcia nie miała takich skrupułów.

— No i co, ciociu Oliwio? Cioci wielbiciel wyjeżdża — powiedziała pogodnie. — Nie

będzie ci więcej zawracał głowy. Wraca dzisiaj na zachód.

Ciocia Oliwią upuściła robótkę i wstała. Nigdy jej nie widziałam tak odmienionej. Stało się

to tak szybko i nagle, że było wprost niesamowite. Stara panna nagle znikła; przed nami stała
kobieta pełna bólu i uczucia.

— Co ja mam robić? — zawołała strasznym głosem. — Marysiu! Polciu! Co ja mam

robić?

Prawie krzyczała. Polcia pobladła.
— Zależy ci na nim? — spytała niemądrze.
— Zależy! Dziewczęta, jeśli Maurycy MacPherson wyjedzie, ja tego nie przeżyję!

Musiałam chyba oszaleć. Od kiedy go odprawiłam, umieram z tęsknoty. Ale cały czas
myślałam, że on wróci! Muszę się z nim zobaczyć. Jeśli pójdę przez pola, zdążę przed
odjazdem pociągu.

Rzuciła się ku drzwiom, ale zatrzymałam ją, bo wyobraziłam sobie ciocię Oliwię biegnącą

przez pola, z gołą głową i szaleństwem w oczach.

— Zaczekaj, ciociu Oliwio. Polciu, biegnij do domu, powiedz tacie, żeby szybko zaprzągł

wózek. Zawieziemy cię na stację, ciociu Oliwio. Zdążymy na czas.

Polcia wybiegła, a ciocia Oliwią popędziła na górę. Ja zostałam, żeby podnieść robótkę, a

kiedy weszłam do pokoju cioci Oliwii, miała już na głowie kapelusz i narzutkę na ramionach.
Na łóżku leżały wszystkie pudełeczka z prezentami od pana Maurycego MacPhersona. Ciocia
Oliwią wkładała ich zawartość na siebie. Pierścionki, trzy broszki, bransoletkę, trzy łańcuszki
i zegarek — na wszystko znalazło się miejsce. Tak wystrojona, ciocia Oliwią przedstawiała
dość niezwykły widok.

— Dotąd nie chciałam ich nosić, ale teraz włożę wszystko, żeby mu pokazać, że żałuję

tego, co zrobiłam — powiedziała urywanym głosem, drżącymi wargami.

Kiedy wsiadłyśmy na wózek, ciocia Oliwią chwyciła za bat i zanim zdążyłyśmy jej

przeszkodzić, smagnęła biednego konia tak, jak nikt go w życiu nie uderzył. Pobiegł w dół
stromej, kamiennej, pogrążającej się w gęstniejącym mroku drogi z taką prędkością, że obie z
Polcią krzyknęłyśmy ze strachu. Ciocia Oliwią, zazwyczaj taka nieśmiała, zdawała się nie
znać lęku. Popędzała konia batem aż do samej stacji, nie zwracając uwagi na nasze
zapewnienia, że mamy dość czasu. Ludzie, którzy nas wtedy widzieli, z pewnością myśleli, że
oszalałyśmy. Ja trzymałam lejce, Polcia — opadającą burtę wózka, a ciocia Oliwią,
pochylona do przodu, z rozwianymi włosami, bo kapelusz zsunął się jej na plecy, z zaciętą
twarzą i rozpalonymi policzkami, uderzała batem. Tak przejechałyśmy przez wieś i ponad
pięć kilometrów drogą do stacji.

Kiedy zajechałyśmy na stację, gdzie w mroku przetaczano właśnie pociąg, ciocia Oliwią

zeskoczyła z kozła i pobiegła na peron. Kapelusik powiewał za nią na wietrze, a broszki i
łańcuszki lśniły w światłach lamp. Rzuciłam lejce jakiemuś chłopcu i obie z Polcią poszłyśmy
w jej ślady. Zobaczyłyśmy pana Maurycego MacPhersona, stojącego pod latarnią. Na
szczęście w pobliżu nie było nikogo, ale gdyby nawet na stacji stały tłumy, ciocia postąpiłaby
tak samo. Dosłownie rzuciła się na niego.

— Maurycy! — zawołała. — Nie! Nie! Wyjdę za ciebie! Pojadę wszędzie! I możesz

nanosić do domu tyle błota, ile tylko zechcesz!

To ostatnie stwierdzenie, tak doskonale oddające charakter cioci Oliwii, rozładowało

napięcie. Pan MacPherson objął ją ramieniem i pociągnął za sobą

w mrok.
— Uspokój się. Uspokój. Oczywiście, że nie wyjadę. Nie płacz już, Nelciu.
— Wrócisz teraz ze mną? — poprosiła ciocia Oliwią, trzymając się go kurczowo, jakby się

bała, że ledwie poluzuje uścisk, on się jej wyrwie.

— Oczywiście, oczywiście — odparł.
Polcia wróciła do domu z koleżanką, a ja — z ciocią Oliwią i panem Maurycym

MacPhersonem. Pan MacPherson trzymał ciocię Oliwię na kolanach, bo w wózku nie było dla
nas dość miejsca, ale mnie się wydaje, że ciocia i tak by tam usiadła, nawet gdybyśmy miały
kilkanaście wolnych siedzeń. Tuliła się do niego jawnie; cała jej powściągliwość i rezerwa
gdzieś znikły. Pocałowała go ze dwadzieścia razy i powiedziała, że go kocha, a ja się nawet
nie uśmiechnęłam i wcale nie miałam na to ochoty. Nie wiedzieć czemu, nie wydawało mi się
to śmieszne ani wtedy, ani teraz, chociaż obcy pewnie byliby rozbawieni. W jej głosie było
tyle uczucia, że żarty byłyby nie na miejscu. Byli sobą tak zajęci, że nawet nie poczułam, że
im przeszkadzam.

Zostawiłam ich na podwórzu cioci Oliwii i pojechałam do domu. Nawet się ze mną nie

pożegnali. W świetle księżyca, zalewającym front domu, zobaczyłam coś, co najlepiej
świadczyło o zmianie, jaka zaszła w cioci Oliwii. Po południu padał deszcz i na podwórzu
było błoto. Mimo to ciocia Oliwią weszła do środka, ciągnąc za sobą pana Maurycego
MacPhersona, nie zatrzymawszy się, żeby wytrzeć buty!

VIII

K

WARANTANNA

U

A

LEKSANDRA

A

BRAHAMA

Odmówiłam nauczania religii w kościele za pierwszym razem, kiedy mnie o to

poproszono. Nie dlatego, żebym nie chciała tego robić. Przeciwnie, ten pomysł dosyć mi się
spodobał, ale prosił mnie o to wielebny pan Allan, a ja stawiałam sobie za punkt honoru nie
robić niczego, o co prosi mnie mężczyzna, jeśli nie muszę. Jestem z tego znana. Oszczędza mi
to mnóstwa kłopotów i znakomicie upraszcza życie. Nigdy nie lubiłam mężczyzn. Musiałam
się z tym urodzić, bo jak daleko sięgnę pamięcią, charakteryzowała mnie antypatia do
mężczyzn i psów. Jestem z tego znana. Moje doświadczenie życiowe jeszcze to pogłębiło. Im
lepiej znam mężczyzn, tym bardziej lubię koty.

Dlatego kiedy wielebny Allan spytał, czy zgodziłabym się uczyć religii, odmówiłam mu w

taki sposób, żeby się poczuł urażony. Gdyby od razu przysłał swoją żonę, postąpiłby mądrzej.
Ludzie zazwyczaj robią to, o co prosi pani Allan, bo wiedzą, że to oszczędzi im czasu.

Pani Allan mówiła przez pół godziny bez przerwy, zanim w ogóle wspomniała o nauczaniu

religii i powiedziała mi pierwsze komplementy. Takt, jest to umiejętność zdążania do celu
krętymi drogami. Mnie brak taktu. Jestem z tego znana. Ledwie pani Allan wspomniała o
religii, ja — wiedząc, dokąd to wszystko zmierza — spytałam bez ogródek:

— Którą klasę miałabym uczyć?
Pani Allan była tak zdziwiona, że wreszcie zapomniała o takcie i pierwszy raz w życiu

odpowiedziała wprost:

— Brakuje nauczyciela w dwóch klasach: u chłopców i u dziewcząt. Dotąd ja uczyłam

dziewczęta, ale będę musiała z tego zrezygnować, ze względu na zdrowie mojego dziecka.
Może pani wybierać, panno MacPherson.

— W takim razie, wezmę chłopców — powiedziałam bez wahania. Jestem znana ze

zdecydowania. — Skoro mają z nich wyrosnąć mężczyźni, dobrze będzie ich zawczasu
odpowiednio wychować. Będą z nimi kłopoty tak czy inaczej, ale jeśli się ich wcześniej
weźmie w garść, może narozrabiają mniej i jakieś nieszczęsne kobiety na tym skorzystają.

Pani Allan nie wyglądała na przekonaną. Wiem, że spodziewała się, że wezmę dziewczęta.
— To bardzo niesforni chłopcy — powiedziała.
— Nie znam innych chłopców — odparłam.
— Ja… sądziłam, że będzie pani wolała dziewczynki — powiedziała pani Allan z

wahaniem. Gdyby nie pewna rzecz, do której za nic nie przyznałabym się przed panią Allan,
sama też wolałabym dziewczynki. Ale prawda jest taka, że w tej klasie była Ania Shirley, a
Ania Shirley jest jedyną ludzką istotą, której się boję. Nie, żebym jej nie lubiła, ale ona ma w
zwyczaju stawiać dziwne, nieoczekiwane pytania, na które nawet prawnik z Filadelfii by nie
odpowiedział. Kiedyś uczyła tę klasę pani Rogerson i Ania ją dosłownie wykończyła. Nie ma
sensu brać klasy, w której jest chodzący na dwóch nogach znak zapytania. Poza tym czułam,
że pani Allan należy się prztyczek w nos. Żony pastorów zbyt często uważają, że wolno im
rządzić wszystkim i wszystkimi, nawet jeśli od czasu do czasu się mylą.

— Nie należy się kierować tym, co się najbardziej lubi, pani Allan — skarciłam ją. —

Chodzi o to, co będzie najlepsze dla chłopców. Czuję, że ja będę dla nich najlepsza.

— W to nie wątpię, panno MacPherson — powiedziała pani Allan uprzejmie. Nie mówiła

prawdy, mimo że jest żoną pastora. Miała wątpliwości. Była przekonana, że się nie sprawdzę
jako nauczycielka w klasie chłopców.

Ale nie miała racji. Kiedy się już na coś zdecyduję, rzadko ponoszę porażkę. Jestem z tego

znana.

— Zdziałała pani cuda z tą klasą, panno MacPherson — powiedział wielebny pan Allan

kilka tygodni później. Nie chciał dać poznać, jak bardzo go dziwi, że stara panna, znana z
nienawiści do mężczyzn, to osiągnęła, ale zdradził go wyraz twarzy.

— Gdzie mieszka Kuba Spencer? — spytałam oschle. — Był na religii trzy tygodnie temu

i od tamtego czasu nie pokazał się ani razu. Chcę się dowiedzieć dlaczego.

Pan Allan zakaszlał.
— Zdaje się, że jest zatrudniony u Aleksandra Abrahama Bennetta, przy drodze do Białych

Piasków — powiedział.

— W takim razie pójdę do Aleksandra Abrahama Bennetta przy drodze do Białych

Piasków i dowiem się, dlaczego Kuba Spencer nie przychodzi na religię — powiedziałam
zdecydowanym głosem.

Oczy pana Allana zalśniły. Zawsze mówiłam, że gdyby nie był pastorem, byłby

człowiekiem z poczuciem humoru.

— Jest możliwe, że pan Bennett nie będzie zadowolony z okazanego mu przez panią

uprzejmego zainteresowania. Jeśli dobrze rozumiem, odczuwa on… silną awersję do płci
przeciwnej. Od śmierci siostry, przez dwa lata kobieca noga nie przestąpiła progu jego domu.

— Ach, więc to ten? — przypomniałam sobie. — Wróg kobiet, odgrażający się, że jeśli

jakaś kobieta przyjdzie na jego podwórze, pogoni ją widłami. Mnie nie pogoni!

Pan Allan zachichotał; powściągliwie, jak to pastor, ale jednak. Trochę mnie to zirytowało,

bo zdawało się sugerować, że nie dam rady panu Aleksandrowi Abrahamowi Bennettowi. Ale
nic nie dałam po sobie poznać. Błędem kobiety jest pokazanie mężczyźnie, że jej dokuczył.

Nazajutrz po południu zaprzęgłam swojego gniadego kuca do powozu i pojechałam do

Aleksandra Abrahama Bennetta. Jak zwykle, zabrałam do towarzystwa Williama Adolfa.
William Adolf jest moim ulubionym spośród sześciu kotów. Jest czarny, z białą gwiazdką i
pięknymi, białymi łapkami. Usiadł obok mnie i wyglądał tak godnie, jak żaden mężczyzna,
których widywałam w powozie.

Aleksander Abraham mieszka jakieś pięć kilometrów od miasteczka, przy drodze do

Białych Piasków. Od razu poznałam jego dom, bo był bardzo zaniedbany. Należałoby go jak
najszybciej pomalować. Żaluzje były powykrzywiane i popękane, a zielsko rosło nawet przy
samych drzwiach. Było oczywiste, że tutaj nie ma kobiety. Mimo to dom był piękny, a
stodoły — ogromne. Mój tata zawsze powtarzał, że jeśli stodoły są większe od domu, to
znaczy, że dochody gospodarza przewyższają wydatki. Nie mam nic przeciwko temu, żeby
były większe, ale nie powinny być bardziej zadbane i ładniej odmalowane. Czegóż jednak,
pomyślałam, można się spodziewać po mężczyźnie, który nienawidzi kobiet?

— Mimo że nienawidzi kobiet, Aleksander Abraham potrafi zadbać o swoje gospodarstwo

— powiedziałam do Williama Adolfa, przywiązując kuca do płotu.

Podjechałam do domu z boku; teraz znajdowałam się naprzeciw otwartych drzwi werandy.

Pomyślałam, że wejdę przez nie. Wzięłam Williama Adolfa pod pachę i ruszyłam w tę stronę.
Kiedy byłam w połowie drogi, od frontu przybiegł pies i puścił się pędem w moją stronę.
Brzydszego psa w życiu nie widziałam; nawet nie szczekał, tylko biegł w milczeniu, jakby
miał jakąś sprawę do załatwienia.

Wiem, na co stać psa, który nie szczeka. Nie traciłam czasu. Mocniej ścisnęłam Williama

Adolfa i puściłam się biegiem nie w kierunku drzwi, bo pies mnie od nich odgradzał, ale ku
rozłożystej czereśni rosnącej przy rogu domu. Zdążyłam w ostatniej chwili. Najpierw
postawiłam Williama Adolfa na gałęzi nad swoją głową, potem sama wspięłam się na
błogosławione drzewo, nie zastanawiając się, co sobie pomyśli Aleksander Abraham, jeśli
mnie przypadkiem zobaczy.

Zaczęłam myśleć, dopiero kiedy byłam w połowie drzewa, mając przy sobie Williama

Adolfa, całkiem spokojnego i obojętnego na to wszystko. O sobie tego powiedzieć nie mogę.
Przeciwnie; przyznaję, że byłam bardzo zdenerwowana.

Pies siedział na ziemi pod drzewem, przyglądając się nam; było jasne, że nie ma nic

lepszego do roboty. Kiedy nasze spojrzenia się spotkały, obnażył zęby i warknął.

— Wyglądasz na takiego psa, który nienawidzi kobiet — powiedziałam do niego.

Chciałam go obrazić, ale on przyjął to jak komplement.

Potem zaczęłam szukać odpowiedzi na pytanie: „Jak mam się wydostać z tych

tarapatów?”. Nie było to łatwe.

— Czy powinnam zacząć krzyczeć, Williamie Adolfie? — spytałam to inteligentne

zwierzę. William Adolf pokręcił głową. To fakt. Zgodziłam się z nim.

— Nie, nie będę krzyczała, Williamie Adolfie — powiedziałam. — Przypuszczalnie nie

ma tu nikogo, kto mógłby mnie usłyszeć, tylko Aleksander Abraham, a ja mam poważne
wątpliwości co do jego miłosierdzia. Zejść nie możemy. Czy w takim razie, Williamie
Adolfie, moglibyśmy się wspiąć wyżej?

Spojrzałam do góry. Nad głową miałam otwarte okno, do którego dochodziła dość gruba

gałąź.

— Spróbujemy tej drogi, Williamie Adolfie? — spytałam.
William Adolf, nie tracąc słów, zaczął się wspinać po drzewie. Poszłam w jego ślady. Pies

biegał w koło drzewa i rzucał nam spojrzenia, znaczenia których nie wypada tu powtórzyć.
Prawdopodobnie zrobiłoby mu się lżej, gdyby zaszczekał, ale to byłoby sprzeczne z jego
zasadami. Bez trudności weszłam przez okno do sypialni, w której panował tak wielki
bałagan i było tyle kurzu, i w ogóle wyglądała tak okropnie, że nie wiem, do czego ją
porównać. Ale nie traciłam czasu na rozglądanie się po pokoju. Wzięłam Williama Adolfa
pod pachę i zeszłam na dół, modląc się, żeby nikogo po drodze nie spotkać.

Nie spotkałam. Hol na dole był pusty i pełen kurzu. Otworzyłam pierwsze lepsze drzwi i

śmiało weszłam do środka. Przy oknie siedział mężczyzna. Był w złym humorze. Nawet
gdybym go spotkała gdzie indziej, domyśliłabym się, że to Aleksander Abraham. Był tak
samo zaniedbany jak jego dom, ale — podobnie jak i on — gdyby poświęcić mu trochę
troski, wyglądałby nieźle. Włosy robiły takie wrażenie, jakby ich nigdy nie czesano, a baczki
były niewiarygodnie zapuszczone.

Spojrzał na mnie z niewymownym zdumieniem.
— Gdzie jest Kuba Spencer? — spytałam. — Przyszłam się z nim zobaczyć.
— Jak to się stało, że cię wpuścił? — spytał mężczyzna, nie odrywając ode mnie oczu.
— Nie wpuścił mnie — odparłam. — Gonił mnie po trawniku. Zagryzłby mnie na śmierć,

gdybym się nie uratowała ucieczką na drzewo. Powinien pan stanąć przed sądem za to, że
trzyma takiego psa! Gdzie jest Kuba?

Zamiast odpowiedzieć, Aleksander Abraham zaczął się bardzo nieprzyjemnie śmiać.
— Jeśli kobieta postanowi się dostać do cudzego domu, nikt i nic jej nie powstrzyma —

powiedział nieuprzejmie.

Widząc, że chce mnie zirytować, zachowałam spokój.
— Nie zależało mi na tym, żeby wejść do pańskiego domu, panie Bennett —

powiedziałam. — Po prostu, nie miałam wyboru. Musiałam się tu schronić przed grożącym
mi niebezpieczeństwem. Nie zależało mi na tym, żeby oglądać pana czy jego dom, chociaż
muszę przyznać, że jest to widok ciekawy dla kogoś, kto chciałby się przekonać, ile brudu
może się zebrać w nie sprzątanym mieszkaniu. Chodzi mi o Kubę. Pytam po raz trzeci i
ostatni: gdzie jest Kuba?

— Kuby tu nie ma — powiedział pan Bennett burkliwie, ale z mniejszą pewnością siebie.

— Wyniósł się w zeszłym tygodniu i znalazł sobie pracę u człowieka w Newbridge.

— W takim razie — powiedziałam, biorąc na ręce Williama Adolfa, z miną pełną pogardy

rozglądającego się po pokoju — nie będę panu dłużej przeszkadzać. Pójdę już.

— To najmądrzejsze, co można zrobić — powiedział Aleksander Abraham; jego głos nie

był już nieprzyjemny, tylko pełen namysłu. — Wypuszczę cię kuchennymi drzwiami. Wtedy
mój pies nie będzie cię niepokoił. Odejdź szybko i po cichu.

Ciekawe, czy Aleksander Abraham naprawdę się spodziewał, że odchodząc, będę

pohukiwała z radości? Nic na to nie powiedziałam, bo uznałam, że w ten sposób uratuję swoją
godność. Poszłam za nim do kuchni i wyszłam tak szybko i cicho, jak sobie życzył. Cóż to
była za kuchnia!

W chwili, kiedy Aleksander Abraham otworzył drzwi — bo były zamknięte na zamek —

na podwórze wjechał powóz z dwoma mężczyznami.

— Za późno! — zawołał gospodarz tragicznym głosem. Zrozumiałam, że musiało się

wydarzyć coś strasznego, ale nie obchodziło mnie to, bo — jak sądziłam — nie mogło mieć
nic wspólnego ze mną. Odepchnęłam Aleksandra Abrahama (który miał minę winowajcy,
jakby go przyłapano na kradzieży) i stanęłam twarzą w twarz z mężczyzną, który zeskoczył z
powozu. Był to stary doktor Blair z Carmody. Patrzył na mnie tak, jakby mnie przyłapał na
wynoszeniu ze sklepu rzeczy, za którą nie zapłaciłam.

— Moja droga Piotro — powiedział z powagą — bardzo mi przykro, że cię tu widzę.

Bardzo przykro!

Przyznaję, że to mnie zdenerwowało. Szczególnie że żaden mężczyzna na świecie, nawet

mój lekarz, nie ma prawa nazywać mnie „drogą Piotra”.

— Nie widzę powodu do smutku, doktorze — powiedziałam z wyższością. — Jeśli

czterdziestoletnia kobieta, parafianka kościoła prezbiteriańskiego, znana z pobożności, nie
może odwiedzić dziecka, które uczy religii, bez narażenia się na zarzut niemoralności, to
chciałabym wiedzieć, ile powinna mieć lat, żeby jej o nic nie podejrzewano?

Doktor nie odpowiedział na moje pytanie, tylko spojrzał z wyrzutem na Aleksandra

Abrahama.

— Więc tak dotrzymuje pan słowa, panie Bennett? — spytał. — Wydaje mi się, że mi pan

obiecał, że nikogo nie wpuści do domu.

— Nie wpuściłem jej — burknął pan Bennett. — Wielkie nieba, człowieku, ta kobieta

weszła tu przez okno na piętrze, a przecież na zewnątrz domu pilnują mój pies i policjant! Co
można zrobić z taką, jak ona?

— Nie rozumiem, co to wszystko znaczy — powiedziałam do doktora, ignorując

Aleksandra Abrahama. — Skoro jednak moja obecność tutaj jest tak niewygodna dla
wszystkich zainteresowanych, to zaraz wam ulży. Wychodzę stąd.

— Bardzo mi przykro, moja droga Piotro — powiedział doktor z naciskiem — ale na to nie

mogę pozwolić. Ten dom przechodzi kwarantannę z powodu ospy. Będzie pani musiała tu
zostać.

Ospa! Pierwszy raz w życiu straciłam panowanie nad sobą w obecności mężczyzny.

Obróciłam się z wściekłością do Aleksandra Abrahama.

— Dlaczego mi pan nie powiedział?! — zawołałam.
— Nie powiedziałem! — odparł, wytrzeszczając oczy. — Kiedy panią zobaczyłem, było

już za późno, żeby o tym mówić. Myślałem, że najlepsze, co mogę zrobić, to trzymać język za
zębami i pozwolić pani odejść w słodkiej nieświadomości. To panią nauczy, żeby się nie
wdzierać siłą do cudzego domu, moja droga!

— Przestańcie się kłócić, dobrzy ludzie — przerwał nam doktor; w jego oczach

dostrzegłam rozbawienie. — Będziecie musieli spędzić trochę czasu pod jednym dachem.
Kłócąc się, tylko pogorszycie sytuację. Widzisz, Piotro, to było tak: pan Bennett był wczoraj
w mieście, gdzie, jak wiesz, panuje epidemia ospy i jadł w pensjonacie, w którym jedna z
pokojówek zachorowała. Wczoraj w nocy pojawiły się u niej objawy ospy. Rada Zdrowia
natychmiast odszukała wszystkich, którzy byli wczoraj w pensjonacie, żeby poddać ich
kwarantannie. Byłem tu dzisiaj rano i wyjaśniłem to panu Bennettowi. Przyprowadziłem ze
sobą Jeremiasza Jeffriesa, żeby pilnował drzwi wejściowych. Kiedy pan Bennett dał mi słowo
honoru, że nie wpuści nikogo kuchennym wejściem, pojechałem po drugiego policjanta.
Teraz przywiozłem Tomasza Wrighta i poprosiłem jeszcze jednego mężczyznę, żeby uprawiał

pole pana Bennetta i zapewnił mu dostawy jedzenia. Dzisiejszej nocy na warcie staną Jakub
Green i Kleofas Lee. Wydaje mi się mało prawdopodobne, żeby pan Bennett zaraził się ospą,
ale dopóki nie będziemy mieli pewności, musisz tu zostać, Piotro.

Słuchając doktora, myślałam. Nigdy w życiu nie byłam w takich tarapatach, ale

pogarszanie sytuacji byłoby bezsensowne.

— Dobrze, doktorze — powiedziałam spokojnie. — Zaszczepiłam się przed miesiącem,

kiedy się dowiedziałam o epidemii. Wracając przez Avonlea, niech doktor wstąpi do Sary Pye
i poprosi ją, żeby podczas mojej nieobecności mieszkała w moim domu i dbała o wszystko,
szczególnie o koty. Proszę jej powiedzieć, żeby im dawała dwa razy dziennie świeżego mleka
i trzy centymetry sześcienne masła raz w tygodniu. Proszę jej też powiedzieć, żeby włożyła
dwa fartuchy robocze, kilka fartuchów kuchennych i trochę bielizny do mojej najlepszej
walizki i przysłała mi ją tutaj. Mój kuc stoi przywiązany do płotu. Proszę go zabrać do domu.
To wszystko. Dziękuję.

— Nie, to nie wszystko — powiedział Aleksander Abraham gderliwie. — Proszę odesłać

do domu tego kota. Nie ścierpię kota w moim domu. Wolałbym już ospę.

Zmierzyłam Aleksandra Abrahama spojrzeniem od stóp do głów. Nie spieszyłam się.

Potem powiedziałam spokojnie:

— Może pan mieć jedno i drugie. Będzie się pan musiał zgodzić na Williama Adolfa. Kot

musi przejść kwarantannę, tak samo jak pan i ja. Sądzi pan, że pozwoliłabym mojemu kotu
biegać po Avonlea i rozsiewać zarazki ospy wśród niewinnych ludzi? Ja będę musiała znosić
tego pańskiego psa, a pan będzie musiał ścierpieć Williama Adolfa.

Aleksander Abraham jęknął, ale widziałam, że to, jak na niego spojrzałam, poszło mu w

pięty.

Doktor odjechał, a ja wróciłam do domu, nie chcąc, żeby Tomasz Wright dłużej mi się

przyglądał z głupawym uśmieszkiem na twarzy. Powiesiłam płaszcz w holu, a czepek
odłożyłam na stół w pokoju, odkurzywszy najpierw jego część chusteczką do nosa. Miałam
ochotę natychmiast zabrać się za ten dom i wysprzątać go, ale musiałam zaczekać, aż wróci
doktor z moim fartuchem. Nie mogłam pracować w nowym kostiumie i jedwabnej bluzeczce.

Aleksander Abraham usiadł na krześle i przyglądał mi się. Po chwili powiedział:
— Nie jestem ciekawski, ale… czy byłaby pani tak uprzejma i powiedziała mi, dlaczego

doktor nazwał panią Piotra?

— Pewnie dlatego, że tak mam na imię — powiedziałam, trzepiąc poduszeczkę, żeby

William Adolf mógł na niej usiąść, i wzbijając w powietrze gromadzony w niej latami kurz.

Aleksander Abraham zakaszlał cicho.
— To raczej… niezwykłe imię dla kobiety.
— Rzeczywiście — odparłam, zastanawiając się, ile mydła znajdę w tym domu, jeśli w

ogóle.

— Nie jestem ciekawski — powiedział Aleksander Abraham — ale… czy byłaby pani tak

uprzejma i powiedziała mi, jak to się stało, że nazwano panią Piotra?

— Gdybym była chłopcem, rodzice nazwaliby mnie Piotrem, na cześć zamożnego wuja.

Kiedy się okazało, że na swoje szczęście jestem dziewczynką, mama chciała mnie nazwać
Anielą. Dali mi oba imiona i nazywali Anielą, ale ja, kiedy dorosłam, wybrałam Piotrę. To nie
jest piękne imię, mimo to dużo lepsze od Anieli.

— Ja bym powiedział, że bardziej do pani pasuje — powiedział Aleksander Abraham,

zamierzając, jak zauważyłam, być niesympatycznym.

— Właśnie — zgodziłam się. — Na nazwisko mam MacPherson i mieszkam w Avonlea.

Skoro nie jest pan ciekawski, nie potrzeba panu więcej informacji na temat mojej osoby.

— Och! — Aleksander Abraham wyglądał tak, jakby go olśniło. — Słyszałem o pani.

Pani… udaje, że nie lubi mężczyzn.

Udaję! Bóg jeden wie, co by się wtedy przydarzyło Aleksandrowi Abrahamowi, gdyby mi

coś nie przeszkodziło. Ale w tej chwili otworzyły się drzwi i do domu wszedł pies; ten pies!
Pewnie zmęczył się czekaniem, aż zejdę z Williamem Adolfem z czereśni. W domu wydał mi
się jeszcze brzydszy niż na zewnątrz.

— Och, Panie Rileyu, Panie Rileyu, zobacz, w co mnie wpakowałeś — powiedział

Aleksander Abraham z wyrzutem.

Ale Pan Riley — skoro ta bestia nosi takie imię — nie zwracał uwagi na Aleksandra

Abrahama. Zobaczył Williama Adolfa, zwiniętego w kłębek na poduszeczce, i pobiegł prosto
do niego. William Adolf usiadł i zaczął się rozglądać.

— Niech pan zawoła psa — ostrzegłam Aleksandra Abrahama.
— Niech go pani sama zawoła — odparł. — Skoro wniosła pani kota do domu, niech go

pani teraz broni.

— Nie boję się o Williama Adolfa — powiedziałam uprzejmie. — William Adolf sam

potrafi się obronić.

William Adolf potrafił i obronił się. Wygiął grzbiet, położył uszy po sobie, prychnął i

rzucił się na Pana Rileya. Wylądował na cętkowanym psim grzbiecie, uczepił się go mocno i
głośno zamiauczał.

Nigdy nie widziałam psa tak zdziwionego, jak Pan Riley był w tej chwili. Przerażony

pobiegł do kuchni, wrócił do holu, z holu popędził do pokoju, potem znów do kuchni i tak w
koło. Z każdym okrążeniem biegł coraz szybciej. Wyglądał jak nakrapiana błyskawica z
czarną plamą na grzbiecie. Nigdy nie słyszałam takiego hałasu, jakiego narobił; śmiałam się z
tego do łez. Pan Riley biegał w koło, ale William Adolf trzymał się go mocno. Aleksander
Abraham pobladł z gniewu.

— Kobieto, zawołaj tego piekielnego kota, bo mi zabije psa — zawołał, przekrzykując

wycie zwierzęcia.

— Nie zabije go — uspokoiłam gospodarza. — Pies biegnie tak szybko, że kot mnie nie

usłyszy. Jeśli pan zatrzyma psa, panie Bennett, przemówię Williamowi Adolfowi do
rozsądku, ale z błyskawicą nie da się dyskutować.

Aleksander Abraham rzucił się na cętkowaną błyskawicę, przebiegającą koło niego, ale

chybił i runął na podłogę. Podbiegłam, żeby mu pomóc, co jeszcze bardziej go rozwścieczyło.

— Kobieto — wybełkotał ze złością — chciałbym, żebyście ty i twój kot byli teraz w…

w…

— W Avonlea — dokończyłam szybko, nie dając mu powiedzieć głupstwa. — Ja też bym

wolała, panie Bennett. Skoro jednak jest to niemożliwe, zachowajmy się jak rozsądni ludzie i
jak najlepiej wykorzystajmy tę sytuację. W przyszłości proszę uprzejmie pamiętać, że na
nazwisko mam panna MacPherson, a nie Kobieta!

Wtedy wszystko się skończyło, i dobrze, bo zwierzęta hałasowały tak strasznie, że

zaczęłam się już bać, że policjanci, nie bacząc na ospę, przybiegną do domu zobaczyć, czy to
nie my z Aleksandrem Abrahamem się tu mordujemy. Pan Riley nagle zmienił trasę i skręcił
ku ciemnemu kątowi, między kuchnią węglową a pudłem na drewno. William Adolf puścił
się w ostatniej chwili.

Od tej pory nie było więcej kłopotów z Panem Rileyem. Trudno byłoby znaleźć

potulniejszego, lepiej ułożonego psa. William Adolf okazał się lepszy.

Skoro wszystko się uspokoiło i była piąta, postanowiłam zaparzyć herbatę. Powiedziałam o

tym Aleksandrowi Abrahamowi i poprosiłam, żeby mi pokazał, gdzie przechowuje żywność.

— Nie musi pani tego robić — odparł Aleksander Abraham. — Od dwudziestu lat sam

parzę sobie herbatę.

— Wyobrażam sobie, ale dla mnie pan nigdy nie parzył — powiedziałam twardo. — Nie

wzięłabym do ust niczego, co pan ugotował, nawet gdybym miała umrzeć z głodu. Skoro chce
się pan czymś zająć, niech pan lepiej weźmie maść i posmaruje zadrapania na grzbiecie
biednego psa.

Aleksander Abraham powiedział coś, czego przezornie nie usłyszałam. Widząc, że nie

podzieli się ze mną żadnymi informacjami, sama poszłam do spiżarni, przeszukać ją. Było to
miejsce tak straszne, że nie da się go opisać. Po raz pierwszy poczułam cień współczucia dla
biednego Aleksandra Abrahama. Aż dziwne, że człowiek żyjący w takich warunkach
znienawidził tylko kobiety, a nie całą ludzkość.

Mimo wszystko udało mi się jakoś przyrządzić kolację. Jestem znana ze swoich kolacji.

Chleb był z piekarni w Carmody; zaparzyłam pyszną herbatę i zrobiłam grzanki. Znalazłam
też puszkę brzoskwiń, które odważyłam się zjeść, bo były ze sklepu.

Przy herbacie i tostach Aleksander Abraham zmiękł. Zjadł ostatnią kromkę i nie

zaprotestował, kiedy dałam Williamowi Adolfowi resztkę śmietanki. Pan Riley nie miał
apetytu.

Potem przyjechał chłopak od lekarza z moją walizką. Aleksander Abraham dość uprzejmie

dał mi do zrozumienia, że po drugiej stronie holu jest wolny pokój i że mogę go zająć.
Poszłam tam, żeby włożyć fartuch. W pokoju znalazłam całkiem ładne meble i wygodne
łóżko. Tylko ten kurz! William Adolf chodził za mną. Na podłodze odbijały się w kurzu ślady
jego łap.

— A teraz — powiedziałam, wchodząc do kuchni — wezmę się za sprzątanie i zacznę od

tego pomieszczenia. Lepiej niech pan przejdzie do salonu, panie Bennett, żeby mi nie
przeszkadzać.

Aleksander Abraham wytrzeszczył oczy.
— Nie pozwolę, żeby się ktoś rządził w moim domu — warknął. — Mnie się tu podoba.

Jeśli pani jest tu źle, to droga wolna.

— Droga nie jest wolna i w tym cały kłopot — odparłam uprzejmie. — Gdybym mogła

stąd wyjść, nie zostałabym tu ani minuty. Skoro to nie jest możliwe, muszę tu posprzątać.
Potrafię tolerować mężczyzn i psy, kiedy jestem do tego zmuszona, ale brudu i bałaganu nie
zniosę. Niech pan przejdzie do salonu.

Aleksander Abraham wyszedł. Słyszałam, jak mówił, zamykając drzwi:
— Co za okropna kobieta!
Posprzątałam w kuchni i w spiżarni. Kiedy skończyłam, była dziesiąta. Aleksander

Abraham położył się spać, nie rozmawiając ze mną więcej. Zamknęłam Pana Rileya w
jednym pokoju, a Williama Adolfa w drugim, i sama też się położyłam. Czułam się tak
okropnie zmęczona, jak nigdy w życiu. To był ciężki dzień.

Rano wstałam wcześnie i przyrządziłam pyszne śniadanie, które Aleksander Abraham

uprzejmie zjadł. Kiedy na podwórzu pojawił się człowiek z zakupami, zawołałam do niego,
żeby po południu przyniósł mi pudło mydła. Potem zabrałam się za salon.

Prawie cały tydzień poświęciłam na sprzątanie domu, ale wykonałam swoją pracę bardzo

dokładnie. Jestem znana z dokładności. Na koniec wszędzie panował porządek, od strychu po
piwnice. Aleksander Abraham nic na to nie mówił, tylko głośno i często jęczał, i prawił
złośliwości biednemu Panu Rileyowi, który nie potrafił się odciąć, bo pamiętał cięgi, jakie
dostał od Williama Adolfa. Z Aleksandrem Abrahamem postępowałam łagodnie, bo go
zaszczepiono i ramię bardzo go bolało. Mając tak niewiele do roboty, oprócz szorowania,
przygotowywałam eleganckie posiłki. W domu było mnóstwo jedzenia; pod tym względem
Aleksander Abraham był bez zarzutu. Czułam się tu dużo lepiej, niż się spodziewałam. Jeśli
Aleksander Abraham nie chciał rozmawiać, zostawiałam go w spokoju. Kiedy chciał
pogadać, mówiłam rzeczy tak samo złośliwe jak on, tylko że miłym tonem i z uśmiechem na
ustach. Widziałam, że się mnie boi. Czasem zapominał o wrogości i zaczynał mówić jak
ludzka istota. Raz czy dwa udało się nam porozmawiać o interesujących sprawach.
Aleksander Abraham był inteligentnym człowiekiem, tylko bardzo spaczonym. Raz mu
powiedziałam, że w dzieciństwie musiał z niego być miły chłopczyk.

Pewnego dnia zaskoczył mnie, przychodząc do obiadu z uczesanymi włosami i w czystej

koszuli. Tego dnia przyrządziłam pyszne jedzenie. Na deser był pudding czekoladowy, o
wiele za dobry dla kogoś, kto nienawidzi kobiet. Aleksander Abraham zjadł dwa talerze,
westchnął i powiedział:

— Dobrze pani gotuje. Szkoda, że z pani taka dziwaczka, niewiele sobie robiąca z ludzi.
— Wygodnie jest być dziwaczką — odparłam. — Ludzie uważają na to, jak z człowiekiem

postępują,. Nie przekonał się pan o tym na własnej skórze?

— Ja nie jestem dziwakiem — burknął Aleksander Abraham gniewnie. — Chcę tylko,

żeby wszyscy dali mi spokój.

— To najdziwaczniejsze dziwactwo ze wszystkich — powiedziałam. — Człowiek, który

chce żyć w samotności, rzuca wyzwanie Opatrzności, która uznała, że człowiekowi nie jest
dobrze samemu. Niech się pan rozchmurzy, panie Bennett. We wtorek kwarantanna się
kończy i William Adolf oraz ja nie będziemy już panu zawracali głowy. Wtedy znów będzie
się pan mógł tarzać w brudzie i bałaganić, ile się tylko panu spodoba.

Aleksander Abraham jęknął. Nie wyglądał na bardzo ucieszonego. Potem zrobił coś

zaskakującego. Nalał śmietanki na spodeczek i postawił ją przed Williamem Adolfem.
William Adolf lizał ją, nie spuszczając Aleksandra Abrahama z oczu, na wypadek gdyby ten
zmienił zdanie. Nie chcąc pozostawać dłużna, dałam kość Panu Rileyowi.

Ani Aleksander Abraham, ani ja nie martwiliśmy się zbytnio ospą. Żadne z nas nie

wierzyło, żebyśmy mogli zachorować, bo on nawet nie widział tamtej chorej dziewczyny.
Mimo to nazajutrz rano usłyszałam, jak woła ze schodów:

— Panno MacPherson! — Jego głos był pełen tak nienaturalnej pokory, że ogarnęły mnie

złe przeczucia. — Jakie są objawy ospy?

— Dreszcze i fale gorąca, ból w nogach i plecach, nudności i wymioty — odparłam

szybko, bo czytałam o tym w almanachu medycznym.

— Mam te objawy — powiedział Aleksander Abraham.
Nie przestraszyłam się tak bardzo, jak sądziłam. Po tym, jak wytrzymałam z mężczyzną

nienawidzącym kobiet, cętkowanym psem i bałaganem panującym w tym domu i pokonałam
wszystkie te trzy rzeczy, ospa nie wydała mi się straszna. Podeszłam do okna i zawołałam do
Tomasza Wrighta, żeby wezwał doktora.

Doktor wyszedł z pokoju Aleksandra Abrahama z poważną miną.
— Nie potrafię jeszcze powiedzieć, jaka to choroba — powiedział. — Dopóki nie pojawi

się wysypka, nie będziemy mieli pewności. To bardzo niefortunne. Obawiam się, że trudno
będzie znaleźć pielęgniarkę. Te, które godzą się zajmować chorymi na ospę, są już zajęte, bo
epidemia w mieście nadal szaleje. Mimo to pojadę tam dzisiaj i zobaczę, co się da zrobić.
Tymczasem ty, Piotro, nie zbliżaj się do pana Bennetta, bo na razie opieka nie jest mu
potrzebna.

Jako że nie przyjmuję poleceń od żadnego mężczyzny, zaraz po wyjściu doktora

pomaszerowałam prosto do pokoju Aleksandra Abrahama, zanosząc mu na tacy coś do
zjedzenia. Zrobiłam krem cytrynowy i pomyślałam, że chętnie go zje, nawet jeśli ma ospę.

— Nie powinna się pani do mnie zbliżać — jęknął.
— Ryzykuje pani życiem.
— Nie dopuszczę, żeby człowiek umierał z głodu, nawet jeśli jest mężczyzną — odparłam.
— Najgorsze jest to — jęczał Aleksander Abraham, zajadając się kremem cytrynowym —

że będę potrzebował pielęgniarki, jak mówił doktor. Do pani już się przyzwyczaiłem i pani mi
prawie wcale nie przeszkadza, ale na myśl o tym, że miałaby się tu pojawić inna kobieta, robi
mi się słabo. Dała pani coś do jedzenia mojemu biednemu psu?

— Dostał lepszy obiad niż niejedna chrześcijańska dusza — odparłam surowo.
Aleksander Abraham niepotrzebnie się martwił tą drugą kobietą. Wieczorem przyjechał

doktor. Minę miał nietęgą.

— Nie wiem, co mam robić — powiedział. — Nie znalazłem nikogo, kto by chciał tu

przyjechać.

— Sama będę pielęgnowała pana Bennetta — powiedziałam z godnością. — To mój

obowiązek, a ja się nigdy nie uchylam od swoich obowiązków. Jestem z tego znana. Jest
mężczyzną, ma ospę i trzyma złego psa, mimo to nie pozwolę, żeby umarł z braku opieki.

— Jesteś dobrą kobietą, Piotro — powiedział doktor. Jak każdy mężczyzna, kiedy już

znalazł kobietę, która wzięła na siebie odpowiedzialność, poczuł ulgę.

Pielęgnowałam Aleksandra Abrahama podczas choroby i nie uważałam swoich

obowiązków za przykre. W chorobie był dużo bardziej sympatyczny niż kiedy był zdrowy; na
szczęście łagodnie przechodził ospę. Na dole byłam jedyną panią. Pan Riley i William Adolf
leżeli razem jak lew z jagnięciem. Regularnie karmiłam Pana Rileya, a raz, kiedy
zauważyłam, że wygląda smutno, pogłaskałam go. Było to przyjemniejsze doświadczenie niż
sądziłam. Pan Riley zadarł łeb i spojrzał na mnie takimi oczami, że przestałam się
zastanawiać, dlaczego Aleksander Abraham jest tak przywiązany do tego zwierzęcia.

Kiedy Aleksander Abraham zaczął siadać, postanowił nadrobić to, co stracił, będąc miłym.

Nie potraficie sobie wyobrazić, jaki był sarkastyczny podczas rekonwalescencji. Ja tylko się z
niego śmiałam, bo odkryłam, że go to irytuje. Żeby go jeszcze bardziej zdenerwować, znów
wysprzątałam cały dom, od góry do dołu. Ale najbardziej działało mu na nerwy to, że Pan
Riley przyzwyczaił się łazić za mną, machając ogonem.

— Nie dość, że wdarła się pani do mojego spokojnego domu i przewróciła tu wszystko do

góry nogami, to jeszcze musiała pani zdobyć uczucie mojego psa — skarżył się Aleksander
Abraham.

— Kiedy wrócę do siebie, znów się przyzwyczai do pana — pocieszyłam go. — Psy takie

już są. Chodzi im tylko o kości. Za to koty kochają bezinteresownie. William Adolf nigdy się
nie zachwiał w swoim oddaniu, mimo że pan daje mu chyłkiem śmietankę.

Aleksander Abraham wyglądał bardzo głupio. Nie zdawał sobie sprawy, że o tym wiem.
Ja nie zachorowałam na ospę. Minął kolejny tydzień i doktor odesłał policjantów do domu.

Zostałam zdezynfekowana, Williama Adolfa okadzono i zwrócono nam wolność.

— Do widzenia, panie Bennett — powiedziałam, wyciągając ku niemu rękę w geście

przebaczenia. — Nie wątpię, że z przyjemnością się mnie pan pozbędzie. Zapewniam, że ja
też bardzo się cieszę, że mogę się już pożegnać. Przypuszczam, że za miesiąc w domu będzie
tak brudno, jak jeszcze nigdy dotąd, a Pan Riley pozbędzie się tej odrobiny ogłady, jaką
posiadł. Mężczyźni i psy nie zmieniają się na lepsze.

Wypuściwszy tę partyjską strzałę, wyszłam z domu, nie spodziewając się więcej zobaczyć

ani jego, ani Aleksandra Abrahama.

Cieszyłam się, że jestem u siebie, ale wydało mi się tu jakoś dziwnie i smutno. Koty mnie

nie poznawały, a William Adolf kręcił się po domu smętnie, jakby mu się tu nic nie podobało.
Gotowanie nie sprawiało mi tyle przyjemności, co dawniej. Czy warto się tak wysilać tylko
dla jednej osoby? Ilekroć patrzyłam na kość, myślałam o Panu Rileyu. Sąsiedzi mnie unikali,
bo się bali, że lada chwila zachoruję na ospę. Moją klasę dostała inna kobieta. Nigdzie nie
mogłam znaleźć sobie miejsca.

Tak było przez dwa tygodnie. Potem nieoczekiwanie pojawił się Aleksander Abraham.

Przyszedł o zmierzchu. Na pierwszy rzut oka go nie poznałam, taki był wymuskany i
wygolony. Ale William Adolf go poznał. Czy uwierzycie, że William Adolf — mój William
Adolf — ocierał się o spodnie tego mężczyzny, mrucząc z zadowolenia?

— Musiałem tu przyjść, Anielo — powiedział Aleksander Abraham. — Dłużej nie

mogłem wytrzymać.

— Na imię mi Piotra — odparłam chłodno, chociaż, nie wiedzieć czemu, było mi bardzo

wesoło.

— Nieprawda — uparł się Aleksander Abraham. — Dla mnie jesteś Anielą i zawsze

będziesz. Nigdy nie nazwę cię Piotra. Aniela doskonale do ciebie pasuje. A Aniela Bennett

brzmi pięknie. Musisz wrócić, Anielo. Pan Riley tęskni za tobą, a ja nie potrafię się obyć bez
kogoś, kto by docenił mój dowcip, skoro już się przyzwyczaiłem do luksusu posiadania kogoś
takiego.

— A co z pozostałą piątką moich kotów? — spytałam.
Aleksander Abraham westchnął.
— Przypuszczam, że będą musiały z nami zamieszkać, chociaż pewnie na dobre przepędzą

Pana Rileya z domu. Ale bez psa mogę żyć, a bez ciebie — nie mogę. Kiedy za mnie
wyjdziesz?

— Nie słyszałam, żebym powiedziała, że za ciebie wyjdę — odparłam złośliwie, żeby nie

wypaść z roli. Wcale nie byłam zła.

— Nie powiedziałaś, ale wyjdziesz, prawda? — spytał Aleksander Abraham z niepokojem.

— Bo jeśli nie, to zacznę żałować, że mi nie pozwoliłaś umrzeć na ospę. Zgódź się, kochana
Anielo.

Pomyśleć, że mężczyzna ośmielił się nazwać mnie „kochaną Anielą”! I pomyśleć, że

wcale mnie to nie zdenerwowało!

— Gdzie ja będę, musi być też William Adolf — powiedziałam — ale pozostałe koty

porozdaję… przez wzgląd na Pana Rileya.

IX

Z

AKUP

TATUSIA

S

LOANE

’

A

Zdaje się, że melasa tanieje, prawda? — spytał tatuś Sloane znaczącym głosem. —

Powinienem pojechać dzisiaj do Carmody i kupić więcej.

— W dzbanie mamy już prawie dwa litry — powiedziała mamusia Sloane bezlitośnie.
— Tak? Zauważyłem, że butla na naftę była bardzo lekka, kiedy ostatnio napełniałem

kanister. Trzeba by uzupełnić zapas.

— Nafty wystarczy nam jeszcze na dwa tygodnie. — Mamusia jadła obiad; twarz miała

nieporuszoną, ale w jej oczach zalśniły ogniki. Nie chcąc, żeby tatuś to zauważył i poczuł się
rozzuchwalony, patrzyła w talerz.

Tatuś Sloane westchnął. Inwencja zaczęła go opuszczać.
— Zdaje się, że wczoraj mówiłaś, że zabrakło ci gałki muszkatołowej? — spytał po chwili

zastanowienia.

— Wzięłam sobie dzisiaj na zapas od skupującego jajka — odparła mamusia, dbając o to,

żeby uśmiech nie wypłynął jej na twarz. Była ciekawa, czy trzecia nieudana próba zamknie
tatusiowi usta. Ale tatuś nie poddaje się tak łatwo.

— Tak czy inaczej — powiedział rozpromieniony, bo nagle doznał natchnienia — będę

musiał pojechać podkuć gniadą klacz, więc jeśli masz jakieś sprawunki, zapisz mi na kartce, a
ja idę zaprzęgać.

Sprawa podkuwania gniadej klaczy wykraczała poza kompetencje mamusi, która mimo to

nie była przekonana, czy klacz rzeczywiście potrzebuje podków.

— Dlaczego nie powiesz tego wprost, tatusiu? — spytała z pogardliwą litością. —

Mógłbyś przyznać, co cię tak ciągnie do Carmody. Przejrzałam twój podstęp. Chcesz być na
licytacji u Garlandów, tatusiu Sloane.

— Nie wiem, dlaczego bym nie miał tam zajrzeć, skoro już będę w pobliżu. A gniadą klacz

naprawdę trzeba podkuć, mamusiu — protestował tatuś.

— Zawsze znajdziesz coś do zrobienia, kiedy ci to jest na rękę — odparła mamusia. — Ta

mania kupowania na licytacjach w końcu cię zgubi, tatusiu. Pięćdziesięciopięcioletni
mężczyzna powinien już z tego wyrosnąć. Ale ty, im jesteś starszy, tym gorszy. Tak czy
inaczej, gdybym ja chciała chodzić na licytacje, wybierałabym takie, na których coś się może
trafić, a nie takie byle co, jak u Garlandów.

— U Garlandów można trafić na coś taniego — bronił się tatuś.
— Nie będziesz trafiał na nic taniego ani w ogóle nic innego, tatusiu Sloane, bo pojadę z

tobą, żeby cię przypilnować. Wiem, że nic cię nie powstrzyma. To jakby chcieć zatrzymać
wiatr. Ale ja też tam pojadę, dla własnego dobra. W tym domu jest już tyle starych mebli i
innych gratów, że sama się czuję, jakbym była zrobiona z jakichś resztek.

Tatuś Sloane znów westchnął. Uczestniczenie w licytacji w towarzystwie mamusi nie

będzie przyjemnością. Mamusia nie pozwoli wziąć udziału w licytacji. Widział jednak, że
kiedy mamusia się uparła, żaden śmiertelnik jej nie przekona, więc poszedł zaprzęgać.

Pasją tatusia Sloane’a było uczestniczenie w licytacjach i kupowanie rzeczy, których nikt

inny nie chciał kupić. Cierpliwe starania, podejmowane przez mamusię Sloane przez
trzydzieści lat, tylko trochę go nawróciły. Czasem tatuś heroicznie powstrzymywał się przed
udziałem w licytacjach nawet przez sześć miesięcy z rzędu, ale potem było jeszcze gorzej:
jeździł wszędzie, w promieniu wielu kilometrów, i wracał do domu z wozem pełnym rzeczy
nie nadających się do niczego. Jego ostatnią zdobyczą była maselnica z tłuczkiem,
wylicytowana za pięć dolarów (chłopcy dla zabawy podbijali tacie Sloane’owi ceny), którą
przywiózł do domu ku wściekłości mamusi, od piętnastu lat robiącej masło w nowoczesnej

maselnicy bębnowej. Co gorsza, była to już druga maselnica z tłuczkiem, kupiona przez
tatusia na licytacji. To przesądziło sprawę. Mamusia oświadczyła, że od tej pory będzie
pilnowała tatusia, kiedy będzie jechał na licytację.

Ale tego dnia nad tatusiem musiał czuwać dobry anioł. Kiedy zajechał przed drzwi, w

których stała mamusia, na podwórze wbiegł zdyszany dziesięciolatek z odkrytą głową i rzucił
się między mamusię a wóz.

— Och, pani Sloane, niech pani zaraz do nas idzie — powiedział, ciężko dysząc. —

Dziecko dostało kolki, mama szaleje, a mały jest aż czarny na twarzy.

Mamusia poszła, czując, że nawet gwiazdy są przeciwne kobiecie, która chce spełnić swój

obowiązek wobec męża, ale najpierw napomniała tatusia:

— Muszę cię zostawić bez opieki, ale zabraniam ci brać udział w licytacji, tatusiu,

słyszysz?

Tatuś słyszał i obiecał się od tego powstrzymać, mając zamiar dotrzymać słowa. Potem

pojechał, w doskonałym humorze. Przy każdej innej okazji mamusia byłaby mile widzianą
towarzyszką, ale na licytacji wszystko by popsuła.

Kiedy tatuś przyjechał do sklepu w Carmody, przekonał się, że małe podwórze Garlanda u

stóp wzgórza jest już pełne ludzi. Licytacja się zaczęła. Nie chcąc nic stracić, tatuś
natychmiast tam pojechał.

Mamusia miała rację, mówiąc, że licytacja u Garlandów to „byle co”. Rzeczywiście,

sprzedawane sprzęty były bardzo liche, szczególnie w porównaniu z wielką licytacją u
Donaldsona w ubiegłym miesiącu. Tamta śniła się tacie po nocach.

Horacy Garland i jego żona byli biedni. Umarli oboje w ciągu sześciu miesięcy, jedno na

gruźlicę, a drugie na zapalenie płuc, zostawiając po sobie same długi i trochę mebli. Mieszkali
w wynajętym domu.

Licytacja ubogich sprzętów gospodarstwa domowego nie była ożywiona, ale miała w sobie

coś z rozpaczliwej determinacji. Ludzie z Carmody wiedzieli, że trzeba sprzedać te rzeczy,
żeby spłacić długi. Mimo to, było bardzo spokojnie.

Z domu wyszła kobieta z półtorarocznym dzieckiem na ręce i usiadła na ławce pod oknem.
— To Marta Blair z dzieckiem Garlandów — powiedział Robert Lawson do tatusia. —

Chciałbym wiedzieć, co będzie z tym maluchem.

— Nie ma krewnych ze strony ojca czy matki, którzy by je wzięli? — spytał tatuś.
— Nie. Nikt nie słyszał o żadnych krewnych Horacego. Jego żona miała brata, ale przed

laty pojechał do Manitoby i nikt nie wie, gdzie teraz jest. Ktoś będzie musiał wziąć dziecko,
ale nikt się do tego nie pali. Mam już ósemkę swoich, ale gdyby nie to, sam bym się nad tym
zastanowił. To ładny chłopczyk.

Tatuś, słysząc w uszach napomnienia mamusi, nie wziął udziału w licytacji, chociaż nikt

nie wie, ile heroizmu to od niego wymagało. Dopiero na koniec, kiedy licytowano kwiaty
doniczkowe, pomyślał, że może sobie pozwolić na drobne ustępstwo, ale żona Jozjasza
Sloane’a kazała mężowi przywieźć te kwiaty do domu, więc tatuś przegrał.

— To wszystko — powiedział prowadzący licytację i wytarł twarz, bo dzień był upalny,

mimo że zaczął się już październik. — Nie ma nic więcej, chyba że sprzedamy dziecko.

Tłum się zaśmiał. Aukcja była nudna i wszyscy mieli ochotę trochę pożartować. Ktoś

zawołał: „Pokażcie go, Jakubie”. Dowcip spodobał się i wołanie powtórzono.

Jakub Blair wziął małego Tadzia Garlanda z ramion Marty i postawił na stole,

podtrzymując malca wielką, ogorzałą dłonią. Dziecko miało strzechę żółtych loków,
różowobiałą twarzyczkę i duże niebieskie oczy. Śmiało się do siedzących przed nim
mężczyzn i z radością machało do nich rączkami. Tatuś Sloane pomyślał, że nigdy nie widział
ładniejszego chłopczyka.

— To dziecko jest na sprzedaż! — zawołał prowadzący licytację. — Artykuł jest

autentyczny, prawie nowy. Prawdziwe, żywe dziecko. Potrafi chodzić i trochę mówi. Kto je

kupi? Za dolara? Czyżbym słyszał jakiegoś złego człowieka, proponującego dolara? Nie,
proszę pana, dzieci nie są aż tak tanie; szczególnie te z loczkami na głowie.

Tłum znów się śmiał. Tatuś Sloane zawołał dla żartu:
— Cztery dolary!
Wszyscy obejrzeli się na niego. Mieli wrażenie, że tatuś jest poważny i naprawdę chce dać

dziecku dom. Był przecież zamożnym człowiekiem, a jego jedyny syn się ożenił.

— Sześć — zawołał z drugiej strony podwórka Jan Clarke. Jan Clarke mieszkał w Białych

Piaskach i był bezdzietny.

Udział Jana Clarke’a w licytacji doprowadził tatusia do złamania słowa. Tatuś Sloane mógł

nie mieć wrogów, ale miał rywala, a był nim właśnie Jan Clarke. Wszędzie na licytacjach Jan
Clarke występował przeciwko tatusiowi. Na ostatniej przelicytował tatusia we wszystkim, bo
nie musiał się bać swojej żony. W tatusiu natychmiast obudziła się wola walki. Zapomniał o
mamusi Sloane. Zapomniał, o co się licytuje. Zapomniał o wszystkim, z wyjątkiem
postanowienia, że tym razem Jan Clarke go nie pokona.

— Dziesięć! — zawołał piskliwie.
— Piętnaście! — krzyknął Clarke.
— Dwadzieścia! — gardłował tatuś.
— Dwadzieścia pięć! — ryknął Clarke.
— Trzydzieści! — wrzasnął tatuś tak głośno, że omal mu żyła nie pękła — i wygrał.

Clarke zaśmiał się, wzruszył ramionami i zrezygnował z dziecka. Prowadzący licytację
popukał, potwierdzając, że dziecko kupił tatuś Sloane. Podczas tej zaciętej walki bawił
wszystkich swoimi szybkimi i złośliwymi uwagami. Od dawna na żadnej licytacji w Carmody
nie było tak wesoło.

Tatusia Sloane’a popchnięto do przodu. Podano mu dziecko. Tatuś uświadomił sobie, że

wszyscy oczekują, że je zatrzyma. Był tak oszołomiony, że nie sprzeciwiał się. Poza tym,
było mu żal maleństwa.

Prowadzący licytację spojrzał niepewnie na pieniądze, które tatuś wręczył mu bez słowa.
— Jeśli chodzi o pieniądze, to był tylko żart — powiedział.
— Bynajmniej — sprzeciwił się Robert Lawson. — Pieniędzy jest za mało na pokrycie

długów, a jest jeszcze rachunek u doktora, na którego pokrycie teraz akurat wystarczy.

Tatuś Sloane wrócił do domu z nie podkutą gniadą klaczą, dzieckiem i małym tobołkiem

jego rzeczy. Dziecko nie sprawiało kłopotów; zaraz zasnęło mu na rękach. W ciągu ostatnich
dwóch miesięcy przywykło do obcych. Mimo to jazda nie była dla tatusia Sloane’a
przyjemnością. W wyobraźni widział mamusię Sloane.

Mamusia już wróciła. Czekała na niego na kuchennych schodach, kiedy o zachodzie słońca

wjeżdżał na podwórze. Na widok dziecka na jej twarzy odmalował się wyraz bezgranicznego
zdumienia.

— Tatusiu Sloane — spytała — czyje to maleństwo i dlaczego je tu przywozisz?
— Ja… kupiłem go na licytacji, mamusiu — odparł tatuś Sloane drżącym głosem. Potem

czekał na wybuch, ale nic takiego nie nastąpiło. Mamusi zabrakło słów na określenie
najnowszego nabytku tatusia.

Głośno wciągając powietrze, zabrała dziecko tatusiowi i kazała mu odstawić klacz. Kiedy

tatuś wrócił do kuchni, mamusia posadziła dziecko na sofie, obstawiła krzesłami, żeby nie
spadło, i częstowała je ciasteczkami z melasą.

— A teraz, tatusiu Sloane, zechciej mi to Wyjaśnić — powiedziała i tatuś wyjaśnił.

Mamusia słuchała go w ponurym milczeniu, aż do samego końca. Potem powiedziała surowo:

— Myślisz, że zatrzymamy to dziecko?
— Nie wiem — odparł tatuś, bo też rzeczywiście nie wiedział.
— Nic z tego. Wychowałam już jednego chłopca i to wystarczy. Nie zamierzam brać sobie

więcej takiego kłopotu na głowę. Nigdy nie przepadałam za dziećmi. Mówisz, że Maria

Garland miała brata w Manitobie? W takim razie napiszemy do niego, że musi się zająć
siostrzeńcem.

— Jak to zrobimy, mamusiu, jeśli nikt nie zna jego adresu? — sprzeciwił się tatuś, z żalem

spoglądając na rozkoszne, roześmiane dziecko.

— Dowiem się jego adresu, nawet gdybym miała dawać ogłoszenia w gazecie — odparła

mamusia. — Jeśli zaś chodzi o ciebie, tatusiu Sloane, to powinieneś trafić do domu wariatów.
Na następnej licytacji pewnie kupisz sobie żonę?

Tatuś był zdruzgotany tą krytyką. Wziął krzesło i usiadł do kolacji. Mamusia wzięła

dziecko i usiadła u szczytu stołu. Mały Tadzio śmiał się i szczypał ją w policzki. Mamusia
była ponura, ale nakarmiła go z taką zręcznością, jakby ostatni raz nie robiła tego przed
trzydziestu laty. Cóż w tym dziwnego? Kobieta, która raz nauczy się być matką, nigdy tego
nie zapomina.

Po herbacie mamusia posłała tatusia do Williama Aleksandra, żeby pożyczył wysokie

krzesełko do karmienia dziecka. Tatuś wrócił o zmierzchu. Dziecko znów siedziało
zagrodzone na sofie, a mamusia chodziła po strychu. Znosiła dla Tadzia na dół kołyskę, w
której spał kiedyś jej syn, i wstawiła do pokoju. Potem rozebrała dziecko i kołysała, dopóki
nie usnęło, nucąc mu stare kołysanki. Tatuś Sloane siedział w milczeniu i słuchał. Obudziły
się w nim miłe wspomnienia dawnych dni, kiedy on i mamusia byli jeszcze młodzi i dumni, a
noszący dzisiaj baczki William Aleksander był takim samym chłopczykiem z loczkami na
głowie, jak ten.

Mamusia nie musiała szukać brata pani Garland przez ogłoszenia. On sam przeczytał w

gazecie o śmierci siostry i napisał do Carmody, z prośbą o dokładniejsze informacje. List
przekazano mamusi i mamusia na niego odpowiedziała.

Napisała, że wzięli dziecko, ale nie mają zamiaru go wychowywać, i spokojnie spytała

jego wujka, co z nim będzie. Potem zakleiła i zaadresowała kopertę, ale kiedy skończyła,
spojrzała na tatusia Sloane’a, siedzącego w fotelu z dzieckiem na kolanach. Tych dwoje
doskonale się bawiło. Tatuś zawsze miał słabość do dzieci. Wyglądał o dziesięć lat młodziej.
Oczy mamusi złagodniały, kiedy tak się mu przyglądała.

Odpowiedź przyszła szybko. Wujek Tadzia pisał, że ma szóstkę własnych dzieci, mimo to

chętnie przyjmie siostrzeńca pod swój dach. Ale nie może po niego przyjechać. Wiosną
Jozjasz Spencer z Białych Piasków przyjedzie do Manitoby. Gdyby państwo Sloane mogli
zatrzymać dziecko do tego czasu, to Spencerowie mogliby je przywieźć do wujka, o ile
wcześniej nie trafi się jakaś okazja.

— Nie będzie żadnej okazji — powiedział tatuś Sloane z zadowoleniem.
— Niestety, nie! — powiedziała mamusia Sloane zgryźliwie.
Mijały kolejne zimowe dni. Mały Tadzio rósł i rozwijał się. Tatuś Sloane przepadał za nim.

Mamusia też była dla niego dobra. Tadzio darzył ją tak samo silnym uczuciem, jak tatusia.

Kiedy pojawiły się pierwsze oznaki nadchodzącej wiosny, tatuś popadł w depresję.

Czasem ciężko wzdychał; szczególnie gdy usłyszał coś o wyjeździe Jozjasza Spencera.

Pewnego ciepłego wieczora przyszedł Jozjasz Spencer. Mamusia robiła spokojnie na

drutach, tatuś drzemał nad gazetą, a dziecko bawiło się z kotem na podłodze.

— Dobry wieczór, pani Sloane — powiedział Jozjasz radośnie. — Przyszedłem w sprawie

tego młodego mężczyzny. Wyjeżdżamy w następną środę. Niech go pani przyprowadzi w
poniedziałek albo wtorek, żeby się trochę do nas przyzwyczaił i…

— Och, mamusiu — zaczął tatuś błagalnie, wstając z fotela, ale mamusia osadziła go

wzrokiem.

— Siadaj, tatusiu — powiedziała. Tatuś usiadł; był nieszczęśliwy.
Potem mamusia popatrzyła na pełnego uśmiechów Jozjasza, budząc w nim takie poczucie

winy, jakby go przyłapała na kradzieży owiec.

— Jesteśmy panu bardzo wdzięczni, panie Spencer — powiedziała mamusia lodowatym

głosem — ale to nasze dziecko. Kupiliśmy je i zapłaciliśmy gotówką. Słowo się rzekło,
kobyłka u płotu. Skoro już zapłaciłam za dziecko, chcę mieć w zamian to, co mi się należy.
Zatrzymamy to dziecko, choćby miało nie wiem ilu wujków w Manitobie. Czy wyrażam się
jasno, panie Spencer?

— Oczywiście, oczywiście — przytaknął biedak, czując się jeszcze bardziej winnym. — Ja

tylko myślałem, że go nie chcecie… Sądziłem, że pisaliście do jego wujka… Myślałem…

— Na pańskim miejscu nie myślałabym tyle — powiedziała mamusia uprzejmie. — To

ciężka praca. Napije się pan herbaty?

Ale Jozjasz nie chciał zostać. Był zadowolony, że uratuje resztki swojej godności.
Tatuś Sloane wstał i podszedł do krzesła, na którym siedziała mamusia. Położył drżącą

dłoń na jej ramieniu.

— Jesteś dobrą kobietą, mamusiu — powiedział cicho.
— Można ze mną wytrzymać, tatusiu — powiedziała mamusia.

X

Z

ALOTNIK

P

OLCI

S

TRONG

Tamtego wieczora nie mogłam pójść na spotkanie modlitewne, bo miałam nerwoból w

twarzy, ale Tomasz poszedł. Ledwie wrócił do domu, po ogniku w jego oczach poznałam, że
przynosi jakieś nowiny.

— Jak sądzisz, kogo Szczepan Clark odprowadził do domu po dzisiejszym spotkaniu? —

spytał, chichocząc.

— Jankę Mirandę Blair — odparłam szybko. Żona Szczepana Clarka zmarła dwa lata

temu, ale dotąd nikt nie zauważył, żeby Szczepan zwracał uwagę na jakąś kobietę. Mimo to
całe Carmody swatało go z Janka Mirandą i doprawdy nie potrafiłabym powiedzieć, dlaczego
mu ona nie odpowiada, chyba tylko z tego powodu, że mężczyzna, kiedy się chce żenić, nigdy
nie robi tego, czego się po nim spodziewają.

Tomasz znów zachichotał.
— Pudło. Podszedł do Polci Strong i wyszedł razem z nią. Stara miłość nie rdzewieje.
— Polcia Strong! — Uniosłam ręce do góry. Potem się zaśmiałam. — Niepotrzebnie robi

sobie nadzieję

— powiedziałam. — Dwadzieścia lat temu Emmelina zdławiła ten romans w zarodku i

znów to zrobi.

— Emmelina to stara wariatka — burknął Tomasz. Nigdy nie lubił Emmeliny Strong.
— Jest wariatką — zgodziłam się — i dlatego robi z biedną Polcią wszystko, co tylko

zechce. Zapamiętaj moje słowa. Kiedy się o tym dowie, zaraz z tym skończy.

Tomasz przyznał, że pewnie mam rację. W nocy długo nie mogłam zasnąć, myśląc o Polci

i Szczepanie. Zazwyczaj nie zawracam sobie głowy sprawami innych ludzi, ale Polcia jest
takim bezradnym stworzeniem; nie mogłam przestać o niej myśleć.

Dwadzieścia lat temu Szczepan Clark próbował się spotykać z Polcią Strong. To było

niedługo po śmierci ojca Polci. Mieszkały z Emmeliną tylko we dwie. Emmelina miała
trzydzieści lat (dziesięć lat więcej od Polci). Trudno sobie wyobrazić siostry tak do siebie
niepodobne, jak Emmelina i Polcia Strong.

Emmelina jest podobna do ojca — potężna, śniada i nieładna. Ziemia nigdy nie nosiła

osoby bardziej władczej od Emmeliny. Trzymała biedną Polcię żelazną ręką.

Polcia była ładną dziewczyną — przynajmniej większość ludzi tak uważa. Mnie się ten typ

urody nigdy nie podobał. Wolę ludzi mających w sobie więcej życia. Polcia jest szczupła,
różowiutka, ma łagodne, patrzące błagalnie niebieskie oczy i bladozłociste włosy, zwijające
się wokół jej twarzy w dziecinne pierścienie. W rzeczywistości jest tak łagodna i nieśmiała,
jak na to wygląda i nie ma w niej cienia zła. Zawsze lubiłam Poicie, mimo że nie podoba mi
się jej uroda tak bardzo, jak niektórym.

Było jednak oczywiste, że jest w typie Szczepana Clarka. Zabierał ją na przejażdżki i nikt

nie mógł wątpić, że podoba się Polci. Ale potem Emmelina z tym skończyła. Z czystej
złośliwości. Szczepan był dobrym kandydatem na męża i nikt nie miał o nim złego słowa do
powiedzenia. Ale Emmelina się uparła, że Polcia nie wyjdzie za mąż. Sama nie znalazła męża
i była o to wściekła.

Oczywiście, gdyby Polcia miała w sobie odrobinę siły ducha, nie uległaby siostrze. Ale nie

ma w niej siły. Założę się, że ucięłaby sobie nos, gdyby jej Emmelina kazała. Polcia była taka
sama jak jej matka.

Pewnego wieczora, po spotkaniu modlitewnym, Szczepan podszedł do Polci i jak zwykle

spytał, czy może ją odprowadzić do domu. Byliśmy wtedy z Tomaszem tuż za nimi (sami
byliśmy jeszcze przed ślubem) i wszystko słyszeliśmy. Polcia rzuciła Emmelinie przerażone

spojrzenie i powiedziała:

— Dziękuję, ale nie dzisiaj.
Szczepan odwrócił się na pięcie i odszedł. Był drażliwym mężczyzną. Wiedziałam, że nie

potrafi wybaczyć publicznego upokorzenia. Gdyby miał więcej zdrowego rozsądku,
wiedziałby, że za tym wszystkim stoi Emmelina, ponieważ jednak nie był rozsądny, zaczął się
widywać z Alteą Gillis i rok później ożenił się z nią. Altea była miłą dziewczyną, chociaż
trochę płochą. Wydaje mi się, że byli ze Szczepanem szczęśliwi. W życiu często tak bywa.

Nikt więcej nie próbował się spotykać z Polcią. Pewnie się bali Emmeliny. Uroda Polci

szybko zwiędła. Nadal była delikatna, ale wydawała się poszarzała i z roku na rok stawała się
coraz bardziej nieśmiała i bezsilna. Nie miała odwagi włożyć którejś z lepszych sukienek,
dopóki nie spytała Emmeliny o pozwolenie, Polcia bardzo lubi koty, ale Emmelina nie
pozwala jej ich hodować. Emmelina posuwa się nawet do tego, że wycina powieść w
odcinkach, drukowaną w tygodniku religijnym, bo uważa czytanie powieści za grzech.
Dawniej bardzo mnie to wszystko złościło. Po tym, jak wyszłam za Tomasza, siostry były
moimi najbliższymi sąsiadkami, a ja często się kręcę koło domu. Czasem robiłam się zła na
Poicie za to, że pozwala się tak traktować. Z drugiej jednak strony, cóż ona mogła na to
poradzić, skoro taka się już urodziła?

Tymczasem Szczepan postanowił spróbować szczęścia po raz drugi. To nie żarty.
Szczepan zdążył odprowadzić Poicie z kościoła cztery razy pod rząd, zanim Emmelina się

o tym dowiedziała. Emmelina przez całe lato nie chodziła na spotkania modlitewne, bo była
zła na pana Leonarda. Powiedziała mu, że nie podoba się jej, że wyprawił pogrzeb starej
Naomi Clark z portu, „jakby ona była chrześcijanką”. Pan Leonard odpowiedział jej tak, że
przez długi czas nie mogła mu tego darować. Nie wiem, co to było, ale wiem, że jeśli już pan
Leonard kogoś skarci, to osobie skarconej niełatwo jest przejść nad tym do porządku
dziennego.

Zaraz wiedziałam, że się dowiedziała o Polci i Szczepanie, bo Polcia przestała przychodzić

na spotkania modlitewne.

Nie wiedzieć dlaczego, bardzo mnie to zmartwiło i chociaż Tomasz mówił, żebym się nie

wtrącała w nie swoje sprawy, czułam, że powinnam coś zrobić. Szczepan Clark jest dobrym
człowiekiem, a Polcia miałaby śliczny dom. Poza tym, synom Altei potrzebna była matka.
Wiedziałam też, że w głębi duszy Polcia bardzo chce wyjść za mąż. Emmelina także, ale jej
nikt nie chciał pomóc szukać męża.

W wyniku moich rozmyślań zaprosiłam Szczepana do nas na obiad jednego dnia po

kościele. Usłyszałam, że zaczął bywać u Ludwiki Pye z Avonlea i zrozumiałam, że jeśli coś
można zrobić, to właśnie teraz. Gdyby to była Janka Miranda, to nie kiwnęłabym palcem, ale
Ludwika Pye nie mogła być dobrą macochą dla chłopców Altei. Jest wybuchowa i pełna
gniewu.

Szczepan przyszedł. Był ponury i małomówny. Po obiedzie dałam Tomaszowi znak.

Powiedziałam:

— Idź się przespać. Chcę porozmawiać ze Szczepanem.
Tomasz wzruszył ramionami i poszedł. Pewnie pomyślał, że narobię sobie kłopotu, ale nic

nie powiedział. Kiedy zostaliśmy sami, powiedziałam Szczepanowi, że słyszałam, że
zamierza zabrać mi sąsiadkę i że wcale tego nie żałuję, mimo że jest miłą osobą i będę za nią
tęskniła.

— Zdaje się, że nie będziesz musiała tęsknić — powiedział Szczepan ponurym głosem. —

Właśnie mi powiedziano, że nie jestem tam mile widziany.

Byłam zdziwiona, że Szczepan mówi o tym tak wprost. Nie spodziewałam się, że tak

szybko uda nam się dojść do sedna sprawy. Szczepan nie lubi się zwierzać. Zdaje się jednak,
że tym razem chciał z kimś pogadać. Był bardzo zmartwiony. Opowiedział mi, jak to było.

Polcia napisała do niego. Wyciągnął ten list z kieszeni i dał mi go do przeczytania.

Rzeczywiście, to było staranne, drobne pismo Polci. Pisała, że jego zaloty „nie są mile
widziane” i w takim razie dobrze będzie, jeśli „się łaskawie zechce z nimi nie narzucać”. Nic
dziwnego, że biedny człowiek poszedł szukać szczęścia u Ludwiki Pye!

— Dziwi mnie, Szczepanie, że uwierzyłeś, że to Polcia napisała ten list — powiedziałam.
— To jej pismo — powiedział z uporem.
— Oczywiście, że tak. „Ta ręka jest ręką Ezawa, ale głos jest głosem Jakuba” —

powiedziałam, chociaż nie miałam pewności, czy cytat ten pasuje do okoliczności. —
Emmelina napisała ten list i kazała Polci go przepisać. Wiem, bo widziałam, jak
przepisywała, i ty też powinieneś to wiedzieć.

— Gdybym w to wierzył, pokazałbym Emmelinie, że potrafię jej wydrzeć Poicie —

powiedział Szczepan z gniewem. — Skoro jednak Polcia mnie nie chce, nie będę się narzucał.

Rozmawialiśmy jeszcze trochę. Na koniec zgodziłam się wysondować Poicie 1 dowiedzieć

się, co ona naprawdę o tym myśli. Sądziłam, że to nie będzie trudne, i nie było. Poszłam tam
zaraz nazajutrz, bo widziałam, że Emmelina pojechała do sklepu. Polcia siedziała samotnie i
coś szyła. Emmelina zawsze kazała jej szyć; pewnie dlatego, że Polcia tego nie cierpi. Kiedy
weszłam, Polcia płakała. Nie musiałam jej nawet prosić, żeby mi opowiedziała o wszystkim.

Polcia chciała wyjść za Szczepana, ale Emmelina jej nie pozwoliła.
— Polciu Strong — powiedziałam z rozpaczą — mysz pod miotłą ma więcej charakteru od

ciebie! Dlaczego napisałaś mu taki list?

— Emmelina mnie zmusiła — odparła Polcia, jakby od wyroków Emmeliny nie było

odwołania. Wiedziałam, że dla Polci rzeczywiście nie ma odwołania od decyzji siostry.
Wiedziałam też, że jeśli Szczepan ma się jeszcze kiedyś zobaczyć z Polcia, to Emmelina nie
może o tym wiedzieć. Powiedziałam mu to nazajutrz, kiedy przyszedł — jak powiedział —
pożyczyć motykę. Po motykę nie musiał iść tak daleko.

— Więc co mam robić? — spytał. — Nie będę pisał, bo list na pewno wpadnie Emmelinie

w ręce. Od tamtej pory nigdzie nie puszcza Polci samej, a ja nie mam się jak dowiedzieć,
kiedy ta kocica wychodzi z domu.

— Nie obrażaj kotów — powiedziałam. — Powiem ci, co zrobimy. Widzisz od siebie

komin wentylacyjny na naszej stodole, prawda? Chyba zauważyłbyś przez tę swoją lunetę
flagę, gdybym ją tam wywiesiła?

Szczepan powiedział, że raczej tak.
— W takim razie, zerknij w tę stronę od czasu do czasu — powiedziałam. — Kiedy

Emmelina zostawi Poicie samą, dam ci znak.

Przez dwa tygodnie nic się nie dało zrobić. Aż pewnego wieczora zobaczyłam Emmelinę

idącą przez pole za domem. Kiedy znikła mi z oczu, pobiegłam przez zagajnik brzozowy do
Polci.

— Tak, Emmelina poszła posiedzieć dzisiaj w nocy przy Jance Lawson — powiedziała

Polcia, cała drżąca.

— W takim razie, włóż muślinową sukienkę i uczesz włosy. Idę powiedzieć Tomaszowi,

żeby przywiązał coś do komina.

Myślicie, że Tomasz to zrobił? Nie on. Powiedział, że jest jednym z przywódców w

kościele i to go do czegoś zobowiązuje. Ostatecznie sama musiałam to zrobić, chociaż nie
lubię łazić po drabinie. Uczepiłam do komina długi, czerwony szal Tomasza i modliłam się,
żeby Szczepan go zauważył. Udało się. Nie minęło pół godziny, a Szczepan zajechał przed
nasz dom i wprowadził konia do naszej stodoły. Był cały wymuskany i zdenerwowany jak
sztubak. Zaraz poszedł do Polci, a ja zostałam i z czystym sumieniem zaczęłam pikować
kołdrę. Nie mam pojęcia, dlaczego przyszło mi do głowy, żeby pójść na strych i zobaczyć,
czy mole nie zalęgły się w skrzyni z kocami, ale wierzę, że było to zrządzenie Opatrzności.
Weszłam na górę, przypadkiem spojrzałam za okno wychodzące na wschód i zobaczyłam
Emmelinę Strong, wracającą przez nasze pole.

Zbiegłam ze strychu i popędziłam przez zagajnik klonowy. Wpadłam do kuchni Strongów.

— Szczepan i Polcia siedzieli sobie jak u pana Boga za piecem.

— Szczepanie, szybko! Emmelina jest blisko! — zawołałam.
Polcia wyjrzała przez okno i załamała ręce.
— Już jest w alei — szepnęła. — Nie możesz wyjść z domu tak, żeby cię nie zauważyła.

Och, Rozanno, co mamy robić?

Nie wiem, co by było z tą parą, gdyby nie mieli mnie, zawsze pełnej pomysłów.
— Schowaj Szczepana na strychu — powiedziałam surowo. — Pospiesz się.
Polcia się pospieszyła, ale ledwie zdążyła wrócić do kuchni, weszła Emmelina, wściekła

jak osa, bo ktoś już wcześniej obiecał posiedzieć przy Jance Lawson, nie dając Emmelinie
okazji poszperać w jej rzeczach, kiedy zaśnie. Ledwie spojrzała na Poicie, nabrała podejrzeń.
Nic dziwnego, skoro Polcia była wystrojona, zaróżowiona, z lśniącymi oczami. Drżała z
podniecenia i wyglądała, jakby jej ubyło dziesięć lat.

— Apolonio Strong, spodziewałaś się dzisiaj Szczepana Clarka! — wybuchnęła

Emmelina. — Ty zła, podstępna, niezręczna, niewdzięczna dziewucho!

Naskoczyła na Poicie, która zaczęła płakać; robiła na mnie wrażenie tak słabej i

zdziecinniałej, że zaczęłam się bać, że wszystko zdradzi.

— To wasza sprawa, Emmelino — przerwałam im — nie będę wam dłużej przeszkadzać.

Chciałam tylko, żebyś przyszła mi pokazać ten nowy sposób pikowania kołder, którego się
nauczyłaś w Avonlea. Najlepiej chodź ze mną teraz, bo zaraz się ściemni.

Miałam nadzieję, że Szczepan nas zobaczy przez okienko na strychu i zdąży uciec. Nie

chcąc się jednak zdawać na łut szczęścia, posadziłam Emmelinę przy swojej kołdrze i
powiedziałam, że muszę na chwilę wyjść. Na szczęście, moja kuchnia jest z boku domu,
mimo to byłam bardzo zdenerwowana, kiedy biegłam na strych Emmeliny po Szczepana.
Całe szczęście, że przyszłam, bo Szczepan nie wiedział, że wyszłyśmy z domu. Polcia ukryła
go za warsztatem tkackim, a on nie miał się odwagi poruszyć z obawy, że Emmelina usłyszy
skrzypienie podłogi. Był brudny od pajęczyn.

Zeszliśmy ze strychu. Ukryłam go u nas w stodole. Siedział tam aż do nocy. Kiedy zrobiło

się ciemno, panny Strong wróciły do siebie. Ledwie zamknęły się za nimi moje drzwi,
Emmelina zaczęła krzyczeć na Poicie.

Potem przyszedł Szczepan i zaczęła się rozmowa. Nie tracił czasu, mimo że tak krótko był

u Polci. Polcia zgodziła się za niego wyjść. Pozostało tylko dopełnić ceremonii.

— To nie będzie łatwe — ostrzegłam go. — Emmelina będzie podejrzliwa. Nie spuści

Polci z oka, dopóki nie weźmiesz sobie innej żony, nawet gdyby to miało się ciągnąć latami.
Już ja znam Emmelinę Strong. I znam Poicie. Każda inna dziewczyna na jej miejscu
uciekłaby albo w jakiś inny sposób się z tym uporała, ale nie Polcia. Za bardzo się
przyzwyczaiła ulegać Emmelinie. Będziesz miał posłuszną żonę, Szczepanie… jeśli ją
dostaniesz.

Szczepan wyglądał tak, jakby go to nie odstraszało. Plotka głosi, że Altea była raczej

władcza. Ja tam nie wiem. Może tak i było.

— Możesz coś zaproponować, Rozanno? — poprosił. — Dotąd bardzo nam pomogłaś.

Nigdy ci tego nie zapomnę.

— Nic specjalnego nie przychodzi mi do głowy. Przygotuj licencję na małżeństwo,

porozmawiaj z panem Leonardem i obserwuj nasz komin — powiedziałam. — Będę
pilnowała i dam ci znać, kiedy pojawi się jakaś okazja.

Od tego czasu ja pilnowałam i Szczepan pilnował; pan Leonard również został

dopuszczony do spisku. Polcia zawsze była jego ulubienicą, a on musiałby chyba być
nadczłowiekiem (chociaż to naprawdę święty staruszek), żeby kochać Emmelinę, zawsze
wzniecającą kłótnie w kościele.

Ale Emmelina była dla nas wszystkich godnym przeciwnikiem. Nie spuszczała Polci z

oka. Minął miesiąc. Byłam bliska rozpaczy. Pan Leonard miał za tydzień wyjechać na
kongres, a sąsiedzi wzięli Szczepana na języki. Mówili, że mężczyzna, który całymi dniami
kręci się po podwórzu z lunetą w ręce, całą pracę zostawiając najętemu robotnikowi, musi być
niespełna rozumu.

Nie mogłam uwierzyć własnym oczom, kiedy pewnego dnia zobaczyłam Emmelinę

wyjeżdżającą powozem. Ledwie znikła mi z oczu, pobiegłam tam. Były ze mną Ania Shirley i
Diana Barry.

Akurat przyjechały mnie odwiedzić. Matka Diany jest moją kuzynką i często się

odwiedzamy, więc Dianę znam bardzo dobrze, ale jej koleżankę, Anię Shirley, widziałam
pierwszy raz, chociaż słyszałam o niej dość, żeby być jej ciekawą. Kiedy Ania przyjechała do
domu na wakacje, poprosiłam Dianę, żeby ją do mnie kiedyś przywiozła.

Nie byłam nią rozczarowana. Wydała mi się piękna, chociaż nie wszyscy to widzą. Ma

wspaniałe rude włosy i ogromne lśniące oczy; nigdy takich nie widziałam. Śmiała się tak, że
znów poczułam się młoda. Zresztą tego popołudnia obie z Dianą śmiały się do rozpuku, bo w
tajemnicy opowiedziałam im o biednej Polci. Nic dziwnego, że się uparły, że pójdą ze mną.

Wygląd domu mnie zdumiał. Wszystkie żaluzje były opuszczone, a drzwi pozamykane na

klucz. Pukałam i pukałam, ale bez skutku. Obeszłam dom dookoła; z tyłu było jedyne okno, w
którym nie ma żaluzji — takie maleńkie, na piętrze. Wiedziałam, że to okno od garderoby
przy sypialni dziewcząt. Stanęłam pod nim i zawołałam. Po chwili Polcia otworzyła okno.
Była tak blada i zgnębiona, że aż mi się serce ścisnęło.

— Polciu, dokąd pojechała Emmelina? — spytałam.
— Do Avonlea, do Roberta Pye. Cała jego rodzina zachorowała na świnkę. Emmelina nie

mogła mnie wziąć, bo nie przechodziłam tej choroby.

Biedna Polcia! Nigdy nie miała tego, co człowiek powinien mieć.
— W takim razie podciągnij żaluzje i chodź do mnie — powiedziałam z radością. —

Szczepan i pastor zaraz przyjadą.

— Nie mogę. Emmelina zamknęła mnie na klucz w pokoju — powiedziała Polcia żałośnie.
Zatkało mnie. Tylko dziecko by się przecisnęło przez okienko w garderobie.
— Cóż — powiedziałam t tak czy inaczej, dam Szczepanowi znak, a kiedy już tu będzie,

zobaczymy, co się da zrobić.

Nie miałam pojęcia, jak się dostać na komin, bo miałam tego dnia zawroty głowy i

gdybym próbowała wejść na drabinę, pewnie bym miała pogrzeb zamiast wesela. Ale Ania
Shirley powiedziała, że mnie wyręczy, i zrobiła to. Pierwszy raz widziałam ją na oczy i
pewnie ostatni, ale odniosłam wrażenie, że ta dziewczyna, kiedy się uprze, wszystko może.

Nie musiałyśmy długo czekać na Szczepana. Przywiózł ze sobą pastora. Potem wszyscy,

łącznie z Tomaszem (który wbrew własnej woli zaczął się tą sprawą interesować), poszliśmy
pod dom sąsiadek i odbyliśmy naradę wojenną pod oknem garderoby.

Tomasz powiedział, że możemy wyłamać drzwi i porwać Poicie, ale widziałam, że ten

pomysł nie spodobał się panu Leonardowi; nawet Szczepan stwierdził, że zrobi to tylko w
ostateczności. Zgodziłam się z nim. Wiedziałam, że Emmelina Strong na pewno oskarżyłaby
go o włamanie. Będzie tak wściekła, że uczepi się wszystkiego, jeśli tylko damy jej jakiś
powód. Wtedy znów przyszła nam z pomocą Ania Shirley. Była tak podekscytowana, jakby
sama miała wyjść za mąż.

— Możemy przystawić drabinę do okienka w garderobie — powiedziała — pan Clark na

nią wejdzie i tak zostaną sobie poślubieni. Czy to możliwe, panie Leonardzie?

Pan Leonard się zgodził. To bardzo świątobliwy człowiek, ale wtedy — jestem tego pewna

— zauważyłam w jego spojrzeniu rozbawienie.

— Tomaszu, przynieś naszą drabinę — powiedziałam.
Tomasz zapomniał o swojej pozycji w kościele i tak szybko, jak mu tusza pozwoliła,

przyniósł drabinę. Była za krótka i nie sięgnęła do okna, ale nie było czasu szukać innej.

Szczepan na nią wszedł i kiedy wyciągnął rękę, a Polcia się schyliła, mogli się dotknąć
dłońmi. Nigdy nie zapomnę miny Polci. Okienko było takie małe, że zmieściła się w nim
tylko jej głowa i jedna ręka. W dodatku, biedna kobieta była śmiertelnie przerażona.

Pan Leonard stanął przy drabinie i udzielił im ślubu. Zazwyczaj ceremonie ślubne w jego

wykonaniu są długie i poważne, ale tym razem pominął wszystko, co nie było niezbędne. I
słusznie, bo w chwili kiedy ogłosił tych dwoje mężem i żoną, w alei pojawiła się Emmelina.

Kiedy zobaczyła pastora z niebieską księgą w ręce, już wiedziała, co się stało. Nie

powiedziała ani słowa.

Poszła do drzwi frontowych, otworzyła je i pomaszerowała na górę. Całe szczęście, że

okienko w garderobie jest takie małe, bo inaczej pewnie by zrzuciła Poicie na dół. Ale
sprowadziła ją na dół po schodach, ciągnąc za rękę i dosłownie popchnęła ku Szczepanowi.

— Zabieraj swoją żonę — powiedziała. — Spakuję wszystko, co do niej należy, i odeślę

wam. Nie chcę więcej widzieć na oczy żadnego z was. Nigdy!

Potem odwróciła się do mnie i Tomasza.
— A wy, skoro pomogliście tej wariatce, wynoście się z mojego podwórka i nigdy więcej

tu nie przychodźcie.

— A kto by cię potrzebował do szczęścia, ty złośnico? — powiedział Tomasz.
Pewnie nie powinien tego robić, ale wszyscy jesteśmy tylko ludźmi, nawet jeśli mamy coś

do powiedzenia w kościele.

Dziewczętom też nie uszło na sucho. Emmelina spojrzała na nie groźnie.
— Będziecie miały z czym wracać do Avonlea — powiedziała. — Dostarczycie tematu do

rozmów na długi czas. Tylko po to jeździcie tu czy tam, żeby mieć o czym opowiadać.

Na koniec zostawiła sobie pastora.
— Od tej chwili będę chodziła do kościoła baptystycznego w Spencervale — powiedziała

z naciskiem. Potem obróciła się na pięcie, wróciła do domu i zatrzasnęła za sobą drzwi.

Pan Leonard przyglądał się nam, uśmiechając się współczująco. Szczepan wsadził półżywą

Polcię do powozu.

— Bardzo mi żal — powiedział tym swoim łagodnym, świątobliwym głosem —

baptystów.

XI

C

UD

W

C

ARMODY

Salome wyjrzała przez okno w kuchni i z niepokoju zmarszczyła gładkie czoło.
— Rety, rety, co też ten Cezary Ezechiasz znowu wyprawia? — mruknęła pod nosem.
Z niechęcią wyciągnęła rękę po kulę, ale jej nie dosięgnęła, bo kula przewróciła się na

podłogę, a bez kuli Salome nie mogła zrobić ani kroku.

W każdym razie Judyta pędzi tu z nim, ile sił w nogach, myślała. Tym razem musiał zrobić

coś naprawdę strasznego, bo wygląda na bardzo zdenerwowaną i porusza się tak, jak wtedy,
kiedy jest wściekła. Rety, czasem zaczynam myśleć, że się z Judytą pomyliłyśmy, adoptując
to dziecko. Dwie stare panny chyba nie potrafią wychować chłopca. Ale to dziecko nie jest
złe i zawsze mi się wydaje, że musi istnieć jakiś sposób na to, żeby się lepiej zachowywało,
tylko my nie wiemy, jak mu pomóc.

Monolog Salome przerwało wejście jej siostry Judyty, trzymającej mocno pulchną piąstkę

Cezarego Ezechiasza.

Judyta Marsh miała dziesięć lat więcej od Salonie — Obie kobiety różniły się od siebie,

tak jak dzień różni się od nocy. Salome, mimo trzydziestu pięciu lat, przypominała wyglądem
dziewczynę. Była drobna, różowiutka i przywodziła na myśl kwiat; miała bladozłociste
włosy, zwijające się w spiralki, nie pasujące do starej panny. Oczy miała duże, niebieskie i
łagodne jak u gołębicy. Jej twarz była twarzą osoby słabej, ale była pełna słodyczy i powabu.
Judyta Marsh była wysoka, śniada, twarz miała pospolitą, smutną, a włosy stalowoszare. Jej
oczy były czarne i trzeźwe, a rysy twarzy świadczyły o nieugiętej woli i determinacji. W tej
chwili rzeczywiście wyglądała na bardzo zdenerwowaną, zgodnie z tym, co mówiła Salome.
Gniewne spojrzenia, które rzucała małemu śmiertelnikowi, przeraziłyby nawet o wiele
bardziej zatwardziałego grzesznika od małego Cezarego Ezechiasza, beztroskiego
sześciolatka.

Cezary Ezechiasz mógł mieć inne wady, ale nie wyglądał źle. Był ujmującym urwisem,

uśmiechającym się do dobrego, wesołego świata dużymi, brązowymi oczami. Był
pucołowaty, miał mocne nogi i strzechę pięknych, złotych loków, które doprowadzały go do
rozpaczy, stanowiły za to chlubę i radość Salome. Na jego okrągłej buzi gościły zwykle
urocze dołeczki, uśmiechy i słońce.

Ale teraz Cezarego Ezechiasza spotkało nieszczęście. Został przyłapany na gorącym

uczynku i było mu wstyd. Zwiesił głowę i niespokojnie szurał stopą, zgarbiony pod smutnym
spojrzeniem oczu Salome. Kiedy Salome tak na niego patrzyła, Cezary Ezechiasz
nieodmiennie czuł, że cena, jaką mu przyszło zapłacić za odrobinę radości, okazuje się zbyt
wysoka.

— Jak sądzisz, na czym go przyłapałam tym razem? — spytała Judyta.
— Nie wiem — odparła Salome niepewnie.
— Rzucał do celu, namalowanego na drzwiach do kurnika… świeżymi jajami —

powiedziała Judyta, z przesadną dokładnością wymawiając słowa. — Ze wszystkich jaj,
zniesionych dzisiaj, zostały tylko trzy. Do tego drzwi do kurnika wyglądają jak…

Judyta przerwała, żeby pełnym oburzenia gestem dać do zrozumienia, że Salome musi

sobie to wyobrazić, bo w języku brakuje słów mogących opisać tę rzeczywistość.

— Ach, Cezary Ezechiaszu, dlaczego zrobiłeś coś takiego? — spytała nieszczęsna Salome.
— Nie wiedziałem, że robię coś złego — odparł Cezary Ezechiasz, wybuchając płaczem.

— Myślałem, że to będzie bardzo śmieszne. Wszystko, co zabawne, jest złe.

Serce Salome nie potrafiło pozostać obojętne na łzy i Cezary Ezechiasz doskonale o tym

wiedział. Kobieta wzięła szlochającego winowajcę w ramiona i przygarnęła do siebie.

— Nie wiedział, że robi coś złego — powiedziała do Judyty.
— W takim razie, trzeba go nauczyć — odparła Judyta. — Nawet się nie próbuj za nim

wstawiać, Salome. Pójdzie teraz do łóżka bez kolacji i zostanie tam aż do rana.

— Och! Nie pozbawiaj go kolacji — prosiła Salome. — Nie poprawisz dziecka, dręcząc

jego żołądek.

— Powiedziałam: bez kolacji — powtórzyła nieugięta Judyta. — Cezary Ezechiaszu,

pójdziesz na górę, do pokoju z oknami wychodzącymi na zachód, i położysz się do łóżka.

Cezary Ezechiasz poszedł na górę i położył się do łóżka. Nigdy się nie dąsał ani nie był

nieposłuszny. Salome przysłuchiwała się jego krokom, kiedy wchodził po schodach,
szlochając na każdym stopniu; miała łzy w oczach.

— Na litość boską, tylko się nie popłacz, Salome — powiedziała Judyta z irytacją. —

Uważam, że dostał bardzo łagodną karę. Świętego by wyprowadził z równowagi, a ja nigdy
nie byłam święta — dodała nie bez racji.

— To nie jest zły chłopiec — prosiła Salome. — Dobrze wiesz, że nigdy nie powtarza

psoty drugi raz, jeśli mu się powie, że to, co zrobił, było złe.

— Cóż z tego, skoro zaraz wymyśla coś nowego, dwa razy gorszego? Nigdy nie widziałam

dziecka, które by potrafiło wymyślać ciągle nowe psoty. Przypomnij sobie, co zrobił w ciągli
ostatnich dwóch tygodni. W ciągu dwóch tygodni, Salome! Przyniósł żywego węża i
przestraszył cię tak, że omal nie dostałaś ataku; wypił buteleczkę płynu do nacierania i zatruł
się; wziął do łóżka trzy ropuchy; wszedł na stryszek w kurniku i spadł stamtąd na kurę,
zabijając ptaka; pomalował sobie twarz twoimi akwarelami; teraz znowu to. Jaja są po
dwadzieścia osiem centów za sztukę! Powiadam ci, Salomeo, Cezary Ezechiasz jest
kosztowną zabawką.

— Ale bez niego byłoby jeszcze gorzej — zaprotestowała Salome.
— Mnie nie byłoby gorzej. Skoro jednak ty nie możesz się bez niego obyć, to będziemy go

musiały zatrzymać. Ale żeby sobie zapewnić odrobinę spokoju, trzeba go będzie chyba
uwiązać na podwórzu i wynająć kogoś, żeby miał na niego oko.

— Musi być jakiś sposób, żeby sobie z nim poradzić — powiedziała Salome z rozpaczą.

Uwierzyła, że Judyta poważnie myśli o przywiązaniu chłopca. Judyta zawsze mówiła ze
szczerym przekonaniem. — Może dlatego, że nie ma innych zajęć, wymyśla różne
niestworzone zabawy. Gdyby miał jakieś zajęcie… Może gdybyśmy go posłały do szkoły…

— Jest za mały, żeby chodzić do szkoły. Tata zawsze mówił, że dziecko nie powinno iść

do szkoły, dopóki nie skończy siedmiu lat i nie pozwolę, żeby Cezary Ezechiasz zaczął
wcześniej. Wezmę teraz wiadro gorącej wody i szczotkę, i zobaczę, co się da zrobić z
drzwiami do kurnika. Będę miała pracę do samego wieczora.

Judyta postawiła kulę obok Salome i poszła myć drzwi kurnika. Ledwie wyszła, Salome

wzięła kulę i powoli, z trudem podeszła do schodów. Nie mogła pójść i pocieszyć Cezarego
Ezechiasza, chociaż gorąco tego pragnęła; właśnie dlatego Judyta posłała go na górę. Salome
nie była na piętrze od piętnastu lat. Nie mogła też zawołać chłopca, żeby zszedł na dół, skoro
w każdej chwili Judyta mogła wrócić. Poza tym, należała mu się kara, jako że postąpił bardzo
brzydko.

— Chętnie zaniosłabym mu coś do jedzenia — szepnęła, siedząc na schodku i nasłuchując.

— Nic nie słyszę. Pewnie usnął spłakany, biedny, kochany chłopczyk. Rzeczywiście jest
bardzo psotny, ale mnie się wydaje, że to świadczy o pełnym ciekawości umyśle i gdyby go
skierować na właściwe tory… żałuję, że Judyta mi nie pozwala porozmawiać o Cezarym
Ezechiaszu z panem Leonardem. Żałuję, że Judyta tak bardzo nienawidzi duchownych. To, że
nie pozwala mi chodzić do kościoła nie jest aż tak bardzo przykre, bo z moją ułomnością
byłoby to trudne. Ale czasem chciałabym porozmawiać o tej czy innej rzeczy z panem
Leonardem. Nie potrafię uwierzyć, żeby tata i Judyta mieli rację; na pewno byli w błędzie.
Bóg istnieje. Obawiam się, że niechodzenie do kościoła jest rzeczą bardzo złą. Ale Judytę

chyba tylko cud mógłby przekonać, więc nie ma po co o tym myśleć. Tak, Cezary Ezechiasz
pewnie już zasnął.

Salome wyobraziła go sobie z długimi, zawiniętymi rzęsami, opierającymi się o

zaróżowione, mokre od łez policzki i z pulchnymi piąstkami zaciśniętymi i złożonymi na
piersiach, jak miał w zwyczaju. W sercu poczuła ciepło macierzyńskich uczuć.

Rok wcześniej rodzice Cezarego Ezechiasza, Marta i Abner Smithowie, pomarli,

zostawiając dom pełen dzieci i nic poza tym. Dzieci adoptowały różne rodziny w Carmody.
Salome Marsh zaskoczyła Judytę, prosząc o zgodę na wzięcie pięcioletniego malca. Na
początku Judyta śmiała się z tego, kiedy jednak się przekonała, że Salome mówi poważnie,
uległa. Judyta zawsze pozwalała Salome na wszystko, z jednym wyjątkiem.

— Skoro chcesz mieć dziecko, to nic się na to nie poradzi — powiedziała w końcu. —

Żałuję tylko, że ono nie nosi jakiegoś cywilizowanego imienia. Ezechiasz brzmi strasznie, a
Cezary — jeszcze gorzej. Połączenie tych dwóch, w zestawieniu z nazwiskiem Smith, jest
czymś, co mogła wymyślić chyba tylko Marta Smith. Od początku do końca miała dziwny
gust, czy to wybierając męża, czy imię dla dziecka.

I tak Cezary Ezechiasz trafił do domu Judyty i do serca Salome, której wolno go było

kochać z całej siły, ale wychowaniem chłopca zajęła się Judyta. Na szczęście, bo Salome
całkiem by go popsuła swoją pobłażliwością. Salome, zawsze godząca się z poglądami Judyty
na każdą sprawę, nawet kiedy sama miała przeciwne zdanie, w pokorze godziła się z
decyzjami siostry, chociaż cierpiała dużo bardziej niż Cezary Ezechiasz, kiedy go karano.

Siedziała na schodach tak długo, aż w końcu sama zasnęła, ułożywszy głowę na rękach.

Tak znalazła ją Judyta, kiedy wróciła, surowa i triumfująca, po zrobieniu porządku z
drzwiami do kurnika. Kiedy patrzyła na Salome, jej twarz złagodniała i pojawiła się na niej
czułość.

— Mimo swoich lat, pozostała dzieckiem — powiedziała ze współczuciem. — Dzieckiem,

którego życie zostało zmarnowane bez jego winy. Jak ludzie mogą mówić, że istnieje dobry
Bóg! Gdyby nawet istniał, to jest okrutnym i zazdrosnym tyranem i nienawidzę go całym
sercem!

W oczach Judyty pojawiły się rozgoryczenie i mściwość. Miała wiele powodów, by

skarżyć się na Moc rządzącą wszechświatem, ale najpoważniejszym z nich było kalectwo
Salome. Zaledwie piętnaście lat temu jej siostra była śliczną, szczęśliwą dziewczyną, pełną
radości, wdzięczną w ruchach, tryskającą zadowoleniem i umiłowaniem życia. Gdyby Salome
mogła chodzić, myślała Judyta, przestałabym nienawidzić tę potężną, okrutną Moc.

Po aferze z drzwiami do kurnika, Cezary Ezechiasz był grzeczny jak aniołek. Potem

wymyślił coś nowego. Pewnego popołudnia wrócił do domu, płacząc. W złotych lokach miał
pełno ostów. Judyty nie było. Salome rzuciła swoją robótkę i patrzyła na chłopca bezradnie.

— Cezary Ezechiaszu, co ty znowu zrobiłeś?
— Naprzyczepiałem sobie ostów, bo się bawiłem, że jestem wodzem pogańskiego

plemienia — szlochał Cezary Ezechiasz. — Zabawa była przednia, ale kiedy chciałem je
powyjmować, strasznie mnie bolało.

Ani Salome, ani Cezary Ezechiasz nigdy nie zapomną bolesnej godziny, która potem

nastąpiła. Z pomocą grzebienia i nożyczek, Salome uwolniła loki Cezarego Ezechiasza od
ostów. Trudno byłoby powiedzieć, które z dwojga bardziej cierpiało podczas tej operacji.
Przy każdym użyciu nożyczek, przy każdym szarpnięciu za złociste włoski, Salome płakała
tak samo gorzko jak Cezary Ezechiasz. Kiedy skończyła, opadła z sił. Wzięła Cezarego
Ezechiasza na kolana i oparła mokry policzek o jego lśniącą główkę.

— Ach, Cezary Ezechiaszu, co sprawia, że ciągle popadasz w tarapaty? — westchnęła.
Cezary Ezechiasz zmarszczył brwi.
— Nie wiem — oznajmił po namyśle. — Może to wszystko dlatego, że nie chodzę na

religię?

Salome podskoczyła, jakby poraził ją prąd.
— Ależ Cezary Ezechiaszu — powiedziała niepewnie — kto ci nawkładał takich myśli do

głowy?

— Wszyscy chłopcy chodzą do kościoła — bronił się Cezary Ezechiasz — i wszyscy są

lepsi ode mnie. Pewnie dlatego. Tadzio Markham mówi, że wszyscy mali chłopcy powinni
chodzić na religię i że jeśli nie chodzą, to trafią do piekła. Nie rozumiem, jak możecie ode
mnie wymagać, żebym się dobrze zachowywał, skoro nie posyłacie mnie na religię.

— Chciałbyś chodzić do kościoła? — spytała Salome szeptem.
— Chciałbym, psia kość — powiedział Cezary Ezechiasz szczerze i zwięźle.
— Nie używaj takich powiedzeń — westchnęła Salome. — Zobaczę, co się da zrobić.

Może będziesz mógł chodzić. Spytam ciocię Judytę.

— Ciocia Judyta mi nie pozwoli — powiedział Cezary Ezechiasz bez nadziei. — Ciocia

Judyta nie wierzy w istnienie Boga i piekła. Tadzio Markham tak mówił. Powiedział, że ona
jest bardzo złą kobietą, bo nie chodzi do kościoła. Ty też, ciociu Salome, musisz być zła, bo
nie chodzisz do kościoła. Dlaczego?

— Ciocia Judyta mi nie pozwala. — Salome nigdy w życiu nie była tak zakłopotana, jak

podczas tej rozmowy.

— Nie wygląda mi na to, żebyście się bardzo cieszyły z niedziel — zamyślił się Cezary

Ezechiasz. — Ja, gdybym był na waszym miejscu, wymyśliłbym coś ciekawego. Ale wy
pewnie nie możecie, bo jesteście kobietami. Cieszę się, że jestem mężczyzną. Na przykład
taki Abel Blair doskonale się bawi w każdą niedzielę. Nigdy nie chodzi do kościoła, ale łowi
ryby, urządza walki kogutów i upija się. Kiedy dorosnę, też będę tak spędzał niedziele, bo do
kościoła nie będę chodził. Nie chcę chodzić na nabożeństwa, ale na religię bym chodził.

Salome słuchała tego z ciężkim sercem. Każde słowo Cezarego Ezechiasza poruszało jej

sumienie.

Więc takie są skutki jej uległości wobec Judyty! Niewinne dziecko widzi w niej złą kobietę

i — co gorsza — w starym, zdeprawowanym Ablu Blairze znajduje sobie wzór do
naśladowania. Czy nie jest za późno na naprawienie tego zła? Po powrocie Judyty, Salome
opowiedziała jej o wszystkim.

— Cezary Ezechiasz musi chodzić na religię — poprosiła na koniec.
Twarz Judyty stężała i wyglądała jak wykuta z kamienia.
— Nie będzie chodził — powiedziała z uporem. — Nikt, kto mieszka pod moim dachem,

nie będzie chodził ani do kościoła, ani na religię. Kiedy chciałaś go nauczyć odmawiać
modlitwy, pozwoliłam ci na to, chociaż to tylko głupi przesąd, ale na żadne dalsze ustępstwa
nie pójdę. Dobrze wiesz, jakie są moje uczucia w tej sprawie: Wierzę w to samo, co ojciec.
Wiesz, że on nienawidził kościoła i ludzi, którzy tam chodzą. Mimo to był najlepszym,
najłagodniejszym, najsympatyczniejszym wśród ludzi.

— Mama wierzyła w Boga. Zawsze chodziła do kościoła — prosiła Salome.
— Mama była słaba i zabobonna, jak ty — odparła nieugięta Judyta. — Mówię ci, Salome,

że nie wierzę w istnienie Boga. A jeśli nawet On istnieje, to jest okrutny i niesprawiedliwy i
nienawidzę go.

— Judyto! — szepnęła Salome, przerażona bluźnierstwem. Nie zdziwiłaby się, gdyby w tej

chwili siostra padła martwa u jej stóp.

— Przestań mi tu „judytować” — przerwała jej Judyta rozzłoszczona, jak zawsze, kiedy

rozmawiała na temat wiary. — Wiem, co mówię. Dopóki nie okulałaś, nie wiedziałam, co
mam o tym myśleć. Byłam równie skłonna zgodzić się z mamą, jak z tatą, ale po tym, co cię
spotkało, zrozumiałam, że tata ma rację. Salome chwilowo straciła odwagę. Poczuła, że nie
ośmieli się sprzeciwić Judycie. I nie zrobiłaby tego, gdyby chodziło o nią samą, ale myśli o
Cezarym Ezechiaszu doprowadziły ją do desperacji. Z całej siły uderzyła jedną szczuplutką,
białą dłonią w drugą.

— Judyto, jutro idę do kościoła — zawołała. — Uprzedzam cię. Nie będę dłużej dawała

Cezaremu Ezechiaszowi złego przykładu. Nie wezmę go ze sobą. W tym ci się nie
przeciwstawię, bo to ty dajesz mu jeść i kupujesz ubrania, ale sama pójdę.

— Jeśli to zrobisz, Salome Marsh, nigdy ci tego nie wybaczę — powiedziała Judyta, z

twarzą pociemniałą od gniewu. Potem, czując, że traci nad sobą panowanie, wyszła z domu.

Salome zalała się łzami i przepłakała prawie całą noc. Ale nie zmieniła zdania. Dla dobra

dziecka, musi pójść do kościoła.

Przy śniadaniu Judyta się do niej nie odzywała i Salome miała wrażenie, że serce jej

pęknie, ale nie miała odwagi się cofnąć. Po posiłku z wielkim trudem poszła do swojego
pokoju i ubrała się. Kiedy była gotowa, wyjęła z kasetki starą Biblię, należącą do jej matki.
Salome co wieczór czytała jeden rozdział, ale nigdy nie pozwoliła, żeby Judyta to widziała.

Kiedy pokuśtykała do kuchni, Judyta popatrzyła na nią ze stężałą twarzą. W jej oczach

zapłonął gniew. Przeszła do salonu i zamknęła za sobą drzwi, jakby w ten symboliczny
sposób chciała zatrzasnąć przed siostrą swoje serce. Salome, której nerwy były napięte do
granic możliwości, zrozumiała znaczenie tego gestu. Zawahała się. Pomyślała, że nie ma siły
sprzeciwić się Judycie. Już miała wracać do swojego pokoju, kiedy przybiegł Cezary
Ezechiasz i popatrzył na nią z podziwem.

— Wyglądasz w dechę, ciociu Salome — powiedział. — Dokąd idziesz?
— Nie używaj takich wyrażeń, Cezary Ezechiaszu — poprosiła. — Idę do kościoła.
— Zabierz mnie ze sobą — powiedział Cezary Ezechiasz bez namysłu. Salome pokręciła

głową.

— Nie mogę, kochanie. Cioci Judycie by się to nie spodobało. Może kiedyś pozwoli ci

pójść ze mną. Bądź grzeczny, kiedy mnie nie będzie. Nie rób nic złego.

— Jeśli będę wiedział, że to coś złego, to nie będę tego robił — obiecał Cezary Ezechiasz

— ale w tym cały kłopot. Nie wiem, co jest złe, a co nie jest. Może gdybym chodził na
religię, to bym się dowiedział.

Salome pokuśtykała przez podwórko i dalej aleją, obsadzoną astrami i złotokapem. Na

szczęście, kościół był blisko, po drugiej stronie drogi, ale Salome przejście nawet tego
kawałka sprawiło wiele trudności. Kiedy dotarła do kościoła, była bardzo zmęczona. Z
trudem szła między ławkami na miejsce należące do jej matki. Położyła kulę na siedzeniu i z
westchnieniem ulgi usiadła w rogu, przy oknie.

Specjalnie wybrała się wcześniej, żeby zdążyć przed innymi. Kościół był pusty, jeśli nie

liczyć dzieci uczących się religii i ich nauczycielki, zajmujących odległy kąt sali. Kiedy
Salome Marsh szła na swoje miejsce, wszyscy zamilkli i przyglądali się jej ze zdumieniem.

Ogromny budynek, ocieniony przez wielkie wiązy, był cichy. Z zamkniętego

pomieszczenia za amboną, gdzie pozostałe dzieci pobierały naukę religii, dochodził cichy
pomruk. Przed amboną stał kwietnik z wysokim, białym geranium, pięknie kwitnącym.
Światło wpadające przez okna z witrażami malowało na podłodze kolorowe wzory. Salome
poczuła, że ogarnia ją spokój i radość. Nawet gniew Judyty przestał mieć znaczenie. Oparła
głowę o framugę okna i poddała się pełnym słodyczy wspomnieniom.

Przypomniała sobie dzieciństwo, kiedy to siadywała tu w każdą niedzielę, u boku mamy.

Judyta też z nimi przychodziła. W oczach Salome, o dziesięć lat młodszej od siostry, Judyta
zawsze była dorosła. Ich wysoki, śniady, pełen rezerwy ojciec nigdy z nimi nie przychodził.
Salome wiedziała, że ludzie z Carmody uważają go za niewierzącego i bardzo złego
człowieka. Ale ojciec nie był zły; był dobry i uprzejmy na swój dziwny sposób.

Matka Salome, zawsze pełna łagodności, zmarła, kiedy dziewczynka miała dziesięć lat, ale

Judyta opiekowała się siostrą z takim oddaniem, że nigdy niczego jej nie brakowało. Judyta
Marsh kochała siostrę macierzyńską miłością. Sama była zwyczajną, niemiłą dziewczynką;
niewiele osób ją lubiło i chłopcy się nią nie interesowali. Była jednak uparta przy tym, by
Salome dostała wszystko, czego jej brakowało: podziw, przyjaźń i miłość.

Wszystko szło tak, jak Judyta sobie wymarzyła, dopóki Salome nie skończyła osiemnastu

lat. Potem zaczęły się kłopoty. Ich ojciec, którego Judyta rozumiała i gorąco kochała, umarł.
Chłopak Salome zginął w wypadku drogowym. U Salome pojawiły się objawy choroby stawu
biodrowego, która po drobnym wypadku doprowadziła do kalectwa. Nic się nie dało zrobić.
Judyta, zamożna dzięki spadkowi, który zostawiła jej bogata ciotka, jej imienniczka, nie
szczędziła pieniędzy na najlepszych lekarzy, ale żaden z nich nie potrafił pomóc.

Judyta dzielnie zniosła śmierć ojca, mimo że bardzo z tego powodu cierpiała. Potem z

bólem przyglądała się, jak jej siostra słabnie i traci władzę w nogach, ale nie poddawała się
rozgoryczeniu. Dopiero kiedy zrozumiała, że Salome nigdy nie będzie chodziła, że może
tylko kuśtykać podparta na kuli, przypłacając każdy krok wielkim bólem, jej duszę ogarnął
płomień gniewu. Zbuntowała się przeciwko Istocie, która zesłała te nieszczęścia, bądź tylko
nie uchroniła przed nimi. Nie szalała i nie wybuchała gniewem. To nie w jej stylu. Po prostu
przestała chodzić do kościoła. Wkrótce całe Carmody wiedziało, że Judyta Marsh jest taką
samą poganką, jak jej ojciec. Gorszą nawet, bo nie pozwala chodzić do kościoła swojej
siostrze i zatrzasnęła pastorowi drzwi przed nosem, kiedy poszedł je odwiedzić.

Sumienie już dawno powinno mnie zmusić do sprzeciwienia się jej, myślała Salome,

siedząc w ławce. Ale tak bardzo się boję, że ona mi tego nie wybaczy i jak ja będę wtedy
żyła? Ale muszę to zrobić dla dobra Cezarego Ezechiasza. Moja słabość wyrządziła mu już
dość szkody. Mówią, że to, czego się dziecko nauczy w ciągu pierwszych siedmiu lat życia,
pozostaje w nim na zawsze. Cezary Ezechiasz ma zaledwie rok, żeby uporządkować pewne
sprawy. Obawiam się tylko, że może już być za późno.

Kiedy ludzie zaczęli się schodzić, Salome była boleśnie świadoma ukradkowych spojrzeń

rzucanych w jej stronę. Napotykała je wszędzie, chyba że wyjrzała za okno. Jej delikatna
twarzyczka pokryła się rumieńcem. Widziała swój dom i podwórko, i Cezarego Ezechiasza,
stawiającego babki z piasku. Potem zobaczyła Judytę, jak wyszła z domu i poszła do
sosnowego zagajnika za domem. Judyta zawsze tam chodziła, kiedy coś ją gnębiło.

Salome widziała słońce lśniące we włosach Cezarego Ezechiasza, bawiącego się w piasku.

Jego widok sprawił jej tak wielką przyjemność, że zapomniała, gdzie jest i ile osób się jej
przygląda.

Nagle Cezary Ezechiasz zostawił babki i piasek i poszedł w drugi kąt, w pobliże kuchni

letniej. Najpierw wspiął się na wysoki płot, potem na stromy dach kuchni. Salome w rozpaczy
zacisnęła pięści. Co będzie, jeśli dziecko spadnie? Och, dlaczego Judyta zostawiła go
samego? Co będzie, jeśli… jeśli… W chwili, gdy jej umysł podsuwał straszliwe wizje tego,
co się może wydarzyć, rzeczywiście coś się stało. Cezary Ezechiasz pośliznął się, runął jak
długi, stoczył się z dachu i wpadł prosto do wielkiej beczki stojącej pod rynną i zwykle pełnej
wody. W takiej beczce mogłoby się utopić jednocześnie kilku chłopców łażących po dachach
w niedzielne przedpołudnie.

Potem stało się coś, o czym Carmody mówi do dzisiaj; nie tylko mówi, ale nawet się kłóci,

bo na ten temat jest wiele sprzecznych opinii. Salome Marsh, która od piętnastu lat bez
pomocy nie była w stanie zrobić nawet kroku, z krzykiem poderwała się na nogi i wybiegła z
kościoła!

Kto żyw pobiegł za nią, nawet pastor, który właśnie zaczynał czytać fragment Pisma

Świętego. Kiedy wyszli z kościoła, Salome była już w połowie alei prowadzącej do jej domu i
biegła jak szalona. Myślała tylko o jednym. Czy zdąży, zanim Cezary Ezechiasz się utopi?

Otworzyła furtkę i wbiegła na podwórze, kiedy wysoka kobieta o ponurej twarzy wyszła

zza rogu domu i stanęła, jakby ją wmurowało w ziemię.

Ale Salome nie widziała nikogo. Przewiesiła się przez beczkę i zajrzała do środka, bojąc

się tego, co zobaczy. A zobaczyła Cezarego Ezechiasza, siedzącego w wodzie sięgającej mu
zaledwie do pasa. Był oszołomiony, ale nic mu się nie stało.

Na podwórzu było mnóstwo ludzi, ale nikt nie powiedział ani słowa. Wszyscy oniemieli z

wrażenia. Judyta odezwała się pierwsza. Przepchnęła się do Salome. Była blada jak trup. Pani
Williamowa Blair mówiła później, że oczy miała tak wielkie, że aż ciarki chodziły po
plecach.

— Salome — powiedziała Judyta piskliwym, nienaturalnym głosem — gdzie jest twoja

kula?

Dopiero teraz Salome odzyskała poczucie rzeczywistości. Uświadomiła sobie, że przeszła

(przebiegła!) taki kawał bez żadnej pomocy. Pobladła, zachwiała się i byłaby upadła, gdyby
jej Judyta nie podtrzymała.

Stary doktor Blair podszedł do nich.
— Wnieś ją do środka — powiedział — a wy przestańcie się tłoczyć. Potrzeba jej spokoju.

Musi sobie odpocząć.

Większość ludzi wróciła do kościoła. Języki się nagle rozwiązały i wszyscy mówili

jednocześnie. Kilka kobiet pomogło Judycie wnieść Salome do domu i położyć na sofie w
kuchni. Za nimi przyszedł doktor, prowadząc ociekającego wodą Cezarego Ezechiasza,
którego pastor wyciągnął z beczki i na którego nikt nie zwracał uwagi.

Salonie opowiedziała o wszystkim, a ludzie słuchali jej z mieszanymi uczuciami.
— To cud — powiedział Sam Lawson z lękiem. Doktor Blair wzruszył ramionami.
— Nie ma w tym nic cudownego — burknął. — To zupełnie naturalne. Widocznie choroba

stawu powoli ustępowała. Natura potrafi czasem dokonać takiego wyleczenia, jeśli się jej nie
przeszkadza. Kłopot w tym, że mięśnie były sparaliżowane, bo przez lata ich nie używano.
Instynktowne działanie zmobilizowało je do pracy. Salome, wstań i przejdź się po kuchni.

Salome zrobiła to. Szła chwiejnym, niepewnym krokiem, bo zabrakło jej pewności

płynącej z silnego strachu. Doktor z zadowoleniem pokiwał głową.

— Ćwicz tak codziennie. Chodź do pierwszego zmęczenia. Wkrótce będziesz zdrowa i tak

żwawa, jak dawniej. Nie będziesz potrzebowała kuli, ale nie ma w tym nic cudownego.

Judyta Marsh odwróciła się ku niemu. Od kiedy spytała Salome o kulę, nie powiedziała ani

słowa. Teraz mówiła z uczuciem:

— To był cud. Bóg go sprawił, żeby mi udowodnić swoje istnienie i ja przyjmuję ten

dowód.

St;ary doktor znów wzruszył ramionami. Jako mądry człowiek wiedział, kiedy trzymać

język za zębami.

— Połóż Salome do łóżka i pozwól jej spać do jutra. Jest zmęczona. I niech ktoś, na litość

boską, ubierze to dziecko w coś suchego, bo przeziębi się na śmierć.

Wieczorem Salome Marsh leżała w łóżku, przyglądając się zachodzącemu słońcu. Serce

miała pełne niewysłowionej wdzięczności i radości. Do pokoju weszła Judyta. Była
wystrojona w najlepsze ubranie. Trzymała za rękę Cezarego Ezechiasza. Uśmiechnięta twarz
chłopca była wyszorowana, a jego loki opadały lśniącymi zwojami na koronkowy kołnierz
aksamitnej marynarki.

— Jak się czujesz, Salome? — spytała Judyta łagodnym głosem.
— Lepiej. Wyspałam się. Dokąd idziecie, Judyto?
— Idę do kościoła — odparła Judyta zdecydowanym głosem. — Zabieram ze sobą

Cezarego Ezechiasza.

XII K

ONIEC

KŁÓTNI

Agnieszka Rogerson siedziała na progu domu Luizy Shaw i rozglądała się wokół siebie.

Wzięła głęboki wdech, jakby przyjemność mieszała się w jej sercu z przykrością. Wszystko
było tak samo. Kwadratowy ogród był równie kwadratowy jak zawsze i tak samo
nieporządny, pełen chaotycznie pomieszanych owoców i kwiatów, krzaków agrestu i lilii, z
wyrastającymi to tu, to tam jabłoniami o powykręcanych konarach i czereśni w najdalszym
kącie. Za ogrodem rósł szereg wysokich świerków, ciemniejących na tle nieba, różowego od
zachodzącego słońca, i nie wyglądających ani trochę starzej niż przed dwudziestu laty, kiedy
Agnieszka była młodą dziewczyną i spacerowała w ich cieniu, oddając się marzeniom. Stara
wierzba na lewo była tak samo wielka i rozłożysta, i — pomyślała Agnieszka z drżeniem —
pewnie tak samo pełna gąsienic, jak zawsze. W ciągu dwudziestu lat nieobecności w Avonlea,
Agnieszka nauczyła się wielu rzeczy, ale nie panowania nad obrzydzeniem ogarniającym ją
na myśl o gąsienicach.

— Niewiele się tu zmieniło, Luizo — powiedziała, opierając głowę na pulchnych białych

dłoniach i wdychając rozkoszny zapach mięty podeptanej przez Luizę. — Cieszę się. Bałam
się tu wracać z obawy, że uporządkowałaś ten stary ogród tak, że go nie poznam albo
założyłaś na jego miejscu elegancki trawnik, co byłoby jeszcze gorsze. Ale ogród jest
cudownie nieporządny, jak dawniej, i nawet płot się chwieje. Niemożliwe, żeby to był ten
sam płot, ale wygląda identycznie. Niewiele się tu zmieniło. Dziękuję, Luizo.

Luiza zupełnie nie rozumiała, za co Agnieszka jej dziękuje, bo też nigdy nie potrafiła

zrozumieć Agnieszki, mimo że w młodości bardzo ją lubiła. Teraz tamte dni wydawały się
Luizie bardziej odległe niż Agnieszce. Luizę oddzielały od nich doświadczenia żony i matki,
ale Agnieszkę — tylko czas.

— Sama też niewiele się zmieniłaś, Agnieszko — powiedziała, spoglądając na

przyjaciółkę z podziwem. Była taka szczupła w fartuchu pielęgniarki, który włożyła
specjalnie, żeby go pokazać Luizie. Cerę miała białą, policzki różowe, włosy — złocisto —
brązowe i lśniące. — Zostałaś sobą.

— Naprawdę? — zdziwiła się Agnieszka. — Nowoczesne masaże i krem opóźniły

pojawienie się zmarszczek; poza tym, miałam szczęście, dziedzicząc cerę po Rogersonach.
Nikt by nie pomyślał, że mam już trzydzieści osiem lat, prawda? Trzydzieści osiem!
Dwadzieścia lat temu myślałam, że kobieta trzydziesto — ośmioletnia to żeński odpowiednik
Matuzalema. Ale teraz czuję się strasznie, niemądrze młoda. Każdego ranka, zanim wstanę z
łóżka, muszę sobie powtórzyć trzy razy: „Jesteś starą panną, Agnieszko Rogerson”, żeby się
nastroić odpowiednio do tego, co mnie czeka w ciągu dnia.

— Nie sądzę, żeby staropanieństwo bardzo ci ciążyło — powiedziała Luiza, wzruszając

ramionami. Sama za nic nie chciałaby być starą panną, mimo to stale zazdrościła Agnieszce
wolności, światowego życia, gładkiego czoła i beztroskiego ducha.

— Ale mi ciąży — powiedziała Agnieszka szczerze. — Nienawidzę staropanieństwa.
— W takim razie, dlaczego nie wyjdziesz za mąż? — spytała Luiza, przez użycie czasu

przyszłego nieświadomie oddając sprawiedliwość urokowi przyjaciółki.

Agnieszka pokręciła głową.
— To by mi się też nie podobało. Nie chcę być mężatką. Pamiętasz tę historię, którą nam

opowiadała Ania Shirley, o uczennicy, która chciała być wdową, bo „kiedy jest się mężatką,
trzeba słuchać męża, a jeśli się wcale nie wyszło za mąż, nazywają człowieka starą panną”?
Zgadzam się z tym. Chciałabym być wdową. Wtedy cieszyłabym się zarazem wolnością
panienki i sławą mężatki. Mogłabym połączyć przyjemne z pożytecznym. Ach, żeby tak być
wdową!

— Agnieszko! — powiedziała Luiza, wstrząśnięta. Agnieszka zaśmiała się głośno.

— Och, Luizo, że też jeszcze potrafię cię szokować. Tym samym tonem mówiłaś to swoje

„Agnieszko!” dawno temu, kiedy za jednym zamachem łamałam wszystkie przykazania.

— Mówisz dziwne rzeczy — zaprotestowała Luiza. — Rzadko kiedy cię rozumiem.
— Ależ moja droga kuzynko, ja sama często siebie nie rozumiem. Może radość z powrotu

na stare śmieci przewróciła mi w głowie? Odnalazłam tutaj minioną młodość. W tym
ogrodzie nie potrafię mieć trzydziestu ośmiu lat. To niemożliwe! Znów jestem
osiemnastolatką z talią szczuplejszą o pięć centymetrów. Patrz, słońce zachodzi. Widzę, że
ostatnie promienie rzuca, jak zawsze, na dom Wrightów. Nawiasem mówiąc, czy Piotr Wright
nadal tam mieszka?

— Tak.
Luiza rzuciła z pozoru obojętnej Agnieszce zaciekawione spojrzenie.
— Pewnie ma żonę i sześcioro dzieci? — spytała Agnieszka bez większego

zainteresowania. Potem zerwała kilka gałązek mięty i przypięła je sobie do piersi. Pewnie
dlatego się zaczerwieniła, że pochyliła się tak nisko. Ale nie; Luiza, mimo że zwykle myśli
powoli, tym razem szybko zrozumiała znaczenie rumieńca. Obudził się w niej instynkt
swatki.

— Bynajmniej — odparła szybko. — Piotr Wright się wcale nie ożenił. Pozostał wierny

twojej pamięci.

— Fe! Poczułam się tak, jakbym leżała na cmentarzu w Avonlea i miała nad sobą pomnik

z wyrzeźbioną w kamieniu płaczącą wierzbą — zadrżała Agnieszka. — Kiedy się mówi, że
mężczyzna jest wierny pamięci jednej kobiety, to zazwyczaj prawda jest taka, że żadna inna
go nie chciała.

— Z Piotrem tak nie było — sprzeciwiła się Luiza. — To dobry kawaler i niejedna chciała

go dostać; jeszcze dzisiaj by go wzięły. Ma czterdzieści trzy lata. Ale on się nikim nie
zainteresował po tym, jak go odtrąciłaś.

— Ja go nie odtrąciłam. To on mnie odtrącił — powiedziała Agnieszka z żalem,

spoglądając na pola i dolinę porośniętą młodymi świerkami oraz białe zabudowania
Wrightów, zaróżowione od zachodzącego słońca, podczas gdy reszta Avonlea spoczywała już
w mroku. Jej oczy były roześmiane. Luiza nie wiedziała, czy coś nie kryje się na ich dnie.

— Bajki! — powiedziała Luiza. — Właściwie o co się z Piotrem pokłóciliście? — spytała

z ciekawością.

— Często się nad tym zastanawiam — odpowiedziała wymijająco Agnieszka.
— Od tamtej pory się z nim nie widziałaś? — dopytywała się Luiza.
— Nie. Bardzo się zmienił?
— Trochę. Posiwiał i robi wrażenie zmęczonego, ale nie ma się czemu dziwić, biorąc pod

uwagę, jakie prowadzi życie. Od dwóch lat nie ma gospodyni. Przedtem była u niego stara
ciotka, ale zmarła. Mieszka sam i sam sobie gotuje. Nigdy nie byłam u niego w domu, ale
ludzie mówią, że panuje tam okropny bałagan.

— Tak, Piotr nie należy do ludzi potrafiących zachować porządek — powiedziała

Agnieszka, zrywając więcej mięty. — Tylko pomyśl, Luizo. Gdyby nie ta stara kłótnia,
mogłam być dzisiaj panią Piotrową Wright, matką szóstki dzieci, myślącą tylko o tym, czym
nakarmić Piotra, w co go ubrać i kiedy wydoić krowy.

— Widocznie teraz jest ci lepiej.
— Sama nie wiem. — Agnieszka znów spojrzała na biały dom na wzgórzu. — Moje życie

płynie całkiem przyjemnie, ale nie daje satysfakcji. Szczerze mówiąc (ach, Luizo, jakże
rzadka jest szczerość, kiedy kobiety rozmawiają o mężczyznach), wolałabym chyba gotować
dla Piotra i sprzątać mu dom. Teraz jego niewyszukany język już by mi nie przeszkadzał. Od
tamtej pory nauczyłam się kilku rzeczy; jedną z nich jest, że mężczyzna może się wyrażać
prostym językiem, byleby tylko nie przeklinał. Nawiasem mówiąc, czy Piotr nadal wyraża się
tak nie — gramatycznie, jak dawniej?

— Nie wiem — powiedziała biedna Luiza. — Nie miałam pojęcia, że coś źle mówił.
— Czy nadal mówi: „rozumie” i „te tam rzeczy”? — spytała Agnieszka.
— Nie zauważyłam — przyznała Luiza.
— Szczęśliwa Luiza! Też chciałabym się urodzić z cudowną umiejętnością nie zwracania

uwagi na drobiazgi! To lepszy dar dla kobiety niż uroda i mądrość. Ja zwracałam uwagę na
błędy Piotra. Kiedy mówił: „rozumie”, brzmiało to w moich uszach fałszywie. Starałam się
go bardzo taktownie poprawiać. Ale Piotr nie chciał, żeby go poprawiano. Wrightowie
zawsze byli o sobie dobrego mniemania. Pokłóciliśmy się o składnię. Piotr powiedział, że
albo go wezmę takim, jaki jest, z jego sposobem mówienia i całą resztą, albo będę się musiała
obyć bez niego. Odeszłam bez słowa i od tamtej pory stale się zastanawiam, czy naprawdę
tego żałuję, czy też może lubię pielęgnować te romantyczne wspomnienia. Pewnie to drugie.
No, Luizo, widzę w tych twoich spokojnych oczach jakiś zamiar. Nawet nie próbuj. Nie ma
sensu swatać mnie z Piotrem. Założę się, że myślisz teraz o tym, żeby go zaprosić do siebie
na herbatę.

— No, muszę iść wydoić krowy — westchnęła Luiza zadowolona, że uda jej się uciec.

Czuła się niezręcznie w obecności potrafiącej czytać w jej myślach Agnieszki. Nie chciała
dłużej być z kuzynką sam na sam, w obawie że Agnieszka wyciągnie na światło dzienne
wszystkie jej tajemnice.

Po odejściu Luizy, Agnieszka długo siedziała na schodach. Nadeszła noc, mroczna i ciepła.

Nad ogrodem migotały pierwsze gwiazdy. Oto dom jej młodości. Tutaj mieszkała i
prowadziła gospodarstwo ojcu. Po jego śmierci Curtis Shaw, świeżo ożeniony z kuzynką
Agnieszki, Luizą, kupił od niej gospodarstwo i wprowadził się tu. Agnieszka została u nich,
licząc na to, że wkrótce będzie miała własny dom. Była zaręczona z Piotrem Wrightem.

Potem doszło do kłótni, której przyczyna pozostała tajemnicą dla krewnych i bliskich po

obu stronach. Tylko jej rezultat był oczywisty dla wszystkich. Agnieszka nagle spakowała
swoje rzeczy i wyjechała z Avonlea, zostawiając je ponad tysiąc kilometrów za sobą. Podjęła
pracę w szpitalu w Montrealu i studiowała pielęgniarstwo. W ciągu dwudziestu lat ani razu
nie odwiedziła Avonlea. Jej niespodziewane pojawienie się tu tego lata było skutkiem nagłego
kaprysu, zrodzonego z tęsknoty za starym ogrodem. O Piotrze nie myślała. Od piętnastu lat
rzadko gościł w jej myślach. Była przekonana, że o nim zapomniała. Ale teraz, kiedy
siedziała na starych schodach, na których często siadywała w czasach narzeczeńskich, czuła
dziwne ściskanie w sercu. Spojrzała ponad doliną, na światło w kuchni Wrightów, i
wyobraziła sobie Piotra, siedzącego samotnie, zaniedbanego, nie znającego rodzinnego ciepła.

— Powinien się był ożenić — powiedziała ze złością. — Nie będę się zamartwiała tym, że

jest samotnym, podstarzałym kawalerem; przecież przez te wszystkie lata myślałam, że ma
jak u pana Boga za piecem. Mógłby przynajmniej wynająć sobie gospodynię. Stać go na to.
Gospodarstwo jest zadbane.

Cóż, ja też mam pokaźne konto bankowe i widziałam prawie wszystko, co na tym świecie

warto zobaczyć, ale mam też kilka starannie ukrywanych siwych włosów i okropne
przeświadczenie, że ostatecznie gramatyka wcale nie jest jedną z najważniejszych rzeczy pod
słońcem. No, nie będę już dłużej siedziała na tej rosie. Lepiej poczytam najdowcipniejszą,
najbardziej wydumaną i wytworną powieść, jaką znajdę w swoim kufrze.

Przez cały następny tydzień Agnieszka wypoczywała na swoje ulubione sposoby. Czytała i

kołysała się w hamaku, zawieszonym pod świerkami. Chodziła na spacery po polach, lasach i
odludnych wzgórzach.

— Wolę nie spotykać ludzi — powiedziała, kiedy Luiza namawiała ją na odwiedziny u

jednych czy drugich znajomych. — Szczególnie tych z Avonlea. Moje stare koleżanki albo
powyjeżdżały, albo powychodziły za mąż i zmieniły się nie do poznania, a młodzi nie znają
Józefa i czuję się przy nich jak pani w średnim wieku. To gorsze niż starość. W lasach czuję
się wiecznie młoda, jak przyroda. Jakże przyjemnie jest nie mieć nic do czynienia z

termometrami, temperaturą i czyimiś zachciankami. Pozwól mi, Luizo, wsłuchiwać się we
własne kaprysy, a kiedy spóźnię się na obiad, podaj mi za karę zimne jedzenie. Nawet do
kościoła już więcej nie pójdę. Wczoraj było okropnie. Budynek jest nie tylko nowy, ale w
dodatku całkiem nowoczesny.

— Uchodzi za najładniejszy kościół w okolicy — zaprotestowała Luiza, lekko urażona.
— Kościoły nie powinny być ładne. Powinny mieć co najmniej pięćdziesiąt lat i swoisty

urok. Nowe kościoły to okropność.

— Widziałaś w kościele Piotra Wrighta? — spytała Luiza; aż ją język świerzbiał, tak

chciała się tego dowiedzieć.

Agnieszka kiwnęła głową.
— Rzeczywiście, widziałam. Siedział po drugiej stronie przejścia, w ławce w rogu. Nie

jest bardzo zmieniony. Dobrze wygląda ze stalowosiwymi włosami. Mimo to byłam
rozczarowana. Spodziewałam się, że na jego widok odczuję jakieś podniecenie, ale nic z tego,
tylko zainteresowanie, jakby był po prostu przyjacielem z przeszłości. Choćbym nie wiem jak
chciała, nie było żadnego podniecenia.

— Podszedł, żeby z tobą porozmawiać? — pytała Luiza, nie mając pojęcia, o jakim

podnieceniu mówi Agnieszka.

— Niestety, nie. Nie z mojej winy. Stałam zaraz za drzwiami z najmilszym wyrazem

twarzy, na jaki mnie stać, ale Piotr przeszedł, nawet na mnie nie spojrzawszy. Moja próżność
nie zostałaby urażona, gdybym mogła wierzyć, że postąpił tak z powodu jątrzącego się nadal
gniewu czy pychy. Ale wyglądało mi na to, że on wcale o mnie nie myślał. Bardziej
interesowało go, żeby porozmawiać o sianokosach z Oliwerem Sloane’em, który, nawiasem
mówiąc, wcale się nie zmienił.

— Skoro czujesz się tak, jak mi ostatnio mówiłaś, to dlaczego sama nie podeszłaś, żeby z

nim porozmawiać? — chciała wiedzieć Luiza.

— Bo teraz już się tak nie czuję. To był tylko przelotny nastrój. Ty nic nie wiesz o

zmiennych humorach, kochanie. Nie rozumiesz, jak można czegoś rozpaczliwie pragnąć w
jednej chwili, a w drugiej nie chcieć tego przyjąć, kiedy ktoś ci to oferuje za darmo.

— To głupota — zaprotestowała Luiza.
— Zgadzam się z tobą. To czysta głupota, ale jakże przyjemnie jest pozwolić sobie na

odrobinę głupoty, po dwudziestu latach kierowania się rozsądkiem. Dzisiaj po południu pójdę
szukać poziomek. Nie czekaj na mnie z herbatą. Zostały mi już tylko cztery dni. Chcę je jak
najlepiej wykorzystać.

Agnieszka wybrała się dość daleko. Garnuszek miała już pełny, ale szła dalej i dalej, bez

celu. W końcu znalazła się na ścieżce biegnącej wzdłuż pola, na którym mężczyzna kosił
trawę. Tym mężczyzną był Piotr Wright. Agnieszka, kiedy się o tym przekonała,
przyspieszyła kroku, odwróciła wzrok i szybko znikła w klonowym gaju, wśród gęstych
paproci.

Agnieszka domyślała się, że jest na terenach należących do Piotra Morrisona i że jeśli

będzie szła prosto przed siebie, dojdzie do miejsca, na którym stał stary dom Morrisonów.
Niewiele się pomyliła. Wyszła około pięćdziesięciu metrów na południe od opuszczonego
domu Morrisonów, prosto na podwórze Wrightów!

Przechodząc koło domu, którego niegdyś miała zostać panią, Agnieszka poczuła

nieodpartą ciekawość. W pobliżu nie było innych domów i nikt nie mógł jej zobaczyć,
postanowiła więc — mówiąc wprost — zajrzeć do środka przez okno w kuchni. Kiedy
podeszła bliżej, zauważyła, że drzwi wejściowe stoją otworem, więc zatrzymała się na progu i
zaczęła rozglądać.

W kuchni panował okropny nieład. Podłogi nie zamiatano co najmniej od dwóch tygodni.

Na gołym stole stały resztki obiadu, który nie mógł być zbyt apetyczny.

— Bardzo nędzne warunki, niegodne człowieka — jęknęła Agnieszka. — W piecu jest

pełno popiołu. I ten stół! Nic dziwnego, że Piotr osiwiał. Przez całe popołudnie ciężko pracuje
przy sianokosach, żeby potem wrócić do tego!

Nagle przyszedł jej do głowy pewien pomysł. Najpierw była zdziwiona sama sobą, potem

rzuciła okiem na zegarek.

— Zrobię to dala własnej przyjemności i ze współczucia. Jest wpół do trzeciej. Piotr nie

wróci przed czwartą. Mam nieco ponad godzinę na zrobienie tego, co trzeba. Zdążę uciec w
porę. Nikt się nie dowie. Nikt mnie nie zobaczy.

Agnieszka weszła do środka, zdjęła kapelusz i chwyciła za miotłę. Najpierw starannie

zamiotła kuchnię. Potem rozpaliła w piecu, nastawiła czajnik wody i zabrała się za zmywanie.
Słusznie się domyślała, że Piotr nie zmywał co najmniej od tygodnia.

— Podejrzewam, że dopiero kiedy zabraknie mu czystych naczyń, bierze się za zmywanie

— śmiała się. — Ciekawa jestem, gdzie trzyma czyste ścierki, jeśli w ogóle je ma.

Widocznie jednak Piotr nie miał niczego takiego, bo Agnieszka nigdzie ich nie widziała.

Odważnie weszła do zakurzonego pokoju i w staroświeckim kredensie znalazła wreszcie
ściereczkę. Pracując, śpiewała cichutko. Krok miała lekki, a oczy lśniące z podniecenia. Było
oczywiste, że dobrze się bawi. Spodobała się jej ta psota.

Kiedy skończyła zmywać, znalazła w kredensie czysty, ale pożółkły i od dawna nie

używany obrus, nakryła stół i zajęła się przygotowaniem herbaty dla Piotra. W spiżarni
znalazła chleb i masło, a w piwnicy dzbanek śmietany. Zebrane poziomki wysypała na talerz.
Herbatę postawiła na ogniu, żeby nie wystygła. Na koniec Agnieszka poszła do zaniedbanego
ogrodu i przyniosła stamtąd bukiet purpurowych róż, które wstawiła do wielkiego wazonu i
ustawiła pośrodku stołu.

— Muszę już iść — powiedziała głośno. — Przyjemnie byłoby zobaczyć minę Piotra,

kiedy wróci do domu. Sprawiło mi to wszystko mnóstwo radości. Ciekawa jestem, dlaczego.
Agnieszko Rogerson, nie zadawaj sobie głupich pytań. Włóż kapelusz i wracaj do domu. Po
drodze musisz pomyśleć, jak wytłumaczysz Luizie brak poziomek.

Agnieszka ostatni raz spojrzała wokół siebie. Kuchnia wyglądała radośnie, czysto i

przytulnie. Znów poczuła dziwne ukłucie w sercu. To mógłby być jej dom. Mogłaby czekać
tu na powrót Piotra. Gdyby… Agnieszka odwróciła się, bojąc się tego, co zobaczy.
Rzeczywiście, w drzwiach stał Piotr Wright.

Agnieszka zaczerwieniła się. Pierwszy raz w życiu zabrakło jej języka w buzi. Piotr

popatrzył na nią, potem na stół z owocami i kwiatami.

— Dziękuję — powiedział uprzejmie.
Agnieszka szybko się opanowała. Śmiejąc się z zażenowaniem, wyciągnęła rękę.
— Nie każ mnie aresztować za włamanie, Piotrze. Przechodząc obok, z czystej ciekawości

zajrzałam do twojej kuchni i pomyślałam, że mogę ci przygotować herbatę. Chciałam ci
zrobić niespodziankę. Zamierzałam wyjść przed twoim powrotem.

— 1 tak bym wiedział, kto to zrobił — powiedział Piotr, ściskając jej dłoń. — Widziałem

cię, kiedy przechodziłaś obok mojego pola, przywiązałem konie i poszedłem za tobą.
Siedziałem na płocie za domem i widziałem, jak się tu krzątałaś.

— Dlaczego do mnie nie podszedłeś i nie odezwałeś się wczoraj po kościele, Piotrze? —

spytała Agnieszka bez owijania w bawełnę.

— Bałem się, że powiem coś niegramatycznie — odparł Piotr sucho.
Agnieszka znów się zrobiła purpurowa na twarzy. Wyrwała mu rękę.
— To okrutne, co powiedziałeś.
Piotr roześmiał się nieoczekiwanie, z dziwnym, chłopięcym wdziękiem.
— Może i tak — powiedział — ale musiałem dać upust złości, gromadzonej przez z górą

dwadzieścia lat. Teraz mi ulżyło. Będę się starał być miły. Skoro zadałaś sobie tyle trudu,
żeby mi przygotować kolację, musisz mi pomóc ją zjeść. Te tam poziomki wyglądają
smacznie. Nie jadłem ich w tym roku, bo nie miałem czasu pójść do lasu.

Agnieszka została. Usiadła z Piotrem do stołu i nalała mu herbaty. Rozmawiali o ludziach

z Avonlea i o tym, co się zmieniło u ich wspólnych znajomych. Piotr czuł się swobodnie i
sprawiał takie wrażenie, jakby nie miał żadnych trosk. Agnieszka czuła się okropnie — a
zarazem była niezmiernie szczęśliwa. Fakt, że siedzi z Piotrem przy stole, był zarazem
groteskowy i najzupełniej naturalny. Chwilami chciało się jej płakać, to znów wybuchała
spontanicznym, dziewczęcym śmiechem. W jej naturze sąsiadowały ze sobą sentymentalne
uczucia i poczucie humoru.

Piotr skończył jeść poziomki, położył dłonie na stole i zapatrzył się na Agnieszkę z

zachwytem.

— Bardzo ładnie wyglądasz przy moim stole, Agnieszko — powiedział. — Jak to się stało,

że po tylu latach nie jesteś jeszcze panią domu? Musiałem, że spotkasz na świecie wielu
mężczyzn, którzy ci się spodobają i będą mówili poprawnie.

— Piotrze, przestań! — zawołała Agnieszka. — Byłam głupią gąską.
— Przeciwnie, miałaś rację. To ja byłem durniem. Gdybym miał dość rozumu, cieszyłbym

się, że tak bardzo mnie cenisz, że chcesz, żebym był jeszcze lepszy. Powinienem popracować
nad swoimi błędami, zamiast się wściekać. Teraz już jest za późno, jak sądzę.

— Za późno na co? — spytała Agnieszka, wyczuwając w głosie i spojrzeniu Piotra jakąś

serdeczność.

— Na… poprawę.
— Masz na myśli gramatykę?
— Niekoniecznie. W moim wieku to już raczej nie będzie możliwe. Chodzi o te inne

rzeczy, Agnieszko. Zastanawiam się, co byś powiedziała, gdybym cię prosił o przebaczenie i
spytał, czy mnie jednak nie zechcesz?

— Złapałabym cię za słowo, bojąc się, że możesz zmienić zdanie — odparła Agnieszka

odważnie. Chciała popatrzeć mu prosto w twarz, ale jej niebieskie oczy, pełne łez i śmiechu
zarazem, przelękły się jego szarych źrenic.

Piotr wstał, przewracając krzesło, i podszedł do niej.
— Moja Agnieszka! — powiedział.