historia wczoraj i dzis grzegorz wojciechowski

( historia_wczoraj_i_dzis_grzegorz_wojciechowski.pdf )

http://plikis.co.pl/go/?d=historia_wczoraj_i_dzis_grzegorz_wojciechowski#

Podobne: historia wczoraj i dzis grzegorz wojciechowski, wczoraj i dzis grzegorz wojciechowski, historia wczoraj i dzis wojciechowski,

wczoraj i dzis 6 grzegorz wojciechowski, wczoraj i dzis grzegorz wojciechowski cena, historia wczoraj i dzis testy chomikuj,

wczoraj i dzis klasa 6 grzegorz wojciechowski, wczoraj i dzis 6 wojciechowski, wczoraj i dzis klasa 5 wojciechowski,

I. WIELKOPOLAN WIEK DWUDZIESTY

1914 – rozpoczecie XX stulecia (data przyjeta)

1989 – zakonczenie stulecia (Polska i Niemcy dopuszczaja zburzenie muru berlinskiego) – kwestia otwarta

2001 a mianowicie USA a mianowicie wybuchy w calej nowojorskim World Center Corporation

(w relacji od istotnych wydarzen w konkretnym kraju)

Wiek XX to koniec „europocentryzmu―, utrata statusu centrum egzystencji kulturalnego i spolecznego.

Nie udalo sie w tej dekadzie rozwiazac narastajacych od poprzedniego wieku tego rodzaju problemow jak na przyklad: glodu, ubostwa, podzialu

majatkowego.

Dla Polakow i Wielkopolan wiek 20 byl stazem klesk, upadkow i narodzin w innym ksztalcie tak terytorialnym oraz innych systemach ustrojowych.

Jak otwiera 20 wiek (budowla, wydarzenie, czlowiek)?

1910- zasuwa cesarski wybudowany dla cesarza niemieckiego (budowla)

1901- strajk dzieci wrzesinskich - Nasza firma z Toba, Boze, rozmawiac chcemy, ale „Vater unser― nie rozumiemy. I zadna osoba nie zmusi nas

Ciebie tak zwac bos Ty nie „Vater―, lecz Ojciec nasz. (wydarzenie)

Piotr Wawrzyniak- ks. organicznik (zorganizowal pelny system finansowy, pomoc-ks. Szamarzewski)

Piotr Wawrzyniak (1849-1910) – ksiadz, wielkopolski dzialacz spoleczny, oswiatowy i gospodarczy, patron Zwiazku Spolek Zarobkowych i

Gospodarczych. Urodzil sie trzydziestu stycznia 1849 w Wyrzece kolo Sremu, w bliskim chlopa Franciszka i Cecylii z mieszkania Lopinskiej. Ukonczyl

gimnazjum w calej Sremie, w ktorym miejscu nalezal do Marianow – tajnej struktury filomackiej (zostal jej prezesem). Jej zadaniem bylo

samoksztalcenie w zakresie relacji, literatury i jezyka polskiego, a takze oddzialywanie na mlodszych kolegow oraz organizowanie obchodow rocznic

narodowych. W 1867 zdal mature i wstapil do seminarium w Gnieznie. Podczas edukacji wyroznil sie na tyle, iz otrzymal stypendium na szkola wyzsza

teologiczne. W calej 1871 pojechal do Mnster, gdzie oprocz nauka teologii interesowal sie naukami przyrodniczymi. W rok pozniej wrocil do kraju nie

uzyskujac prawdopodobnie licencjatu z teologii. Latem 1872 przyjal swiecenia kaplanskie i zostal wikarym w parafii w Sremie. Na nowym stanowisku

blyskawicznie stal sie organizatorem lokalnych instytucji spolecznikowskich. Juz w calej 1873 stanal na czele Towarzystwa Przemyslowego

(przewodniczyl mu przez 25 lat), a w calej 1877 wlozyl na fallusa biblioteke, jaka byla oddzialem powstalego rok wczesniej Towarzystwa Oswiaty

Ludowej. Aktywnie bral tez udzial w przeroznych akcjach posiadajacych na celu szerzenie oswiaty i kultury, a takze ozdabianie Sremu. Wyzyskujac z

pomocy ks. Augustyna Szamarzewskiego zreorganizowal lokalna kase oszczednosciowa w Pula Ludowy oparty na innowacyjnych zasadach

spoldzielczosci. W 1878 tenze Pula wszedl w calej sklad zarzadzanego przez Szamarzewskiego Zwiazku Spolek Zarobkowych. W calej 1887

Wawrzyniak stal sie wicepatronem, natomiast po zgonu Szamarzewskiego w calej 1891 patronem Zwiazku. To wydarzenie sprawilo, ze stal sie

dzialaczem na powage calego zaboru pruskiego. Za jego kadencji uporzadkowano system finansowy Relacji, zaczeto wydawac czasopismo „Poradnik

dla Spolek― (od 1893). Popieral tez spolki parcelacyjne dazace do utrzymania gleby w naszym posiadaniu oraz tzw. Rolniki, czyli spoldzielnie

zaopatrzenia i zbytu rolniczego. Za jego kadencji Stosunek rozszerzyl aktywnosc na Pomorze, Warmie, Mazury i Gorny Slask. W calej latach

1894–1896 byl poslem na sejm pruski. W czasie tego okresu zalozyl w calej Berlinie polskojezyczny "Dziennik Berlinski". W 1896 wybral sie do STANY

aby zawrzec wspolprace miedzy Polonia natomiast prowadzonym przez niego Zwiazkiem. W tym samym roku jest szambelanem papieskim, a w calej rok

nastepnie pralatem. W calej 1898 jest proboszczem w calej Mogilnie, jak nie przeszkodzilo mu w calej kontynuowaniu wykonywania zadan spolecznej. Az

do innych jego przedsiewziec nalezalo kierowanie Drukarnia i Ksiegarnia sw. Wojciecha w Miescie poznan, a takze oparty na regulach spoldzielczosci

domek wypoczynkowy na rzecz ksiezy w calej Zakopanem "Ksiezowka". Zmarl niespodziewanie na napad serca 9 listopada 1910 w Miescie poznan, a

jest pochowany w calej Mogilnie. Jego uroczystosci pogrzebowe byly wspaniala manifestacja narodowa.

Poznan wpisuje sie w calej historie Naszego kraju – wojny, powstanie, epos wyzwolencza. Wielkopolska jest malo romantyczna.

Wl. Jaworski z Uniwersytetu Warszawskiego - tak okreslil Wielkopolan: ludzie beda tutaj inni ludzie, chlodni, rzeczowi......

W. Witos – w inny sposob nas dostrzegl – rodakom z Wojewodztwa wielkopolskiego gorzej niz w Galicji..... Niemcy to potega i basta.......

K. Marcinkowski – wielki spolecznik, patron Akademii Medycznej

Hipolit Cegielski –

A. Cieszkowski – filozof, patron AR

Karol Libelt –

Metrow. Jackowski (film) – przeprowadzil wies z feudalizmu do nowoczesnosci

Ogromnym rzecznikiem wykonywania zadan organicznej i przywodca mieszczanstwa poznanskiego byl doktor Karol Marcinkowski (1800-1846), byl

synem prostego szynkarza. Bral udzial w powstaniu listopadowym, po jego upadku stal sie rzecznikiem zblizenia ziemianstwa i burzuazji krajowej. W

opinia programu wykonywania zadan organicznej, bronil spraw narodowych srodkami legalnymi, odrzucal metody powstancze i rewolucyjne.

W calej latach trzydziestych, czerpiac natchnienie z wolnomularstwa, rzucil haslo pracy organicznej, ktore stalo sie wkrotce obiegowe w zaborze pruskim.

Znaczylo ono, iz czyn narodowy ma sie spelnic odrzucic w walce, lecz e pracy na rzecz podniesienia handlu, rzemiosla i przemyslu. "Rzucic granity pod

spodem tecze" nabralo charakteru motta patronujacego wszelkim poczynaniom poznanskich romantykow, dziennej pracy. Marcinkowski zalozyl obie

instytucje, ktore mialy dzialac przez duzo lat. 1-wsza z nich bylo Towarzystwo Pomocy Edukacyjnej, zalozone w calej 1841 roku kalendarzowego,

czesciowo z wlasnych kapitalow, majace dzieki celu podtrzymywanie ksztalcenia ubogiej mlodziezy. W tej chwili w pierwszych pieciu latach swego

trwania dalo to siano wsparcie wiecej niz siedmiuset mlodziencom. Towarzystwo mialo swoja siedzibe w Miescie poznan, a wspieraly ja komitety z

calkowitego kraju.

Naczelna instytucja, powstala z inicjatywy Marcinkowskiego, byl slawny Naszego kraju Bazar. Budowla, a ktorej miescil sie hotel i sklepy lokalne,

powstala u nas zbiorowiska przypadkowych kramow, gdzie ograniczal sie handel w calej miescie. Wkrotce nabrala charakteru symbolu odrodzenia

mieszczanstwa. Rynek dal zaczatek niezwykle ozywionej dzialalnosci gospodarczej, ktora doprowadzila nie tylko do naglego uaktywnienia i postepu

miast Poznanskiego, lecz rowniez i wyniesienia rolnictwa dzieki europejski pulap. Oprocz aktywnosci spolecznej Karol Marcinkowski zajmowal sie

rowniez praktyka lekarska w Miescie poznan, gdzie uzyskal sobie szacunek jako idealny chirurg i poloznik. Uczestnik powstania listopadowego

1830-1831.

CEGIELSKI HIPOLIT

Urodzil sie szesc stycznia 1813 roku we wsi Lawki kolo Gniezna, jako kolejne z kolei dziecko Michala i Jozefiny z Palkowskich. Pochodzil ze zubozalej

rodziny szlacheckiej. W 1827 r. Hipolit rozpoczal nauke w tzw. szkole chorowej w Trzemieszynie. Trzy lata pozniej rozpoczal uczeszczac do Gimnazjum

sw. Marii Magdaleny w Miescie poznan, gdzie jest przyjety do klasy trzeciej. Pozbawiony obslugi ojca zobligowany sam dbac o swe utrzymanie w calej

gimnazjum. Na czesne zarabial m. in. korepetycjami z matematyki.

We wrzesniu 1835 r. zdal egzaminy abiturienckie. Miesiac nastepnie – po zlozeniu moralu o przyznanie rzadowego stypendium – zapisal sie dzieki

wydzial filozoficzny Uniwersytetu Berlinskiego. Studiowal filozofie, gdyz po ukonczeniu edukacji zamierzal zatrudnic sie w calej jednym z wielkopolskich

gimnazjow.

Niedaleko zwyklych obowiazkow studenckich Hipolit Cegielski zobligowany przygotowywac roczne prace pisemne dla naczelnego prezesa W calej. Ks.

Poznanskiego Edwarda Flottwella, od czegoz uzaleznione bylo przyznanie rzadowego stypendium. Oprocz tego udzielal korepetycji m. in. z slownika i

tekstow polskiej.

Jesienia 1837 roku kalendarzowego powaznie zachorowal na febre gastryczna. Istniala obawa o jego istnienie. Zmuszony byl przerwac szkola wyzsza i

zaczac leczenie na strychu Sucherzowskich w calej Tarnowie. Az do Berlina powraca w kwietniu 1838r. Na koniec 1839r. ukonczy swoja rozprawe

doktorska, natomiast 23 grudnia tegoz roku kalendarzowego odbyl sie jego egzamin doktorski. W calej marcu 1840r. zdaje egzamin nauczycielski.

W calej 1840 roku kalendarzowego Hipolit Cegielski zostaje zatrudniony jako pedagog w Gimnazjum sw. Marii Magdaleny. W calej latach 1842-1843

opracowal podrecznik gramatyki greckiej. Obok wykonywania zadan nauczycielskiej Cegielski poswiecal sie takze publicystyce.

W 1846roku rozstal sie z zawodem nauczyciela. Bezposrednia przyczyna byl konflikt z pruskimi wladzami szkolnymi. Na luty 1846 r. srodowiska

emigracyjne przygotowaly wybuch trojzaborowego powstania. Psy pruska wpadla na slad spisku. Rozpoczely sie aresztowania, takze posrod uczniow

gimnazjum sw. Marii Magdaleny. Naczelny prezes W calej. Ks. Poznanskiego Bauermann wydal nakaz dokonania przez wychowawcow klas inspekcji

stancji. Hipolit Cegielski odmowil wykonania tego polecenia. Skutkiem tego wszczeto przeciwko niemu zachowanie dyscyplinarne. Wprawdzie w kwietnio

1847 r. kancelaria krolewska stwierdzila, ze profesor dopuscil sie niesubordynacji, a jego powrot do sluzby zostanie mozliwy po podpisaniu swiadectwa

lojalnosci. Nasz jednak do zawodu powracac nie zamierzal.

Latem 1846 r. wyjechal do Berlinka. Po powrocie do Przyblizenia na przelomie wrzesnia i pazdziernika 1846 r. wynajal na Bazarze lokal, gdzie uruchomil

zbyt maszyn rolniczych i odmiennych narzedzi niezbednych w gospodarstwie. Poczatkowo biznes szedl slabo, ale po kilkunastu miesiacach Cegielski

rozszerzyl swoj wybor. Na przelomie 1849 i 1850 roku kalendarzowego uruchomil warsztaty naprawcze, w ktorych z czasem zaczal uprawiac produkcje

prostych narzedzi rolniczych. Widzac zapotrzebowanie na produkty zelazne wykupil warsztat mechaniczny i 1-wsza lutego 1855 r. wlozyl na fallusa

fabryke. Na koniec lat piecdziesiatych zatrudnial w porzadku. 70 podwladnych. Produkcja byla skierowana glownie na gielda wiejski. Produkty fabryki

odznaczaly sie ceniona jakoscia i mogly chetnie konkurowac z narzedziami niemieckimi. Nie mniejsza o to byl argument, iz Cegielski produkowal

przewaznie na gielda polski.

Maszyny rolnicze Cegielskiego zdobyly duzo prestizowych nagrod, m. in. dyplom tytularny w Londynie (1862), srebrny medal w calej Hamburgu, cztery

srebrne i piec brazowych medali w calej Krolewcu. W calej 1859 roku kalendarzowego Cegielski przenosi swoja fabryke w okolice Bramy Debinskiej,

gdzie w tym samym roku kalendarzowego zostaje otwarta odlewnia kamienia.

Probuje swych sil w calej polityce. W calej lutym 1849 roku pozostanie wybrany do sejmu pruskiego. Jednakze obecnie 21 marca tegoz roku

kalendarzowego sklada mandat, protestujac dzieki temu przeciw przyjeciu przez W niewielkiej odleglosci Polskie reguly ograniczonego wspolpracy z

politykami niemieckimi. Sam opowiadal sie za niemieszaniem sie Polakow w kwestii wewnatrzniemieckie i ograniczeniem aktywnosci parlamentarnej do

obrony praw narodowych.

Zdecydowanie wieksze sukcesy przyniosla jemu dzialalnosc dzieki polu tworzenia polskiej prasy codziennej w calej zaborze pruskim. Pierwszym pismem

redagowanym przez Hipolita Cegielskiego byla „Gazeta Polska―. Do niej pierwszy numer ukazal sie 22 marca 1848 r. Pismo istnieje niemal

natychmiast po zniesieniu cenzury i koncesji dzieki wydawanie gazet. Gazeta cieszyla sie wielka popularnoscia posrod Wielkopolan. Drukowana byla w

calej nakladzie tysiac piecset egzemplarzy. Niestety jej zywot przerwaly wladze pruskie, likwidujac w lipcu 1850 r. prase polska.

Hipolit Cegielski zaangazowal sie w polowce lat czterdziestych w prace na rzecz Towarzystwa Naukowej Wsparcia, ktore mialo na celu wspieranie

nauczania mlodziezy z nizszych warstw spolecznych. Od 1855 r. na jego barkach spoczelo faktyczne kierowanie Towarzystwem, bowiem jego prezes

rzadko uczestniczyl w jego posiedzeniach.

Jego wysilek w calej uzdrawianiu finansow TNP przyniosl na przelomie lat piecdziesiatych i szescdziesiatych wymierny wynik. Towarzystwo przezywalo

okres rozwoju, wzrosl kapital, zwiekszyla sie liczba stypendystow. Jego aktywnosc w TNP przyczynila sie do postepu jego autorytetu i popularnosci w

spoleczenstwie.

Korzystajac z uchylenia ustawy z 1850 r. likwidujacej prase polska w Poznanskim, pod koniec grudnia 1858 r. zalozyl swieze pismo polityczne –

„Dziennik Poznanski―. Jego celem byla obrona bytu narodowego legalnymi srodkami, funkcjonowanie na rzecz wzrostu spolecznego i kulturalnego

W calej. Ks. Poznanskiego i rozpowszechnianie solidaryzmu spolecznego. Jednak w calej 1863 roku kalendarzowego sprzedaje wlasna gazete,

przygnebiony licznymi zmianami redaktorow naczelnych pisma.

Ukoronowaniem wieloletniej ogolnej dzialalnosci Hipolita Cegielskiego bylo objecie stanowiska prezesa Glownego Towarzystwa Gospodarczego w

grudniu 1865r. Najwytrwalej zabiegal o utworzenie szkoly sredniej, jaka miala umozliwic mozliwosc osiagniecia fachowej wiedzy rolniczej. Nieodwolalnie

taka szkole otwarto obecnie po jego smierci, w calej 1870 r. w Zabikowie kolo Przyblizenia.

Lata wytezonej pracy w calej Centralnym Towarzystwie Gospodarczym zbiegly sie z klopotami zdrowotnymi. Zmarl trzydziestu listopada 1868 r.

Karol Fryderyk Libelt (ur. jedenastu kwietnia 1807 r. w calej Poznaniu, zm. 9 czerwca 1875 r. w Brdowie) - polski filozof, gracz polityczny i spoleczny,

prezes Poznanskiego Towarzystwa Kompanow Nauk.

Byl synem szewca. Ukonczyl Gimnazjum sw. Marii Magdaleny w calej Poznaniu, w calej latach 1826-1830 studiowal w calej Berlinie filologie klasyczna,

filozofie i edukacji matematyczno-przyrodnicze. W calej 1830 obronil doktorat i odbyl krotka podroz poznawcza po Polsce. Po powrocie do Naszego kraju

wzial udzial w powstaniu listopadowym, jak zamknelo jemu na nieco lat koncepcje do wykonywania zadan nauczyciela. Postawa w wielu powstanczych

bitwach przyniosla jemu awans dzieki podporucznika i krzyz Orderu Virtuti Militari.

Ostatecznie w calej 1840 mogl otworzyc w calej Poznaniu pensjonat dla uczacych sie, podjal tez prace nauczyciela w gimnazjum. Zaangazowal sie w

aktywnosc publicystyczna, publikowal na lamach pism poznanskich ("Tygodnik Literacki") i warszawskich, zainicjowal wydawanie "Dziennika Domowego"

i "Roku... odnosnie do oswiaty, przemyslu i kraks czasowych" (1843-1846). Dzialal w calej kilku organizacjach, m. in. Towarzystwie Wsparcia Naukowej

(od 1841). Od 1838 nalezal do komitetu wspolpracujacego z Towarzystwem Demokratycznym Polskim (tzw. Komitet Libelta), zajmujacego sie

przygotowaniami powstania w Wielkopolsce. Byl wyznaczony na reprezentanta Poznanskiego w calej przyszlym Rzadzie Narodowym i opracowal w

nastepstwie tego powstancza proklamacje, bedaca nastepnie podstawa manifestu krakowskiego. Aresztowany przez wladze pruskie i postawiony

poprzednio sadem, jest w procesie berlinskim skazany dzieki 20 lat twierdzy (1847).

Uwolniony przez wydarzenia rewolucji 1848, powrocil do Przyblizenia i jest czlonkiem Komitetu Narodowego. Poczatkowo byl zwolennikiem porozumienia

z Prusami i wojny z Rosja, jednak widzac fiasko tej mozliwosci poparl tzw. wojne ludowa. Po niepowodzeniu walki zbrojnej zaangazowal sie w aktywnosc

Ligi Krajowej (1848-1850) oraz reprezentowal Poznanskie w parlamencie we Frankfurcie. Bral tez udzial w calej zjezdzie naszym we Wroclawiu i

Kongresie Slowianskim w calej Pradze (1848), gdzie wystapil z koncepcja niepodleglej Naszego kraju jako panstwa federacyjnego oraz byl jednym z

autorow "Manifestu zboru slowianskiego do ludow Europy". W calej 1849 jest wybrany do parlamentu pruskiego i kierowal Kolem Naszym, ale w

najblizszym czasie zlozyl mandat i skoncentrowal sie dzieki pracy wydawniczej i publicystycznej w "Dzienniku Polskim".

Poprzez 1850 ograniczyl dzialalnosc, choc ponownie pelnil mandat poselski i kierowal Kolem Naszym, wielokrotnie wystepujac w materiach polskich.

Dzialalnosc polityczna zastapil praca organiczna, byl w calej gronie zalozycieli Poznanskiego Towarzystwa Przyjaciol Nauk i od chwili 1868 pelnil funkcje

jego prezesa. Dzialal takze w calej innych organizacjach. Zmarl w calej czerwcu 1875 i jest pochowany w calej Czeszewie. Byl dwukrotnie zonaty;

pierwsza zona Elzbieta z Jaworskich zmarla krotko po slubie, z druga, Maria z Szumanow, mial szescioro dzieci a mianowicie cztery corki i dwoch synow.

Synek Karol zginal w powstaniu styczniowym w calej 1863.

Jak filozof Libelt dazyl do stworzenia programu "filozofii narodowej". Miala pani stanowic kompilacje roznych terazniejszych mu kierunkow umyslowych, z

polskim romantyzmem wlacznie. Zajmowal sie tez teoria estetyki. Niektore uslugi

·O odwadze cywilnej

·O milosci ojczyzny

·Kwestia zywotna filozofii

·System umnictwa to znaczy filozofii myslowej

·Estetyka to znaczy umnictwo cudowne

·

August Cieszkowski (ur. 12 wrzesnia 1814 w calej Suchej pierscien Warszawy, zm. 12 marca 1894 w calej Wierzenicy pierscien Poznania), filozof,

dzialacz spoleczny i polityczny, jeden z zalozycieli Ligi Narodowej Krajowej, wspoltworca i prezes Poznanskiego Towarzystwa Kompanow Nauk. Byl

synem ziemianina. Studiowal dzieki Uniwersytecie Jagiellonskim i w calej Berlinie; w calej 1838 obronil doktorat z filozofii w calej Heidelbergu. Poprzez

studiach odbyl kilkuletnia podroz po Polsce (Francja, Anglia, Wlochy). W calej 1840 powrocil do kraju i gospodarowal w Surchowie (powiat Krasnystaw),

w 1843 przeniosl sie na stale do Wierzenicy pierscien Poznania.

W calej 1848 opublikowal odezwe do parlamentow globu, w ktorej nawolywal do zwyklego porozumienia. Wspoltworzyl Lige Narodowa Polska (1848), byl

poslem do pruskiego zgromadzenia narodowego (1848-1855), dzialaczem (1860-1866 przewodniczacym) Kola Naszego przy sejmie pruskim. Aktywnie

dzialal na rzecz powolania uniwersytetu w Miescie poznan. Jako pewien z wspoltworcow Poznanskiego Towarzystwa Przyjaciol Nauk trzykrotnie byl

wybierany dzieki prezesa (1857-1858, 1861-1868, od chwili 1885). W calej 1870 wlozyl na fallusa Wyzsza Szkole Rolnicza w calej Zabikowie, ktorej nadal

opinia zmarlej w calej 1861 malzonki Haliny. W calej 1873 jest wpisany w calej poczet czlonkow krakowskiej Akademii Umiejetnosci.

Jak filozof krytykowal idealizm dialektyczny Hegla, ale juz zasada bytu i relacji uczynil idee czynu. Wedlug koncepcji Cieszkowskiego narod polski zostal

powolany do modyfikacji spoleczno-moralnej swiat wspolczesnej (tzw. filozofia narodowa). Zgromadzil roznorodny ksiegozbior (kilka tysiecy tomow),

obejmujacy uslugi z filozofii, nauk spolecznych i przyrodniczych, matematyki, gospodarki rolnictwa i techniki. Zniwa te ulegly rozproszeniu podczas wojen

swieckich.

W 1914r. podczas wybuchu i wojny swiatowej Wielkopolska znalazla sie pomiedzy zaborami, pomiedzy rozmaitymi mentalnosciami. Nie bylo orientacji

proniemieckiej. Nie bylo powodow do entuzjazmu, przeciez do Niemcy wygrywali wojny. Krolestwo utworzyli Rfn, a Wielkopolska byla jego prowincja.

W calej najlepszym razie bedzie to trializm panstw Habsburgow, Wegier i Austrii (Ententa – porozumienie czterech panstw).

Thomas Woodrow Wilson - prezydent USA (jego 14 paragrafow staly sie baza traktatu wersalskiego) nie gadal, ze Wielkopolska wejdzie w calej sklad

Naszego kraju (wiekszosc sadzila, ze zostanie w Niemczech).

Rewolucja bolszewicka w Wielkopolsce

-tworzenie Polskich Rad Potocznych, formacji zbrojnych (demokraci, ksieza)

-utworzono Rady Ludowe i organ polityczny dla Polakow – Naczelna Rade Ludowa Zaboru Pruskiego: Wojciech Korfanty, ks. Stanislaw Adamski,

Adam Poszwinski.

W calej Wielkopolsce bylo 80 tys. zolnierzy niemieckich i inne zabory dziwily sie czemu Wielkopolska wyczekuje, na jak czeka? Zas oni czekali na

blekitna armie Hallera zablokowana przez Brytyjczykow.

Powstanie wielkopolskie mialo inny przebieg niz powstania w odmiennych dzielnicach – nie bylo poetow, praktykow, nie zaistnialy legendy i mity

(Roman Wilkanowicz). Armia skladala sie z chlopow, robotnikow i mieszczanstwa. Stabilny tajne preparowania: harcerstwo, Sokol, polskie struktury

zaboru pruskiego.

Roznice miedzy zaborem pruskim a rosyjskim

- Naczelna Rada

Poznaniacy robili dzieki wojnie biznesy (zywnosc, produkcja).

Wielkopolska + Pomorze + Slask = Prusy

Spolecznosc bardzo jednolita, dominowala sala srednia, odrzucic bylo rozbieznosci klasowych.

a mianowicie stopniowe scalanie dzielnic, zeby nie bylo zbyt duzej ilosci wstrzasow.

W calej Poznaniu mowiono – nasza firma odbudowujemy, natomiast w Warszawie – o wskrzeszaniu panstwa polskiego.

W 1912 r. utworzenie uniwersytetu.

a mianowicie poznaniacy ksztalcili sie w calej niemieckich akademiach.

Michal Bobrzynski

opinie: z nikim o polityce nie jestem w stanie mowic powaznie. Wielkopolska nie ma ambicji zeby wplynac na Polske. Czuc w tej okolicy Bismarcka.

Powstanie w Wielkopolsce wybuchlo dwudziestu siedmiu grudnia 1918 roku, w calej reakcji dzieki demonstracje Niemcow sprzeciwiajacych sie wizycie w

calej Poznaniu Ignacego J. Paderewskiego. Powstancy wkrotce opanowali cala Wielkopolske z wyjatkiem polnocnych i poludniowo wschodnich do niej

obrzezy. Powstanie zakonczylo sie 16 lutego 1919 roku kalendarzowego rozejmem w calej Trewirze, ktory rozszerzal dzieki front powstanczy zasady

rozejmu konczacego I wojne swiatowa z 11 listopada 1918. Bylo to jedyno z dwoch, obok powstania wielkopolskiego 1806 roku, zwycieskich powstan w

calej dziejach Naszego kraju.

Kalendarium powstania

Wydarzenia poprzedzajace wybuch powstania

·styczen 1916 – wzrasta Tajny Miedzypartyjny Komitet Obywatelski skupiajacy lokalnych poslow do Reichstagu

·lipiec 1918 – na terenie zaboru pruskiego wzrasta siec lokalnych Komitetow Obywatelskich

·11 pazdziernika 1918 – polskie struktury dzialajace w calej Rzeszy moga byc wspolny biuletyn opowiadajacy sie jawnie zbyt niepodlegloscia

·9 listopada 1918 – wybuch rewolucji w calej Rzeszy, rowniez w Wielkopolsce. Organizowanie tajnych struktur militarnych. W garnizonie poznanskim

(na cytadeli), Jarocinie i Inowroclawiu. Trwa akcja gromadzenia broni i amunicji wykradanej z wojskowych magazynow

·10 listopada 1918 a mianowicie wydarzenia powiazane z tzw. Republika Ostrowska

·11 listopada 1918

okapitulacja Niemiec, basta I wojny swiatowej

oujawnienie sie Strazy Obywatelskiej (przemianowanej kilkanascie dob pozniej dzieki Straz Ludowa), nadburmistrz Przyblizenia Ernst Wilms zostaje

zdjety ze stanowiska. Wojskowe wladze niemieckie pozwalaja na jej funkcjonowanie w celu utrzymania pokoju w calej Prowincji Poznanskiej

·12 listopada 1918

oCentralny Komitet Obywatelski wylania krotkotrwaly Komisariat w calej sklad jakiego weszli: ks. Stanislaw Adamski, Wojciech Korfanty, Adam

Poszwinski.

oJarogniew Drweski zostaje prezydentem Poznania

·13 listopada 1918

oKomisariat Naczelnej Rady Ludowej wzywa osob mieszkajacych zaboru pruskiego do pokoju pomimo rewolucji w Niemczech

odochodzi do „zamachu dzieki ratusz―, w ktorym miejscu obradowal zdominowany przez Niemcow Wydzial Wykonawczy Rady Pracownikow i

Wojownikow. Przestraszeni grozba uzycia energii delegaci usuwaja z rady 4 niemieckich przedstawicieli powolujac w pierwotnego miejsce Bohdana

Hulewicza, Mieczyslawa Palucha, Henryka Sniegockiego i Zygmunta Wize. Dzieki temu Polacy zyskuja inspekcje nad Komenda Miasta Przyblizenia i

dowodztwem V Korpusu

·17 listopada 1918 Posterunek policji NRL wzywa do ofiarowania pieniedzy w ramach jednorazowego „podatku narodowego―

·18 listopada – wybory do powiatowych Rad Ludowych i poslow dzieki Sejm Kraweznik (1399 delegatow)

·20 listopada - w toku expose rzadu w Warszawie padaja slowa przylaczenie Wielkopolski zostanie jednym z pierwszych naszych zajec.

·grudzien 1918 – nasilenie dzialan dazacych do zrobienia tajnej armii

·

·3 grudnia 1918 – rozpoczecie obrad Sejmu Dzielnicowego w calej Poznaniu, w calej budynku kina "Apollo". Uczestnicza w nich przedstawiciele ze

wszystkich ziem Zaboru Pruskiego, oraz przedstawiciele polskiej emigracji zarobkowej, przewaznie z Westfalii.

·5 grudnia 1918 – zakonczenie obrad Sejmu Dzielnicowego, na ktorych podjete uchwaly miedzy innymi wyrazily wole zestawienia tych ziem z

pozostalymi zaborami w calej zjednoczonej Naszym narodzie, a takze zalegalizowano NRL, przeprowadzajac oficjalnie selekcja jej czlonkow.

·6 grudnia 1918 – pierwsze posiedzenie wybranej przez sejm NRL. Przewodniczacym prezydium zostaje Boleslaw Krysiewicz. Wybrano rowniez

organ wykonawczy – Posterunek policji Naczelnej Rady Ludowej ktorzy tworzyli: posrednicy Wielkopolski – ks. Stanislaw Adamski i Wladyslaw

Seyda, reprezentujacy Slask – Wojciech Korfanty i Jozef Rymer, reprezentujacy Pomorze Gdanskie – Stefan Laszewski i reprezentujacy Kujawy –

Adam Poszwinski. W celu usprawnienia dzialan powolano podkomisariaty w calej Bytomiu i Gdansku.

·11 grudnia 1918 – przywrocenie w poznanskich szkolach edukacji jezyka polskiego i wiary w tymze jezyku.

·15 grudnia 1918 - rzad w Warszawie zrywa stosunki dyplomatyczne z Niemcami.

·26 grudnia 1918 a mianowicie przyjazd Ignacego Paderewskiego do Poznania pomimo sprzeciwu wladz niemieckich (wreczenie nakazu opuszczenia

miasta uniemozliwil niemieckim oficerom kordon Strazy Ludowej).

Proces powstania

·27 grudnia 1918 – po poludniu dochodzi w Miescie poznan do strzelaniny kolo Prezydium Policji, mieszczacego sie naprzeciw budynku Teatru

Miejskiego oraz w rejonach Hotelu Rynek. W bataliach o Prezydium Policji polegl Franciszek Ratajczak. Powstanie wybucha rowniez oprocz Poznaniem.

W calej walkach pod spodem Boczkowem ginie Jan Mertka (obaj polegli wymienienie w calej komunikacie NRL), wyzwolono Szamotuly, Srode

Wielkopolska, Pniewy, Opalenice, Buk, Trzemeszno, Wrzesnie i Gniezno. Polacy opanowuja Zajezdnia Glowny w calej Poznaniu, Poczte Glowna i czesc

fortyfikacji miejskich.

·28 grudnia 1918

oW Miescie poznan Polacy zdobywaja cytadele, fort Grolmann i arsenal wobec ul. Duze Garbary (obecnie Garbary)

oKomisariat NRL mianuje tymczasowym dowodca powstania kpt. Stanislawa Taczaka (rownoczesnie otrzymal on promocje na pulap majora)

·29 grudnia 1918 – uzyskanie miedzy innymi Grodziska Wielkopolskiego, Klecka, Kornika, Wielichowa, Gostynia i Witkowa

·30 grudnia 1918

oNieudana proba rozmow pokojowych z Niemcami, ktorzy odmawiaja wziecia odpowiedzialnosci za wywolanie starc dwudziestu siedmiu grudnia

oW Poznaniu powstancy wypieraja z koszar szesc pulk grenadierow, ktory po rozmowach opuszcza z bronia miasto

oWyzwolenie Wronek, Wagrowca, Golanczy, zatrzymanie niemieckiego natarcia na Gniezno pod Zdziechowa.

·31 grudnia 1918

owyzwolenie Kosciana, Obornik Wielkopolskich, Ostrowa Wielkopolskiego.

opoczatek ofensywy powstancow w kierunku Kujaw pod dowodztwem Pawla Cymsa.

·1 stycznia 1919

oPaderewski opuszcza Poznan

opowstancy uwalniaja Jarocin, Krotoszyn, Mogilno

·3 stycznia 1919 – w calej obawie o powstanie anarchii w Wielkopolsce Komisariat NRL podejmuje rezolucje o przejeciu wladzy, jednak ta decyzja

pozostaje tajna

·4 stycznia 1919 – Komisariat NRL wydaje rozporzadzenie o powolaniu Wojciecha Trampczynskiego na urzad Naczelnego Prezesa Prowincji

Poznanskiej i Prezesa Rejencji w calej Poznaniu. Wladze niemieckie wzywaja do bojkotu nowomianowanego urzednika.

·5 stycznia 1919 – do tego chwili powstancy zajmuja miedzy innymi: Czarnkow, Jutrosin, Kruszwica, Naklo, Swiezy Tomysl, Miejska Gorka, Rawicz,

Strzelno i Wolsztyn

·6 stycznia 1919

oZdobycie lotniska Lawica w calej Poznaniu wraz ze stacjonujacymi tam samolotami.

oWalki pod spodem Czerskiem i Koscierzyna dzieki Pomorzu

·7 stycznia 1919

oPodzial opanowanych ziem dzieki siedem Okregow Wojskowych

oNiemcy zajmuja przedtem opanowane przez Polakow Chodziez i Czarnkow

·8 stycznia 1919

oKomisariat NRL wzrusza wladze cywilna i wojskowa nie okreslajac jednak zasiegu terytorialnego. Mianuje jednoczesnie dzieki glownodowodzacego

powstaniem gen. Jozefa Dowbora-Musnickiego

oPolacy odbijaja Chodziez (bitwa pod spodem Chodzieza) i Czarnkow, odnosza zwyciestwo w calej bitwie pod spodem Slesinem oraz zajmuja Sierakow.

·9 stycznia 1919

oNRL oficjalnie oglasza przejecie potegi. Rozpoczyna sie stopniowe spolszczenie administracji. Wraz ze stanowisk pozostaja najbardziej antypolscy

urzednicy. W calej powiatach niemieckie landraty podporzadkowano polskim starostom, ktorzy po pewnym czasie przejeli wszelakie ich uprawnienia.

oPolacy pozostaja wyparci z Nakla

·10 stycznia 1919 – bitwy na froncie poludniowym w calej okolicy Kakolewa, Leszna i Rydzyny. Powstancy zdobywaja Sarnowe

·11 stycznia 1919 – utrata Sarnowy, przegrana bitwa pod Zbaszyniem, zwyciestwo bitwy pod Szubinem, zajecie Labiszyna, Zlotnik i Znina

·12 stycznia 1919 – bitwy pod Lesznem i Lipnem

·13 stycznia 1919 – Niemcy zdobywaja Szamocin

·14 stycznia 1919 – Posterunek policji NRL apeluje do Romana Dmowskiego o pomoc w calej zawarciu rozejmu

·15 stycznia 1919 – nieudana proba odbicia Szamocina

·16 stycznia 1919

oZostaje wydany 1-wszy numer „Tygodnika Urzedowego Naczelnej Rady Ludowej―

oW rzadzie Ignacego Paderewskiego zasiada dwoch Wielkopolan: Jozef Englich jako minister skarbu oraz Kazimierz Hacia jako minister przemyslu i

handlu

·17 stycznia 1919 – ogloszenie poboru do Armii Wielkopolskiej – powolanie rocznikow: 1897, 1898 i 1899.

·20 stycznia 1919 – zakaz przekazywania pieniedzy do bankow w calej Rzeszy lezacych poza linia frontu

·21 stycznia 1919

oNRL lokalizuje rote przysiegi Armii Wielkopolskiej

oDo Paryza zostaje przeslane sprostowanie zludnych informacji rozpowszechnianych przez wladze w Berlinie na temat uzycia przez powstancow terroru

wzgledem ludnosci cywilnej z dowodami na takie styl zycia strony niemieckiej. Jednoczesnie zadano przyslania misji alianckiej, wskazujac na szanse

udzialu Armii Wielkopolskiej w calej walkach z bolszewizmem. W calej prasie cudzoziemskiej ukazuja sie liczne przedmioty o kwestii w Wielkopolsce.

·22 stycznia 1919

oNa froncie polnocnym powstancy gubia Potulice

ona froncie poludniowym – zwycieska bitwa pod spodem Robaczyskiem

oJoseph Noules pozostanie wyznaczony przez Rade Najwyzsza Panstw Koalicyjnych na szefa majacej przybyc do Naszego kraju misji.

·23 stycznia 1919 – powstancy skutecznie bronia sie w calej Miejskiej Gorce

·25 stycznia 1919

ozdobycie Babimostu i Kargowej

oWstrzymanie wszystkich polaczen pomiedzy Wielkopolska i Rzesza

oOstateczne zniesienie wszelkich pruskich ograniczen dotyczacych jezyka polskiego w szkolnictwie

·26 stycznia 1919 – zolnierze Armii Wielkopolskiej z gen. Dowborem-Musnickim skladaja uroczysta przysiege dzieki Placu Wilhelmowskim,

przemianowanym wtedy na Plac Wolnosci w calej Poznaniu.

·28 stycznia 1919 – niemiecka ofensywa w calej rejonie Bydgoszczy i Nakla. Bitwa pod spodem Rynarzewem, Rfn zajmuja Szubin.

·29 stycznia 1919 – Roman Dmowski wyglasza dzieki posiedzeniu Najwazniejszej Rady Krolestw Koalicyjnych przemowienie w ktorym uzasadnia

prawa Naszego kraju do ziem Zaboru Pruskiego, oskarzajac zarazem Niemcow o dwulicowosc

·2 lutego 1919 – zaczatek rozmow polsko – niemieckich w Berlinie.

·3 lutego 1919 – zalamanie sie niemieckiej ofensywy na froncie polnocnym. Polacy kontratakiem odrzucaja wroga zbyt Notec. Refleks Rynarzewa i

zwycieska bitwa pod Kcynia

·4 lutego 1919

oOdbicie Szubina, bitwy na froncie poludniowym w calej okolicach Rawicza

oPoczatek konwersacyj przedstawicieli rzadu warszawskiego z Komisariatem NRL w sprawie reprezentacji Zaboru Pruskiego w Sejmie Ustawodawczym

·5 lutego 1919 – konwersacji w Berlinie koncza sie fiaskiem. Strona polska odrzuca niemieckie wzory, nakazujace rozstrzygniecie Armii

Wielkopolskiej, uznania suwerennych praw Niemiec do Wojewodztwa wielkopolskiego i zaplacenia przez strone internetowa polska zbyt szkody widoczne

podczas walk. Pomimo zerwania rozmow Ententa zaznacza, iz obie strony www gotowe beda do pertraktacji pokojowych.

·6 lutego 1919 – basta rozmow w sprawie reprezentacji Zaboru Pruskiego w calej Sejmie Ustawodawczym. Biorac pod uwage, iz Wielkopolska,

Kujawy oraz Slask i Pomorze sa w dalszym ciagu formalnie frakcja Rzeszy zeby uniknac konsekwencji miedzynarodowych zrezygnowano z dokonania

planowanych decyzji, ktore mialy wylonic 126 poslow, przynoszac prawo udzialu w obradach 16 naszym reprezentantom z Reichstagu

·7 lutego 1919

oCiezkie bitwy o Kolno, ktore czesto jest tracone i odbijane

oKomisariat NRL mianuje 122 bylych podoficerow cesarskiej armii niemieckiej dzieki stopien podporucznika.

oNaczelnik Was Jozef Pilsudski wydaje rozporzadzenie oficjalnie dopuszczajac 16 czlonkow Zaboru Pruskiego do obrad w Sejmie Ustawodawczym

·9 lutego 1919 – zatrzymanie niemieckiej ofensywy na zachod od Trzciela

·10 lutego 1919 – zatrzymanie napadu wroga pod spodem Rawiczem

·11 lutego 1919 – Posterunek policji NRL rozwiazuje wszystkie rady miejskie, przyjmujac termin decyzji do swiezych samorzadow dzieki 25 marca

·12 lutego 1919 – Niemcy wsparci przez pociagi pancerne zdobywaja Kargowe i Babimost. Ich natarcie pozostanie zatrzymane pod spodem

Kopanica

·14 lutego 1919

oPoczatek konwersacyj o przedluzeniu rozejmu konczacego I wojna swiatowa z 11 listopada 1918. Rfn sprzeciwiaja sie objeciem zanim rowniez frontu

wielkopolskiego, jednak pod naciskiem Francji wyrazaja ostatecznie zgode.

oNiemieckie Naczelne Dowodztwo pozostanie przeniesione do Kolobrzegu w ramach przygotowan do skierowania wszystkich dostepnych mocy przeciw

Wielkopolsce

·16 lutego 1919 w calej Trewirze pozostanie przedluzony rozejm miedzy panstwami Ententy natomiast Niemcami, ktory objal rowniez front wielkopolski.

Jednoczesnie Armia Wielkopolska zostala uznana zbyt wojsko sprzymierzone.

Miedzy rozejmem a zjednoczeniem

·18 lutego 1919 – pomimo rozejmu dochodzi do potyczki pod spodem Rynarzewem, Polacy zdobywaja sympatia pancerny

·9 marca 1919 – Ochotnicza kompania powstancow rusza do Malopolski zeby wziac udzial w bataliach przeciw Ukraincom okrazajacym Lwow

·20 marca 1919 – zniesienie stmarkenzulage – dodatku do pensji urzednikow niemieckich pracujacych dzieki wschodzie, jak mialo zachecic

Niemcow do osiedlania sie w Zaborze Pruskim

·23 marca 1919 – Polacy odnosza druzgoczace zwyciestwo w calej Wyborach do Rady Miejskiej Poznania

·24 marca 1919 – Posterunek policji NRL kieruje do Rady Ministrow RP w Warszawie moral o utworzeniu odrebnej administracji dla Bylego Zaboru

Pruskiego. Wojciech Korfanty nazwal mozliwe przystosowanie takich struktur do istniejacych dzieki pozostalych obszarach kraju, do czego dazyl rzad,

"krokiem wstecz". Nieodwolalnie pod naciskiem Ignacego Paderewskiego podjeto rezolucje o zachowaniu przez Posterunek policji NRL odgrywa wladzy

w okolicy bylego zaboru az do ustalania granicy zachodniej i przyszlej autonomii takich ziem (ostatecznie otrzymal ja jedynie Gorny Slask). Posterunek

policji NRL rozbudowuje rowniez Armie Wielkopolska powolujac roczniki 1891, 1892, 1893, 1894 i 1901.

·5 kwietnia 1919 – Sejm Ustawodawczy uchwala wybory uzupelniajace w bylej Prowincji Poznanskiej w ktorej dysponuje byc wylonionych dalszych

42 poslow.

·9 kwietnia 1919 – Posterunek policji NRL kieruje osmiogodzinny dzien pracy w calej przemysle i handlu

·10 kwietnia 1919 – rozporzadzenie Komisariatu NRL o usunieciu niemieckojezycznych napisow na urzedach, dworcach kolejowych i zmianie nazw

ulic na lokalne. Kara zbyt zlamanie przepisu byly 2 lata wiezienia i 10-ciu 000 marek polskich

·16 kwietnia 1919 – NRL postanawia, iz 3 czerwca bedzie obchodzone jako swieto panstwowe

·7 maja 1919 – rozpoczecie dzialalnosci przez Wszechnice Piastowska

·15 czerwca 1919 – jezyk polski staje sie wylacznym jezykiem urzedowym, podczas gdy jezyk goethego pozostaje jezyczkiem pomocniczym.

Rownolegle braki w calej kadrze urzedniczej sprawiaja, iz utrzymano jezyk goethego w sadownictwie do 1920

·25 czerwca 1919 – Armia Wielkopolska zostaje podporzadkowana Naczelnemu Dowodztwu WP, przy zachowaniu jej odrebnej organizacji.

·30 maja 1919 – przeobrazenie Strazy Ludowej w Obrone Krajowa

·1 czerwca 1919 – pozostaja przeprowadzone decyzje uzupelniajace do Sejmu Ustawodawczego

·6 czerwca 1919

oStarcia kolo Bydgoszczy

oNarastajace zagrozenie niemiecka kontrofensywa sprawia, iz Komisariat NRL wprowadza dzieki terenia wszystkich podleglych jemu ziem postac

wyjatkowy. W calej pasie 20km od miarki frontu wladze cywilne pozostaja podporzadkowane militarnym, a nieco dni nastepnie wprowadzono kare smierci

zbyt dzialanie na szkode Armii Wielkopolskiej, lub dzieki korzysc armii niemieckiej.

·18 czerwca 1919 – potyczki pod Rynarzewem

·28 czerwca 1919 – traktat wersalski przyznaje Wielkopolske (poza paroma skrawkami) Naszym narodzie

·1 lipca 1919

oKomisariat NRL znosi granice celna z bylym Krolestwem Naszym

owymiana ognia artyleryjskiego dzieki froncie wielkopolskim

·9 lipca 1919 – poza strefa przyfrontowa zniesienie stanu jedynego w swoim rodzaju

·10 lipca 1919 – obrady rzadu RP z udzialem calkowitego Komisariatu NRL na ktorych dyskutowano ustroj Bylego Zaboru Pruskiego. Podjeto decyzje

o utworzeniu Ministerstwa Bylej Dzielnicy Pruskiej

·1 sierpnia 1919 – Sejm Ustawodawczy przeglosowuje ustawe "O tymczasowej struktury zarzadu bylej dzielnicy pruskiej" tworzacej Ministerstwo

Bylej Dzielnicy Pruskiej i okreslajacej przebieg stopniowej unifikacji Wielkopolski z reszta kraju.

·12 sierpnia 1919 – wchodzi w calej zycie ustawa Sejmu Ustawodawczego "O tymczasowej organizacji zarzadu bylej dzielnicy pruskiej". Ministrem

Bylej Dzielnicy Pruskiej pozostanie Wladyslaw Seyda

·19 sierpnia 1919 – rozwiazanie NRL

·28 sierpnia 1919 – Naczelne Komenda Wojska Naszego wydaje rozkaz dzienny numer 216 wlaczajacy Armie Wielkopolska w budowle WP i

tworzacy w calej Poznaniu Komenda Okregu Korpusu VII

·6 listopada 1919 – rozstrzygniecie Komisariatu NRL

·10 stycznia 1920 – wejscie w calej zycie postanowien traktatu wersalskiego, na mocy jakiego oddzialy z Wielkopolski posiadala przejac pozostajace

w rekach niemieckich przyznane Polsce swistki Wielkopolski i Pomorze.

·13 stycznia 1920 – Komenda frontu wielkopolskiego wydaje rozkaz o rozpoczeciu przejmowania przyznanych ziem

·17 stycznia 1920 – zaczatek akcji przejmowania ziem przyznanych Polsce

·8 marca 1920 – likwidacja frontu wielkopolskiego

V/1926 r. – zamach na Pilsudskiego (przewrot majowy)

Poznaniacy opowiedzieli sie po stronie sprawiedliwych rzadow (premier – Wojciechowski)

Kostrzewski

Oddzialy poznanskie VII Korpusu: Kazimierz Sosnowski, Edmund Hauzer,

zrealizowany zostanie garnizonu poznanskiego (Plac Sapierzynski – w tej chwili – Wojewodztwa wielkopolskiego, Wzgorze sw. Wojciecha – kosciol

garnizonowy).

Marian Ronejko wspomina:

a mianowicie potepienie Pilsudskiego

- NDC Endecja – Narodowi Demokraci – Dmowski.

Przez pelny okres zaborow Poznan byl twierdza. Na wzgorzu Winiary powstala twierdza – Forteca. Poznan ogrodzono walami fortyfikacyjnymi

(budynek folwarku – hotel i browar).

W koncu XIX w. zbudowano zewnetrzny pas umocnien – 18 fortow.

- bitwy o wal pomorski. Siec komunikacyjna skonstruowana przez Prusakow.

Odsuniecie Wielkopolan od urzedow centralnych

a mianowicie osiedlenia Polakow.

Lata 30-ste – wzrasta poparcie na rzecz Pilsudskiego,, mlodziez endecka przychodzi do legionowej, niepodleglosciowej.

1926 – 1939 - Wielkopolska zmienia sie:

Wielkopolska natomiast reszta kraju – wariancje – wyroby

30 q/ha 10-12 q/ha (pszenica)

12% chalup mialo elektrycznosc, w calej Niemczech – 1/3, Galicja – 2%

domy murowane, strzechy obce, kursy, wystawy – desen zycia ekonomicznego i kulturalnego, wyzszy pulap zycia Wojewodztwa wielkopolskiego

1928 – X-lecie odbudowy panstwa

PWK – Zwykla Wystawa Krajowa – osiagniecia Polski pokazano swiatu

Cyryl Ratajski, Leon Szczurkiewicz

MTP – Internacjonalne Targi Poznanskie

Od 1923 organizowane beda banki poznanskie (tworca – Wawrzyniak).

Wielkopolska tak trzydziestych byla jeszcze endecka. Naplyw literatow, kwitlo zycie literackie, kabarety. Pare lat trwalo polonizowanie nazw, inna

mentalnosc poznaniakow.

„Kolejka powiatowa― – boczne koleje waskotorowe

W calej 1926 roku kalendarzowego potepiono Poznan.

Decyduje postac sredni (mieszczanstwo).

„Etos Wielkopolan― – wlasnosci poznaniakow:

-pracowitosc

-zmysl praktyczny

-punktualnosc

-pragmatyzm

-poszanowanie uprawnienia

-wyksztalcenie

-uprzejmosc

W Wielkopolsce trudno bylo o romantyzm (wysiedlenia, obozy, zaglada inteligencji)

1939 0 1941 – istnialo piecdziesiat organizacji

I delegat do rzadu londynskiego – Cyryl Ratajski (zastapiony przez Sikorskiego, a Starzynski – prezydent W-wy byl bardziej wspanialy od C.

Ratajskiego).

Okres PRL

Najtrudniejszy okres w calej Wielkopolsce i najtrudniej jego przedstawic.

1945 – niepodleglosc

2 rzady: w Londynie i w calej Lublinie (lubelski)

1946 – referendum na rzecz nowego rzadu

reforma (chlopska) rolna – parcelacje

1949-1956 – okres stalinizmu – starano sie przeniesc schematy radzieckie. Polityka i obszar kulturowy byly przesiakniete ideologia Stalina i Lenina

Zdunska Ochota – wieksza czesc budzetu przeznaczano na zbrojenia (1947 – 140 tys. na wojsko, w 1953 – 450 tys. dzieki wojsko).

Jednakze ludziom egzystowalo sie raz za razem gorzej.

1948-1956 – przykry okres na rzecz Wielkopolski, ucieczka w etos organicznosci

a mianowicie dystans na rzecz dyktatury ciemniakow = I kulturkampf – wiek XIX

II kulturkampf – 1963 – doniosly rok na rzecz Wielkopolski – wygral zwiazek wyznaniowy

- czerwiec 1956 r. (pomnik poznanskiego Czerwca 1956 r. – Trzy Krzyze, powstania 1980 – okres solidarnosci)

Pomysl szescioletni – kartki, nizsze zarobki

a mianowicie okres Targow Poznanskich

Powstanie Poznanskie – Czerwiec 1956

-ZNTK, Cegielski, wyjscie robotnikow na ulice – stu tys. internautow, a Poznan liczyl wtedy 380 tys.

-organizacja strajku – porzadna, po poznansku

-wypuszczenie 400 wiezniow z Mlynskiej; ul. Kochanowskiego – Policja Polityczna

-wieczorem wkroczyly oddzialy wojskowe, miasto pozostalo spacyfikowane, wprowadzono godzine policyjna, a Cyrankiewicz wypowiedzial wyobrazenie,

ktorego poznaniacy mu odrzucic zapomna – „kto podniesie reke dzieki wladze ludowa, temu pozostanie reka odrabana― (hasla antyradzieckie,

antypeerelowskie.

-Dla owczesnych wladz powstanie poznanskie bylo imperialistycznym spiskiem.

Jesien 1956 – odchodzi ekipa partyjna, nadchodzi W. Gomulka. Tragedia poznanska zamknela przykry okres.

Proces erozji etosu. Kasprzak, Dzierzynski

Grudzien 1970 – sytuacje na Wybrzezu. Lata 70-te to okres Gierkowski. Zbudowano wiele swiezych zakladow, byla praca i jeden wymog – nalezec

do partii, a jak na przyklad nie, to sie odrzucic angazowac w calej zadna inna dzialalnosc.

KOR – Komitet Ochrony Pracownikow – Baranczak, Balcerzak, Trojanowiczowa.

Sierpien/1980r. – wybor papieza Polaka

13. 12. 1981r. – zaczatek stanu wojennego

22. 07. 1983r. – koniec formy wojennego

1944r. – Manifest PKWN

III Rzeczpospolita – co pozostalo z etosu Wielkopolski?

-organizacje (do 1960) – towarzystwa, chory

-wspolnota – wspolne dobro

1990r. – uwypuklanie jednostki czlowieka

(Lybacka, Suchocka, Ziolkowska)

II. NARODZINY STULECIA 1890-1914

1-wsza. Cezury tymczasowe

2. Niespelnione obawy finiszu XIX stulecia

Koniec XIX to uklad obaw. Przybyl gwaltowny rozwoj ekonomiczny i kulturalny Swiata. Zaobserwowano rozwoj produkcji i wielu swiezych wyrobow

przemyslowych, rozwinieto naklady lacznosci i komunikacji, podniosla sie stawka zyciowa osob mieszkajacych. Panstwa europejskie podbily inne

kontynenty. Europa odegrala wybitna role cos wiecej niz w rewolucji naukowo-technicznej, jednak takze w calej tworzeniu swiezych idei politycznych,

moralnych i filozoficznych.

Obawiano sie, iz nastapil zenit rozwoju, iz bedzie to koniec dzisiejszej cywilizacji. Nurty te odebraly odzwierciedlenie w calej literaturze i sztuce w calej

nurcie dekadentyzmu. Nawiazywano do filozofii Arthura Schopenhauera (1788-1860), ktory dowodzil, ze glob jest bez sensu, ze dominuje w nim zlo, ze

wylacznym sposobem unikniecia zla i zachowania pogody ducha wydaje sie rezygnacja z aktywnego dzialania i wyobcowanie sie. Ale juz uczen

Schopenhauera Friedrich Nietzsche (1844-1900) dzielil spoleczenstwo dzieki panow i niewolnikow oraz uznawal moralnosc panow i niewolnikow. Uwazal,

ze standardowym narodem niewolniczym sa Zydzi, ktorzy utworzyli moralnosc jedno-chrzescijanska, to jest system wartosci wypadkowy z edukacji o

grzechu i rownosci spolecznej. Idee rownosci uwazal za sprzeczna z przyroda.

Coraz modniejsze stawaly sie nastroje pesymizmu, niecheci do swiata. Narastaly dazenia nihilistyczne, ktore wolno znalezc w calej tworczosci literackiej

Fiodora Dostojewskiego, Maurice’a Maeterlincka, Stanislawa Przybyszewskiego i odmiennych pisarzy. Ludzie chetnie odwolywali sie do koncepcji

irracjonalnych, wierzyli we wrozby, przepowiednie, ktore zapowiadaly koniec cywilizacji.

Rozni kaznodzieje i prorocy wzywali do wyrzeczen i przygotowania sie do Sadu Ostatecznego, inni ludzie do wdrozenia czasu, ktory im pozostal.

Tanczono i spiewano odrzucic liczac sie z czasem i pieniedzmi. Niepokoje ogarnialy nade wszystko wielkie aglomeracje miejskie owczesnej Europy;

Paryz, Londyn, Berlin, Wieden.

Przelom XIX i XX stulecia nie przyniosl zadnej wyraznej zmiany choc do 1914r. Istotne modyfikacje przyniosly nie wczesniej lata 1914-1918. Wojna, jaka

wybuchla w tym czasie w Europie przeksztalcila sie w calej Wojne Swiatowa. Zapracowal dzieki nia pelny wiek XIX, ktory liczono od kongresu

wiedenskiego zamykajacego wojny napoleonskie w 1815 roku. Wedlug oceny duzej ilosci historykow ilosc lat XX zaczal uprawiac sie nie wczesniej w

1914r.

3. Stosunki demograficzne i spoleczne

Zredukowanie umieralnosci i wzrost dobrobytu spowodowal rychly wzrost cyfry ludnosci w podobny sposob w Europie, i calym swiecie. Cyfra ludnosci

globu wzrosla z 906 mln w 1800 r. Az do 1171 mln w 1850r. i 1608 mln w calej 1900r.

Cyfra ludnosci w calej glownych krajach przemyslowych globu w latach 1891-1911 (w mln )

LataWielka Brytaniai IrlandiaFrancjaNiemcyRosjaStany Zjednoczone

189137, 738, 149, 4126, 462, 9

190141, 538, 556, 4________76, 0

191144, 939, 264, 9163, 591, 0

Wskutek industrializacji spadl odsetek internautow zatrudnionych i utrzymujacych sie z wykonywania zadan w rolnictwie. Coraz wiecej ludzi pracowalo

natomiast w calej gornictwie, przemysle, handlu i uslugach. Rosla liczba urzednikow i bystrosci jako samodzielnej grupy spolecznej.

W Niemczech w 1907 roku robotnicy umyslowi i inteligencja stanowili juz 13, 2% ogolu zatrudnionych. W calej 1910 roku kalendarzowego w Uk 75%

populacji mieszkalo w calej miastach, w calej Belgii 68%, w Niemczech 47%, w calej Szwecji 24% a w calej Rosji dwadziescia %. Spolecznosc wiejska w

calej 1910 roku kalendarzowego w Uk stanowila 12% ogolu osob mieszkajacych, w Niemczech 38%, we Francji 56% a w Europie Srodkowej, w calej

Rosji i na Balkanach 75%.

Burzuazja domagala sie powszechnego uprawnienia glosu i przyznania potegi ustawodawczej parlamentom wybieranym przez ogol populacji. Robotnicy

zadali skrocenia wysilku pracy, ulepszenia zarobkow i dopuszczenia do udzialu w zyciu politycznym panstwa. O upowaznienie glosu walczyly tez damy.

Rozwijal sie ruch feministyczny zwany ruchem sufrazystek.

Na wstepie XX stulecia pracownicy najemni stanowili we Francji 68, 2% ogolu zawodowo czynnych, w Anglii 64, 8%, w Niemczech 61, 1%. W 1907 roku

stanowisko kobiet w calej Niemczech powoli sie zmieniala, stawaly sie bardziej samodzielne i swoje.

W koncu XIX wieku w calej glownych panstwach europejskich przeprowadzono reformy programu oswiatowego uzalezniajac go od chwili Kosciola i kleru.

W calej radykalny sposob uczynily to Niemcy podczas tzw. KULTURKAMPFU (1872-1874). Uklad oswiatowy zreformowala tez Francja oraz panstwa

skandynawskie. Nie uczynila tego carska Rosja, zachowujac proste nauczanie wobec szkolkach parafialnych. W zarania XX stulecia odsetek analfabetow

w Anglii, Niemczech i Holandii spadl do 0, 02% lub 0, 08%. Natomiast w calej Rosji wynosil on w dalszym ciagu 40%.

Kobiety tworzyly prywatne organizacje polityczne, robotnicy struktury zawodowe i oswiatowe, burzuazja – struktury przemyslowe i samorzadowe.

czterech. Rewolucja naukowo - fachowa

Wiek XIX byl stazem wegla i pary: o rozwoju gospodarczym Europy decydowaly maszyna parowa i wychwycenie wegla. W calej latach 1820-1913

wydobycie wegla w globie wzroslo z 15 do 1140 mln ton. Dokonano wielu wynalazkow w zakresie fizyki i chemii udostepniajac obce dotad metody,

technologie i produkty. Przybyl gwaltowny rozwoj przemyslu mechanicznego, kolejnictwa, przewozu. Na przelomie XIX i XX stulecia coraz lepsze

znaczenie mialy: ropa naftowa, energia elektryczna i produkcja przemyslowa chemiczny.

W calej 1860 roku kalendarzowego Francuz Etienne Lenoir stworzyl silnik spalinowy napedzany gazem swietlnym. W calej 1892 roku kalendarzowego

Rudolf Diesel opatentowal wysokoprezny silnik spalinowy osiagajacy moc 15 KILOMETROW. Rownoczesnie od chwili 1853r. rozwijano prace powyzej

destylacja ropy naftowej. Uzyskano z tej dziewczyny asfalt, benzyne, nafte, oleje, smary. Raptownie roslo wychwycenie ropy naftowej, krajem

przodujacym byly Stany Zjednoczone.

W calej latach 1885-1890 skonstruowano 1-wszy motocykl (Daimler) i pojazd na czterech kolach (Benz), w latach nastepnych zaistnial juz pojazd na

czterech kolach (Daimler-Benz). Poczatkowo budowano je ukladem chalupniczym, jednak Henry Ford w STANY w 1892r. stworzyl 1-wszy warsztat

podejmujacy produkcje seryjna.

W polowce XIX stulecia zaczeto wytwarzac energie elektryczna, a w nastepnej kolejnosci wynaleziono sposob jej przesylania na dystans. Pierwsza

elektrownie duzej mocy zbudowano w calej latach 1896-1898 w STANY, przy wodospadzie Niagara.

Alexander Bell w calej 1876r. stworzyl pierwszy aparat telefoniczny, a Thomas Edison wynalazl mikrofon, udoskonalil on tez telegraf i skonstruowal

fonograf, megafon, kinematograf i inne. W 1896r. Guglielmo Marconi skonstruowal telegraf bez drutu. W 1908r. uruchomiono lacznosc radiowa miedzy

Europa i Stanami Zjednoczonymi a rok pozniej przeprowadzono pierwsza transmisje radiowa.

Werner Siemens w calej 1879r. stworzyl tramwaj o napedzie elektrycznym. Pierwsza elektryczna linia kolejowa uruchomiona zostala w Ameryce w

1895r., a w calej 1890r. w calej Londynie zbudowano pierwsze metro.

Szybko rozwijal sie przewoz kolejowy i morski. Statki parowe wypieraly zaglowce. W calej poczatku 20 wieku pojawily sie pierwsze okrety o napedzie

mechanicznym, wykorzystujac wysokoprezne silniki spalinowe. Budowano koleje, ukochany, mosty, tunele, kanaly.

W calej 1912r. Anglicy zwodowali wielki statek pasazerski „ TITANIC― o wypornosci 46, trzy tys. BRT. W dziewiczym rejsie natknal sie pan na gore

lodowa i 14 04 1912r. zatonal z 1503 osobami dzieki pokladzie.

W calej 1903r. bracia Orville i Wilbur Wrightowie w STANY skonstruowali aeroplan, ktory pokonal odleglosc 53 km, natomiast w 1908r. juz 120 km.

Rozwoj wynalazkow i stosowanie nowej techniki doskonale przyspieszyly przebiegi produkcyjne. Byla takze niepomyslna strona takich procesow:

prowadzilo to do wzrostu bezrobocia, maszyny wytwarzaly duzo predzej i dluzej niz ludzie.

Szybki rozwoj przemyslu sprawil przesuniecie populacji ze wsi do w zamian, proces urbanizacji objal nade wszystko Europe Zachodnia. Owczesna

Europe dzielono dzieki tzw. Europe konia zywego i Europe konia mechanicznego, linie dzielaca stanowila rzeka Laba.

Ekspresowo pomyslano o wykorzystaniu metoda w planach wojennych. W calej Anglii w calej 1912r. utworzono Krolewskie Krzepy Powietrzne. W calej

1883r. Hiram Maxim stworzyl karabin maszynowy. Szwedzki chemik i przemyslowiec Alfred Bernhard Nobel w calej 1866r. opracowal metode tytulow

dynamitu. W calej 1900r. utworzono fundacje szwedzko-norweska, ktora co rok przyznaje Nagrode Nobla zbyt wybitne osiagniecia w dziedzinie biologii,

chemii, fizjologii, fizyki i literatury. Od 1969r. Fundacja Nobla przyznaje tez rekompensaty w dziedzinie nauk ekonomicznych.

piec. Ruchy spoleczne i polityczne

Rosnaca w calej sile burzuazja tworzyla swoja ideologie liberalizmu gospodarczego i politycznego. W calej nawiazaniu do hasel rewolucji angielskiej i

francuskiej z 1789r. gloszono, ze wladza pochodzi od chwili ludzi, iz mozna ja reformowac i kontrolowac. Na pierwszy projekt wysuwano zadanie wolnosci

gospodarki kraju, prawa do bogacenia sie. Bardziej radykalni wzywali do powszechnego uprawnienia wyborczego. Demokratyzacja stosunkow prowadzila

do podniesienia roli burzuazji w panstwie, gwarantowala do niej wplyw dzieki rzad i wladze.

Prady te zrodzily sie dzieki Zachodzie. Uklad demokratyczno a mianowicie parlamentarny najdotkliwsze tradycje puder w Uk, a w nastepnej kolejnosci we

Francji i Szwajcarii. W Niemczech w preznosci calego panstwa od 1871r. obowiazywalo ogolne prawo wyborcze przy typach do parlamentu, ale

parlament mial wylacznie prawo doradcze.

Od polowki wieku XIX w spoleczenstwach europejskich narastaly dazenia nacjonalistyczne. Nacjonalizm godzil w monarchie i systemy dynastyczne

eksponujac prawa narodowosciowe. Byl to ruch wzrastajacej w moc burzuazji, byla to wielka sila polityczna rozsadzajaca dotychczasowe struktury

urzedowe.

Inna rozpieczetowujaca sie tendencja byl imperializm, polegajacy dzieki ekspansji poza. Poszczegolne panstwa rosnac w calej sile ekonomiczna

zmierzaly do podboju i powiekszenia swojego obszaru albo do uzaleznienia innych obrebow. Dazenia imperialistyczne zrodzily sie w latach

dziewiecdziesiatych XIX wieku i odegraly wspaniala role w Europie wieku 20.

Kapitalizm zrodzil nie tylko burzuazja, ale rowniez klase robotnicza. Wyzysk mas robotniczych powodowal, ze probowaly sie ow kredyty solidaryzowac i

buntowac przeciw wyzyskujacym. Powstawaly kierunki ideologiczne i polityczne, ktore wyrazaly dazenia mas robotniczych. Jednym sposrod nich byl

anarchizm. Az do czolowych ideologow anarchizmu zaliczano Rosjan: Michaila Bakunina i Piotra Kropotkina. Najwieksze wplywy kierunek nasz uzyskal

jednak w Portugalii, Francji, Szwajcarii. Anarchisci wystepowali przeciwko wszelkiej wladzy. We Francji zaistnial tzw. anarchosyndykalizm. Do jego

glownych teoretykow zaliczano Pierre’a Proudhona i Georges’a Sorela. Wzywali te banki do oparcia stosunkow spolecznych i politycznych na

zwiazkach zawodowych (syndykaty).

Szczegolna funkcje odgrywal jednak socjalizm. Zaistnial on w calej pierwszej polowce XIX stulecia (socjalizm utopijny), ale obszerne uzasadnienie

uzyskal w pracach Karola Marksa (1818-1883) i Fryderyka Engelsa (1820-1895). W calej latach siedemdziesiatych XIX w calej. powstaly partie

socjalistyczne, natomiast w 1889r. Miedzynarodowka Socjalistyczna, zwana II Miedzynarodowka. Socjalisci organizowali robotnikow do bitwy o

poprawienie warunkow wykonywania zadan i egzystencji oraz obalenie kapitalizmu i utworzenie systemu spolecznego socjalistycznego. Socjalisci

wzywali robotnikow poszczegolnych narodowosci do kooperacyj miedzynarodowej pod spodem haslem „Proletariusze wszystkich krajow laczcie

sie―. W programie minimum zadano osmiogodzinnego miesiaca pracy, uprawnienia do strajku, podwyzszenia plac, poprawienia wzgledow pracy.

Program maksimum wzywal do bitwy o obalenie kapitalizmu i o utworzenie panstwa socjalistycznego.

Silne partie socjalistyczne dzialaly we Francji, w Niemczech, w Uk i w calej panstwach skandynawskich. W Rosji partia socjaldemokratyczna w 1903r.

podzielila sie na 2 konkurujace ze soba nurty: reformistyczny, zwany mienszewizmem, i rewolucyjny, zwany bolszewizmem.

Socjalistow pietnowano jako burzycieli porzadku spolecznego, anarchistow i bezboznikow. Szczegolne zadanie spelnil papiez Leon XIII oglaszajac w

1891r. encyklike Rerum Novarum poswiecona kwestii spolecznej, ze wypada pogodzic sie, ze wypada pogodzic sie ze wlasna kondycja ludzka, ze

zdjecie ze swiata nierownosci spolecznych wydaje sie rzecza niemozliwa.

Kosciol wystepowal na rzecz obrony istniejacych rozbieznosci spolecznych uznajac je zbyt rzecz naturalna, dana od chwili Boga. Na nauce spolecznej

Kosciola oparl swe zalozenia ruch chrzescijansko-spoleczny, ktory z czasem doprowadzil do powstania Chrzescijanskiej Demokracji. Byl to czyn

reprezentujacy jednostek pracy sterczacych na obszarze chrzescijanskiej doktryny ograniczonego postepu.

Ruch socjalistyczny w poniektorych panstwach rozwijal sie legalnie, w odmiennych konspiracyjnie. W calej Niemczech, Francji i Wloszech dominowal

czyn reformistyczny. Za glownego teoretyka uznawano Karla Kautskiego (1854-1938). W Niemczech czolowymi przywodcami socjaldemokratow byli

August Bebel (1840-1913), natomiast po jego smierci Friedrich Ebert (1871-1925). Z wielka krytyka marksizmu wystapil Eduard Bernstein (1855-1932),

ktory stal sie teoretykiem rewizjonizmu w calej ruchu robotniczym. W Rosji glownym teoretykiem i przywodca socjalizmu byl Wladimir Iljicz Lenin

(1870-1924), tworca stylu skrajnie rewolucyjnego – bolszewizmu.

6. Kontrakt sil politycznych

Kongres wiedenski w 1815r. stworzyl system sil gwarantujaca wzgledna rownowage polityczna w Europie. W 1871r. uklad nasz zostal zburzony na

skutek zjednoczenia panstw niemieckich i powstania Rzeszy Niemieckiej. Bylo to panstwo ogromne i potezne. Tworca tego panstwa Otto von Bismarck

rozumial to i obawial sie, azeby przeciw Niemcom nie stanela koalicja zagrozonych przez odrzucic panstw. Bismarck prowadzil polityke bardzo ostrozna.

Natomiast jego nastepcy podjeli awanturnicza polityke, ktora nieustajaco prowadzila do poglebienia konfliktu Niemiec z innymi mocarstwami.

Okolo 1890r. zrodzil sie w Niemczech ruch wszechniemiecki, ktory wysunal wielki system ekspansji. Przystapiono do zbrojen morskich i ladowych. Rfn

zadali nieznanego podzialu kolonii. W Europie pierwotnego ekspansja szla w kierunku Polwyspu Balkanskiego i ziem lokalnych opanowanych przez

Rosje. Na zachodzie narastal spor z Francja o Alzacje i Lotaryngie. Francuzi dazyli do odebrania takich prowincji, natomiast Niemcy do zintegrowania

pierwotnego z Rzesza. Wysuwano swieze zadania wzgledem Belgii.

Szukajac wyjscia z sytuacji Rfn doprowadzily do zawarcia ukladow sojuszniczych z Austro a mianowicie Wegrami i Wlochami sporzadzajac tzw.

Kierowniczy blok panstw. Niemcy mialy szeroki system ekspansji w Europie i krajach zamorskich. Austro – Wegry dazyly przewaznie do wylewnosci na

Balkanach, ich biznesy kolidowaly z dazeniami Niemiec. Wlochy ale juz zmierzaly do odbudowy formy posiadania z czasow imperium rzymskiego.

Dazenia te permanentny w stycznosci z polityka Austro – Wegier, ktore kontrolowaly frakcja obszarow ciazacych do Wloch, glownie pobrzeza Morza

Adriatyckiego. Sojusz takich panstw wydawal sie dzialaniem malo rzeczywistym.

Zagrozenie niemieckie spowodowalo wyscig zbrojen i zaostrzenie stosunkow w Europie. W tej chwili w 1891r. doszlo do zblizenia francusko –

rosyjskiego, a w nastepnej kolejnosci do podpisania ukladu sojuszniczego. Problemy sporne z Francja uregulowano dzieki drodze pokojowej i w calej

1904r. zawarto uklad o tzw. Serdecznym porozumieniu (entente cordiale). W calej 1907r. Anglicy zawarli uklad z Rosja. Powstal blok ENTENTY.

Fenomenalna role w calej wydarzeniach politycznych przelomu wiekow odegrala Rosja. Byl to kraj bardzo duzy, jednak niejednolity. Reformy podjete

przez cara Aleksandra II, z powodu zamordowania pierwotnego promotora, sa wstrzymane. W calej Rosji panowal system niewatpliwy. Bylo to tez

panstwo wielonarodowosciowe, gdzie Rosjanie stanowili niespelna polowice mieszkancow imperium. Rosja rozwijala swa ekspansje na Balkanach i w

calej Azji podbijajac rozlegle obszary az do Oceanu Spokojnego, napotykajac wielki sprzeciw Wielkiej Brytanii i Austrii. Do niej sojusz z Francja zaistnial

na tle wspolnego zagrozenia ze strony Niemiec. Tymczasem dzieki przelomie wiekow pojawil sie nowy przeciwnik – byla nim stosunkowo niewielka, i

wydawalo sie slaba – Japonia. W koncu XIX w calej. Japonia przeprowadzila reformy i rozpoczela w szerokim zakresie zakrojona ekspansje. W 1894r.

pokonala Chiny i podjela probe zagarniecia Mandzurii. W tej sytuacji, w 1904r. doszlo do wojny z Rosja. W calej blyskawicznym pedzie rozprawila sie z

armia ladowa i flota morka Rosji i doprowadzila do zalamania wewnetrznego imperium. W calej styczniu 1905r. w Rosji wybuchla rewolucja. Car

zobligowany pojsc dzieki ustepstwa: zalegalizowano niektore partie polityczne, natomiast bolszewicy rozwineli wielki system przeksztalcenia rewolucji

demokratycznej w calej socjalistyczna. Imperator skorzystal z posrednictwa Usa, w sierpniu zawarl pokoj z Japonia i przystapil do zwalczania rewolucji.

Zapowiedziano reformy spoleczne i powolano do egzystencji Dume Panstwowa – pelnila ona wylacznie funkcje doradcza. Wprowadzono duzy cenzus

majatkowy. Rzecznikiem reformy byl Piotr A. Stolypin (1862-1911), ktory w 1906r. podjal projekt wielkiej reformy agrarnej. Pozostal jednak zamordowany

(1911) przez przedstawiciela partii socjalrewolucjonistow, Bogrowa.

Kleska Rosji w wojnie z Japonia miala hen idace skutki. Zaczeto ja lekcewazyc. Ale juz Japonia wyrosla nagle dzieki wielkie mocarstwo zagrazajace

panstwom europejskim w calej podbojach kolonialnych w Azji.

Panstwa centralne (Austro – Wegry i Niemcy) podjeli szereg dzialaniu ekspansywnych. Az do konfliktu doszlo na tle bitwy o wplywy w Maroku. Byl to

rejon powiazany z Francja i Hiszpania. Tymczasem koncerny niemieckie nareszcie XIX w calej. zaczely penetrowac Maroko zwazywszy na bogactwa

surowcowe. W 1905r. doszlo do ostrego sporu pomiedzy Francja i Rzesza. Wielka Brytania udzielila Francji wsparcia, w calej 1906r. zwolano specjalna

konferencja w Algeciras, ktora podjela decyzje wspierajace Francja. Rfn jednak odrzucic rezygnowaly. Az do ponownego zaostrzenia konfliktu doszlo

latem 1911r., kiedy cesarz Rzeszy udzielil przemyslowcom oficjalnego poparcia, natomiast do portu w Agadirze skierowano, kanonierke „Pantere―.

W calej lipcu 1911r. wydawalo sie, ze wojna jest nieunikniona. Ostatecznie do wojny odrzucic doszlo.

Dazenia imperialistyczne przejawialy tez Wlochy, chodzilo o ziemie w calej rejonie Morza Adriatyckiego i w Afryce. W 1911r. Wlochy podjely wojne z

Turcja o Trypolitanie i Cyrenajke.

Az do ostrego konfliktu doszlo tez na Polwyspie Balkanskim. W calej 1899r. z inicjatywy cara Rosji Mikolaja II przeprowadzono w Hadze konferencje

rozbrojeniowa, w ktorej wzielo udzial 26 panstw. Uchwalono konwencje o pokojowym regulowaniu sporow i powolano do zycia Solidny Trybunal

Rozjemczy. Przyjeto konwencje o warunkach i zwyczajach wojny ladowej i wykorzystaniu zasad konwencji genewskiej z 1864r. do wojny morskiej.

W 1907r. z inicjatywy prezydenta Usa Theodore’a Roosvellta i cara Mikolaja II zwolano naczelna konferencje w calej Hadze, w ktorej wziely udzial 44

panstwa. Uchwalono 13 konwencji dotyczacych pokojowego regulowania sporow miedzynarodowych oraz zasad prowadzenia prac wojennych dzieki

ladzie i na morzu.

7. Trudnosc balkanski z poczatku XX stulecia

W XIX w. zaczal uprawiac sie przebieg wypierania Turcji z Polwyspu Balkanskiego. Niepodlegla Grecja kontynuowala walke o wyzwolenie ziem

okupowanych w dalszym ciagu przez Turcje. W 1877r. wybuchla wojna miedzy Turcja i Rosja, dazaca do uzyskania obiegu przez ciesniny Bosfor i

Dardanele. Strata Turcji doprowadzila do utworzenia nowych niepodleglych panstw: Bulgarii, Serbii i Rumunii. W calej marcu 1878r. podpisano traktat

pokojowy w calej San Stefano, zostal pan jednak oprotestowany przez panstwa zachodnie, ktore uznaly, iz daje pan Rosji nazbyt duze wplywy na

Balkanach. W lipcu 1878r. w calej Berlinie zwolano kongres miedzynarodowy, ktory dokonal powaznej korektury postanowien traktatu pokojowego:

horyzont Bulgarii okrojono, a wplywy Rosji ograniczono, Turcja zachowala znaczny obszar w europie (Albania, Epir, Macedonia, Tesalia, Tracja i Rumelia

Wschodnia). W calej 1908r. wybuchla w Turcji rewolucja tzw. mlodoturkow, rzad Austro – Wegier zazadal rewizji postanowien kongresu berlinskiego

dotyczacych Bosni i Hercegowiny. Pozostajac formalnie w ramach Turcji, prowincje ow zostaly pzrekazane pod okupacje Austro – Wegier. W calej

1908r. rzad Austro – Wegier wymusil na Turcji zgode dzieki pelne wcielenie tych ziem do Austro – Wegier. Rosja zaprotestowala, ale Austro –

Wegry uzyskaly pelne poparcie Grupy Niemieckiej. Rosja wycofala sie.

Niemcy podjeli ekspansje ku Azji Mniejszej przystepujac do budowy miarki kolejowej Berlin – Bagdad. Grupa oficerow niemieckich z generalem:

Limanem Sandersem naprzod reformowala armie turecka wspomagajac ruch odrodzenia Turcji. Polityka ta wywolala wylamanie sie Wloch z sojuszu z

panstwami centralnymi. Na mocy ukladu w Lozannie z 18 pazdziernika 1912r. pokonana Turcja odstapila Wlochom Trypolis i Cyrenajke, zajely one

wysepki Dodekanezu i Rodos.

Was balkanskie utworzyly w 1912r. Zwiazek Balkanski, obejmujacy: Bulgarie, Czarnogore, Grecje i Serbie. Zwiazek podjal wojne z Turcja o Rumelie

Wschodnia, Macedonie i Albanie. Grecy 11 listopada 1912r. opanowali Saloniki, natomiast nastepnie Janine; Serbowie 18 listopada 1912r. zajeli Skoplie,

potem Monastyr i Albanie; Bulgarzy parli ku Morzu Egejskiemu i 26 marca 1913r. opanowali Adrianopol. Podczas lata 1913r. podjeto rokowania pokojowe

w Londynie. Uklad pokojowy, ktory podpisano 30 czerwca 1913r. jest zakwestionowany. Bulgaria podjela wojne z Grecja i Serbia, w lipcu 1913r. do wojny

przystapila Rumunia. Turcja wsparta przez Niemcy, rowniez wznowila aktywnosc wojenna. Swiezy, bardziej zbawienny dla Turcji pokoj podpisano 10

sierpnia 1913r. w calej Bukareszcie.

W calej obu wojnach balkanskich Hellada i Serbia podwoily swoj dotychczasowy obszar: Serbia z 48 do 88 tys. km2, natomiast Grecja z 64 do 120 km2.

Bulgaria utracila zdobycze z pierwszej wojny balkanskiej i przygotowywala sie do odebrania Rumunii poludniowej Dobrudzy, natomiast Serbii Macedonii.

W toku takich zmagan Albanczycy postanowili utworzyc wlasne panstwo. Zwolali Zjazd Narodowy (28 XII 1912), ktory proklamowal, ze Albania jest

panstwem niepodleglym. Austria i Wlochy uznaly niepodleglosc Albanii. Albania jednak w dalszym ciagu byla okupowana przez wojska serbskie i greckie.

Walki balkanskie odegraly wielka funkcje w dojrzewaniu konfliktu dzieki wieksza powage. Stanowily preludium do obszernej wojny.

III. WIELKA WALKA (1914-1918)

1-wsza. Przyczyny i charakter konfliktu

Na przelomie XIX i XX w calej. W Europie istnialo wiele klopotow i kwestii konfliktowych:

1-wsza. Francja dazyla do rewanzu z Niemcami za kleske w 1870/71r., kiedy utracila Alzacje i Lotaryngie. Miala tez znaczny z panstwami centralnymi

dzieki Balkanach i w koloniach;

2. Rosja – przeplyw przez ciesniny Bosfor i Dardanele, walczyla tez o wplywy dzieki Balkanach i w obrebie Baltyku;

trzy. Wielka Brytania – czula sie zagrozona na morzach i w calej koloniach.

Panstwa ekspansywne:

1-wsza. Niemcy – czuly sie sciesnione i szukaly niezwyklego miejsca tak w Europie Zachodniej, na Balkanach jak i w koloniach, zagrazali kazdemu.

Prowadzili polityke dynamiczna, odrzucic liczac sie z odmiennymi panstwami. Zostaly jednolite narodowo, silne. Tworzyly blok z Austro-Wegrami i

Wlochami, ktore na poczatku 20 w. rozpoczely sie dystansowac, zblizac ale juz zaczely sie Bulgaria i Turcja.

dwie. Pozycje obronna zajely: Francja, Rosja i Wielka Brytania.

Niemcy obawialy sie wojny na 2 fronty – z Francja i z Rosja.

Marszalek Alfred hr. Schlieffen opracowal plan wojenny. Plan zakladal, ze Rosja bedzie dlugo przygotowywala sie do ofensywy, a armia niemiecka w tym

czasie powinna szybko rozprawic sie z Francja, a pozniej skupic sie dzieki Rosji.

Miala nastapic koncentracja wojsk niemieckich nad granica z Belgia, Holandia i Luksemburgiem, przejscie przez ow kraje i atak Francji od strony www

polnocnej, w ktorym miejscu granica Francji z Belgia nie byla umocniona. Wojna posiadala zostac rozstrzygnieta w ciagu 42 dni. Blyskawiczne rozbicie

Francji mialo tez zneutralizowac Wyjazdy do anglii.

Potem wojska niemieckie mialy zostac blyskawicznie przerzucone dzieki front wschodni zeby rozprawic sie z Rosja – dlatego rozbudowano siec

kolejowa Niemiec.

Pomysl redagowano do 1905r.

Helmuth von Moltke (nastepca Schlieffena) plan nasz zmodyfikowal, oslabiajac sile uderzeniowa od polnocy. Bal sie, by Francuzi nie uderzyli na Rfn od

strony www Alp i przesunal obie armie dzieki poludniowy odcinek frontu.

W calej 1914r. kola wojskowe Niemiec wraz z marszalkiem Moltke parly do wojny majac poparcie wielu z kanclerzem Theobaldem Hollwegiem na czele.

Liczono tez dzieki dywersje polska przygotowywana przez polskich politykow.

W Galicji wspierano czyn paramilitarny z Jozefem Pilsudskim na czele.

Pilsudski nie pragnal dopuscic do mobilizacji populacji polskiej w calej Krolestwie przez Rosje, przygotowywal tez swieze powstanie lokalne. To zdolalo

opoznic dzialania Rosji, nawet lepiej spowodowac do niej odpadniecie z grona sojusznikow Francji i Anglii. Przeciwni byli jednak temu Polacy zwiazani z

narodowa demokracja i Romanem Dmowskim. Stawiali oni dzieki panstwa Ententy i zwalczali koncepcje nieznanego powstania zbrojnego.

Pretekst do wybuchu wojny daly Balkany.

Kola nacjonalistyczne Serbii chcialy oderwania od chwili Austro-Wegier Bosni i zestawienia jej z Serbia. Zostaly wydane wiec struktury terrorystyczne

dzialajace przeciw Austrii. Student Gavrilo Pricip – jeden z czlonkow tak znakomitej organizacji – 28. 06. 1914r. dokonal zamachu dzieki austriackiego

nastepce tronu arcyksiecia Franciszka Ferdynanda.

Pod naciskiem kol niemieckich rzad Austro-Wegier 23. 07. 1914r. wystosowal do Serbii ultimatum tak sformulowane, zeby Serbia odrzucic mogla jego

przyjac (dano czas – 48 godzin).

Serbia czujac poparcie Rosji zadania odrzucila, tym samym 28. 07. 1914r. Austro-Wegry wypowiedzialy jej wojne.

Rosja odpowiedziala mobilizacja wojsk, co Rfn uznali zbyt pretekst do wystapienia przeciw Rosji.

01. 08. 1914r. wojna niemiecko-rosyjska stala sie argumentem.

Stan wojny z Rosja mial istotnosc psychologiczne i nawet socjaldemokraci stali na stanowisku, ze uzycza swego poparcia.

Kiedy obecnie oswojono sie z argumentem wojny, rzad niemiecki doprowadzil do wojny z Francja – trzy. 08. 1914r.

Wojnie udzielono poparcia, rzad uchwalil szczegolne kredyty wojenne, a zbyt wnioskiem popierajacym polityke wojenna glosowali tez socjaldemokraci,

dotad zwalczajacy zbrojenia i wojne.

Niemcy liczyli na neutralnosc Anglii, jednak Wielka Brytania, po uderzeniu na neutralna Belgie, wystosowala ultimatum zadajac wycofania sie wojsk

niemieckich z Belgii. Niemcy tego nie zrobili i 04. 08. 1914r. Wielka Brytania znalazla sie w stanie wojny z Niemcami. Wraz z metropolia wojne Niemcom

wypowiedzialy dominia brytyjskie.

Austro-Wegry przystapily do wojny z Rosja 06. 08. 1914r, a z Francja – 12. 08. 1914r.

23. 08. 1914r. przystapila do wojny Kraj kwitnacej wisni atakujac posiadlosci niemieckie w calej Chinach, dwudziestu czterech. 08. 1914r. zerwala

stosunki dyplomatyczne z Austro-Wegrami, 08. 10. 1914r. z Bulgaria i 12. 11. 1914r. z Turcja. Wojna toczyla sie tez w koloniach niemieckich w calej

Afryce.

Wojne nazwano wspaniala wolna i miala pani charakter ogolnoswiatowy.

Jedynie Belgia i Serbia prowadzily wojne obronna, reszta panstw walczyla o konkretne cele, realizowaly program wylewnosci lub prowadzily wojne

prewencyjna.

Socjalisci udzielili poparcie wojnie, w poniektorych panstwach wstapili do rzadow. W Niemczech socjaldemokratow odrzucic dopuszczano do udzialu w

calej rzadzie, jednak wzywali te banki do zaniechania strajkow i walki klasowej (tzw. Pokoj klasowy), azeby nie hamowac rzadowi prowadzenia wojny.

W calej Rosji socjaldemokraci z Leninem na czele mieli odmienne przekonanie. Wezwali do zwalczania osobistych rzadow i przeprowadzenia rewolucji,

wysuwajac haslo – Walka wojnie.

W calej ocenie historykow odpowiedzialnosc zbyt doprowadzenie do wojny ponosily wszystkie konkurujace mocarstwa, szczegolnie jednak panstwa

centralne.

dwie. Fiasko germanskiego planu blyskawicznego pokonania Francji

Niemcy zmobilizowaly ok. trzy, 8 mln ludzi dobrze uzbrojonych i przeszkolonych w calej 9 armiach, z czegoz 7 skoncentrowano na granicy z Francja: 5

naprzeciw Belgii i Luksemburga, dwie nad poludniowym odcinkiem granicy z Francja i dzieki wschodzie dwie liczac, iz od strony www Rosji nic im

odrzucic grozi. Planowano dzialanie blyskawiczne, Francje okreslenie zdobyc w calej przeciagu wielu tygodni.

Pomysl Schlieffena zrealizowano, ale dowodcy niezbyt scisle go przestrzegali.

Francuzi poznali niemiecki projekt obejscia frontu francuskiego od chwili polnocy i zachodu, jednak nie wyciagneli z tego wnioskow. Spoleczenstwo nie

wierzylo w efektywnosc francuskiej obrony. Tymczasem do Francji przybyl brytyjski korpus ekspedycyjny z gen. Johnem Frenchem, splywaly tez

pokonane jednostki armii belgijskiej (Belgia zaskoczona atakiem bronila sie dzielnie przez 10 dob, co w pierwszej kolejnosci juz opoznilo marsz

niemiecki).

Niemcy wkroczyli do Francji 10. 08. 1914r.

W tym czasie planowana dzieki wschodzie (Polska) akcja pilsudczykow nie doszla do skutku, oddzialy strzeleckie przeksztalcono w calej legiony

dzialajace u boku Austro-Wegier.

Rosja szybko przeprowadzila mobilizacje poborowych polskich w calej Krolestwie i juz 17 sierpnia zapoczatkowala ofensywe w calej Prusach

Wschodnich pod dowodztwem gen. J. Zylinskiego.

Front polnocny skladal sie z 2 armii: nad Niemnem byla 1-wsza armia gen. Paula Rennenkampfa, ktora uderzyla na Ketrzyn, a dwie armia gen.

Aleksandra Samsonowa, skoncentrowana powyzej Narwia, uderzyla na Olsztyn. W obu armiach walczyli tez Polacy.

Niemcy wpadli w panike i obawiali sie wynikow psychologicznych takich akcji..

W calej Wielkopolsce ozyly przygotowania powstancze. Niemcy zabrali czesc swoich sil (2 korpusy piechoty i 1-wsza dywizje konna) i wyslali do Prus.

Dowodca jedenastu armii (po odwolaniu Pritwitza) zostal poznaniak z urodzenia gen. Paul von Hindenburg, a szefem sztabu rowniez poznaniak gen.

Erich Ludendorff.

Armie rosyjskie nie wspoldzialaly ze soba i Samsonowa rozbito podczas walk nad jeziorami mazurskimi, tysiace ludzi utonelo w bagnach, wiele tys

dostalo sie do niewoli, dowodca armii popelnil samobojstwo.

Armia Rennenkampfa zdolala zrezygnowac i odrzucic udzielila obslugi Samsonowowi. Dowodca frontu gen. Zylinski odrzucic wykonal zadania jako

koordynator dzialan obu armii.

Jednakze we Francji ofensywa zalamala sie. Wojska francuskie przegrupowaly sie i utworzono linie obronna poprzednio Paryzem powyzej rzeka Marna

(koncepcja gen. Josepha Joffre i gen. Josepha Gallieni). Zarekwirowano wozy prywatne, taksowki i przewozono nimi zolnierzy na front. Do wspolpracy

nakloniono korpus brytyjski. W istocie wojska niemieckie zmuszono do wycofania sie, a batalie pod Marna (6-9. 09. 1914r. ) nazwano „cudem nad

Marna―.

Wojna zostala przegrana, natomiast marszalka Moltke cesarz odwolal.

Ta przegrana na Zachodzie podniosla range zwyciestwa w calej Prusach Wschodnich. Bitwe powyzej jeziorami mazurskimi Niemcy nazwali bitwa pod

spodem Tannenbergiem (wies obok Grunwaldu) i uznali za rewanz za kleske pod Grunwaldem w 1410r.

3. Walka z Rosja i dzieki Balkanach

W tym czasie Austro-Wegry walczyly przeciw Serbii i Rosji w Galicji i dzieki Bukowinie.

W calej pazdzierniku 1914r. Rosjanie przeszli do kontrofensywy, zajeli Lwow i podeszli az pod spodem Krakow. Spora role odegrala broniaca sie przez

nieco miesiecy twierdza przemyska. Ofensywe rosyjska powstrzymano w polowce grudnia w calej bitwie pod spodem Limanowa.

Nastepnie po powolaniu Hindenburga i Ludendorffa Rfn znow podjeli ofensywe i 6. 12. 1914r. zajeli Lodz. W calej polowie grudnia zostali powstrzymani

nad rzeczka Bzura i Rawka.

W koncu grudnia zaistnial front wschodni od Zalewu Kuronskiego do Karpat (1200 km).

W tym czasie armia Austro-Wegier skladala sie z zolnierzy wielu narodowosci, niezdyscyplinowanych, duzej ilosci Czechow oddawalo sie do niewoli

rosyjskiej. Zostalo to swietnie pokazywane w filmie pt. „Przygody dzielnego wojaka Szwejka, jednak mimo to w calej pierwszym sezonie odnoszono

zwyciestwa.

Kiedy w calej pazdzierniku 1914r. do wojny przystapila Turcja zamykajac przejscie przez Bosfor i Dardanele, Rosja zostala odcieta od chwili panstw

zachodnich. Turcy podjeli tez ofensywe na Kaukazie (wymordowano wtedy 1, piec mln populacji ormianskiej).

W calej kwietniu 1915r. do wojny przystapily Wlochy, ale po stronie Ententy. Zglaszaly roszczenia terytorialne wzgledem Aurstro-Wegier i Turcji.

Na bazie ukladu londynskiego z 04 1915r. Rozlegla Brytania, Francja i Rosja obiecaly im znaczne terytoria kosztem panstw centralnych. Otwarto nowy

front wlosko-austriacki. Niestety Wlosi byli slabym sprzymierzencem i odrzucic potrafili przelamac Austriakow pod spodem Isonzo.

W calej maju 1915r. Austriacy i Niemcy podjeli ofensywe pod spodem Gorlicami. Przelamali front rosyjski i opanowali Galicje Wschodnia. Wojska

niemieckie wyparly w calej Krolestwie Rosjan z Naszego kraju. 5 sierpnia zajely Warszawe, Modlin i Brzesc. Ziemie polskie w pelni znalazly sie pod

kontrola panstw centralnych, ktore zorganizowaly system okupacyjny.

Austriacy planowali polaczenie Krolestwa z Galicja i wlaczenie calosci do Austro-Wegier. Rfn nie dopuscili do tego i podzielili zajete ziemie dzieki dwie

okupacje: austro-wegierska ze stolica w calej Lublinie i niemiecka ze stolica na warszawskim rynku.

W kwietniu 1915r. alianci (presja Winstona Churchilla) wysadzili desant powyzej ciesnina Dardanelska, chcac zdobyc lacznosc z Rosja. Pochwycili

polwysep Gallipoli.

Turcy uzyskali wsparcie Niemiec i skutecznie sie bronili uzyskawszy 2 krazowniki niemieckie Breslau i Gobec, ktore pozniej pod spodem ich bandera

walczyly z flota rosyjska na Morzu Czarnym.

Ale juz Brytyjczycy podburzyli plemiona arabskie przeciw Turkom. Szejk jezyk mahometa (Mekki Hussein) doprowadzil do powstania arabskiego i Turcy

musieli otworzyc front dzieki Polwyspie Arabskim.

W 1915r. jesienia do wojny przystepuje Bulgaria (po stronie panstw centralnych), bedaca w konflikcie z jedna i naczelna strona, jednak dotad fascynujaca

pozycje wyczekujaca. Bulgarzy zajmowali pozycje prorosyjska, traktujac Rosjan jako wyzwolicieli z niewoli tureckiej, jednak pozniej weszli w konflikt z

sojusznikami Rosji – Serbia i Rumunia. Bulgarzy liczyli, iz panstwa centralne pomoga im odzyskac Dobrudze i Macedonie. Turcja poszla im dzieki reke i

odstapila mikry skrawek pozwalajacy na zespolenie z portem Dedeagacz.

We wrzesniu 1915r. Bulgaria podpisala uklad sojuszniczy z Austro-Wegrami i Niemcami oraz uklad z Turcja, po czymze w pazdzierniku 1915r. przystapila

do wojny.

Tymczasem Anglicy poniesli porazke na Balkanach i odrzucic udalo sie odblokowac ciesnin Bosfor i Dardanele. Wojska brytyjskie wycofano z polwyspu

Gallipoli, Churchilla poddano ostrej krytyce i usunieto z rzadu. Zdesperowany Churchill udal sie na front do Flandrii (tu odrzucic pozwolono jemu sie

wykazac). Do rzadu powrocil nie wczesniej jesienia 1917r.

Wojna stale sie rozprzestrzeniala i obejmowala wiele panstw.

We Francji miala rys pozycyjny (obrona stalej miarki frontu), jak opisal Remarque w „Na Zachodzie wyjawszy zmian―.

Na Wschodzie wojna miala rys ruchomy, pojedyncze miejscowosci przechodzily z rak do rak, powodujac powazne straty w calej ludnosci i zniszczenia

materialne. W latach 1914-1915 takiego typu dzialania toczyly sie dzieki ziemiach lokalnych (zabory rosyjskie i austriackie), co opisala Maria Dabrowska

w „Nocach i dniach―.

W 1915r. jesienia armie: Bulgarii, Austro-Wegier i Niemiec podjely ofensywe przeciw Serbom i zajely Belgrad. Rzad serbski uciekl na plaze Korfu,

natomiast panstwa centralne uzyskaly zestawienia kolejowe z Bulgaria i Turcja; wznowiono kursowanie ekspresu Berlin – Stambul.

Zagrozony front ratowali Anglicy i Francuzi, ktorzy w pazdzierniku 1915r. wyslali do Salonik korpus ekspedycyjny. Rzad Grecji zawarl poufne

porozumienie – Grecja odrzucic przystapila do wojny, protestowala przeciw naruszeniu neutralnosci, po cichu jednak wspierala Entente.

Alianci utworzyli front na Balkanach, nie mogli jednak przelamac oporu panstw centralnych i od wiosny 1915r. Rfn i Austro-Wegry panowali powyzej

Polwyspem Balkanskim.

Rumunia odrzucic popierala tej akcji, jednak nie podejmowala zadnych krokow; dostarczala zywnosci i jednym i innym.

4. Nieudane proby przelamania frontu we Francji w calej 1916r.

W calej lutym 1916r. Niemcy postanowili podjac ponownie ofensywe we Francji (gen. Falkenhayn przekonal cesarza do przerzucenia mocy z frontu

wschodniego do Francji) i przeprowadzono uderzenie na twierdze Verdun powyzej Moza w calej Lotaryngii. Akcja dowodzil nastepca tronu ksiaze

Fryderyk Wilhelm. Skoncentrowano szesc korpusow i 3 tysiace dzial.

Obrone francuska urzadzal gen. Philippe Petain. Fundamentalne zadanie spelniala artyleria i karabiny maszynowe.

Niemcy opanowali forty Douaumont i Vaux, a Francuzi przygotowywali tez wlasna ofensywe.

Armie alianckie rozbudowywaly sie. Anglicy zwerbowali 5 mln ludzi z Europy i dominiow, natomiast na czele korpusu ekspedycyjnego stanal gen. Douglas

Haig.

W calej czerwcu 1916r. ruszyla ofensywa aliancka powyzej rzeka Somma. Po przy jednym spotkaniu pierwszy braly w walce udzial czolgi. Caloscia

dowodzil gen. Joffre. Walki zostaly ciezkie i krwawe odrzucic zdolano jednak przelamac frontu, tylko odepchnieto go dzieki kilkanascie kilometrow.

Niemcy stracili ok. 400 tys. jednostek, tyle samo Anglicy i Francuzi – ogolem nieomal 1 mln zabitych i rannych.

Rfn wstrzymali napad na Verdun, a Francuzi odzyskali utrace forty Douaumont i Vaux. Straty szacowano po rowni, na sumarycznie ok. siedemset tys.

jednostek.

Walki wykazaly, ze ani jedna ze stron nie jest mogl pokonac odrebnej.

Sytuacja Niemiec pogorszyla sie tez dzieki wschodzie. W calej czerwcu Rosjanie podjeli ofensywe na Wolyniu i front austriacki jest przerwany. Rosjanie

zajeli frakcja wschodniej Galicji i Bukowine. Walczyli w tej okolicy Polacy skupieni w Legionach po stronie internetowej panstw centralnych. Niemcy

musieli wzmocnic sojusznika.

Niemcy podejmowali rowniez akcje dywersyjne: poparli antybrytyjskie zrealizowany zostanie w Irlandii i wspierali agitacje rewolucyjna w Rosji.

5. Pozycja w panstwach walczacych w calej 1916r.

Walka byla wyczerpujaca i obie strony mialy trudnosci.

Was Ententy mogly jednak wyprowadzac rezerwy z kolonii, skad sciagano cos wiecej niz surowce, ale i ludzi. W calej armii znalezli sie kolorowi zolnierze,

jak mialo istotnosc spoleczne i psychologiczne. Na froncie gineli i biali i kolorowi, bogaci i biedni – nastepowal przebieg demokratyzacji.

W calej Wielkiej Brytanii i Francji zaistnialy rzady wielkiej koalicji posiadajace poparcie systemu spolecznego. W Anglii na czele rzadu stanal liberal David

Lloyd Goerge.

Was zachodnie zaciagaly pozyczki w calej Stanach Zjednoczonych, ktore z dluznika przemienily sie w wierzyciela.

Najwieksze klopoty przezywala Rosja. Zmobilizowano 15 mln jednostek, ale odrzucic starczylo na rzecz nich broni i mundurow, rzad odrzucic byl mogl

uruchomic rezerw. Narastalo zniechecenie do cara, rzadu i hasel patriotyczno-narodowych. Narody nierosyjskie buntowaly sie przeciw uciskowi

narodowemu (opisal ten postac Boris Pasternak w „Doktorze Ziwago).

Austro-Wegry – podobne zmeczenie; narody slowianskie sprecyzowaly programy uniezaleznienia sie od chwili Niemiec i Wegrow i utworzenia

osobistych panstw. Aktywizowali sie Czesi, Polacy, Slowacy i narody Slowian poludniowych, ktore chcialy zjednoczenia z Serbia i utworzenia Jugoslawii.

Niemcy – nie bylo widac finiszu wojny, natomiast brakowalo zywnosci, broni, amunicji, wprowadzono reglamentacje zywnosci, jak oslabilo wplyw

naczelnego dowodztwa. Cesarz (latem 1916r. ) odwolal gen. Falkenhayna i powolal gen. Hindenburga, ktory zabral ze soba Ludendorffa. Obaj uzyskali

hen idace pelnomocnictwa. W Niemczech wprowadzono dyktature wojskowa.

Ludendorff byl zwolennikiem wojny totalnej.

Wprowadzono mus powszechnej wykonywania zadan dla frontu, werbowano jednostek do wykonywania zadan przymusowej, zmuszano tez do niej

jencow wojennych, natomiast przemysl zobligowany produkowac imitacje prawdziwych materialow (erzatze).

Zabiegano tez o poszerzenie koalicji o Rumunie.

Tymczasem Rumunia lawirujac do tej pory miedzy obiema stronami, latem 1916r. opowiedziala sie po stronie Ententy, bo uwierzyla, ze Rosjanie uzyskali

dzieki Balkanach stabilna przewage. W calej sierpniu 1916r. podpisano w calej Bukareszcie system polityczny i wojskowy z panstwami Ententy. Rumunia

planowala wojne z Austro-Wegrami o Siedmiogrod.

Oburzeni Niemcy spowodowali przystapienie do wojny z Rumunia Bulgarii i Turcji. Wojska rumunskie walczyly slabo na dwoch frontach: z poludnia

atakowali Bulgarzy i Niemcy, natomiast z zachodu Austro-Wegry. W calej listopadzie i grudniu poniosly szereg klesk i 06. 12. 1916r. oddaly Bukareszt.

Bronili sie jeszcze, jednak 10 grudnia 1917r. podpisali uklad o zawieszeniu broni.

W Niemczech nazwano ta wojne „wyprawa po zywnosc―.

Nowe komenda niemieckie chcialo oslabic Rosje i do tego Rzesza udzielila duzych subwencji organizacjom odsrodkowym i pacyfistycznym. Poparto

obroty nacjonalistyczne bialoruskie, litewskie i ukrainskie, zgodzono sie dzieki wydawanie pism w jezykach narodowych (po uprzedniej cenzurze sztabu

niemieckiego), poparto sporzadzanie lokalnych komitetow narodowych dazacych do oderwania sie od chwili Rosji. Byla to zrealizowanie tworzenia

Mitteleuropy, czyli panstw powiazanych z Rzesza w calej jednolity blok polityczno-gospodarczy.

05. 11. 1916r. ogloszono rowniez deklaracje cesarzy Niemiec i Austro-Wegier w calej kwestii krajowej i zapowiedziano utworzenie samodzielnego

Krolestwa Naszego, ktore mialo objac frakcja ziem oderwanych od Rosji. Nie dopuszczono do zestawienia Krolestwa z ziemiami zaboru pruskiego lub

austriackiego. Chciano oderwac Lodzki Okreg Przemyslowy i zachecic w ten sposob Polakow do utworzenia polskich mocy zbrojnych pod spodem

komenda niemiecka do bitwy z Rosja.

Niektorzy polscy politycy (nazywani aktywistami) zgodzili sie na to i utworzyli namiastke wladz polskich w postaci Tymczasowej Rady Stanu.

Politycy odrzucajacy ta oferte (tzw. pasywisci) nastawiali sie na kooperacje z Ententa (Francja).

W calej swej polityce Niemcy odniesli sukcesy dzieki Litwie i Ukrainie, natomiast na Bialorusi – odrzucic. Te pomysly godzily cos wiecej niz w Entente,

ale i sojusznikow niemieckich.

Turcja i Austro-Wegry ulegly oslabieniu. Na terenie Austro-Wegier do glosu dochodzily narody nieniemieckie przybywajac do tworzenia wlasnych aplikacji

panstwowych.

W calej listopadzie 1916r. zmarl wlodarz i bardzo lubiany cesarz Franciszek Jozef I, a dzieki tron wstapil arcyksiaze Karol I, ktory nie mial przywodczej

charyzmy i nie cieszyl sie taka popularnoscia. To spowodowalo zaostrzenie dazen do oderwania sie od Niemcow narodow slowianskich i Wegier.

Z kolei dzieki aliantach wywarla duze wrazenie smierc lorda Horatia Kitchenera, ktory odegral duza funkcje w organizowaniu brytyjskich mocy zbrojnych

(okret Hampshire, na ktorym plynal zatonal – znalazl na mine – blisko Orkadow).

Rzady panstw centralnych 16. 12. 1916r. wysunely propozycje wzgledem Ententy podjecia rokowan przerywajacych dzialania wojenne i zawieszenia

broni.

Majac na uwadze propozycje zbyt nieszczera panstwa Ententy do niej nie przyjely.

W tej sytuacji Rfn przystapily do wojny dzieki morzach przy uzyciu lodzi podwodnych, poniewaz flota niemiecka byla zbyt slaba w porownaniu z

polaczonymi flotami Anglii i Francji (juz w 1915r. lodzie podwodne zatopily parowiec pasazerski Luizytania, co spotkalo sie z ostra krytyka, wiec akcje

przerwano).

W calej maju 1916r. doszlo do bitwy morskiej z flota brytyjska pierscien Polwyspu Jutlandzkiego. Przewage mieli Brytyjczycy, Rfn wycofali sie tracac 11

okretow i choc straty brytyjskie (14 okretow) zostaly wieksze, to Niemcy sie wycofali. Od tego momentu do wiosny 1918r. Rfn nie podejmowali bitwy

morskiej, lecz powrocili do lodzi podwodnych liczac na to, iz ich akcja zahamuje dostawy zywnosci i ludzi do Wysp Brytyjskich. Lodzie wznowily akcje w

calej lutym 1917r. zatapiajac duzo statkow militarnych i cywilnych, co zaostrzylo krytyke Niemiec na forum miedzynarodowym.

szesc. Upadek caratu i odpadniecie Rosji z obozu panstw walczacych

W calej Rosji od chwili 1894rr. rzadzil car Mikolaj II Romanow – wyjawszy uzdolnien, szerszych horyzontow, wplywowy, ulegal zonie ksiezniczce

niemieckiej z Hesji, zapatrzonej w calej Rasputina.

W calej 1905r. po rewolucji zalegalizowano zwiazki fachowe i partie polityczne, powolano Dume Panstwowa (organ doradczy).

Najwazniejsze partie to: partia konstytucyjnych demokratow (kadeci), partia socjalistow-rewolucjonistow (eserowcy, program przejecia ziemi przez

chlopow, naprzod stal Wiktor Czernow)) dzieki wsi, natomiast w metropoliach Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji, ktora podzielila sie dzieki 2

odlamy: mienszewikow (zwalczali system, jednak nie popierali rewolucji, wybierali ewolucje; przewodzil im Lew Martow) i bolszewikow (wiekszosciowcy,

rewolucyjne obalenie caratu i kapitalizmu; przewodzil Lenin).

Oprocz tego Rosja przezywala kryzys gospodarczy, polityczny, dzieki dostawach bogacili sie spekulanci, a w calej armii brakowalo broni, amunicji,

zywnosci, spadalo morale, Rosjanie ponosili kleski.

W takim stanie panstwa, kiedy car wyjechal do Kwatery Podstawowej w Mohylewie (1916r. ) rzady objela caryca, jaka popadla w calej histerie. W calej

listopadzie 1916 r. zamordowano Rasputina liczac, ze to pozwoli opanowac kryzys, jednak nadzieje sie nie spelnily.

Na przelomie 1916r. i 1917r. doszlo do masowych strajkow w calej miastach w calej europejskiej fragmentu Rosji, buntowali sie czlonkowie Dumy, jednak

car pierwotnego nie sluchal tylko malzonki i w calej marcu 1917r. zamknal Dume. Poslowie odrzucic posluchali i powolali Chwilowy Komitet Wykonawczy

Dumy, wylonil sie oryginalny Rzad Chwilowy, ktory zazadal, aby car ustapil z tronu.

Imperator najpierw postanowil abdykowac na rzecz nieletniego syna Aleksego, pozniej na rzecz brata, ale nasz nie przyjal korony, dlatego abdykowal

odrzucic pozostawiajac nastepcy i zaaprobowal decyzje Dumy o powolaniu Tymczasowego Rzadu na czele z ksieciem Giergijem Lwowem.

Robotnicy powolali rady delegatow robotniczych, a Piotrogrodzka Rada przejela funkcje centralnej rady. Rada byla konkurencyjna wobec Rzadu

Tymczasowego. W calej Rosji stanela dwuwladza.

Rzad ksiecia Lwowa chcial uzdrowienia sytuacji w calej panstwie, podparcia sily panstwa i wznowienia dzialan zbrojnych. Podjeto duzo reform,

proklamowano deklaracje, iz rewolucyjna Rosja zrywa z carskim uciskiem narodow podbitych, uznaje pierwotnego prawo do samookreslenia, poparto

prawo Naszego kraju do utworzenia wlasnego panstwa, wyrazono zgode na utworzenie korpusow lokalnych.

Rady ale juz prowadzily polityke rewindykacyjna zadajac poprawy aprowizacji, demokratyzacji armii, sprawiedliwosci.

W calej kwietniu przybyl do Piotrogrodu ze Szwajcarii Lenin i zaprezentowal tzw. „tezy kwietniowe―: wzywal do bezpardonowej bitwy z Rzadem

Tymczasowym, do przerwania wojny, zapewnienia wykonywania zadan i wyzywienia (pracy, chleba, pokoju). Zostaly to hasla chwytliwe i szeregi

bolszewikow szybko sie powiekszaly.

W calej armii w calej maju doszlo do rozruchow i pod spodem naciskiem przeprowadzono rekonstrukcje rzadu, do ktorego w poblizu kadetow weszli

eserowcy i mienszewicy. Na 15 tek w rzadzie partie socjalistyczne dostaly szesc.

Rzad kontynuowal przygotowania do ofensywy, jaka ruszyla 01 lipca 1917r. Ofensywa sie zalamala (wielu zolnierzy odrzucic wykonywalo rozkazow) i do

kontrofensywy ruszyly armie niemiecka i austriacka. Sukces zachecil bolszewikow do podjecia proby obalenia rzadu, ale pucz zostal stlumiony, a Lenin

uciekl do Finlandii.

Ksiaze Lwow ustapil, a jego miejsce zajal Kierenski; socjalisci umocnili swoje wplywy, jednak bolszewicy uzyskiwali stopniowo przewage w radach

Piotrogrodu i Moskwy.

Rownolegle w Rosji umacnial sie ruch odsrodkowy narodow uciskanych (Ukraina, Tatarzy, Zakaukazie, Kozacy, ludy kaukaskie.

Obradowal Zjazd delegatow Wojskowych (Naczpol) i przystapiono do tworzenia samodzielnych korpusow lokalnych.

W Moskwie utworzono Konferencje Polskiego Zjednoczenia Miedzypartyjnego ze Stanislawem Wojciechowskim na czele. 1-wsza Korpus Naszego kraju

tworzyl gen. Jozef Dowbor-Musnicki.

Rzad odrzucic panowal powyzej sytuacja, zolnierze na froncie przestali wojowac, zolnierze bratali sie z przeciwnikami.

Generalowie podjeli probe wprowadzenia dyktatury wojskowej, jednak przeciwko puczowi wystapila calkowita lewica i wojska Kornilowa zostaly rozbite.

Doszlo do kolejnej rekonstrukcji rzadu, jakiemu nadal szefowal Kierenski – zasiadalo w nim 10 socjalistow i szesc przedstawicieli partii mieszczanskich.

Panowala anarchia, armia nie walczyla, a wojska panstw centralnych posuwaly sie naprzod zajmujac kolejne osrodki na Bialorusi, Litwie, Lotwie i

Ukrainie.

Rosje proklamowano republika, natomiast rzad zapowiedzial, ze o sytuacji w calej panstwie i kierunku jego rozwoju zadecyduje tzw. konstytuanta.

Wybory do Konstytuanty przeprowadzono w listopadzie 1917r.

siedmiu. Sytuacja dzieki froncie zachodnim w 1917r.

Francja tez przezywala klopoty: ludzie przestali wierzyc, dochodzilo do dezercji i buntow, wiec sztab podjal rezolucje przyspieszenia prac i dzieki rok 1917

zaplanowal wspaniala ofensywe.

Jednakze sztab niemiecki postanowil skrocic front i oprzec sie na Kreski Zygryda. Rfn koncentrowali atencje na Rosji, natomiast alianci uznali, iz glownym

zagrozeniem jest armia niemiecka i ze ciezar walk w calej 1917r. wypada skupic we Francji. Na dowodce powolano gen. Roberta Nivelle’a (cieszyl

sie slawa jako zwyciezca spod Verdun). Plan przewidywal ofensywe w calej rejonie Saint Quentin i Reims.

W calej kwietniu i maju 1917 r. w/w ofensywe rozpoczeli Anglicy – 09. 04. 17 (mieli 60 czolgow), ale dzieki glebokosci 6-8 km zostali zatrzymani.

12. 04. 17r. ruszyli Francuzi. Uzyto 120 czolgow, atakowano na froncie szerokosci 70 km do Reims – bez triumfu. Francuzi stracili 270, natomiast

Niemcy 160 tys. jednostek.

15. 05. 1917r. komenda obejmuje gen. Philippe Petain, a szefem sztabu pozostanie gen. Foch, ktory postanowil czekac na ratunek amerykanska.

jedenastu. Przystapienie Stanow do wojny

W tym czasie szalala wojna morska – niemieckie lodzie podwodne zatapialy statki i podplywaly az do wybrzezy USA. Na Atlantyku utworzono wielka

przeszkode minowa, natomiast ataki dzieki statki handlowe i pasazerskie wywolaly wielkie oburzenie na ziemi. To pomoglo prezydentowi Woodrowowi

Wilsonowi namowic kraj do wyjscia z polityki izolacjonizmu (nieangazowania sie w kwestii europejskie, aczkolwiek Stany udzielily znacznych pozyczek

panstwom Ententy) i dalo pretekst do wystapienia przeciw Rzeszy. Pomoglo temu rowniez opublikowanie tajnej depeszy Urzedu Spraw Cudzoziemskich

Rzeszy do prezydenta Meksyku z propozycja oderwania od chwili USA i przylaczenia do Meksyku Arizony i Swiezego Meksyku zbyt wystapienie

Meksyku przeciw STANY.

Kongres Stanow dal sie przekonac i 06. 04. 1917r. STANY znalazlo sie w stanie wojny z Niemcami – to przesadzalo losy wojny.

Do samego konca wojny Stany przewiozly do Europy w porzadku. 2 mln zolnierzy.

9. Front wloski

Panstwa centralne odniosly pomyslnosc nie tylko w calej Rosji, ale i na Balkanach i we Wloszech.

Austro-Wegry postanowily skupic sily dzieki froncie wloskim, a Rfn nie godzac sie dzieki propozycje przesuniecia sil sojusznika z Rosji do Wloch,

postanowili wesprzec Austriakom i sami wyslali swoja czternascie armie do Wloch.

Wlosi obawiali sie uderzenia od chwili strony Tyrolu (tam skoncentrowali sily), jak tymczasem napad niemiecko-austriacki przeprowadzono od strony www

Adriatyku powyzej rzeka Isonzo. Pod koniec pazdziernika 1917r. przelamano front wloski pod Caporetto (Wlosi odrzucic chcieli wojowac i w duzych

ilosciach poddawali sie). Front wloski zatrzymano nie wczesniej nad rzeczka Piawa.

Strata pod Caporetto podwazyla wplyw Wloch na ziemi, uzaleznila te rolety od Francji i Anglii, powstala klopotliwa sytuacja produkcyjna i gospodarcza,

szerzyly sie nastroje zawiedzenia, brakowalo zabiegow do egzystencji, rosly wplywy partii opozycyjnych. Do Wloch skierowano gen. Focha, ktory objal

inspekcje nad frontem.

17. 11. 1917r. przekonanie premiera Francji objal Georges Clemenceau (odegral wielka funkcje w umocnieniu woli walki), a w calej Anglii znowu przyjeto

do rzadu Winstona Churchilla (minister uzbrojenia). Forsowal on rozwoj przemyslu zbrojeniowego, doskonalenie czolgow, samolotow i floty.

10-ciu. Zmiana nastrojow w Niemczech w 1917r.

Przedluzajaca sie wojna i brak perspektyw na do niej zakonczenie doprowadzily, ze brakowalo ochotnikow, zawod spoleczenstwa, pojawily sie strajki

ekonomiczne (tzw. pokoj klasowy jest zlamany).

W calej SPD pojawil sie prad lewicowy, jak doprowadzilo do rozlamu – wyodrebnila sie Niezalezna Socjaldemokratyczna Partia Niemiec (USPD) z

Hugo Haase i zadano przerwania wojny – byl to czyn pacyfistyczny.

Za to w lonie USPD narodzila sie frakcja skrajnie rewolucyjna (nawiazujaca do bolszewikow w calej Rosji) naprzod z pelnomocnikiem Karlem

Liebknechtem i Roza Luksemburg – pochodzenia zydowskiego z Zamoscia. Wydawali te banki konspiracyjne pismo „Listy Spartakusa―, wzywali

do bojkotu wojny i do rewolucji.

Cesarz Wilhelm II 07. 04. 1917r. zapowiedzial demokratyzacje uprawnienia wyborczego w calej Prusach, jednak dopiero po wojnie.

Odpowiednia wladza w calej Rzeszy znajdowala sie w calej rekach kol wojskowych.

W calej lipcu doszlo w Niemczech do dyskusji na temat prowadzenia dalszego wojny i do niej celow. Ponizej wplywem opozycji parlament uchwalil

specjalna rezolucje pokojowa stwierdzajac, ze dazy do apartamencie, porozumienia i trwalego pojednania miedzy panstwami. Za rezolucja glosowali

socjaldemokraci, postepowcy i partia Srodku, ale parlament mial wylacznie glos doradczy i rzad nie zobligowany stosowac sie do rezolucji. W kazdym

razie spowodowalo to w calej Niemczech w szerokim zakresie zakrojone debaty. Wiekszosc parlamentu byla zbyt pokojem kompromisu i pojednania, a

kola wojskowe z Hindenburgiem i Ludendorffem dazyly do apartamencie zwyciestwa.

W ponizszym tez momencie we flocie niemieckiej ujawniona dzialalnosc propagandowa Spartakusa (wzywano do zaprzestania wojny). Czesc marynarzy

zbuntowala sie – bunt jest stlumiony. Zwolennicy wojny zalozyli Partie Ojczyzniana z admiralem Tirpitzem naprzod.

11. Inicjatywy pokojowe 1917 roku

Gest pokojowy puder charakter oddolny i odgorny. Wsrod jednostek poszczegolnych krajow idee apartamencie glosili socjalisci i pacyfisci – puder tu rys

rewolucyjny: wysuwano zadania bojkotu poboru, zwalczania propagandy, odmawiania placenia podatkow, ksztaltowaly sie grupy wysuwajace hasla

internacjonalistyczne, zwalczajace nacjonalizm. Najwieksze wplywy mieli bolszewicy rosyjscy z Leninem naprzod.

We wrzesniu 1915r. w calej Zimmerwaldzie (Szwajcaria) zwolano konferencje przedstawicieli takich grup, w ktorej uczestniczyli posrednicy z 12 krajow

– powstala tam lewica zimmerwaldzka.

W kwietniu 1916r. w calej Kienthal (Szwajcaria) zorganizowano II Konferencje Zimmerwaldzka.

Przeciw wojnie wystepowaly tez niektore osobistosci i postepowe partie.

Prezydent Stanow Woodrow Wilson wezwal 18. 12. 1916r. strony www wojujace do ogloszenia swoich celow militarnych.

Niemcy zadanie odrzucily, ale juz panstwa Ententy 10. 01. 1917 r. ze zamiary uznaly:

Wyzwolenie terenow zajetych w czasie wojny przez panstwa centralne, skret Francji Alzacji i Lotaryngii, odbudowe Belgii, Serbii i Czarnogory, skret ziem

lokalnych Rosji, zwolnienie z wiezienia narodow uzaleznionych od Turcji.

W lipcu 1917r. parlament niemiecki wezwal rzad do doprowadzenia do sprawiedliwego apartamencie.

Papiez Benedekt XV oglosil note wzywajaca do przerwania wojny i zawarcia apartamencie (Stolica Apostolska byla w wyzszym stopniu zwiazana z

panstwami centralnymi i monarchia Habsburgow).

Pozycja byla dlatego mocno zagmatwana.

Przywodcy partii socjalistycznych w calej 1917r. postanowili zwolac konferencje, ktora przygotowal komitet holendersko-skandynawski, w celu ustalenia

stanowisko w calej kwestii wojny i apartamencie. Termin przekladano, w efekcie narady nie zwolano (trudnosci w calej uzyskaniu paszportow). Mimo to

delegacje socjalistow przybywaly pojedynczo i skladaly swe postulaty (25 delegacji).

10-ciu. 10. 1917r. na pierwotnego podstawie opracowano memorial wzywajacy do: przerwania wojny, zawarcia pokoju wyjawszy aneksji, odbudowy

Belgii, odbudowy Polski (ziemie zaboru rosyjskiego) i Finlandii, przyznanie roznym podbitym narodowosciom autonomii (Austro-Wegry, Rosja), dokonania

plebiscytu w calej Alzacji i Lotaryngii, uznania niepodleglosci Irlandii, autonomii na rzecz ludnosci zydowskiej, odbudowy gospodarki kraju zniszczonych z

powodu wojny regionow.

Stanowisko to mialo wylacznie znaczenie moralne, bo losy wojny zalezaly od kol wojskowych.

Duza role ale juz mialo wystapienie Woodrowa Wilsona, ktory w calej oredziu do Kongresu Stanow sformulowal czternascie punktowy system pokoju:

·zadal wolnosci dzieki morzach i oceanach

·ustalenia granic wedlug zasada etniczna

·ograniczenia zbrojen

·powolania do zycia struktury panstw odpowiedzialnej za utrzymanie pokoju (Liga Narodow).

12. Przewrot bolszewicki w Rosji i pokoj brzeski

Wplywy partii bolszewickich w Rosji szybko rosly. Zwalczala pani wszystkie inne partie i caly system burzuazyjny wzywajac do rewolucji socjalistycznej,

jaka wg Marksa miala nastapic w krajach najbardziej rozwinietych gospodarczo i w wielkiej skali.

Jednakze Lenin doszedl do moralu, ze rewolucje mozna podjac tez w calej jednym wylacznie kraju i to zupelnie nie najbardziej rozwinietym, ale tam,

gdzie wydaje sie slaba burzuazja i zbyt taki panstwo uznal Rosje.

Z poczatku zostaly opory, jednak je przelamano i 07. 11. 1917r. (25. X. ) zrealizowany zostanie zbrojne przeprowadzono. Wladze poczatkowo

sprawowano wespol z lewica partii eserowcow. Szczegolna funkcje w powstaniu odegral przewodn. stolecznej Rady Delegatow Robotniczych Lew Trocki.

W slad za Piotrogrodem opanowano Moskwe i inne miasta.

W wyzszym stopniu skomplikowana sytuacja byla dzieki prowincji. Zamach stanu wywolal sprzeciw opozycji, jaka przystapila do zwalczania nowej wladzy

rozpoczynajac wojne domowa trwajaca do 1921r.

Bolszewicy stworzyli potezny aparat przemocy i obecnie 08. 11. 1917r. II Ogolno rosyjski Zjazd Rad uchwalil, iz Rosja wycofuje sie z wojny dzieki

zasadach wyjawszy aneksji i bez kontrybucji, wezwano tez narody globu do obalenia ich rzadow i przystapienia do apartamencie. W celu kompromitacji

rzadow ogloszono tajne pakiety swiadczace o imperialistycznym charakterze wojny.

Porozumienie o przerwaniu walk zawarto 15. 12. 1917r., natomiast tydzien nastepnie przystapiono do rokowan pokojowych, ktore stabilny z pauzami do

marca 1918r.

W tym czasie Rada Komisarzy Ludowych (rzad rewolucyjny) wprowadzila w istnienie wiele dekretow zmieniajacych ustroj i rys panstwa.

Zniesiono wlasnosc prywatna, wprowadzono jedenastu godzinny dzien pracy, przyjeto kalendarz gregorianski.

W kwietnio w Piotrogrodzie zebralo sie natomiast Zgromadzenie Narodowe w celu uchwalenia swiezych praw. Na 36 mln – 21 mln oddalo glosy dzieki

eserowcow, 9 mln dzieki bolszewikow, tak wiec przewage uzyskali socjalisci-rewolucjonisci, ktorzy mieli wlasny program prac.

Bolszewicy zazadali jednak azeby Zgromadzenie podporzadkowalo sie zdominowanemu przez nich systemowi porad, na jak sie odrzucic zgodzono,

dlatego Zgromadzenie rozwiazano (pomogli zrewolucjonizowani marynarze).

Rokowania pokojowe z panstwami centralnymi prowadzono w calej Brzesciu.

V. PODBOJ SWIATA PRZEZ RFN, ZSRR I WLOCHY (1939-1941)

Cezury tymczasowe:

II wojne swiatowa dzieli sie dzieki kampanie:

01. 09. 1939 – 21. 06. 1941 – dunska, polska, norweska, francuska

22. 06. 1941 – 02. 02. 1943 – basta bitwy o Stalingrad

03. 02. 1943 – 05. 06. 1944 – alianci w Normandii – Overlord

06. 06. 1944 – 08. 05. 1945 – kapitulacja Niemiec

09. 05. 1945 – 02. 09. 1945 – kapitulacja Japonii

1. Poprawka 1939 roku kalendarzowego.

Faszystowskie Rfn przeciwko burzuazyjnej Polsce. Przygotowano dwa pomysly: Wschod i Zachod. Miala to istniec wojna manewrowa. Bardziej

przylozono sie dzieki Wschod, to znaczy w kierunku ZSRR. Utworzono tam KOP (Korpus Ochrony Pogranicza) chroniacy rejonu przy granicy ZSRR,

liczyl on trzydziestu tys. swietnie wyszkolonych i uzbrojonych zolnierzy. Atak dzieki Polske przybyl bez wypowiedzenia wojny. Dnia 1 wrzesnia o godz 4

45 lotnictwo niemieckie zbombardowalo lotniska, wezly komunikacyjne i pojedyncze osrodki do jazdy po miesci. Pancernik „Schleswig – Holstein―

rozpoczal ostrzeliwanie Westerplatte, na ktorym dowodzil mjr Henryk Sucharski. Jednostki wojskowe przekroczyly horyzont panstwa polskiego od strony

www Slaska, Moraw i Slowacji.

Trzecia Rzesza skierowala przeciwko Polsce rownowartosc 70 dywizji piechoty (6 dywizji pancernych, 7 dywizji zmotoryzowanych, dwie amie lotnicze)

liczacych ogolem ok. 1-wsza, 7 miliona zolnierzy. Niemiecki plan „Fall Weiss" ("Bialy Plan") puder byc wojna blyskawiczna – blitzkrieg – polegajaca

dzieki zmasowanym napadu dywizji pancernych (gen. Guderian – tworca niemieckich organizacji pancernych). Pomysl zakladal uderzenie z dwoch

stron, dwa uderzenia rozcinajace: z Gornego Slaska i Prusow Wschodnich. Caloscia sil ladowych dowodzil gen. Walther von Brauchitsch. 1 z dwoch

typow armijnych dowodzona byla przez gen. Fedora von Bocka i nacierala z Pomorza i Prus Wschodnich, naczelna prowadzil gen. Gerd von Rundstedt i

nacieral z Gornego Slaska i Slowacji. Mialy ow kredyty okrazyc lokalne sily zbrojne na obszarach polozonych dzieki zachod od chwili Wisly, ustalajac

podwojne szczypce.

Polska potrafila przeciwstawic tej nawale okolo 1, 1-wsza mln jednostek, 600 czolgow, 400 samolotow bojowych. Armia polska skladala sie z 30 dywizji

piechoty, 11 brygad kawalerii i dwie brygady pancerno – zmotoryzowanych. Polskim wodzem naczelnym byl marszalek Edward Rydz-Smigly, natomiast

szefem sztabu gen. Waclaw Stachiewicz.

Sposrod 17 dzieki 18 wrzesnia wladze lokalne przeszly w obrebie Rumunii azeby nastepnie ukonczyc do Francji, aby ciagnac wojne. We Francji zaistnial

rzad dzieki uchodzctwie – prezydent Ignacy Moscicki wyznaczyl swojego zastepce, ktory znajdowal sie we Francji Wladyslawa Raczkiewicza. Swiezy

prezydent objal stanowisko trzydziestu wrzesnia 1939 i powolal rzadz Wladyslawem Sikorskim naprzod. Przywodcy Niemiec i ZSRR nie uznali rzadu

polskiego we Francji. 28 wrzesnia 1939 ministrowie zagraniczni takich panstw podpisali nowe uklady dotyczace Naszego kraju. Ustalal pan nowa

horyzont miedzy ZSRR, a Niemcami – posiadala ona biec wzdluz biegu rzek Bug – Narew - San. Zagarnieta frakcja Polski Rfn podzielili dzieki

Generalne Gubernatorstwo – obszar okupowany przez Rzesze, natomiast reszta zostala wcielona.

Az do niewoli sowieckiej dostalo sie 180 tys. zolnierzy w tym 20 tys. oficerow.

Etapy wojny obronnej:

1)I 1-wsza – jedenastu wrzesnia 1939 – o przelamanie krajowej obrony (3. 09. 1939 Anglia i Francja oglosily stan wojny)

2)II 9-16 wrzesnia 1939 – linia frontu przelamana za linie Wisly i Sanu (16. 09 wkroczenie ZSRR)

3)III 17. 09. -02. 10-ciu. 1939 – obrona Warszawy – trzydziestu. 09. metropolia skapitulowala, bitwy swietokrzyskie, upadek Modlina.

Wojsko polskie w calej II Wojnie Swiatowej:

I. Kraj:

AK – Armia Krajowa 350 tys. zolnierzy (Rzad Emigracyjny w Londynie oraz Przedstawicielstwo Rzadu dzieki Kraj)

BCH – Bataliony Chlopskie

NSZ – Narodowe Sily Zbrojne

KB – Korpus Ochrony

NOO – Narodowa Struktura

Od 1941 GW – Gwardia Ludowa, Armia Ludowa przy kooperacyj z Moskwa

C – oddzialy cudzoziemskie

II. Pomijajac krajem: zachod

PSZ – Polskie Krzepy Zbrojne dzieki Zachodzie podlegle rzadowi w calej Londynie

KP – I Korpus Naszego kraju (w zawartosc wchodzila dywizja pancerna Maczka)

KP – II Korpus Polski dowodzil gen Anders

Armia Andersa zostala w calej 1943 roku kalendarzowego wyslana dzieki poludnie (Irak) i przezbrojona na wzor angielski. W calej 1944 roku

kalendarzowego dzialala jako II KP na dzialaniach na polwyspie apeninskim (Monte Cassino)

Marynarka wojenna – w 90% byla dzieki sprzecie wypozyczonym, liczyla dwie stowy tys. marynarzy.

Bitwa o Narvik – Samodzielna Zespol Strzelcow Podhalanskich gen. Zygmunta Szyszko – Bohusza.

Batalii o Francje – dwie. Dywizja Strzelcow Pieszych gen. Bronislawa Prugara – Ketlinga; 1. Dywizja Grenadierow gen. Bronislawa Demona; 10.

Zespol Kawalerii Pancernej gen. Stanislawa Maczka.

Bitwa o Wyjazdy do anglii – lokalne dywizjony mysliwskie 302 i 303.

Bitwa o Atlantyk – lokalne niszczyciele „Piorun―, „Burza―, „Kujawiak―, „Krakowiak― i „Orkan―.

III. Wschod

Poprzez wyprowadzeniu Armii Andersa stanela dywizja piechoty im. Tadeusza Kosciuszki – dowodca jest plk Zygmunt Berling. Przeksztalcila sie w

calej Korpus Naszego kraju, ktory wyzebral udzial w calej bitwie pod spodem Lenino (12-13. 10. 1943). W 1944 roku przeksztalcila sie w calej Armie

Polska.

Z Armii Polskiej utworzono 1AP i 2AP – ludowego wojska polskiego.

IV Struktury lokalne byly w calej armiach: Francji, Anglii i praktycznie w calej Europie. Partyzantka polska rowniez zasiegiem swym obejmowala Europe,

ale rowniez ZSRR

Armie lokalne:

„Karpaty―- gen. dyw. Kazimierz Fabrycy (oslona COP-u i skrzydla armii „Krakow―; zamkniecie przeleczy Karpackich na szosach prowadzacych

ze Slowacji)

„Krakow―- gen. bryg. Antoni Szylling (rozwiniecie mocy w celu obrony Slaska i zachodniej Malopolski)

„Lodz―- gen. dyw. Juliusz Rommel (oslona Lodzi oraz linii komunikacyjnych do Warszawy z poludniowego zachodu)

„Modlin―- gen. bryg. Emil Przedrzymirski- Krukowicz (oslona Warszawy od chwili polnocy)

„Pomorze―- gen. dyw. Wladyslaw Bortnowski (obrona Pomorza od wschodniej i zachodniej granicy)

„Poznan―- gen. dyw. Tadeusz Kutrzeba (oslona Wojewodztwa wielkopolskiego od polnocy i zachodu)

„Prusy―-gen. dyw. Stefan Dab- Biernacki (wykonanie przeciwuderzenia wspomagajacego dzialania Armii „Lodz― i Armii „Krakow―;

dzialanie obronne w luku Wisly).

dwie. Wojna radziecko – finska i podboj panstw baltyckich

Przyczyna: zadania ZSRR, co do zmiany barier – odebranie Finlandii przesmyku karelskiego. Przesmyk karelski na rzecz ZSRR byl waznym aspektem.

Stalin zamierzal wydluzyc granice z panstwem finskim od chwili Leningradu, jaka wynosila tylko 23 km, rowniez linia laczaca Leningrad z Murmanskiem i

Archangielskiem przebiegala blisko granicy.

Stosunek radziecki realizowal swoj projekt ekspansyjny. Poprzez objeciu ziem polskich planowal poszerzenie obszaru i umocnienia pozycji strategicznej

poprzez pozyskanie panstw baltyckich. Zostaly podpisane uklady sojusznicze z Estonia, Lotwa, Litwa. Podpisanie ukladow sojuszniczych wykorzystano

do ogarniecia punktow strategicznych i preparowania przewrotow politycznych. To byla tzw. „prybaltyka―, nalezala do niej jeszcze Finlandia. 05. 10.

1939r. rzad ZSRR zaproponowal Finlandii wymiane, tak by odsunac granice od chwili Leningradu i linii kolejowej. Rzad finski nie przyjal propozycji

wychodzac z zalozenia, ze przesuniecie granicy pogorszyloby stan chronienia Finlandii.

ZSRR uznalo, iz Finlandia zlamala uklad o nieagresji i zerwalo stosunki dyplomatyczne. Wojska radzieckie Leningradzkiego okregu Wojennego 30

listopada przekroczyly granice. Grupa komunistow finskich w calej ZSRR w tym czasie z Otto Kuusinenem naprzod proklamowala utworzenie nowego

rzadu ludowego Finlandii. Powstal pan i proklamowal powstanie Ludowej Republiki Finlandii, z jaka ZSRR nawiazalo stosunki dyplomatyczne mimo, i z

odrzucic dysponowala pani wlasnym terytorium

Pomimo mniejszej sily, ktora dysponowala Finlandia wojska radzieckie nie potrafily sforsowac miarki obronnej wojsk finskich – linii Mannerheima. Rzad

finski zwrocil sie do Ligii Narodow ze skarga dzieki agresora. Powolano specjalna Komisje Finska. czternascie. 12. 1939 na moral tej komisji ZSRR jest

wykluczony z LN i w ten sposob bycie tej struktury stracilo racje bytu. Was osi oraz alianci wspierali Finlandie.

W calej lutym 1940r. oddzialy Armii Czerwonej przelamaly linie Mannerheima i ruszyla na Helsinki. Uklad pokojowy podpisano 12 marca 1940. Rzad

ludowy Otto Kuusinena ulegl samorozwiazaniu. Skutki ukladu:

-przesunieto horyzont finsko – radziecka o 150 km od Leningradu,

-ZSRR przejal Przesmyk Karelski z Wyborgiem, zach. i pol. wybrzeze jeziora Ladoga, polwysep Rybacki i Sredni oraz wydzierzawil polwysep Hanko do

celow wojskowych,

-Finlandia miala nieutrzymywac okretow podwodnych i lotnictwa wojskowego dzieki Oceanie Polnocnym.

Finlandia pomimo kleski obronila swoja niepodleglosc, a ZSRR poniosl kleske polityczna i militarna.

trzy. Wojna morska oraz zajecie Danii i Norwegii

Flota wojenna Niemiec prowadzila aktywnosc na Oceanie Atlantyckim blokujac Wyspy Brytyjskie. Wody przybrzezne Wielkiej Brytanii otoczono pasem

min. Od sierpnia wyplywaly dzieki wody Atlantyku niemieckie pancerniki, krazowniki, flota brytyjska opierala sie atakom. Niemcom odrzucic udalo sie

udzwignac blokady wokol Wysp Brytyjskich. Doswiadczenia wojny morskiej 1939/40 wykazaly potrzeba opanowania Skandynawii. Dania utrudniala

przeplyw z Morza Baltyckiego na Polnocne, a Norwegia stanowila istotny rejon do zalozenia baz niemieckich dzieki Atlantyku. W tej sytuacji

zaimprowizowano akcje „Weserubung― w celu opanowania Danii i Norwegii. Akcje podjeto 9 04 1940r. Wojska Werhmahtu napadly bez

wypowiedzenia wojny dzieki Danie i Norwegie. Niemcom chodzilo o zdobycie baz wypadowych na rzecz samolotow „Luftwafte― i okretow

„Kriegsmarine― przeciw Wielkiej Brytanii.

W calej opanowaniu Danii i Norwegii istotna funkcje odegrala „piata kolumna― z kpt. Vidkunem Quislingiem naprzod. Wielka Brytania, Francja i

Polska wyslaly korpyus ekspedycyjny na pomoc, jednak nie odegral on wiekszej roli; dzialal od czternascie kwietnia do 14 czerwca 1940 i zdobyl port

Narvik, jednak musial sie ewakuowac z powodu zajecia przez Niemcy kompletnej Norwegii. Zdobycie Norwegii odbylo sie kosztem znacznych klesk dla

Niemiec. Dania zostala podbita w trakcie jednego miesiaca, Norwegia bronila sie przez dluzszy czas, poludniowa do niej czesc znalazla sie w calej

rekach niemieckich na poczatku czerwca.

4. Podboj Belgii, Holandii, Luksemburga i Francji

Wojska niemieckie najechaly na Belgie, Holandie i Francje jeszcze przed zakonczeniem operacji norweskiej. Dzialania wojenne rozpoczely sie 10

czerwca 1940r rzemioslem Luksemburga, Belgii i Holandii. Niemcy wkroczyli do Francji. Przewaga liczebna nalezala do wojsk alianckich, ale przeciwnik

dysponowal korzystniejszym wyposazeniem fachowym i dominacja w wojskach pancernych i zmotoryzowanych. Armie niemiecka podzielono na cztery

grupy armijne, ktorymi dowodzil odpowiednio: „A― gen. Gerd von Rundstedt, „B― plk. Fedor von Bock, „C― plk. Wilhelm von Leeb. Glowne

uderzenie ominelo Linie Maginota. Dywizje agresora po usunieciu paragrafow oporu dotarly do Rodzaju La Manche. Ta tzw. bitwa flandryjska miala swoj

final dzieki plazach Dunkierki. 27 czerwca 1940 rozpoczeto ewakuacje do Wlk. Brytanii stloczonych dzieki niemieckich powierzchniach oddzialow

brytyjskich i francuskich. Operacje zakonczono 04 czerwca 1940r., natomiast z okrazenia pod Dunkierka 860 promow wywiozlo w porzadku. 330 tys.

zolnierzy. 15 maja poddala sie Krolestwo niderlandow. 27 czerwca 1940r. kapitulowala Belgia. Poprzez przegranej Francuzow nad Somma dywizje

niemieckie rozpoczely napad w kierunkach: poludniowym, poludniowo- zachodnim i poludniowo- wschodnim. Obrona miarki Maginota stracila sens, gdyz

nieprzyjaciel znalazl sie dzieki jej zapleczu. 10 czerwca Niemcy wkroczyli do Paryza, w tym dniach do wojny przystapily Wlochy, ktore uderzyly na

poludniowe rejony Francji. Paryz ogloszono miastem otwartym, a czternascie czerwca stolice Francji oddano Niemcom wyjawszy walki. Francja

(marszalek Philippe Petain) podpisala uklad kapitulacyjny z Niemcami 22 czerwca 1940r., natomiast 24 czerwca z Wlochami. Francja zostala podzielona

dzieki strefy:

-polnocna- okupowana przez III Rzesze,

-strefe spokojna poludniowa z rzadem w calej Vichy,

-Alzacja i Lotaryngia wlaczone sa do panstwa niemieckiego.

W calej nie okupowanej czesci Francji od 1942r. glowa panstwa byl marszalek Filip Petain, a rezydencja rzadu ciagla Vichy, przyjal on opcje wspolpracy z

Niemcami. Odrebna od petainowskiej drogi proponowal rodakom gen. Charles de Gaulle. Skupil on wokol siebie opozycje wojskowa, gotowa do dalszej

walki z Niemcami.

piec. Bitwa o Anglie

Hitler w obliczu pokonania Francji stanal przed wyborem natarcia dzieki Anglie albo ZSRR. Zamierzal zawrzec pokojowe stosunki z Anglia, ale ta na to

nie przystala. W zwiazku z tym zlecil przygotowanie planu inwazji dzieki Wyspy Brytyjskie. Byl to plan „Seelowe―. Inwazja funkcjonowac miala w

calej trzech etapach: dzialania lotnictwa, ktore mialy zniszczyc lotniska, porty i wiezy komunikacyjne, w innym etapie okreslenie sterroryzowac

spolecznosc cywilna nalotami bombowymi, natomiast w 3 dokonac przerzutu wojsk przez kanal i podboju wysepki. Niemieckim lotnictwem dowodzil

Hrmann Goring. Hitler 1 sierpnia 1940 podpisal dyrektywe o prowadzeniu wojny lotniczej i morskiej przeciw Anglii, w calej Goring podpisal plan prac

lotniczych pod spodem kryptonimem „Adler―(orzel).

W sierpniu 1940r., Anglicy byli w calej posiadaniu niemieckiej maszyny szyfrujacej „Enigma―, ktorej kod rozszyfrowali polscy matematycy. Ataki

niemieckie, ktore rozpoczely sie jedenastu sierpnia 1940r. napotkaly dzieki bardzo dobrze zorganizowana obrone Anglikow; dysponowali te banki

radarem, mieli dobra artylerie przeciwlotnicza i wielu profesjonalnych pilotow, posrod ktorych byli Czesi, Francuzi, Polacy. Sposrod masowych atakow na

Wyjazdy do anglii Niemcy zrezygnowali 6 pazdziernika i zaczeli nocne rysy, ktore odrzucic przyniosly rowniez skutku.

Niemiecka operacja „Adler― zupelnie sie nie powidla. W zwiazku z tym pod spodem znakiem zapytania stanela sytuacja forsowania kanalu.

6. Ekspansja Wloch

Pozycja stworzyla Wlochom niepowtarzalna okazje do zawladniecia Morzem Srodziemnym i jego wybrzezami. W calej lipcu 1940r. flota wloska podjela

probe oczyszczenia Morza Srodziemnego z okretow brytyjskich. Przygotowano napad na Grecje, Jugoslawie, Egipt i Sudan. Mussolini sie spieszyl, zeby

nie ofiarowac sie ubiec Hitlerowi. Szefem Sztabu Generalnego byl marszalek Pietro Badoglio, dowodca armii ladowej gen. Mario Roata.

W Afryce Wschodniej po opanowaniu Etiopii, powstala rozlegla armia pod spodem wodza zastepca krola Abisynii ksiecia Amadeo d’Aosty. Liczyla

okolo 360 tys. jednostek, w wiekszosci przymusowo wcieleni przedstawiciele roznych plemion afrykanskich. Podjela ona napad na Somali Brytyjskie,

Kenie i Sudan. Sily brytyjskie byly bardzo slabe, wiec Wlosi odnosili sukcesy. Druga armia Mussoliniego zaatakowala Afryke Polnocna – wojska

posuwaly sie z Tunisu przez Libie, w calej listopadzie dotarly do Egiptu. Trzeci front armia wloska otwarla w Europie w Grecji 28 pazdziernika 1940r.

Spowodowane to bylo wkroczeniem Hitlera do Rumunii. Grecy uzyskali pomoc brytyjska i czternascie listopada 1940r. zdolali wyprzec armie Wloska do

Albanii. W Afryce Polnocnej zostala wzmocniona armia brytyjska, w tej sytuacji wojska brytyjskie zostaly rozbite, w kwietnio 1940r. jego resztki schronily

sie w calej Trypolisie. Kleske poniosly rowniez Wlochy w calej Afryce Zachodniej kapitulowaly ow kredyty w Etiopii 20 czerwca 1941r. Wlosi utracili swe

posiadlosci kolonialne w Afryce. Byla to wielka kleska wojskowa i polityczna.

Mussolini poprosil o pomoc Hitlera. Sformulowano szczegolny Korpus Afrykanski z gen. Erwinem Rommlem na czele i w lutym 1940r. wyslano do

Trypolisu i podjeto ofensywe przez Libie dzieki Egipt. Rowniez wsparto wzmagania Wlochow w calej Grecji – plan prac w Grecji nazwano kryptonimem

„Marita―. Jednakze w Jugoslawii zmienia sie rzad – nowy wydaje sie przeciwny sojuszowi z Niemcami i podpisuje uklad o nieagresji z ZSRR. Hitler

zmuszony byl spacyfikowac Jugoslawie – podejmuje sie tego dziela miedzy 06 natomiast 17 04 1941r. Rowniez 6 04 podjeto realizacje planu

„Marita―. Walki w calej Grecji stabilny do 29 kwietnia, wtedy to panstwo zostal zajety przez Niemcow.

Na Krecie znalazly sie pokonane garnizony brytyjskie z Grecji – duza podloze marynarki wojennej i lotnictwa brytyjskiego. Spis miala ogromne

znaczenie na rzecz srodziemnomorskiego i polnocnoafrykanskiego teatru dzialan militarnych - powaznie krepowala pani ruchy prac wojsk niemieckich i

wloskich. Hitler w nastepstwie tego podpisal dyrektywe o przeprowadzeniu operacji „Merkury― majacej dzieki celu napad na Krete. Walki stabilny od

10-ciu do dwadziescia kwietnia 1940r.

Polwysep Balkanski zostal opanowany przez Rfn, w zwiazku z tym Turcja ulegla zagrozeniu. Niemcy podpisaly z pania a uklad o nieagresji 18 czerwca

1918r., panstwo tureckie znalazlo sie w zonie wplywow niemieckich.

VII. WYCHODZENIE ZE ZAKRESU WOJNY

piec. Zwyciezcy i pokonani po 1945 roku kalendarzowego

II wojna swiatowa porzadna dlugo, w Europie skonczyla sie 07 czerwca 1945r., natomiast w Azji dopiero 09 wrzesnia 1945r. po zrzuceniu bomby

atomowej na 2 japonskie miasta. Wojna dotknela zolnierzy oraz ludnosc cywilna. Najwieksze straty osobowe poniosl Zwiazek Radziecki. Straty ow

szacuje sie na liczbe 27 mln, w Niemczech na piec mln, lokalne straty to okolo szesc mln internautow, francuskie to 600 tys., brytyjskie to 1, 1-wsza mln.

Wiadomosci porownawcze zasiegu pierwszej i drugiej wojny swiatowej:

WyszczegolnienieI wojnaII wojna

Czas trwania w latach4, 36

Obreb objety wojna w mln km24, 022

Liczba internautow powolanych pod spodem bron (w mln)70, 0110

Liczba internautow objetych dzialaniami (w mln)1050, 01700

Cyfra panstw objetych stanem wojny3661

Liczba panstw neutralnych176

Srodki bezposrednie dzieki wojne (w mld dolarow)2081117

Do panstw neutralnych nalezaly: Hiszpania, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja. Wojne odczuli wszyscy mieszkancy Europy, odpowiedzialnoscia za do niej

skutki obarczono Niemcy. Wszelkie z wojujacych panstw ponioslo wielkie straty osobowe i zniszczenia materialne. Armia niemiecka kapitulowala z 7-8

czerwca 1945r. Byla to poddanie sie bezwarunkowa. Przywodcy panstw zwycieskich objeli 05 czerwca wladze nad Rzesza, ktora podzielono na 4 strefy

okupacyjne. Podobnie uczyniono z Austria, ktora uznano za odrebny kraj. Wladze nad Niemcami sprawowala Rada Kontroli powyzej Niemcami. Strefy

okupacji:

Amerykanska - Bawarie, Witenbergie i Hesje,

Radziecka – Saksonia, Turyngia, Brandenburgia, Meklemburgia,

Brytyjska – Dolna Saksonia, Westfalia, Szlezwik-Holsztyn, Breme, Hamburg,

Francuska – Nadrenie - Palatynat, Badenia, Wirtembergia,

Berlin podzielono na 4 sektory, status miasta ustalono 26 lipca 1945r.

Od 17 lipca do 02 sierpnia 1945r. w Poczdamie kolo Berlinka obradowala ostatnia konferencja wodzow trzech mocarstw. Reprezentowana byla: USA a

mianowicie prezydent Harry Truman, Rozlegla Brytania – Winston Churchill, ale wzgledem kleski wyborczej konserwatystow podczas konferencji od

chwili 27 lipca reprezentowal UK premier z ramienia Partii Pracy Clement Richard Attlee, ZSRR reprezentowal Stalin. Na konferencji zajeto sie

rozstrzygnieciem nastepujacych rzeczy: dokladny rozdzial Niemiec, pierwotnego demilitaryzacja, denazyfikacja, demokratyzacja, dekartelizacja. Powstala

Komisja Ministrow Kwestii Zagranicznych w celu przygotowania traktatow pokojowych z Niemcami i ich sojusznikami. Deportowano Niemcow z Naszego

kraju i Czechoslowacji. Ustalono postepowania wobec bylych sojusznikow Niemiec. Kazde mocarstwo uzyskalo upowaznienie zaspokojenia swych

roszczen w calej strefie okupacyjnej

6. Kryzys powojenny

Walka spowodowala wieli kryzys. Rfn lezaly w calej gruzach, odrzucic funkcjonowal system komunikacyjny, tymczasem miliony jednostek probowalo sie

wydostac z tego kraju. Duza frakcja tez probowala sie zdobyc na zachod Niemiec azeby uciec poprzednio wplywem ZSRR. W Niemczech panowal

pospolity chaos. Brakowalo zywnosci, jaka dostarczaly zolnierze okupacyjni po bardzo kolosalnych cenach. Srodkiem platniczym niejednokrotnie byly

papierosy i napoj alkoholowy.

W Austrii sytuacja przedstawila sie identycznie, a we Wloszech powolano samodzielny rzad, ktory samodzielnie staral sie przezwyciezyc klopoty

powojenne. Panstwo wloskie wspolpracowalo z Amerykanami i Anglikami. Silne wplywy uzyskali jednak komunisci i socjalisci, ktorzy optowali zbyt

porozumieniem z ZSRR. W calej Albanii, Bulgarii, Grecji, Jugoslawii, Rumunii i na Wegrzech toczyla siostra walka endogenna. Dominowaly wplywy kol

radykalnych szukajacych porozumienia z ZSRR. Bardzo niejasna byla sytuacja w Czechoslowacji i w naszym kraju. Kraje ow nalezaly do zwycieskiej

koalicji wojennej, jednak znalazly sie w radzieckiej strefie sladow. Nadal korzystaly z pomocy amerykanskiej, lecz zostaly uzaleznione od chwili ZSRR i

nie mogly podjac samodzielnych decyzji.

Bardzo trudna byla sytuacja we Francji, Belgii, Danii, Holandii i Norwegii. Rzad Chwilowy gen. Charlesa de Gaulle'a doprowadzil do formalnego uznania

Francji zbyt mocarstwo. Poprzednio rzadami powojennej Francji permanentny trzy wielkie kompleksy zagadnien do rozwiklania. Byly to: 1) odrodzenie

gospodarcze Francji; 2) rozrachunek sie z kolaboracja; 3) rozwiazanie problemu niemieckiego; 4) rozwiazanie problemu kolonialnego. Wzgledem kleski i

upadku Niemiec Francja posiadala szanse przejac role przywodcza w preznosci calej Swiata Zachodniej. Francja ulegla powaznemu zniszczeniu z

powodu bombardowan prac wojennych dzieki frontach, stracila wg gen. De Gaulle 1/3 majatku narodowego. General de Gaulle byl zwolennikiem

okrojenia Niemiec Pod jego presja Francja uzyskala upowaznienie okupacji nieduzej czesci poludniowo-zachodnich Niemiec i kontrole powyzej

Zaglebiem Saary. Wobec odrzucenia w referendum projektu lewicowej konstytucji 02 czerwca 1946r. przeprowadzono swieze wybory. Socjalisci poniesli

porazke, zwyciezyli chadecy - zaistnial rzad koalicyjny z udzialem komunistow. Konstytucje uchwalono w calej pazdzierniku 1946r., zapoczatkowala pani

dzieje IV Republiki.

Malutko lepiej przedstawiala sie sytuacja w Uk, ktora poniosla powazne wyniszczenia na skutek bombardowan. Koszty wojny szacowano dzieki 25 mld

funtow (100 mld dolarow). Przemysl Anglii byl zuzyty i malo wydajny. Wybory parlamentu z 5 sierpnia 1945r. przyniosly druzgocaca kleske partii

konserwatywnej. Laburzysci przejeli wladze i przystapili do reform. Upanstwowili wiele sfer gospodarki, unowoczesniajac rozne galezie przemyslu,

rozbudowano swiadczenia socjalne panstwa, podjeto akcje obslugi narodowej (Grecja, Niemcy, Palestyna, Turcja). W calej sierpniu 1945r. Stany

Zjednoczone przerwaly dostawy w ramach Lend Lease. Anglia przezywala permanentny zastoj w calej produkcji i w handlu zagranicznym oraz kryzys

finansowy. Jej stanowisko polityczna w calej swiecie powaznie spadla. Rozpadalo sie brytyjskie imperium kolonialne.

Sytuacja ZSRR byla klopotliwa. Poniosl pan olbrzymie straty ludzkie, spora ilosc obszaru byla kompletnie zniszczona, przemysl byl slabo rozwiniety, a

ustroj panujacy w calej ZSRR odrzucic sprzyjal procesowi integracyjnemu. Spoleczenstwo bylo zastraszone i sterroryzowane i odrzucic identyfikowalo sie

z panstwem. W ZSRR panowal zastoj gospodarczy. ZSRR zmierzalo do przejecia potegi i sladow w polityce globalnej w calej swiecie narzucajac swoje

przekonanie w sprawy dekolonizacji, rozwiklania niemieckiego. Nie przemawial jednak za ow zasob i sila produkcyjna, przez to ZSRR wdalo sie w

konflikt, ze kazdymi panstwami kapitalistycznymi

Stany Zjednoczone stworzyly wielki przemysl i silna armie. Wbrew politykom wzywajacym w calej 1945r. do podjecia wojny z ZSRR, zeby uwolnic narody

Swiata Wschodniej rzad Stanow Zjednoczonych kontynuowal rozpoczeta podczas wojny kooperacje i zredukowal swoje energii zbrojne z 15 do miliona

jednostek. Przystapiono do wyprzedazy poteznych zapasow broni, amunicji, umundurowania i zywnosci. Stany Zjednoczone rowniez siegaly po rzady w

globie, ale odrzucic przy uzyciu mocy zbrojnych, ale przy wykorzystaniu taktyki gospodarczej, spoczely ow kredyty dyplomacje dolara. Gwaltownie rosl

eksport srodkow amerykanskiego. W calej bankach amerykanskich znajdowalo sie 70% zapasow zlota , ktory znajduje sie sie w calej krajach

kapitalistycznych.

7. Toki zbrodniarzy i kolaborantow militarnych

W czasie wojny popelniono duzo przestepstw przeciw ludzkosci. Was zwycieskie postanowily powolac szczegolny Miedzynarodowy Trybunal Wojskowy

(MTW) do osadzenia glownych oskarzonych. Powstal pan na podstawie porozumienia podpisanego przez cztery mocarstwa w Londynie 8 sierpnia 1945r.

w ktorym miejscu zostal uchwalony jego status.

Proces norymberski byl jednym z najwiekszych i najdluzszych przebiegow swiata. 1 proces poprzednio Miedzynarodowym Trybunalem Wojskowym w

calej Norymberdze zaczal uprawiac sie dwadziescia listopada 1945r., a zakonczyl ogloszeniem osadu 1 pazdziernika 1946r. Trybunal uznal kierownictwo

NSDAP, SS, SD i gestapo zbyt organizacje przestepcze i zabronil dalszej pierwotnego dzialalnosci. Toki przeciwko hitlerowskim przestepcom i

zbrodniarzom wojennym przeprowadzono w calej wielu krajach. Uznano, iz zbrodnie ow nie sa podlegac regule przedawnienia. Podejrzani o popelnienie

zbrodni starali sie ujsc przed odpowiedzialnoscia ukrywajac sie w duzej ilosci krajach szczegolnie w panstwach Ameryki Lacinskiej. Duzej obslugi w

organizowaniu ucieczek i ukrywaniu niepokojacych udzielil Watykan. Natomiast struktury zydowskie organizowaly poscig zbyt podejrzanymi

samodzielnie. Zydowscy „Msciciele― (Avengers) glosili, ze zbyt 6 milionow wymordowanych Zydow nalezy zgladzic 6 milionow Niemcow. Proces

zbrodniarzy militarnych wywolal duzo polemiki w calej swiecie. Rfn kwestionowali upowaznienie obcych do osadzania swych obywateli.

Osadzono tez kolaborantow wojennych a mianowicie osoby dzialajace na szkode osobistego narodu wspolpracujac z okupantem. Najbardziej ogromne

procesy mialy miejsce w calej ZSRR.

jedenastu. Podzial Niemiec i Swiata.

Podzial Swiata.

Prezydent Truman wystapil 12 marca 1947r. w Kongresie z krytyka ekspansywnej polityki ZSRR i stwierdzil, iz USA powinny dazyc do poparcia tych

narodow, ktore „opieraja sie agresji z zewnatrz albo proba ogarniecia wladzy sila przez swoja mniejszosc―. Tezy ten nazwano doktryna Trumana lub

powstrzymywania komunizmu.

Sekretarz stanu George C. Marshall wystapil piec czerwca 1947r. z zamyslem zorganizowania obslugi dla Swiata. „Stany Zjednoczone powinny

uczynic wszystko, jak jest w calej ich mocy, by dopomoc swiatu w calej powrocie do zdrowia ekonomicznego, bez jakiego nie moze istniec mowy o

rownowadze politycznej i o pokoju― – stwierdzil Marshall. Amerykanie planowali objac swoja pomoca cala Europe wlacznie z ZSRR i krajami

demokracji ludowej. Stalin ow propozycje stanowczo odrzucil.

Jesienia 1947r. z inicjatywy Stalina powolano do zycia Biuro Informacyjne Partii Komunistycznych i Robotniczych (Kominform). W zawartosc tej sekcji

weszlo siedmiu partii krajow demokracji ludowej i dwie partie komunistyczne krajow Swiata Zachodniej (francuska i wloska). Przystapiono do

ujednolicania aplikacji dzialania i scislego i dostosowania do polityki ZSRR. W Polsce Wladyslawowi Gomulce i jego stronnikow oskarzono o tzw.

Odchylenie prawicowo-nacjonalistyczne i odsunieto od chwili wladzy. Ster w Polsce przejela ekipa Bieruta –Bermana a mianowicie Mincla stawiajaca

na szczegolowe powiazania Naszego kraju z ZSRR. Z kolei w calej Rumunii w calej listopadzie 1947r. w zawartosc rzadu weszli zwolennicy sojuszu ze

ZSRR i w nastepstwie tego zmuszono mistrza Michala do abdykacji i 30 grudnia 1947 r. proklamowano Republike Ludowa, podobne zmiany nastapily w

Bulgarii i dzieki Wegrzech.

Partie socjalistyczne krajow demokracji ludowej zerwaly wspolprace z pierwotnego zachodnimi odpowiednikami, stopniowo laczac sie z partiami

komunistycznymi swych krajow. I kolejno powstawaly: kwiecien 1946r. a mianowicie Socjalistyczna Partia Jednosci Niemieckiej (SED), luty 1948r. a

mianowicie Rumunska Partia Robotnicza, kwiecien Wegierska Partia Pracujacych, czerwiec Komunistyczna Partia Czechoslowacji, sierpien Bulgarska

Partia Komunistyczna, listopad Albanska Partia Pracy, grudzien Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (PZPR). Bez wzgledu na nazwe partie te

uznawaly sie zbyt partie marksistowsko - leninowskie i uznawaly przywodztwo Stalina. Przejely cala wladze w calej swoje dlonie usuwajac inne

stronnictwa i partie polityczne.

W konsekwencji projekt Marshalla przyjely tylko panstwa kapitalistyczne Swiata Zachodniej, z rzadow takich panstw ustapili komunisci. W ten sposob

Europa zostala podzielona politycznie i ideologicznie.

Podzial Niemiec.

W Londynie 23 lutego 1948r. zapoczatkowala obrady konferencja przedstawicieli czterech mocarstw zachodnich (Anglia, Francja, USA) z panstwami

Beneluksu (Belgia, Krolestwo niderlandow, Luksemburg). Trwala ona do 01 czerwca 1948r. podjeto decyzje o wprowadzeniu nowej waluty w calej

Triozonii – Doutshe Mark. Byl to warunek, od chwili ktorego spelniania uzalezniano wlaczenie Trizonii do planu Marshala. Decyzji takich nie

konsultowano z ZSRR. Stalin uznal to zbyt naruszenie wspolnej linii politycznej wobec Niemiec. W czasie posiedzenia Sojuszniczej Rady Kontroli w calej

Berlinie w calej dniu dwadziescia czerwca 1948r. przedstawiciel ZSRR opuscili obrady zglaszajac swoj sprzeciw, od tego czasu SRK odrzucic zwolywano

wcale. W tej sytuacji ZSRR postanowil usunac dawnych sojusznikow z Berlinka. 23 czerwca wylaczono doplyw pradu, dwudziestu czterech czerwca

1948r. zamknieto dostep do miasta. Rozpoczela sie tzw. blokada Berlina Zachodniego. Panstwa bloku zachodniego przelamaly blokade Berlinka

organizujac most powietrzny. Blokada trwala od chwili 24 czerwca 1948r. do 19 czerwca 1949r.

Kryzys berlinski wzmocnil pozycje i znaczenie Usa w globie, Zwiazek Radziecki nie potrafil obronic swej linii. Was zachodnie uznaly przywodztwo

polityczne Stanow Zjednoczonych, projekt Marshalla jest przyjety.

Finalizowano prace powyzej utworzeniem panstwa niemieckiego, w calej Koblencji powolano 08 lipca 1948r. Konferencje Parlamentarna Trizonii, ktora

przygotowala projekt ustawy zasadniczej (konstytucji). 08 czerwca 1949 plan zostal uchwalony, ratyfikowalo jego 9 spomiedzy 10 krajow majacych

wstapic w zawartosc nowego panstwa, a w nastepnej kolejnosci zatwierdzony przez panstwa okupacyjne. 14 sierpnia 1949r. przeprowadzono wybory do

parlamentu (Bundestagu). 07 wrzesnia 1949 parlament proklamowal utworzenie Republiki Federalnej Niemiec (RFN). Skladala sie ona z 10 panstw

zwiazkowych. Naczelnym prezydentem RFN zostal liberal Theodor Heuss, a pierwszym kanclerzem Konrad Adenauer.

W okolicy radzieckiej obszary okupacyjnej 07 pazdziernika 1949r. proklamowano zrealizowany zostanie Niemieckiej Republiki Demokratycznej (NRD).

Istnialo nieco partii, ale wladza nalezala do Komendantury ZSRR, jaka sprawowala ja poprzez Socjalistyczna Partie Jednosci Niemiec (SED).

Prezydentem NRD zostal komunista Wilhelm Pieck, a premierem Otto Grotewohl.

Stalin przegral walke o Niemcy. Poprzez dziewieciu miesiacach wycofal sie z blokady Berlina i uznal bycie niezaleznego od chwili ZSRR panstwa

niemieckiego. Rfn zostaly podzielone. RFN i Berlin Zachodni pozostaly w granicach swiata zachodniego i sa objete konceptem Marshalla. Swiat zostal

ulozony na 2 zwalczajace sie bloki, okupacja Niemiec Zachodnich zostala obnizona do najmniejsza wartosc.

9. ZSRR a panstwa zachodnie

ZSRR wyszedl z wojny zwyciesko. W Europie Armia Czerwona dotarla do Laby i do Austrii. W ramach ZSRR odebraly sie panstwa baltyckie wschodnie

obszary Naszego kraju, Besarabia, dzieki Dalekim Wschodzie Armia Czerwona dotarla do Korei. Po raz kolejny przejela Kraj Przymorski, Przymorski,

Poludniowy Sachalin, Wyspy Kurylskie. ZSRR obejmowal obszar 22, 4 km2, zamieszkany przez okolo 194 mln osob mieszkajacych, skladal sie z 16

republik zwiazkowych.

Konferencja poczdamska Wielkiej Trojki powolala Komisje Ministrow Kwestii Zagranicznych mocarstw do preparowania projektow traktatow pokojowych z

Niemcami i ich satelitami. W Bulgarii, Rumunii i na Wegrzech dominowaly obecnie wplywy ZSRR. W takich krajach, z inspiracji ZSRR, powstaly rzady

uznajace „sojusz― z ow panstwem. Ale juz w Finlandii i Wloszech przewazaly wplywy amerykansko-angielskie. Relacji Radzieckiego odrzucic

dopuszczono do kontroli Japonii, tam o wszystkim decydowali Amerykanie. W calej Niemczech powolano Sojusznicza Konferencje Kontroli, w calej jej

zawartosc wchodzili komendanci wojenni czterech stref okupacyjnych, uchwaly zapadaly tu jednoglosnie, kazde z czterech mocarstw mialo upowaznienie

weta. Pierwsze posiedzenie Sojuszniczej Rady Kontroli odbylo sie 30 lipca 1945r. Wydala ustawe o likwidacji wszelkich organizacji hitlerowskich, o

powolaniu policji niemieckiej, o zakazie szkolenia wojskowego w Niemczech, o ukaraniu osob winnych zbrodni militarnych, zbrodni przeciw ludzkosci i

zbrodni przeciw pokojowi, o usunieciu hitlerowcow z urzedow, o inspekcji niemieckich analizowan naukowych, o likwidacji panstwa pruskiego.

Nadal gorzej przedstawiala sie sytuacja na forum Komisji Ministrow Spraw Cudzoziemskich. Tendencje kompromisowe wystapily zaledwie w czasie sesji

Komisji w calej Moskwie, w calej grudniu 1945r. Na nastepnych spotkaniach dominowaly problemy sporne. Przedstawiciele panstw zachodnich odrzucic

chcieli polaczyc sie z faktami dokonanymi przez ZSRR w Europie Zachodniej. Coraz nagminniej pojawialy sie glosy mowiace o zagrozeniu

komunistycznym i koniecznosci przeciwstawienia sie. Prasa krajow demokracji ludowej pisala o przewrotnych dazeniach imperializmu amerykanskiego,

wyzysku i ucisku mas robotniczych w krajach kapitalistycznych i koniecznosci obalenia kapitalizmu.

Fenomenalna role w calej formulowaniu swiezych koncepcji politycznych panstw kapitalistycznych odegral zostaly premier Uk Winston Churchill. Po

odwolaniu go z rzadu dzialal na rzecz powstrzymania ekspansji Stalina. Pojechal do Stanow Zjednoczonych i 05 marca 1946r. w calej Fulton wyglosil

zasadnicze przemowienie programowe. Oskarzyl on ZSRR, iz zagarnal szereg krajow, narzucil im swoje porzadki i oddzielil je od chwili reszty globu

„zelazna kurtyna". „Od Szczecina nad Morzem baltyckim do Triestu nad Adriatykiem - stwierdzil Churchill a mianowicie opuscila sie zelazna kurtyna

w poprzek kontynentu. ― Churchill zakwestionowal celowosc przejecia przez Polske obszarow niemieckich wystepujac w calej roli adwokata

przegranych Niemiec. Wzywal do zjednoczenia mordeg w celu odparcia rosnacego zagrozenia dla wolnego swiata. Przemowa Churchilla popelnila wielka

promocje. Panstwa zachodnie zmienily swoj kurs polityczny i podjely wspolne poczynania zmierzajace do ograniczenia wylewnosci ZSRR.

W calej kwietniu i maju 1946r. obradowala w calej Paryzu sesja Komisji Ministrow Spraw Cudzoziemskich. Obrady odebraly sie w calej impasie. W

nastepstwie tego w lipcu tegoz roku kalendarzowego amerykanski general-gubernator w Niemczech L. Clay wystapil z propozycja zestawienia

amerykanskiej i angielskiej obszary okupacyjnej. Ale juz sekretarz formy USA James Byrnes wyglosil 06 wrzesnia 1946r. przemowienie w Stuttgarcie.

Zapowiedzial odbudowe gospodarcza i rekonstrukcje polityczna Niemiec Zachodnich oraz powiazanie ich z demokracjami zachodnimi. W ten sposob

przekreslono radziecki projekt zmierzajacy do opanowania calych Niemiec przez ich dekartelizacje, denazyfikacje i demokratyzacje.

W tej sytuacji projektu traktatu pokojowego z Niemcami niepodobna bylo dogadac sie. Kazde mocarstwo okupacyjne w inny sposob sobie wyobrazalo

przyszlosc Niemiec. Postanowiono choc uzgodnic przekonanie w sprawie sojusznikow Rzeszy z czasow wojny. Problem zlecono Konferencji 21

zainteresowanych panstw. Obradowala pani w Paryzu od 29 lipca do 15 pazdziernika 1946r. Plany traktatow uzgodniono w pazdzierniku. Konferencja

Ministrow Spraw Cudzoziemskich zatwierdzila te rolety 11 grudnia 1946r., podpisano je uroczyscie w Paryzu 10 lutego 1947r.

Teoretycznie biorac panstwa te rozliczyly sie ze swego udzialu w wojnie po stronie internetowej faszyzmu, odzyskaly pelna suwerennosc i weszly do

rodziny wolnych narodow. Zostaly tez wkrotce przyjete do ONZ. Bulgaria, Rumunia i Wegry byly obecnie panstwami satelickimi ZSRR, Finlandia uzyskala

status panstwa niezaangazowanego, natomiast Wlochy grawitowaly ku sojuszowi z USA, jednak w pelnej integracji ze Stanami Zjednoczonymi

przeszkadzal im duzy wplyw komunizmu w calej ich panstwie.

Panstwa europejskie uzaleznione od chwili ZSRR glosily, ze moga miec demokratyczny i ludowy rys; nazywano te rolety krajami demokracji ludowej

(KDL).

Natomiast Rfn stanowily kompleks przetargowy miedzy obu mocarstwami. Stany Zjednoczone i Rozlegla Brytania podpisaly 02 grudnia 1946r. formalne

porozumienie o polaczeniu swoich stref i utworzeniu od chwili 01 stycznia 1947r. tzw. Bizonii. Funkcjonowala ona jako odrebny twor

spoleczno-gospodarczy kontrolowany przez Amerykanow i Angoli. Francuzi odmawiali jeszcze przylaczenia swej obszary. Przywodcy ZSRR przystapili

ale juz do umacniania pozycji swej strefy.

VIII. PIERWSZA FAZA ZIMNEJ WALKI 1945-1955

1-wsza. Odbudowa gospodarcza i militarna Europy Zachodniej

Wojna wywolala wielki wyniszczenia w tylko Europie i ferment w calej koloniach. Ludy skolonizowane i uzaleznione od chwili panstw europejskich

stopniowo sie usamodzielnialy. Holenderskie Indie Zachodnie przeksztalcily sie w Indonezje, Indie oderwaly sie od chwili Wielkiej Brytanii, francuskie

Indochiny proklamowaly samodzielnosc, ale Francja podjela wojne. Chiny zrzucily zaleznosc polkolonialna i przeksztalcily siew samodzielna Chinska

Republike Ludowa. W 1952r. usamodzielnil sie Egipt.

Zniszczenia wojenne i usamodzielnienie kolonii spowodowalo, iz panstwa zachodnie stracily istotnosc ekonomiczne i polityczne w calej swiecie.

Zagrozenie komunizmem popychalo te panstwa w strone internetowa USA, ale obawiano sie uzalezniania kontynentu od zamorskiego sasiada.

Rozwiazanie widziano w calej zjednoczeniu sie Europy Zachodniej.

Z inicjatywy Churchilla w calej maju 1948r. w Hadze zorganizowano obrady Kongresu Europejskiego i powolano Rade Europejska (RE) z siedziba w calej

Strasburgu. Az do Rady weszlo 10 panstw: Belgia, Potrawy, Francja, Krolestwo niderlandow, Irlandia, Luksemburg, Norwegia, Szwecja, Wielka Brytania,

Wlochy. W calej 1949r. do RE przystapily Grecja i Turcja, w calej 1951r. Islandia i Republika Federalnych Niemiec.

Wspolpraca ulegla zaciesnieniu pod spodem wplywem planu Marshalla, ktory realizowano w calej latach 1948-1951. Organizacje Europejskiej

Wspolpracy Gospodarki polski (OEEC) z udzialem 16 panstw przyjmujacych pomoc amerykanska utworzono 16 kwietnia 1948r. Europejska Unie

Platnicza powolano do egzystencji 01 lipca 1950r. STANY udzielila panstwom europejskim okolo 13 mld dolarow dzieki stabilizacje gospodarcza.

Proces integracyjny szedl dwutorowo z niejakiej strony Rada Europejska, natomiast z odrebnej realizacja obslugi amerykanskiej. 18 kwietnia 1950r.

utworzono Europejska Wspolnote Wegla i Stali, w ktorej zawartosc weszly: Belgia, Francja, Krolestwo niderlandow, Luksemburg, RFN, Wlochy.

Sposrod inicjatywy amerykanskiej 04 wrzesnia 1949r. powolano do egzystencji Organizacje Paktu Polnocnoatlantyckiego (North Atlantic Treaty

Organization). W calej latach piecdziesiatych do NATO wchodzilo 15 panstw czlonkowskich: USA, Rozlegla Brytania, Francja, Belgia, Kanada, Dania,

Zielona wyspa, Wlochy, Krolestwo niderlandow, Norwegia, Portugalia, Luksemburg, Hellada, Turcja, RFN.

2. Rzecz niemiecka 1943-1953

Podzial Niemiec spowodowal, iz kwestia niemiecka nabrala szerokiego znaczenia w calej polityce ogolnoswiatowej. Z niejakiej strony obawiano sie

odbudowy Niemiec, natomiast z odrebnej oba obozy walczyly o ich pozyskanie. Przywodcy RFN nie uznali decyzji terytorialnych konferencji

poczdamskiej i glosili, ze Rzesza Niemiecka funkcjonuje nadal wewnatrz sprzed wybuchu wojny, innymi slowy z 1937r., a RFN jest do niej nowym

wcieleniem. Odrzucajac podboje hitlerowskie odrzucic uznano tez powojennych cesji terytorialnych ani tez bycia drugiego panstwa niemieckiego w

postaci NRD. RFN utozsamiajac sie z dawna Rzesza wyzebral na mojej dziurki realizacje zobowiazan tego panstwa, wiec splacanie dlugow, wyplacanie

rent, odszkodowan powypadkowych itd. RFN zostal uznana przez panstwa zachodnie. Nie nawiazywala stosunkow z ZSRR i panstwami demokracji

ludowej. Nie uznala nowych barier zachodnich Czechoslowacji, Polski i ZSRR. Przywodcy RFN zglaszali roszczenia wzgledem tych panstw, gloszac, ze

ludnosc niemiecka zostala przez nie bezprawnie usunieta i pozbawiona swej ojczyzny. Polska i ZSRR zajely przekonanie, iz konferencja poczdamska

dysponuje charakter ostateczny i roszczenia niemieckie odrzucic sa umotywowane. Miedzy obu stronami wystepowal stan stresu i symetrycznych

oskarzen. Na wschodzie obawiano sie rewizjonizmu i rewanzyzmu niemieckiego.

RFN

Stany Zjednoczone udzielily znacznych bezzwrotnych pozyczek panstwu niemieckiemu i poparcie polityczne. W calej 1951r. RFN zostalo przyjete do

Rady Europejskiej. Panstwo szybko sie rozwijalo mowiono nawet o cudzie gospodarczym RFN. W calej 1952 RFN uzyskalo suwerennosc – panstwa

zachodnie zawarly z pania a sojusze. W okolicy republiki pozostaly wojska czterech panstw okupacyjnych, lecz jako sojusznikow. dwudziestu siedmiu

maja 1952r. podpisano system o Europejskiej Wspolnocie Obronnej, lecz odrzucic wszedl w calej zycie bowiem Francja odrzucic ratyfikowala ukladu.

Francja obawiala sie remilitaryzacji Niemiec, natomiast tym zalezalo na odzyskaniu mozliwosci dysponowania wlasnej armii, nazwano ja Bundeswehra

(Obrona Zwiazku).

NRD

Obszar NRD zajmowal niedoinwestowanie, ubogie obszary dawnych srodkowych Niemiec. Rzadzila tam 1 partia – Socjalistyczna Partia Jednosci

Niemiec. Byla pani calkowicie uzalezniona od ZSRR. W 1949r. NRD podpisalo deklaracje, w ktorej uznalo granice Odra a mianowicie Nysa zbyt nowa

granice wschodnia Niemiec. W 1950r. NRD podpisalo uklad w calej tej kwestii z Polska w Zgorzelcu. Uklad nasz oprotestowalo RFN, ktora odmawiala

NRD uprawnienia do reprezentacji narodu germanskiego. Spoleczenstwo NRD bylo zniewolone pod surowa kontrola okupanta. Pomiedzy obydwoma

panstwami niemieckimi istnialy powazne dysproporcje ekonomiczne, spoleczne i polityczne. Oba zabiegaly o zjednoczenie Niemiec pod wlasnym

protektoratem. Ze wzgledu na te problemy sporne oba panstwa niemieckie nie mogly wstapic do ONZ.

trzy. Polityka Stalina

Stalin na koniec swojego egzystencji stal sie bardzo podejrzliwy, brutalny, nietolerancyjny, msciwy i krwiozerczy. Zbudowal gigantyczny system represji i

zniewolenia w calej ZSRR, pelny swiat oplatal siecia wywiadu i agentura, falszowal opowiastke wlasna calkowitego ZSRR. Mial polityke awanturnicza i

ekspansywna. W dalszym ciagu w Zwiazku Radzieckim rozbudowywano sily zbrojne i chronienia publicznego, rozwijano tzw. propagande sukcesu. W

calej 1949r. ZSRR wyprodukowal swoja bombe atomowa; fakt nasz mielil Stalina do podjecia jeszcze bardziej awanturniczych poczynan.

Spoleczenstwo radzieckie w dalszym ciagu silnie izolowano od pozostalosci swiata. Wszelkiego traktowano jako potencjalnego pelnomocnika obcego

wywiadu. W 1948r. zabroniono sluchania obcych rozglosni radiowych i czytani prasy zagranicznej. Bardzo ostro potepiano obce schematy kulturowe;

odwolywanie sie do zagranicy i tzw. nihilizm narodowy. Lansowano natomiast prywatne tradycje i zasady tzw. realizmu socjalistycznego, uprawiano

megalomanie narodowa, przy czym coraz nagminniej narod rosyjski utozsamiano z wszystkimi narodami zamieszkujacymi ZSRR. Hasla wysuwane przez

Stalina lub jego wspolpracownikow podejmowaly partie komunistyczne w odmiennych krajach i nadawaly im szerokiego rezonansu.

W krajach demokracji ludowej wprowadzono, dlatego system monopartyjny i gospodarke planowa. Naprzod partii i rzadu stali wyznaczeni przez Stalina

lokalni pelnomocnicy albo namiestnicy, ktorzy pilnowali azeby przenoszenie radzieckich doswiadczen dokonywalo sie wyjawszy zaklocen i plynnie. W

calej Albanii opcje taka pelnil Enver Hodza, w Bulgarii Wylko Czerwenkow, w Czechoslowacji Klement Gottwald, w NRD Walter Ul-bricht, w Polsce

Boleslaw Bierut, w calej Rumunii Gheorge Gheorghiu-Dej, dzieki Wegrzech Matyas Rakosi. Masowo tlumaczono uslugi Stalina: O jezykoznawstwie,

Troski ekonomiczne socjalizmu w ZSRR oraz Zasady marksizmu-leninizmu.

Az do 1948r. w calej ZSRR i w odmiennych partiach komunistycznych wielka funkcje odgrywali politycy pochodzenia zydowskiego. Tymczasem dyrektora

Izraela powiazali sie odrzucic z ZSRR, lecz z jego zabojczym wrogiem — ze Stanami Zjednoczonymi. Stalin uznal, iz Zydzi zdradzili idealy rewolucji i

przystapil do pierwotnego bezwzglednego zwalczania. W Polsce Zydzi zdolali sie obronic podejmujac oskarzenie Wladyslawa Gomulki o odchylenie

prawicowo-nacjonalistyczne.

Szczegolnego znaczenia nabrala batalia o wplywy w Korei. W lipcu 1950r. incydenty graniczne miedzy Korea Polnocna i Poludniowa przeksztalcily sie w

formalna wojne. Obie strony oskarzaly sie o agresje. Faktycznie dokonali do niej komunisci z Korei Polnocnej za zgoda Stalina i Mao Tse-tunga. Stany

Zjednoczone udzielily poparcia Korei Poludniowej i zdolaly do tego pociagnac wiekszosc czlonkow ONZ. Komunisci chinscy i radzieccy uznali to zbyt

zlamanie statutu ONZ i jawna ingerencje USA w calej sprawy wewnetrzne Korei. Stalin z niejakiej strony wspieral Koree Polnocna, a z drugiej wzywal do

obrony pokoju zagrozonego przez imperializm.

Od 05 do czternascie pazdziernika 1952r. w ZSRR przeprowadzono obrady XIX Zjazdu Partii Komunistycznej. Stalin rzadzil poza wszelka kontrola. W

calej zjezdzie wziely udzial 44 delegacje partii komunistycznych odmiennych krajow globu. Zjazd podjal uchwale o zmiany kategorii partii z

Wszechzwiazkowa Komunistyczna Partia (bolszewikow) na Komunistyczna Partia Relacji Radzieckiego (KPZR). Aprobowal tez polityke wewnetrzna i

zagraniczna Stalina w okresie minionych 13 lat. Stalin nie liczyl sie z nikim, stale podejrzewal spiski przeciw sobie. 13 stycznia 1953r. aresztowano 11

medykow powiazanych z najwyzszymi wladzami. Oskarzono pierwotnego o mordowanie czolowych dzialaczy partyjnych i panstwowych oraz probe

otrucia Stalina.

Przekaz o zgonu Stalina ogloszono 05 marca 1953r. Pomimo uplywu tylu lat dotad nie wyjasniono czy byla to zejscie naturalna lub zgon

„niesmiertelnego" i „umilowanego" przywodcy jest przyspieszony przez zagrozonych wspolnikow. Smierc Stalina stanowi znaczaca cezure w calej

historii ZSRR i na calym swiecie. Przywodcy ZSRR postanowili zerwac z narzuconymi przez Stalina metodami rzadzenia, stworzyli tzw. kolektywne

kierownictwo wzajemnie sie kontrolujac. Postanowili tez nadszarpnac bezposredni wplyw partii i ideologii dzieki wladze wykonawcza, czyli rzad. Szefem

rzadu byl Gieorgij Malenkow, jego zastepcami zas Beria, Bulganin, Molotow.

Nikite Chruszczowa awansowano z sekretarza Obwodowego Komitetu KPZR w calej Moskwie dzieki stanowisko sekretarza KC KPZR. Nie uzyskal on

jednak stanowiska I sekretarza albo przewodniczacego KC, lecz jednego z sekretarzy, ktorych liczbe zmniejszono do pieciu. Chruszczow koordynowal

pierwotnego prace, jednak nie mogl im narzucic swego spojrzenia. W kierownictwie w ZSRR po zgonu Stalina toczyla sie szorstka walka o przywodztwo i

wladze.

czterech. Sytuacja w calej Wielkiej Brytanii, Francji i we Wloszech

Rozlegla Brytania

Rzady Partii Roboty w Anglii trwaly do jesieni 1951r. W okresie dokonano wielu reform gospodarczych i spolecznych, przeprowadzono nacjonalizacje

bankow oraz poniektorych galezi przemyslu i komunikacji czas wykonywania zadan skrocono do 44 godzinek w tygodniu (1947), rozbudowano spoleczna

sluzbe stanu zdrowia i polisy spoleczne.

Rownolegle postepowal przebieg rozpadu Cesarstwa Brytyjskiego. Az do niepodleglosci dazyli Egipcjanie, Hindusi, narody arabskie. Wojska brytyjskie

okupowaly Rfn. W sierpniu 1947r. proklamowano niepodleglosc Indii i Pakistanu. W pazdzierniku 1947r. Anglia uznala suwerennosc Birmy, natomiast

Cejlonowi przyznala status zwierzchnictwo. Wojne podjela natomiast dzieki Malajach i w poniektorych rejonach Afryki (Nigeria). Rzad Clementa Richarda

Attlee poparl amerykanski projekt odbudowy produkcji niemieckiej i utworzenia RFN. Na Bliskim Wschodzie hamowano walke o utworzenie panstwa

Izrael; w toku walki z organizacjami zydowskimi Anglia poniosla znaczne straty moralne i materialne. Panstwo Izrael utworzono w maju 1948 r., ale rzad

brytyjski uznal je nie wczesniej w lutym 1949r.

Bariery platnicze zmusily rzad do podjecia pozyczek w STANY. W 1948r. Anglia przystapila do planu Marshalla i w latach 1948-1950 uzyskala pomoc

rzedu 2688 mln dolarow. Rzad Partii Roboty zrezygnowal z przedwojennej samodzielnosci. W 1947 podpisano system o kooperacyj z Francja, a w calej

1949 r. Anglia przystapila do NATO. Nie uznano natomiast ChRL i podtrzymywano wspolprace z Czang Kaj-Szekiem na Tajwanie. Zwalczano

stalinowska ekspansje w Europie i w calej Azji.

Rzad konserwatywny Uk wspolnie z USA i Francja uznal, iz postac wojny z Niemcami wydaje sie zakonczony (09 sierpnia 1951). To samo

zadecydowano w calej odniesieniu do Japonii. Anglicy zbudowali swoja bombe atomowa i weszli do lokalu atomowego (02 pazdziernika 1952). W 1953 r.

poparli przewrot w calej Iranie, jednak kontrole powyzej wydobyciem ropy naftowej w tym panstwie przejeli Amerykanie. Konserwatysci poparli

amerykanskie plany uzbrojenia RFN i wciagniecia do niej do NATO. W 1954r. poparli koncepcje przeksztalcenia Unii europejskiej Zachodniej w calej Unie

Zachodnioeuropejska i wyrazili zgode dzieki wlaczenie Zaglebia Saary do RFN.

29 pazdziernika 1956r. armia izraelska uderzyla dzieki Egipt. W calej nastepnym dniach Anglia i Francja wystosowaly ultimatum, zadajac zgody dzieki

obsadzenie przez nie obszary Kanalu Sueskiego w celu zabezpieczenia zeglugi. Egipt ultimatum odrzucil. W tej sytuacji lotnictwo angielskie i francuskie

od chwili 31 pazdziernika do czterech listopada 1956r. zbombardowalo przedmioty wojskowe Egiptu; 5 listopada wojska obu panstw wyladowaly w zonie

Kanalu i zajely Przystan Said. Armia Izraela zajela Polwysep Jordania. Byla to jawna nawala i wielka kompromitacja rzadu brytyjskiego.

Francja

W 1946r. we Francji odbudowano system wielopartyjny, odrzucono przedlozony przez de Gaulle'a projekt konstytucji i wprowadzono konstytucje liberalna

IV Republiki. Prezydentem Francji w 1947 r. jest socjalista Vincent Auriol.

Koalicyjne, czesto wahajace sie rzady IV Republiki opieraly sie dzieki socjalistach, radykalach i chadekach. Byly slabowite i odrzucic mogly rozwiazac

zadnego z wielkich klopotow stojacych poprzednio Francja. W calej 1948 r. Francja uzyskala kredyty amerykanskie w ramach planu Marshalla, jak

poprawilo niewiele jej kondycje. Stany Zjednoczone postawily jednak wtedy w Europie nie dzieki Francje, ale na Rfn. Wbrew planom i dazeniom

francuskim istnieje silne panstwo niemieckie, ktore szybko uzyskalo duze wplywy ekonomiczne. W calej 1949r. Francja przystapila do NATO.

Francja przezywala wielkie trudnosci powiazane z przebiegiem dekolonizacji. Japonczycy 09 marca 1941r. rozbroili oddzialy francuskie w Indochinach,

usuneli administracje francuska i utworzyli uzaleznione od mojej dziurki rzady w calej Kambodzy, Laosie i Wietnamie. Glosili hasla antykolonialne i

panazjatyckie. Cesarz Wietnamu Bao-Dai wypowiedzial system z Francja i proklamowal niepodleglosc Wietnamu w ramach japonskiej Wielkiej

Wschodnioazjatyckiej Strefy Dobrobytu. W sierpniu 1945r. dzieki obszarach wyzwolonych w polnocnym Wietnamie proklamowano odbudowe

samodzielnego panstwa i powolano Komitet Wyzwolenia Narodowego z Ho Chi Mincem na czele. Oddzialy partyzanckie przeksztalcono w Armie

Ludowo-Wyzwolencza Wietnamu. Cesarz Bao-Dai abdykowal. Ho Chi Minh 02 wrzesnia 1945r. proklamowal niepodlegla Demokratyczna Republike

Wietnamu ze stolica w Hanoi. Tymczasem rzad gen. de Gaulle'a odrzucic uznal takich faktow i postanowil wystapic w obronie swych praw w Wietnamie.

Uzyskal wsparcie Anglii i Chin. Jesienia 1945r., dzieki teren Polwyspu Indochinskiego wkroczyly oddzialy brytyjskie, chinskie i francuskie, ktore sie

rozprawily sie Armia Ludowo Wyzwolencza. W tej sytuacji ALW kontynuowala wojne partyzancka. W calej sierpniu 1950r. do Sajgonu przybyla poselstwo

amerykanska.

dwadziescia lipca 1954r. w Nowym jorku podpisano czterostronne porozumienie (Francja, Wielka Brytania, ZSRR i ChRL). Stany Zjednoczone braly

udzial w calej konferencji, jednak ukladu odrzucic podpisaly. Wietnam podzielono dzieki dwie fragmentu wzdluz 37 rownoleznika, zaistnialy dwa panstwa

wietnamskie.

dwie marca 1956r. Francja zawarla uklad z Marokiem przyznajacy mu calkowita suwerennosc. W calej slad zbyt Francja poszla Hiszpania. Maroko

zjednoczylo sie 20 marca 1956r. Francja uznala tez niepodleglosc Tunezji. Natomiast Algierii odmowiono uznania praw do niepodleglosci. Byl to obszar

powiazany z Francja od chwili 1830r. Na 8 mln mieszkancow Algierii 1 mln stanowili Francuzi, ktorzy czuli sie panami i od chwili pokolen byli tam

zadomowieni, tubylcy byli pozbawieni praw. Tymczasem podczas burzliwych wydarzen 1943 roku kalendarzowego 56 politykow algierskich, z Abbasem

Farhatem na czele, oglosilo Manifest Ludu Algierskiego, gdzie wzywano do walki o autonomie narodowa i reformy spoleczne. Rzad Francji chcial pojsc

dzieki pewne ustepstwa i dwadziescia wrzesnia 1947r. oglosil Statut Organiczny Algierii, w ktorym zapowiadano rownouprawnienie slownika arabskiego,

zniesienie kontroli wyznaniowej, znanie uprawnienia glosu kobietom i generalna demokratyzacje stosunkow.

W czerwcu 1954 r. utworzono w calej Algierze Komitet Rewolucyjny Jednosci Akcji (CRUA), ktory podjal bezposrednie preparowania do powstania

zbrojnego. Wybuchlo ono 01 listopada 1954 r.; CRUA przeksztalcil sie we Front Wyzwolenia Narodowego (FLN). Francja podjela bitwe z powstancami,

ktora porzadna do 1962r.

Wlochy

Na sytuacje w polsce wielki wplyw wywierala przegrana wojna i upadek faszyzmu. Probowano rozliczyc faszystow i osoby trafne za kleske. Do glosu

dochodzily partie polityczne dzialajace przed przejeciem wladzy przez Mussoliniego. We Wloszech toczyla sie szorstka walka o wladze i kierunek wzrostu

panstwa. Kraj byl znuzony wojna, zniszczony i zagrozony koniecznoscia poniesienia konsekwencji awanturniczej polityki Mussoliniego.

Odpowiedzialnoscia obciazano tez mistrza Wiktora Emanuela III. Albania i Etiopia odzyskaly niepodleglosc i wysuwaly wlasne roszczenia wobec

okupanta. Odpadly kolonie wloskie w calej Afryce: Erytrea, Somali, Cyrenajka, Trypolitania przeszly pod inspekcje brytyjska jako obszary powiernicze

ONZ. Zostaly wydane spory graniczne z Austria i Grecja.

Nowy rzad koalicyjny utworzono 10 czerwca 1945 r. Byl to rzad szesciu stronnictw antyfaszystowskich z przywodca liberalow Ferucciem Parii naprzod.

Do rzadu weszli przedstawiciele socjalistow i komunistow. Jednak juz w calej grudniu dokonano zmiany rzadu, ktorego przewodnictwo przejal wodz

chadecji De Gasperi. dwie czerwca 1946r. przeprowadzono referendum w sprawie stosunku do monarchii i decyzje do Zgromadzenia Ustawodawczego.

Krol Wiktor Emanuel III w calej maju 1946 r. abdykowal na rzecz swojego syna Humberta i opuscil kraj liczac, iz dzieki temu uratuje monarchie. Nadzieje

ow jednak sie nie sprawdzily. Wiekszosc populacji wypowiedziala sie przeciw monarchii. Wlochy przeksztalcily sie w calej republike 12 czerwca 1946r.

Pierwszym prezydentem Wloch jest przedstawiciel liberalow Enrico de Nicola.

Powolana w Poczdamie Komisja Ministrow Spraw Cudzoziemskich czterech mocarstw wypowiadala sie przeciw postulatom wloskim. W calej drugiej

polowce 1946r. obradowala w Paryzu konferencja pokojowa w sprawie zawarcia ukladow pokojowych z panstwami satelickimi III Rzeszy. Na mocy

ukladu pokojowego w Paryzu z 10-ciu lutego 1947r. Wlochy sa zobowiazane do zaplacenia odszkodowan powypadkowych wojennych rzedu 360 ml

dolarow na rzecz Albanii, Etiopii, Grecji, Jugoslawii i ZSRR. Tracily wysepki Dodekanezu na rzecz Grecji, Istrie i frakcja Julijskiej Krainy na rzecz

Jugoslawii, rejon Triestu przeksztalcono w calej Wolne Terenie Triestu.

Zgromadzenie Ustawodawcze Wloch uchwalilo 22 grudnia 1947r. nowa konstytucje. Utrwalala pani ustroj republiki demokratyczno-parlamentarnej i

stanowila, iz parlament wloski ma dwuizbowy charakter. De Gasperi utworzyl nowy rzad koalicyjny, dysponowal duza dominacja w parlamencie i mogl

podjac istotne decyzje polityczne. Wlochy przyjely plan Marshalla, poparly idee utworzenia RFN, przystapily do Paktu Polnocnoatlantyckiego (NATO), w

calej grudniu 1955r. zostaly przyjete do ONZ.

5. ONZ w okresie narastania zimnej wojny

Sytuacja polityczna swiata znajdowala pelne refleks w aktywnosci ONZ. Na forum tej organizacji dochodzilo do potyczki dwoch miarki politycznych. Stany

Zjednoczone probowaly wykorzystac wlasna przewage w calej Zgromadzeniu Ogolnym i obejsc zasade weta wielkich mocarstw w Radzie

Bezpieczenstwa. Jesienia 1947 r. wystapily z wnioskiem, azeby wylonic Miniaturowe Zgromadzenie zwane Komisja Miedzysesyjna Zgromadzenia

Uniwersalnego. Mial to byc organ dzialajacy bez ustanku i zastepujacy w pewnym sensie Zgromadzenie Ogolne i Rade Ochrony. Dotyczylo to glownie

obowiazujacych spraw politycznych.

W 1947r. podjela aktywnosc Komisja Praw Czlowieka ONZ. Przystapiono do opracowania Ogolnej Deklaracji Praw Czlowieka. Uchwalono ja 10-ciu

grudnia 1948r.

Podjeto poczynania o przedlozenie tych zasad w istnienie. Rozpoczeto uslugi nad opracowaniem Konwencji Praw Czlowieka, powolano Komisje Prawa

Miedzynarodowego, Komisje Praw Kobiet, Komisje Rozbrojeniowa, Komisje Socjalna, Komisje do Spraw Pokojowego Wykorzystania Przestrzeni

Kosmicznej i inne. Rzad USA odrzucic ratyfikowal Deklaracji Praw Jednostki jako konwencji. Podjeto dyskusje na temat dekolonizacji.

W latach 1947/48 ONZ odegrala powazna role w calej rozwiazaniu problemu palestynskiego, jednak w 1950r. uwiklana zostala w konflikt koreanski.

ZSRR domagal sie przyjecia Chinskiej Republiki Ludowej do ONZ, Stany Zjednoczone nie chcialy do tego zgodzic sie, poniewaz Chiny reprezentowane

zostaly w ONZ przez Republike Chinska Czang Kaj-Sze-ka z Tajwanu. ONZ przeksztalcila sie w pewnym sensie w calej organ polityczny Stanow

Zjednoczonych. Sporo panstw bedacych wlasnoscia ONZ bylo ekonomicznie uzaleznionych od STANY i glosowalo zgodnie z zyczeniem tego mocarstwa.

ZSRR krytykowal ten stan.

Nastepca przewodniczacego ONZ Trygve Lie jest Szwed Dag Hammarskjold (1905-1961). Wybrano jego 8 04 1953 r.; wyboru dokonano sposrod pieciu

kandydatow.

Krok po kroku postepowal przebieg odprezenia, ktory prowadzil do wyjscia z impasu i uratowania ONZ. Na VII sesji Zgromadzenia Ogolnego ONZ (15

wrzesnia- 15 grudnia 1953) podjeto dyskusje odnosnie tematu rozbrojenia. Zostaly wydane nowe impulsy w sprawy niemieckiej. Jak cie moge

przyjmowania do ONZ swiezych panstw Azji i Afryki uklad mocy w ONZ zmienial sie. W ONZ powstala team czlonkow reprezentujacych panstwa

Trzeciego Swiata, panstw oscylujacych miedzy USA i ZSRR. Osobliwego znaczenia zdobyly Indie z ich polityka porozumienia sie i odprezenia. Powazne

modyfikacje nastapily w calej ZSRR.

szesc. Zmiany w calej ZSRR po smierci Stalina

W kierownictwie w ZSRR po zgonu Stalina toczyla sie szorstka walka o przywodztwo i wladze. Represje stalinowskie kosztowaly zycie okolo 40 mln ludzi.

Dorozumiany nastepca Stalina – Beria chcial wycofania ZSRR z tego kraju. Beria przeprowadzil wiele zmian personalnych. Pozostali przywodcy

obawiali sie, azeby nie przejal on kompletnej wladzy w calej swoje dlonie i odrzucic przywrocil programu panujacego zbyt zycia Stalina; przez duzo lat

uchodzil za bliskiego wspolpracownika Stalina i wykonawce wielu jego pomyslow uzycia represji. Beria interesowal sie tez polityka zagraniczna. Zmierzal

do zjednoczenia Niemiec.

Zjednoczone Niemcy mialy byc rozbrojone i zneutralizowane. Polityce tej sprzeciwiali sie inni dyrektora z Malenkowem na czele oraz aktualne

kierownictwo NRD z Walterem Ulbrichtem. Sytuacja produkcyjna NRD byla bardzo klopotliwa.

W Berlinie 17 czerwca 1953 r. wybuchl wielki strajk w porownaniu do ekonomicznym. Ekspresowo ogarnal duzo innych w zamian NRD i przeksztalcil sie

w zrealizowany zostanie zbrojne. Akcja pacyfikacyjna kierowal Beria, ktory w tym celu wyjechal do NRD. Przeciwnicy Berii w Moskwie z Malenkowem na

czele wykorzystali te sytuacje i argument wyjazdu Berii do Berlinka i zmontowali przeciw nam spisek. 26 czerwca 1953r. Beria jest aresztowany podczas

posiedzenia prezydium rzadu, natomiast nastepnie oskarzony o zdrade i stracony.

Po odsunieciu Berii istnieje tzw. kolektywne (zbiorowe) kierownictwo w skladzie: Gieorgij Metrow. Malenkow, Nikita S. Chruszczow i Nikolaj A. Bulganin.

Jednak we wrzesniu tego roku przywrocono stanowisko I sekretarza KC KPZR. Pozostal nim Chruszczow.

Nowe kierownictwo radzieckie podjelo szereg reform spolecznych. Powolano komisje rehabilitacyjne, ale pracowaly one ospale. W obozach nadal

przebywalo 1, czterech mln internautow.

W lutym 1955r. odsunieto Malenkowa ze stanowiska premiera, zajal te rolety Bulganin, przekonanie ministra obrony przejal marszalek Zukow.

Przeprowadzono reorganizacje aparatu partyjnego i panstwowego.

Oryginalne kierownictwo zmierzalo tez do zrewidowania awanturniczej polityki cudzoziemskiej Stalina. W calej lipcu 1953r. przywrocono stosunki

dyplomatyczne z Izraelem. Ambasadorem Izraela w calej ZSRR zostala urodzona w calej Kijowie Golda Meir. Oryginalne podejscie wladz ZSRR

zezwolilo podjac rokowania na temat przerwania dzialan zbrojnych w Korei. 27 lipca 1953r. podpisano porozumienie i wojna zostala przerwana. Koree

podzielono podlug 37 rownoleznika.

7. Rfn w polityce ZSRR i powstanie Paktu Warszawskiego

Rzad RFN od chwili 1950 r. prowadzil poczynania o odbudowe sil zbrojnych. Przeciw remilitaryzacji Niemiec szczegolnie ostro wystepowali ich sasiedzi

(Czechoslowacja, Francja, Polska) i ZSRR. Przywodcy USA uzgodnili z kanclerzem, Adenauerem, ze RFN, winna zostac czlonkiem Paktu

Polnocnoatlantyckiego (NATO). W calej Moskwie od chwili 29 listopada do dwie grudnia 1954r. odbyla sie konferencja z udzialem wodzow: Albanii,

Bulgarii, Czechoslowacji, NRD, Polski, Rumunii, Wegier i ZSRR. Zagrozono, ze jesli RFN pozostanie przyjete do NATO, to panstwa ow utworza swoja

polityczno-wojskowa strukture obronna. RFN zostala przyjeta do Unii europejskiej Zachodnioeuropejskiej i NATO dwadziescia wrzesnia 1954r.

W tej sytuacji 11 maja 1955r. zebrali sie w Warszawie przedstawiciele rzadow wyzej wymienionych panstw i powolali Kontrakt Obronny, okreslany

mianem potocznie Ukladem Warszawskim badz Paktem Warszawskim. Uklad podpisano 14 czerwca 1955r.

RFN weszla do NATO i stala sie pelnoprawnym uczestnikiem struktur obronnych panstw zachodnich. Stosunek Radziecki nalezal jednak do grupy

panstw odpowiedzialnych zbyt losy Niemiec w calosci. Berlin byl w dalszym ciagu podzielony i podlegal okupacji czterech mocarstw, bez pierwotnego

zgody niepodobna bylo podjac wazniejszych wyborow. Kanclerz Adenauer postanowil wizytowac ZSRR i wynegocjowac niektore ustepstwa. Rzad ZSRR

zgodzil sie zatwierdzic porozumienie. Oba panstwa uznaly sie nawzajem i nawiazaly ze soba stosunki dyplomatyczne. Podpisanie ukladu odrzucic

oznaczalo, iz RFN odchodzi z bitwy o ponowne zjednoczenie Niemiec.

Pozycja NRD na forum miedzynarodowym byla slaba, suwerennosc bardzo obnizona, nie posiadala wlasnej armii. Wladze radzieckie zwolnily NRD od

oplacania odszkodowan militarnych i pokrywania kosztow mieszkania radzieckich wojsk okupacyjnych w calej NRD. Rzad ZSRR 25 marca 1954r. oglosil,

iz NRD uzyskala suwerennosc, natomiast 25 stycznia 1955r. zadekretowano zakonczenie formy wojny z Niemcami.

Poprzez wyjezdzie delegacji RFN z Moskwy wladze ZSRR zaprosily do mojej dziurki delegacje NRD. Podpisano dwustronny uklad o wzajemnych

stosunkach i ustalono w nim, iz stosunki ow opieraja sie dzieki zasadzie rownosci, wzajemnego poszanowania i suwerennosci. NRD w calej 1956 r.

przystapil do Ukladu Warszawskiego.

Rzad NRD zabiegal o nawiazanie stosunkow dyplomatycznych z RFN, jednak rzad RFN nie pasowal na dowody przywodcow NRD, panstwa tego nie

uznawal, traktujac te rolety nadal jako strefe okupacyjna ZSRR. RFN odmawiala nawiazania stosunkow dyplomatycznych nie tylko z NRD, jednak

rowniez z Polska i innymi krajami demokracji ludowej, ktore uznawaly NRD. Miedzy obu panstwami toczyla sie ostra batalia propagandowa. Oba tez w

dalszym ciagu nie mogly wstapic do ONZ.

IX. KRYZYS ROKU KALENDARZOWEGO 1956

trzy. Wydarzenia w naszym kraju 1956

W najwyzszym stopniu napieta sytuacja sposrod krajow demokracji ludowej panowala w naszym kraju i dzieki Wegrzech. Was te przezywaly trudnosci

ekonomiczne i opieraly sie stalinizacji. W krajach tych wkroczono juz w calej 1955r. dzieki droge reform i ulegly one propagandzie antykomunistycznej z

Zachodu – proces nasz nazwany jest „odwilza―. 20 Zjazd KPZR (Komunistyczna Partia Zwiazku Radzieckiego) obradowal w calej dniach od chwili

14 do 25 lutego 1956r. w calej Moskwie i odegral pan duza funkcje w dziejach ZSRR i calego obrotu komunistycznego na ziemi. Odczytano dzieki nim

referat Nikity Chruszczowa, w ktorym zaprezentowano zbrodnie stalinowskie.

Po zjezdzie Moskwie wodz partii komunistycznej w Polsce Boleslaw Bierut zmarl. PZPR (Polska Zjednoczona Partia Robotnicza) odrzucic miala dzieki

kandydata dyrektora o niezbednym autorytecie politycznym i moralnym. Stanowisko I sekretarza KC PZPR objal Edward Ochab. Referat Chruszczowa

podzielil partie w Polsce dzieki dwie zwalczajace sie ekipy: natolinczykow i pulawian. Naczelna z nich zmierzala do zahamowania rytmu przemian i

zachowania sojuszu z ZSRR, druga oskarzala ZSRR o naduzycie potegi oraz dazyla do reform i oslabienia wspolpracy z ZSRR.

28 czerwca 1956r. w Miescie poznan wybuchl strajk powszechny, ktory przeksztalcil sie w bitwy zbrojne z przedstawicielami wladz bezpieczenstwa

ogolnego. Do dzialaniu wprowadzono wojsko – padlo okolo 70 zabitych i kilkuset rannych. Wydarzenia ow odbily nieglosnym echem w polsce. Jesienia

1956r. w Polsce dyskutowano i demonstrowano, zadajac zresetowania doradcow radzieckich, przywrocenia panstwu suwerennosci gospodarki kraju i

politycznej. Do kierownictwa PZPR powolano Wladyslawa Gomulke. Moskwa odrzucic chciala zgodzic sie do zmian w Polsce i skierowala swoje

garnizony dzieki Warszawe. Pozycja byla klopotliwa jednak rzad PZPR doszedl do porozumienia z ZSRR. Polska po odzyskaniu suwerennosci miala

wysiedziec w RWPG (Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej) i Ukladzie Warszawskim.

czterech. Kryzys wegierski

Podobnie dzieki Wegrzech sprzeciwiano sie stalinizacji. Tam przebieg „odwilzy― rozwijal sie od chwili wiosny 1953r. Pod presja przywodcow

radzieckich dotychczasowy wodz stalinowskiego skrzydla w partii Matyas Rakosi (Rosenfeld) w calej lipcu ustapil, ze stanowiska premiera, zachowujac

funkcje I sekretarza KC partii, ale w 1955r. usunieto jego z partii, a w calej 1956r. ze stanowiska. Jego stanowisko zajal Erno Gero. Tymczasem przez

kraj przetaczaly sie ogromne demonstracje, powstawaly grupy internetowe, ktore ulegaly idee szerzonym przez Radio „Wolna Europa―.

Demonstracja solidarnosciowa z Polska Gomulki przeksztalcila sie 23 pazdziernika 1956r. w zrealizowany zostanie zbrojne. Zadano wycofania wojsk

radzieckich i poszanowania suwerennosci Wegier. KC Wegierskiej Partii Pracujacych w ciagu nocy z 23/24 pazdziernika powolal Komitet Wojskowy,

postanowil sie zwrocic do ZSRR o pomoc i powolac oryginalny rzad. Nowatorskim premierem jest Imre Nagy. Jego rzad proklamowal dwudziestu

czterech pazdziernika postac wyjatkowy. W calej dniach od chwili 23 – 28 pazdziernika w wyniku powstania zginelo trzy tys. internautow. 30

pazdziernika wojska radzieckie wycofaly sie z Budapesztu. Rzad ZSRR oglosil trzydziestu pazdziernika 1956r. deklaracje, w ktorej stwierdzil, ze uznaje

upowaznienie kazdego narodu do decydowania o swych losach i poszczegolnych praw do suwerennosci.

Imre Nagy rozwiazal Wegierska Partie Pracujacych i powolal nowa Socjalistyczna Partie Robotnicza (WSPR). Sposrod rzadu odwolano ministrow o

przekonaniach komunistycznych. Ministrem obrony narodowej jest Pal Meleter, ktory z gen. Belea Kirlalym przystapil do organizowania Rewolucyjnego

Komitetu Wojskowego Republiki Wegierskiej. Premier Nagy oglosil 31 pazdziernika, iz Wegry wystepuja z Ukladu Warszawskiego, a 1-wsza listopada

proklamowal Wegry dzieki panstwo neutralne. Przywodcy radzieccy nie uznali tego formy rzeczy. Jednakze w Szolnok utworzono Wegierskie

Rewolucyjne Srodku, ktore powolalo Wegierski Rewolucyjny Rzad Robotniczo – Chlopski. Premierem tego rzadu jest Janos Kadarem. Grupa nasza

zwrocila sie do ZSRR z prosba o pomocna dlon w walce z „kontrrewolucja―. Wojska radzieckie ruszyly czterech listopada. W calej stolicy bitwy

trwaly do 14 listopada, a dzieki prowincji do samego konca miesiaca. Powstancy nie uzyskali zapowiedzianej obslugi z zagranicy, zrealizowany zostanie

zostalo stlumione, a jego uczestnicy byli dlugo represjonowani.

Interwencja ZSRR zostala zaskarzona do ONZ. Zgromadzenie ogolne podjelo rezolucje by ZSRR wycofal swoje wojska z Wegier, jednak rzad Kadara

uznal ow postulaty zbyt wtracanie sie do rzeczy wewnetrznych Wegier i odrzucic zastosowal sie do nich.

5. Internacjonalne aspekty krachu 1956

Zdarzenia w Polsce i na Wegrzech staly sie przedmiotem sporow dzieki forum obrotu robotniczego na ziemi. Dyskusje prowadzily do potepienia ZSRR i

zrywania z idea komunizmu, daly podstawe do duzej ilosci rozlamow i podzialow organizacyjnych, spowodowaly powazne rozluznienie spoistosci ruchu

komunistycznego i jego oslabienie. Zdarzenia te wykazaly, ze ZSRR nie pragnie rozluznic uzaleznienia od mojej dziurki panstw demokracji ludowej.

Zlagodzono jedynie metody zaleznosci, jednak nie zrezygnowano z tej dziewczyny. Deklaracje o zasadach kooperacyj z takimi krajami ogloszono 30

pazdziernika 1956r. uznajac ich upowaznienie do suwerennosci. Panstwa demokracji ludowej odczuly znaczna unowoczesnienie sytuacji

„suwerennosc― pozwalala dzieki w miare swoje ksztaltowanie polityki wewnetrznej. Rzeczy zagraniczne takich panstw zostaly nadal podrzedne od

ZSRR. RWPG w dalszym ciagu funkcjonowalo, identycznie Uklad Stoleczny.

X. RYWALIZACJA DWOCH BLOKOW POLITYCZNYCH W calej LATACH 1957-1976.

1. Polityka ZSRR pod spodem rzadami Chruszczowa i Brezniewa

Do roku kalendarzowego 1953 ZSRR zapisywal sie glownie wyczynami militarnymi i podbojami terytorialnymi. Pod wzgledem gosp. ustepowal pan

glownym, uprzemyslowionym krajom kapitalistycznym.

Ekipa Chruszczowa w latach 1953-55 przeprowadzila szereg reform, wycofujacych sie z blednych decyzji okresu stalinowskiego:

a mianowicie ograniczenie wyscigu zbrojen i rywalizacji miedzy krajami kapitalistycznymi,

- obnizka armii do ok. dwie mln jednostek,

- wojna na rzecz nasadzenia dziewiczych obrebow Kazachstanu i Syberii (wyslano tam mlodziez-mieli uprawiac zboze w celu gwarancje sobie

wystarczalnosci wyzywienia, zeby nie importowac zboza z zagranicy) – kampania odrzucic odniosla triumfu.

1959r. – XXI zlot KPZR – uchwalono zalozenia planu siedmioletniego na lata 1959-1965 podjeto inicjatywe doscigniecia w tytulow rolnej i

przemyslowej rozwinietych krajow kapitalistycznych. Podjeto rozlegla akcje propagandowa i rozwinieto inicjatywy gosp. – zanotowano szereg sukcesow

umacniajacych lokalizacje ZSRR dzieki arenie miedzynarodowej:

1954r. – I w calej swiecie elektrownia atomowa

1957r. – atomowy lodolamacz

04. 10-ciu. 1957r. – wystrzelono w calej kosmos I sztucznego satelite ziemi

12. 04. 1961r. – Jurij Gagarin dzieki statku „Wostok― po przy jednym spotkaniu pierwszy w trakcie 108 min oblecial dookola glob ziemski.

Twierdzono, iz ZSRR wykorzysta energie atomowa i rakietowa dla porzadna ludzkosci.

05. 08. 1963r. podpisano system w sprawie zakazu rozprzestrzeniania broni atomowej (tzw. „Klub atomowy― – klub panstw europejskich

przeciwko rozprzestrzenianiu broni atomowej).

Przywodcy Chinscy zazadali rozewrzenia technologii tytulow broni atomowej. Gdy ZSRR odmowil, pogorszeniu ulegly stosunki radziecko – chinskie.

17 – 31. 10. 1961r. w Moskwie obradowal XXII zjazd KPZR. Chruszczow wyglosil referat oskarzajacy Stalina o rzady powodujace zacofanie ZSRR –

zapowiedzial reformy posiadajace rzekomo zbyt 20 lat wyprzedzic Stany Zjednoczone w calej produkcji przemyslowej. Gloszono, iz przyszlosc zalicza sie

do komunizmu. Poprzez zjezdzie trumne ze zwlokami Stalina usunieto z Mauzoleum na Placu Czerwonym, zostawiajac tam wylacznie Lenina,

Stalinogrod przemianowano dzieki Wolgograd. Probowano przejsc do kultu Chruszczowa (nakrecono propagandowy film pt. ―Nasz Nikita

Siergiejewicz―), jednak nie mial pan charyzmy, kpiono z niego, jego decyzje zostaly nierozwazne. Polityka zagraniczna w czasach Chruszczowa

doprowadzila do pogorszenia stosunkow ZSRR z STANY, RFN, ChRL, a reformy wewnetrzne godzily w niepodwazalna pozycje biurokracji i tzw.

Kompleksu przemyslowo – militarnego. Fakty ow spowodowaly, ze przywodcy ZSRR ZSRR wojska zawiazaly spisek i czternascie. 10. 1964r.

zmuszono Chruszczowa z ustapienia ze stanowiska.

Jego miejsce zajal Leonid Ilicz Brezniew – objal stanowisko sekretarza generalnego KC KPZR. Byl to czlowiek przecietny, stal sie marionetka

sterowana przez kolegow, tak samo stala ekipa kompleksu przemyslowo – militarnego przejmujac wladze w panstwie, jednoczesnie hamujac reformy

spoleczne. Premierem jest przedstawiciel przemyslu zbrojeniowego Aleksje Nikolajewicz Kosygin. Zabroniono opinii Stalina i znaczne naklady

przeznaczono dzieki rozwoj przemyslu zbrojeniowego, podboj kosmosu i osrodki atomowe. Przemysl zbrojny pochlanial wielkie srodki odrzucic

przynoszac efektow, mial utajniony charakter.

Bardzo wolno podnosil sie pulap kulturalny i techniczny. Spoleczenstwo ZSRR bylo izolowane od chwili reszty globu. Zylo w calej swoistym getcie. ZSRR

zajmowalo obszar 22, 4 mln km2. W calej 1959r. w calej miastach mieszkalo 48% populacji, w roku kalendarzowego 1971 ilosc ta zwiekszyla sie do 58%

ogolu ludnosci. Cyfra miast liczacych ponad 1-wsza mln osob mieszkajacych wzrosla do 10. Powaznie rozwijal sie przemysl. W calej 1970r. produkcja

przemyslowa dal 60% globalnego wyrobu spolecznego – rolnictwo wylacznie 16%. Produkowano coraz wiecej, ale ciagle zbyt malo i w zlej jakosci.

Decydowalo o tym bardzo niska sprawnosc pracy i mala konkurencyjnosc. Byl to powazny rozwoj ilosciowy, jednak w porownaniu z innymi panstwami

kapitalistycznymi bylo to w dalszym ciagu za malo. Potencjal gosp. ZSRR odrzucic zostal calkowicie wykorzystany – powodowal to wadliwy system

spoleczny, zla organizacja, niska wydajnosc wykonywania zadan. Radziecki mozliwosci gosp. byl slabo zwiazany z gosp. krajow uzaleznionych od ZSRR.

Od 1949r. formalnie istniala Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarki polski (RWPG). Dzialalnosc podjela w calej 1953r. Skupiala kraje socjalistyczne, byla

jednak calkowicie zdominowana przez menadzerow radzieckich. Jest czynnikiem stymulujacym i przyspieszajacym rozwoj gospodarczy bloku jako

calosci.

dwie. Problem Niemiecki w latach 1957 – 1967

RFN pod rzadami koalicji CDU/CSU – FDP osiagnela blyskawicznie bardzo dobre efekty ekonomiczne. W roku kalendarzowego 1960 zajmowala 3

miejsce na swiecie (po USA i ZSRR) w calej wytopie surowki zelaza, 4 w tytulow energii elektrycznej, piate w wydobyciu wegla kamiennego. RFN

zajmowala czwarte miejsce w swiatowej produkcji przemyslowej swiata, blyskawicznie rosly do niej obroty handlu zagranicznego, splacila dlugi

cudzoziemskie i przystapila do splacania odszkodowan osobom pokrzywdzonym przez trzecia mase (Izrael).

Rozwoj przemyslu i uslug wplynal na rozwoj zatrudnienia (ograniczenie bezrobocia), RFN wchlonela jedenastu mln przesiedlencow ze Wschodu, wzrastal

przyrost naturalny.

Te sukcesy przyczynily sie do popularnosci partii rzadzacych, z ich przywodca Konradem Adenauerem na czele. Wybory z 15. 09. 1957r. daly im 50%

glosow i absolutna wiekszosc w calej parlamencie. Zaistnial rzad zestawiony tylko z przedstawicieli chadecji (CDU/CSU).

W calej 1961r. koniunktura ulegla oslabieniu:

-zwolnienie rytmu rozwoju ekonomicznego

-wieksza ilosc bezrobotnych

-wzmaganie napiec spolecznych

-mniejsza popularnosc partii kierujacych.

Wybory z 17. 09. 1961r. zauwazaly spadek glosow na CDU/CSU. Utworzono rzad w koalicji z FDP. Kanclerzem jest ponownie Adenauer. Partia

komunistyczna w 1957r. zostala zdelegalizowana, znikaly tez wplywy partii prawicowych i nacjonalistycznych. Umacnialy sie nurty demokratyczne.

Efekt plebiscytu 23. 10. 1955r. przesadzil o przylaczeniu w calej 1957r. Zaglebia Saary do RFN jako kolejnego kraju (Sarrand).

RFN nie nalezalo do ONZ, a do niej udzial w calej NATO puder defensywny rys. Narody europejskie nadal obawialy sie Niemcow. Adenauer pragnal

usunac ow obawy, chcac pojednania z Europa. Sklaniala tez do tego wspolna niepokoj przed ekspansja i zagrozeniem ZSRR.

W calej Palacu Elizejskim w Paryzu kanclerz Adenauer i prezydent de Gaulle 22. 01. 1963r. podpisali uklad o wspolpracy gosp. i kulturalnej miedzy obu

panstwami. Rzad RFN odrzucic podejmowal jednak pojednania z krajami Swiata Wsch., jak budzilo rozne spory.

Poprzez 14 latach ze stanowiska kanclerza, 15. 10. 1963r. Adenauer ustapil. Stanowisko po nim objal Ludwig Erhard, rzecznik zaciesnienia wspolpracy z

USA, jak prowadzilo do oslabienia dotychczasowej wspolpracy z Francja. Nie potrafil pan jednak znowu ozywic gosp. niemieckiej. RFN przezywala

recesje. Upadaly sedziwe technologie oparte na wydobyciu wegla, wytopie stali, strukturze okretow, swieze zas oparte na przetworstwie ropy naftowej,

okazaly sie nietrafnym posunieciem.

Kryzys spowodowal rozpad dotychczasowej koalicji rzadowej chadecji z liberalami. Erhard podal sie do dymisji trzydziestu. 11. 1966r., a 01. 12. 1966r.

powolano rzad wielkiej koalicji z udzialem SPD. Kanclerzem zostal Kurt Georg Kiesinger z CDU, a wicekanclerzem i ministrem spraw zagranicznych Willy

Brandt z SPD. Podjeto probe szukania porozumienia z panstwami Europy Wsch.:

-31. 01. 1964r. – nawiazanie stosunkow dyplomatycznych z Rumunia,

-socjaldemokraci podjeli dialog z NRD zmierzajac do formalnego uznania drugiego panstwa niemieckiego. Zapowiadali tez szacunek nowej granicy

Zach. Naszego kraju

-RFN 31. 01. 1968r. wznowila stosunki dyplomatyczne z Jugoslawia.

Szukano drog ozywienia rynkow zbytu na wschodzie.

Szczegolnie zajecie w procesie ksztaltowania procesow nastrojow politycznych w calej duchu nacjonalistycznym wykonala historiografia Niemiecka. Na

przelomie wiekow XIX i XX historiografia europejska przeksztalcila sie w calej duzym, stopniu w instrument walki ideologicznej i propagandowej.

Dazono do wyzbycia sie tendencji nacjonalistycznych w poradnikach szkolnych do nauki relacji i geografii. W latach 50-tych z inicjatywy Georga Eckerta

w calej Brunszwiku w calej RFN utworzono Miedzynarodowy Instytut Podrecznikow Szkolnych. W 1972r. powolano rowniez komisje niemiecko –

polska. Prace przebiegaly pod auspicjami UNESCO. Powazne zadania w calej wychowaniu systemu spolecznego niemieckiego spelnialy wielkie rocznice

historyczne i zwiazane z nimi debaty.

Mlodziez niemiecka nie posiadala jasnego portretu III Grupy i pozycji Hitlera w calej dziejach. Publikowano wiele ksiazek biograficznych, przeprowadzono

wiele narady, oraz nakrecono filmy zadedykowane dziejom NSDAP, Hitlera, Ruchu Oporu i wojny. Do tego czasu pierwsza w calej historii Niemiec

republika (Weimarska) nie cieszyla sie w calej tradycji niemieckiej uznaniem, krytycznie odnoszono sie do germanskiego ruchu sprzeciwu wobec

dyktatury hitlerowskiej i kultywowano tradycje NSDAP i III Grupy. Hitlerwelle naprowadzila do ocenie tych oceny, ukazujac role tradycji demokratycznych,

oraz skutki popelnionych przez hitleryzm zbrodni. Preussenwelle objela takze NRD, eksponowano t tradycje kooperacyj prusko – rosyjskiej z czasow

napoleonskich. Hitlerwelle do NRD odrzucic dotarlo.

trzy. Praska wiosna i do niej nastepstwa

Zamach stanu z lutego 1948r. sprawil w Czechoslowacji przejecie odgrywa wladzy przez komunistow. Poprzez smierci Klementa Gottwalda naprzod partii

i panstwa stal Antonin Novotny, ktory w calej 1953 r. przejal opcje I sekretarza KC KPCz, a w calej 1957 r. zostal rowniez prezydentem panstwa.

Wprowadzono system mono-partyjny, system centralnego organizowania, przeprowadzono nacjonalizacje przemyslu i kolektywizacje rolnictwa.

Stosowano przenikliwe represje wzgledem opozycji. W calej 1960 r. uchwalono oryginalna konstytucje i zmieniono nazwe panstwa z Republika

Czechoslowacka na Czechoslowacka Republika Socjalistyczna (CSR).

W calej 1963r. zlagodzono system represji i powoli zaczeto reformowac panstwo. Zlagodzenie stosunkow w calej 1967r. wywolala ozywienie polityczne:

aktywizowala sie inteligencja tworcza, a szczegolnie literaci, zadano zmiany konstytucji, zniesienia cenzury prewencyjnej, otworzenia na Zmierzch. Ruch

nasz uzyskal potezne wsparcie propagandowe z Zachodu i powoli ogarnial srodowiska partyjne. W calej grudniu1967r. i styczniu 1968r. dotychczasowe

kierownictwo KPCz poddano ostrej krytyce za koncentracje wladzy i naduzycia. Zadano przyspieszenia reform i demokratyzacji stosunkow politycznych.

W tej sytuacji w calej styczniu 1968r. Novotny ustapil ze stanowiska sekretarza generalnego, zachowujac przekonanie prezydenta. Nastawienie

sekretarza generalnego KC KPCz objal dotychczasowy I sekretarz KC KP Slowacji, Alexsander Dubcek. Przeprowadzono daleko idace zmiany

personalne, otwarto panstwo na Zmierzch, podejmujac w szerokim zakresie zakrojona kooperacje z Austria i RFN. W czerwcu 1968r. Novotny ustapil

rowniez ze stanowiska prezydenta, ktore objal gen. Ludvik Svoboda. KC KPCz 05 04 1968r. uchwalil nowy system partii. Nastapily zmiany, wazne funkcje

kierownicze sprawowala w tej chwili czolowa team reformatorow. Nastawienie przewodniczacego Frontu Narodowego objal Frantisek Kriegel,

przewodniczacym Zgromadzenia Narodowego jest Josef Smrkovsky, na czele rzadu stanal Oldrich Cernik, zas przewodnictwo Komisji Planowania przejal

Ota Szik. Wielkie zajecie spelniala telewizja, kierowana przez J. Pelikana.

Byl to program permanentnych zmian, prowadzacych do pelnej likwidacji sedziwego systemu. Modyfikacje dokonujace sie w Czechoslowacji sledzono z

uwaga w calej innych krajach. Na Zachodzie budzily ow kredyty wielkie szacunek, reformatorom obiecywano pomoc. W calej ZSRR i krajach demokracji

ludowej powodowaly niepokoj. Przywodcow„praskiej wiosny" oskarzano o zakusy kontrrewolucyjne, wyslugiwanie sie imperializmowi niemieckiemu i

amerykanskiemu, zmierzanie do rozbicia bloku panstw socjalistycznych. W szczegolnosci ostro atakowano przejawy wspolpracy nowych wladz

Czechoslowacji z RFN i USA.

Przywodcy krajow socjalistycznych spotkali sie 23 marca 1968r. w calej Drezniei podjeli generalna krytyke, wzywajac wodzow KPCz do opamietania sie i

podjecia krokow dazacych do obrony systemu. Niedaleko Leonida Brezniewa i Aleksieja Kosygina szczegolnie ostro wystepowali Wladyslaw Gomulka i

Walter Ulbricht.

Przywodcy KPCz, z Dubcekiem naprzod, zapewniali jednak, ze panuja nad sytuacja i odrzucic dopuszcza do obalenia socjalizmu.

W Moskwie 08 czerwca 1968r. odbyla sie narada przywodcow pieciu panstw (ZSRR, Bulgaria, NRD, Polska i Wegry) wyjawszy przedstawicieli KPCz,

ktorzy odmowili udzialu w calej tego typu wielostronnych spotkaniach. W calej naradzie tej nie wzieli tez udzialu przywodcy Rumunii, ktorzy popierali idee

porozumienia sie z RFN. W calej czerwcu i lipcu tego roku wojska Ukladu Warszawskiego przeprowadzily trening sztabowe w calej Czechoslowacji, jak

bylo powaznym ostrzezeniem pod adresem reformatorow. Pomimo tego Czesi kontynuowali swoje reformy. W polowce lipca dyrektora pieciu panstw

Ukladu Warszawskiego spotkali sie ponownie na warszawskim rynku i wystosowali list otwarty do KC KPCz, wyrazajac w nim swe zaniepokojenie

rozwojem wydarzen w calej Czechoslowacji. Od 29 lipca do 0l sierpnia 1968r. w Cernej nad Cisa odbylo sie dwustronne randka przywodcow ZSRR i

CSR, a 03 sierpnia dyrektora Czechoslowacji spotkali sie z przywodcami szesciu panstw socjalistycznych w Bratyslawie. Na wodzow KPCz wywierano

silna presje, ale odrzucic zalamali sie, podjeli preparowania do XIV Zjazdu KPCz, liczac, iz poprze pan przywodcow reform.

Wojska ZSRR, NRD i PRL 10-ciu sierpnia podjely wspolne trening na pograniczu z Czechoslowacja. Mimo ze byl to zauwazalny sygnal ostrzegawczy,

wiekszosc wodzow KPCz odrzucic chciala odstapic od podjetego kierunku reform; szukali te banki wsparcia w calej Jugoslawii i Rumunii oraz RFN.

Wrogowie tej miarki porozumieli sie z ambasadorem ZSRR w calej Czechoslowacji, S. Czerwonienka, wystapili z listem do KC KPZR, gdzie poddali

krytyce linie Dubceka i wezwali panstwa Ukladu Warszawskiego, azeby pospieszyly im z pomoca w celu obrony socjalizmu w Czechoslowacji.

W odpowiedzi, w nocy z 20 dzieki 21 sierpnia, wojska Bulgarii, NRD, PRL, Wegier i ZSRR wkroczyly do Czechoslowacji. Minister obrony Czechoslowacji,

Martin Dzur, w calej porozumieniu z prezydentem Svoboda wezwal podlegle mu wojska do pozostania w koszarach i niepodejmowania walki. Przewaga

wojsk interwencyjnych byla przytlaczajaca. Mimo to w calej niektorych osrodkach dochodzilo do spontanicznych starc. Padlo 85 zabitych i okolo 800

rannych. Liderow rewolucji ujeto i wywieziono najpierw do siedziby dowodztwa Polnocnej Stajnie Wojsk ZSRR w Legnicy, a w nastepnej kolejnosci do

Moskwy, gdzie przybyli tez z wlasnej decyzji prezydent Ludvik Svoboda, wicepremier Gustav Husak i inni ludzie politycy. Przeprowadzono tam

konwersacji, ktore stabilny do 26 sierpnia.

Kondycje komplikowal argument, ze XIV Nadzwyczajny Zjazd KPCz, ktory konspiracyjnie odbyl sie w calej tych dobach w Czeskiej pradze podtrzymal

linie reform i potepil ingerencje obcych wojsk w kwestii wewnetrzne Czechoslowacji. Zwolennicy kooperacyj z ZSRR stracili oparcie i teren do dokonania

swego planu, czesc wycofala sie z tego stanowiska.

Rozmowy w calej Moskwie zostaly bardzo dokuczliwe, przywodcy ZSRR wywierali silna presje. Roli mediatora podjeli sie prezydent Svoboda, przybyly

tam z wlasnej decyzji, i dazacy do porozumienia wicepremier Husak. Ostatecznie 26 sierpnia podpisano porozumienie. Przywodcy CSR zobowiazali sie

do przestrzegania ustalen przyjetych w calej Cemej i odrzucenia uchwal XIV Zjazdu KPCz oraz zgodzili sie na powtarzajace sie pozostanie wojsk Ukladu

Warszawskiego w Czechoslowacji. Przywodcy ZSRR natomiast wyrazili zgode dzieki pozostanie aktualnych przywodcow dzieki zajmowanych przez nich

stolkach. Sposrod aktualnych w Moskwie przywodcow CSR umowy nic podpisal wylacznie przewodniczacy Frontu Narodowego a mianowicie Kriegel.

Jednakze zwolano posiedzenie Rady Ochrony ONZ, na ktorym wystapil dotychczasowy minister rzeczy zagranicznych CSR — Jiri Hajek. Przedstawil on

przebieg wydarzen, wezwal do potepienia ingerencji i przywrocenia wlasciwego rzadu. Przywodcy Ukladu Warszawskiego dowodzili, iz dzialali legalnie,

pomagajac „zdrowym" silom systemu spolecznego CSR w calej stabilizacji stosunkow. Uchwalono rezolucje potepiajaca ingerencje, ograniczono sie

jednak do werbalnego potepienia jej. Realnej pomocy reformatorom nikt nic udzielil. Przywodca ZSRR Leonid Brezniew 26 wrzesnia 1968r. sformulowal

teze oznajmiajaca, iz ZSRR dysponuje prawo do podejmowania takie dzialan wewnatrz swojej obszary wplywow na rzecz zabezpieczenia swoich

interesow. Stanela tzw. doktryna Brezniewa; rzad CSR wycofal skarge Hajka z ONZ.

Alexander Dubcek pozostal na stanowisku sekretarza generalnego KC KPCz do 04 1969r., nastepnie stanowisko to objal Gustav Husak, Ludvik Svoboda

byl prezydentem do swej zgonu w 1975r., premier Cernik rowniez zachowal swe przekonanie do 1970r. Sytuacja w calej Czechoslowacji byla jednak

bardzo napieta. Reformy podjete w calej 1968r. sa anulowane, wiele osob represjonowano. Dziesiatki reformatorow uszlo za granice podejmujac

dzialalnosc emigracyjna. Spoleczenstwo bojkotowalo poczynania okupantow, a rzad nie zwalczal opozycji. W tej sytuacji, w polowce roku 1969,

dokonano wiekszych zmian personalnych. Czolowe stanowiska objeli: G. Husak, V. Bilak i L. Strougal. W rocznice wkroczenia zagranicznych wojsk w

calej Czechoslowacji doszlo do mnogich demonstracji, ktore stlumiono sila. Byli zabici i ranni, nastapilo zaostrzenie represji. W porownaniu do wydarzen

w calej Czechoslowacji doszlo tez do ostrych sporow w internacjonalnym ruchu komunistycznym.

4. Sobor Watykanski II (VaticanumII)

Wszelka religia dysponuje ekspansywny rys, uznaje swoja wyzszosc powyzej innymi wyznaniami i dazy do pozyskania maksymalnej cyfry wyznawcow.

Konkurencja ta wykonuje niekiedy do fanatyzmu religijnego, gwaltownych spiec i wojen religijnych. W calej wieku 20 tendencje takiego typu

reprezentowal przewaznie islam, jednak nie zostaly one tez obce chrzescijanstwu. Kosciol z natury wydaje sie instytucja konserwatywna i

scentralizowana; jego kierownictwo od setek lat pozostawalo w reku Europejczykow, natomiast szczegolnie Wlochow. Byli to na ogol ludzie w podeszlym

wieku, sztywno trzymali sie przyjetych poprzednio wiekami zasad dzialania i norm postepowania. W Kosciele panowala scisla hierarchia,

podporzadkowanie i karnosc, nie nadazal on zbyt gwaltownymi zmianami w globie.

Po odrebnej wojnie ogolnoswiatowej Kosciol poczul sie zagrozony przez ekspansje ateistycznego komunizmu. W ZSRR zostal pan rozbity organizacyjnie

i zszedl dzialalnosci konspiracyjnej, a w calej krajach demokracji ludowej jego dzialalnosc zostala bardzo obnizona. Kler byl dyskryminowany, natomiast

rzady inspirowaly i popieraly dzialalnosc ateistyczna. Stan nasz czesto powodowal skutki rozne od zaplanowanych i wplywy Kosciola rosly. Czesc

systemu spolecznego udzial w calej obrzadkach religijnych traktowala jako demonstracje postury politycznej.

W calej latach piecdziesiatych i szescdziesiatych w Europie istnieje paradoksalne zdarzenie. W krajach rozwinietych pod wzgledem finansowym i

zorganizowanych demokratycznie wplywy Kosciola slably: koscioly zostaly puste, niekiedy nawet przeznaczano je dzieki inne zamiary, a frakcja wiernych

posiadala ambiwalentny wspolzycie do wiary; autorytet Kosciola systematycznie spadal. Natomiast w calej krajach socjalistycznych autorytet kleru i

Kosciola rosl. Cmentarze byly stale pelne, sluchano zalecen kleru i starano sie respektowac zasad religii; budowano swieze obiekty sakralne. Kosciol

podejmowal walke z ateistyczna polityka rzadow i socjalizmem wcale. Komunizm potepiano i zwalczano jako doktryne wroga Kosciolowi i ludzkosci. W tej

sytuacji duzej ilosci ksiezy i biskupow represjonowano, co w jeszcze wiekszym stopniu umacnialo nastroje wrogosci i fanatyzmu wiernych.

Nieco w inny sposob ksztaltowala sie sytuacja w calej krajach Ameryki Lacinskiej, w ktorym miejscu ksieza niejednokrotnie identyfikowali sie z masami

bezrobotnych i przesladowanych, wystepowali przeciw panujacym rezimom dyktatorskim, przyjmowali idealy socjalistyczne. Mnostwo duchownych

podejmowalo prace w calej zakladach produkcyjno-magazynowych inicjujac czyn ksiezy-robotnikow, ksztaltujac ruchy rewolucyjne, nazwane teologia

wyzwolenia.

W calej lonie Kosciola toczyly sie ostre debaty doktrynalne. Domagano sie zredukowania roli Wlochow i ogolnie Europejczykow we wladzach Kosciola,

zniesienia abstynencji ksiezy, dopuszczenia kobiet do stanu kaplanskiego, zniesienia laciny i zaprowadzenia jezykow narodowych w liturgii. Toczyly sie

spory odnosnie tematu stosunku do kwestii dostosowywania urodzin, uprawnienia do rozwodu, problemu bogacenia sie kleru, wysokosci naleznosci

poslug koscielnych, spolecznej pozycji Kosciola, demokratyzacji zycia wewnetrznego w Kosciele itp. Az do 1958r. glowka Kosciola byl Wloch, Eugenio

Pacelli, ktory wystepowal pod spodem imieniem Piusa XII. Zajmowal on przekonanie konserwatywne antykomunistyczne i antysocjalistyczne. Nie

dopuscil tez do zmian w calej Kosciele. Jego nastepca byl rowniez Wloch, Angello Giuseppe Roncalli, ktory przybral opinia Jana XXIII. Byl rzecznikiem

reform i postanowil te rolety w Kosciele przeprowadzic. 25 stycznia 1959r. zapowiedzial zwolanie II Soboru Watykanskiego. Przygotowywania do soboru

trwaly nieomal trzy lata, tak jak i jego obrady. W otwarciu obrad Vaticanum II 11 pazdziernika1962r. uczestniczylo 2850 ojcow Kosciola, obie trzecie z

nich stanowili przedstawiciele ludow pozaeuropejskich. Sobor zmierzal do odnowienia egzystencji wewnetrznego w calej Kosciele i pojednania z innymi

Kosciolami (ekumenizm). Powolano 12 komisji i duzo zespolow roboczych. W 1961r. papiez oglosil encyklike Mater et Magistra, nawiazujac do wydanej

80 lat przedtem encykliki Leona XIII — Rerum novarum, podejmowal w calej niej szkopul stosunku Kosciola do globu pracy i problemow spolecznych.

Potepil pewne przejawy zwyrodnien wystepujacych w calej kapitalizmie, wyzysk krajow slabo rozwinietych itp. W 1962r. papiez powolal Komisje do spraw

Rodziny. gdzie dyskutowano na temat dostosowywania urodzen. W calej 1963r. Jan XXIII oglosil encyklike Pacem in terris, w ktorej zajal sie klopotami

miedzynarodowymi. Wzywal poli-tykow do rozwiazywania spornych problemow w drodze rokowan i porozumien, do zycia w calej pokoju.

Nastepca Jana XXIII zostal Wloch, Giovanni Batista Motani, ktory przybral opinia Pawla VI. Ten papiez doprowadzil prace Soboru Watykanskiego do

konca. Przeprowadzono cztery sesje pleneralne: 1962, 1963, 1964 i 1965r. oraz przyjeto wiele aktow, zmierzajacych do odnowienia Kosciola. Po soborze

byly ow kredyty roznie interpretowane i spowodowaly powazne dywergencji w Kosciele. Wprowadzono oryginalna liturgie, dopuszczono katolikow

swieckich do spelniania niektorych dzialalnosci kaplanskich, zwiekszono liczbe arcypasterzow i kardynalow w Kosciolach pozaeuropejskich,

zreorganizowano strukture wewnetrzna Kurii Rzymskiej. Zlagodzono wspolzycie do odmiennych wyznan religijnych, przyjmujac zasade ekumenizmu, to

znaczy idei porozumienia i kooperacyj roznych wyznan. Nowa liturgia zezwalala dzieki odejscie od chwili laciny i stosowanie w calej obrzedach jezykow

narodowych. Nie zniesiono ale juz celibatu ani nie dopuszczono kobiet do stanu kaplanskiego, zachowano sprzeciw wobec dostosowywania urodzen,

rozwodow, eutanazji. Nie zmieniono stosunku do komunizmu — byl w dalszym ciagu negatywny.

Papiez Marek VI oglosil wiele encyklik, dekretow i listow papieskich, precyzujacych jego stanowisko w calej kwestiach spornych. W ogloszonej 25 lipca

1968r. encyklice Humanae vitae, poruszyl problemy moralne, podtrzymujac negatywny wspolzycie Kosciola do kwestii dostosowywania urodzin. Stalo to

przekonanie sprzeczne z propozycja wiekszej czesci czlonkow Komisji do rzeczy Rodziny. Papiez przyjal przekonanie kol konserwatywnych w Kosciele,

reprezentowanych przez prefekta Swietego Oficjum, kardynala Alfredo Ottayianiego. Decyzja papieza spowodowala sprzeciw niektorych kregow opinii

koscielnej, wielu ksiezy wystapilo z Kosciola. Jednakowo przedstawiala sie sprawa z dyskusja odnosnie tematu rozwodow. Rozwinieto tzw. ewangelizacje

narodow. Papiez zaczal powolywac wiecej arcypasterzow sposrod kleru innych kontynentow. W Czarnej Afryce bardzo znacznie wzrosla liczba

arcypasterzow. Wielu ksiezy zostalo biskupami w krajach azjatyckich i w Oceanii. Poprzednicy Pawla VI przebywali w Rzymie, rzadko opuszczajac stolice

apostolska, natomiast Marek VI odbywal podroze misyjne do duzej ilosci roznych krajow swiata. Spotykal sie z osobami stojacymi na czele odmiennych

Kosciolow, przykladowo z patriarcha prawoslawnym Atenagorasem w Konstantynopolu, z przywodcami Swiatowej Rady Kosciolow w calej Genewie i

innymi. W calej 1965r. papiez Pawel VI wzial tez udzial w calej XV Sesji Zgromadzenia Uniwersalnego ONZ w calej Nowym Jorku. Zwiekszono

ofensywnosc misyjna Kosciola wobec komunizmu i ZSRR. Stosunki z islamem pozostaly napiete; fundamentalisci islamscy odrzucic godzili sie na

przecietny kompromis z chrzescijanami. Pokazne wplywy mieli oni w szczegolnosci w Iranie i poniektorych panstwach arabskich.

5. Socjaldemokracja i czyn komunistyczny

Gest komunistyczny przezywal okres burzliwych przewartosciowan. Cyfra partii i czlonkow partii komunistycznych w calej swiecie nieprzerwanie rosla.

Rozwoj liczby czlonkow powodowaly jednak partie dzialajace w krajach realnego socjalizmu — zostaly to partie rzadzace. Az do najsilniejszych partii

komunistycznych w calej krajach kapitalistycznych zaliczano PCI z 1-wsza, 7 min czlonkow i elektoratem, ktory obejmowal 8-9 min jednostek. W typach

do parlamentu w maju 1968r. PCI uzyskala 26% ogolu oddanych glosow. Francuska partia komunistyczna liczyla okolo 500 tysiecy. czlonkow, natomiast

w typach z czerwca 1966r. zdobyla 23% ogolu oddanych glosow. Masowy rys mialy partie komunistyczne w calej Indonezji, Korei Polnocnej, Wietnamie,

ale ilosc ich czlonkow nie informowala jednak o sile obrotu. Bardzo slabowite byly wplywy partii komunistycznych w STANY, Wielkiej Brytanii, Kanadzie,

krajach skandynawskich.

Zwiazana z ruchem komunistycznym Swiatowa Republika federacyjna Zwiazkow Profesjonalnych liczyla okolo 140 min czlonkow.

W calej Azji i Afryce powstawaly partie rewolucyjne o specyficznym programie; zostaly one zdominowane nie przez masy robotnicze, lecz przez

inteligencja. Glosne staly sie nazwiska przywodcow: rewolucji chinskiej Mao Tse-tunga, rewolucji kubanskiej Fidela Castro, Ghany Kwame Nkrumaha czy

Gwinei Ahmeda Sekou Toure.

Krytyka Stalina i uchwaly 20 Zjazdu KPZR spowodowaly szok w partiach komunistycznych. Powolane przez Stalina w 1947r. Biuro Reklamowe Partii

Komunistycznych i Robotniczych w kwietniu 1956r. pozostalo rozwiazane. Wzywano do przestrzegania zasad leninizmu i samodzielnosci. W 1948r. KP

Jugoslawii zostala przez Stalina wykleta i odtracona. Nowe kierownictwo KPZR z Chruszczowem naprzod przekreslilo ta decyzje, przeproszono Tito i

ponownie nawiazano wspolprace z komunistami jugoslowianskimi.

Czesc wodzow partii komunistycznych uznala oryginalna linie polityczna wypracowana przez XX Zjazd KPZR., jednak znaczna team uznala ja jednak

zbyt herezje i odmowila uzycia w dzialalnosci. W obrotu komunistycznym rozpetala sie wielka dyskusja. Cieniem na nowej linii politycznej legly sytuacje

wegierskie z jesieni 1956. Wielu komunistow protestowalo przeciw radzieckiej ingerencji i wystepowalo z partii, byli to zwlaszcza wybitni intelektualisci.

W calej styczniu 1957r. w Budapeszcie przeprowadzono narade przywodcow partii komunistycznych i szefow rzadow Bulgarii, Czechoslowacji, Rumunii,

Wegier i ZSRR, gdzie ustalono wspolna linie dzialania. W calej listopadzie tego roku odbyla sie w calej Moskwie narada przedstawicieli partii

komunistycznych krajow socjalistycznych.

W calej listopadzie 1960r. w Moskwie zorganizowano narade przedstawicieli partii komunistycznych globu w celu objasnienia spornych klopotow i

ustalania wspolnej miarki dzialania. Wzielo w tej dziewczyny udzial 81 partii. Chinczycy wystapili oficjalnie z krytyka nowej miarki politycznej KPZR,

wsparli pierwotnego przywodcy Albanskiej Partii Roboty i poniektorych partii azjatyckich. Uzgodniono polaczony, bardzo ogolnikowy komunikat, ktory

podpisaly wszelakie delegacje, azeby nie ujawniac sporu poza. Przywodcy KPCh podjeli publiczna krytyke KPZR, a czternascie czerwca 1963 r. KC

KPCh przeslal do KC KPZR list, w ktorym oficjalnie przedstawil prywatne propozycje ustalenia generalnej miarki postepowania na rzecz

miedzynarodowego obrotu rewolucyjnego. Nastawienie radzieckie uznano w nim zbyt przejaw rewizjonizmu i oportunizmu. Zadano przestrzegania zasad

marksizmu-leninizmu, stosowania rewolucyjnych metod dzialania, zerwania z polityka koegzystencji. Przywodcy chinscy dowodzili, iz w procesie wzrostu

glowny srodowisko ruchu rewolucyjnego przesunal sie do Azji Przywodcza funkcje w rewolucji zastrzegali na rzecz swej partii, a zbyt glownego ideologa

ruchu rewolucyjnego w preznosci swiatowej uznali Mao Tse-tunga.

Tymczasem sedziwe pokolenie dzialaczy komunistycznych schodzilo ze sceny. W listopadzie 1964 r. w ZSRR odsunieto Nikite Chruszczowa, poprawka

nastapila w calej Czechoslowacji (1968r. ), w calej 1970 r. w Polsce odsunieto Gomulke, natomiast w NRD — Ulbrichta.

Goraca dyskusje spowodowala wtracanie sie w Czechoslowacji w 1968r. Skrajnie rewolucyjne grupy parly do wystapien zbrojnych i awantur. Nowa

taktyka rewolucyjna w 1965 i 1966r. doprowadzila do zaglady KP Indonezji, tragedie przezyla KP Sudanu. Pozostale partie rozbily sie dzieki dwie, nawet

lepiej trzy zwalczajace sie struktury. Generalnie zabierajac ruch ulegl rozproszeniu i wielkiemu oslabieniu. Rownoczesnie ekipy lewackie destabilizowaly

sytuacje w calej roznych krajach, prowadzac do burzliwych demonstracji i dzialaniu terrorystycznych.

Dyskusje wywolane przez XX Zjazd KPZR, natomiast nastepnie sytuacje w Polce i dzieki Wegrzech spowodowaly uksztaltowanie sie w obrotu

komunistycznym stylu zwanego eurokomunizmem. Przywodcy tego nurtu krytykowali Stalina i stalinizm, podkreslali suwerennosc osobistych partii,

eksponowali szczegolna funkcje i poslannictwo europejskiego obrotu w preznosci swiatowej.

Uchwaly XX Zjazdu KPZR w calej 1956r. spowodowaly rowniez powazne zmiany w calej ruchu socjaldemokratycznym. W partiach socjalistycznych i

socjaldemokratycznych przyjeto je jako potwierdzenie wysuwanych wczesniej obiekcji do tzw. leninizmu i linii politycznej ruchu komunistycznego. W

duchu tym dzialalo wiele partii: Partia Roboty w Uk, SPD w calej RFN, Szwedzka Partia Socjalistyczna, socjalisci francuscy, wloscy i inni.

Socjaldemokraci niemieccy w calej 1959r. zwolali nadzwyczajny zlot w Bad Godesberg, ktory uchwalil oryginalny program partii. Zerwala pani z

marksizmem i przeksztalcila sie w calej demokratyczna partie reform spolecznych.

Od roku kalendarzowego 1951 dzialala Miedzynarodowka Socjalistyczna. Jej pierwszym przewodniczacym byl socjalista brytyjski Morgan Philips,

nastepnie Anglik Albert E. Carthy, natomiast po zanim Austriak Bruno Pitterman. Procedury sekretarzy Komitetu Wykonawczego pelnili Austriak Juliusz

Braunthal, w nastepnej kolejnosci Hans Janitschek. Biuro Miedzynarodowki mialo wlasna siedzibe w calej Londynie

. Uchwaly kongresow Miedzynarodowki mialy rys zalecen, natomiast nie obowiazujacych polecen. Gest mial bardzo demokratyczny rys. W zawartosc

Miedzynarodowki Socjalistycznej wchodzila Unia Socjalistyczna Swiata Srodkowo-wschodniej, skupiajaca emigrantow socjalistycznych z krajow Europy

Zachodniej; Regionalna Gromada Socjalistow Unii europejskiej Wegla i Stali; Konferencja Socjalistow Azji. Przy Miedzynarodowce Socjalistycznej

dzialaly: Miedzynarodowka Kobiet Socjalistek. Miedzynarodowka Mlodziezy Socjalistyczne Miedzynarodowa Unia Nauczycieli Socjaldemokratow i inne

organizacje. Gest socjalistyczny wywieral duzy wplyw na kondycje w globie, a w szczegolnosci w Europie. Stosunkowo male wplywy mieli socjalisci w

Afryce i w calej Azji.

W calej 1962r. Rada Miedzynarodowki uchwalila nowa deklaracje programowa pt. Swiat obecny — socjalistyczna perspektywa. Zaswiadczenie ten

ukierunkowal ruch socjalistyczny w duchu demokratyczno-parlamentarnym, reformistycznym i pokojowym. Ruch socjalistyczny nie dazyl do radykalnego

przeksztalcenia stosunkow panujacych w calej swiecie, ale do stopniowego ich reformowania. Zmierzano do lagodzenia rozbieznosci klasowych i napiec

spolecznych; umacniano korygujaca role panstwa w procesach wytworczych i podziale wypracowanych dobr; upanstwawiano duze zaklady pracy, bazy,

srodki komunikacji. Duzo czujnosci poswiecano problemowi ograniczenia bezrobocia, regulacji plac, ubezpieczen, samorzadow; podejmowano ochrone

pracy pan i mlodziezy; realizowano system powszechnej i bezplatnej oswiaty.

Za modelowe uznawano stosunki panujace w calej Szwecji, w ktorym miejscu socjalisci dluzszy czas utrzymali sie u potegi i zdolali zrealizowac duzo

swych hasel programowych.

Austria, Finlandia i Szwecja zostaly panstwami neutralnymi, nie wchodzily w zawartosc blokow politycznych i prowadzily polityke pacyfistyczna. W

panstwach tych rzadzili socjalisci, jednak rzady socjalistyczne byly jednak drogie.

szesc. Rozwoj integracji europejskiej

Z rozwojem ruchow narodowowyzwolenczych i rozpadem programu kolonialnego rosla liczba swiezych panstw, ktore stopniowo przyjmowano do ONZ.

Wraz z ow rozwojem zmienial sie zawartosc polityczny i charakter tej instytucji.

Cyfra czlonkow ONZ w 1960r. ulegla podwojeniu w stosunku do roku kalendarzowego 1946. w dalszym ciagu jednak odrzucic przyjeto ChRL. Poza ONZ

byly tez tzw. panstwa podzielone (Korea, Niemcy, Wietnam) lub male panstwa neutralne, jak Szwajcaria. Obok panstw powiazanych z USA albo ZSRR w

calej ONZ narodzila sie team tzw. panstw niezaleznych reprezentowanych glownie przez narody afroazjatyckie. Stany Zjednoczone utracily bezwzgledna

przewage.

W calej 1960r. zaistnial ponownie dekoniunktura na stanowisku Sekretarza Generalnego. ZSRR oskarzyl urzedujacego sekretarza, Daga

Hammarskjolda, o dzialanie tendencyjne i powiedzial zniesienie tego urzedu. Zamiast tego urzedu Rosjanie proponowali powolac trzyosobowy kolegialny

organ wykonawczy ONZ, gdzie bylyby opisane trzy podstawowe grupy panstw. Wobec utrudnien stawianych delegacjom przybywajacym do Nowego

Jorku przez rzad USA postulowano tez przeniesc siedzibe ONZ do kraju neutralnego, jak na przyklad Austria albo Szwajcaria. Sugestii tych odrzucic

zdolano wcielic w istnienie: w nocy z 17 dzieki 18 wrzesnia 1961r. Dag Hammarskjold zginal w katastrofie lotniczej w calej Rodezji. Nastepca jego jest

przedstawiciel Birmy U Thant, reprezentant panstw Trzeciego Swiata. Dokonano tez zmian w calej stylu wykonywania zadan Rady Ochrony..

Postanowiono rozszerzyc jej zawartosc, zwiekszajac liczbe jej czlonkow niestalych z szesciu do dziesieciu. W calej 1965 r. przyjeto zasade, ze pieciu z

nich bedzie reprezentowac kraje Azji i Afryki, po 2 kraje Swiata Zachodniej i Ameryki Lacinskiej i pewien kraje Swiata Wschodniej.

ONZ odegrala powazna role w calej opanowaniu konfliktu bliskowschodniego w calej 1956 i 1967 w calej lagodzeniu konfliktow roznych w calej regionach

Azji i Afryki oraz ukladaniu wspolpracy miedzynarodowej. W duzej ilosci punktach swiata sluzbe pelnily oddzialy rozjemcze ONZ, z inicjatywy tej

organizacji podejmowano rozne dzialania oswiatowe. Fenomenalna uwage przywiazywano do bitwy z kolonializmem, wyscigiem zbrojen i nedza

panujaca w calej swiecie.

Zgromadzenie Ogolne ONZ na moral ZSRR uchwalilo 27 lutego 1957r. rezolucje, zalecajaca krajom sprawujacym powiernictwo nad obszarami

niesamodzielnymi w calej Afryce i Oceanii, zeby ustalily konkretne terminy uznania tym obszarom samorzadu albo pelnej niepodleglosci. Zgromadzenie

Publiczne 12 grudnia 1958r. uchwalilo rezolucje gloszaca, ze upowaznienie do samostanowienia obejmuje rowniez prawo do samodzielnego

dysponowania przez ktorykolwiek narod „wszystkimi bogactwami naturalnymi ziemi, jaka don nalezy". Bylo to uznanie uprawnienia do nacjonalizacji

kopaln i szybow naftowych.

Zgromadzenie Publiczne 05 grudnia 1959r. zobowiazalo panstwa powiernicze do ustalania w ciagu roku kalendarzowego terminow uznania wolnosci

terytoriom powierniczym, natomiast 12 tego miesiaca i roku przyjelo uchwale domagajaca sie od chwili panstw kolonialnych przedkladania sprawozdan,

informujacych o rozwoju kontrolowanych przez odrzucic obszarow.

Struktura podejmowala i realizowala roznorodne plany rozwojowe w krajach Trzeciego Swiata. W 1957r. pod patronatem ONZ obchodzono III

Uniwersalny Rok Geograficzny. W 1956r. zwolana przez ONZ Miedzynarodowa Konferencja Arktyczna w Paryzu podzielila Arktyke na 12 rejonow

badawczych. W 1959r. podpisano Kontrakt Antarktyczny: Arktyke umiedzynarodowiono dzieki 34 lata w celu rozwiniecia badan prawdziwych. Z inicjatywy

ONZ podejmowano dyskusje dzieki tematy zredukowania zbrojen i organizowania obslugi gospodarczej na rzecz krajow zacofanych w wzrostu

ekonomicznym. Zgromadzenie Ogolne ONZ, na polaczony wniosek STANY i ZSRR 20 listopada 1959r. jednoglosnie przyjelo rezolucje wzywajaca

wszelakie panstwa w calej swiecie do podjecia staran zmierzajacych do wprowadzenia zwyklego rozbrojenia.

Szczegolne zadanie spelnila XV Sesja Zgromadzenia Uniwersalnego ONZ, ktorej obrady stabilny od dwadziescia wrzesnia 1960r. (z

dziesieciotygodniowa przerwa) do 22 04 1961r. Potepiono imperializm, kolonializm i zbrojenia, deklarowano wole przyspieszenia sporu pelnej

dekolonizacji, rozbrojenia i pomocy na rzecz krajow polepszajacych swoja oferte. Przywodca Kuby, Fidel Castro, 26 wrzesnia 1960r. wyglosil

czterogodzinne przemowienie, skierowane przeciw imperialistycznej polityce Stanow Zjednoczonych w calej krajach Ameryki Lacinskiej. Do tego czasu

Stany traktowaly ten obszar jako obszar wylaczony spod kompetencji ONZ. Wobec skargi Kuby Komisja Polityczna, natomiast nastepnie Zgromadzenie

Ogolne ONZ musialy nasz problem rozpatrzyc.

Delegacja Meksyku zglosila rezolucje, w ktorej apelowano do wszystkich panstw, azeby nie pozwolily wykorzystac swoich terenow i zasobow do ataku

dzieki Kube. Uchwala nie przeszla, poniewaz odrzucic uzyskala wiekszej czesci 2/3 glosow, spowodowala jednak wyrazny rozdzial wsrod uzaleznionych

od STANY panstw Ameryki Lacinskiej.

Nadrzedny problem zakazu prob z bronia nuklearna podjela w calej 1961r. XVI Sesja Zgromadzenia Ogolnego ONZ. Od 1958r. prob takich starano sie

unikac, jednak w 1960r. Francja zlamala regule i przeprowadzila dzieki algierskiej Saharze trzy nastepne proby. Rownolegle doszlo do zaostrzenia

stosunkow na miarki Wschod-Zachod w porownaniu do tzw. pozostalego kryzysu berlinskiego po zbudowaniu przez NRD muru w calej Berlinie (13

sierpnia 1961). Kanclerz RFN Konrad Adenauer oswiadczyl rozpoczeci prac powyzej bronia atomowa. W tej sytuacji rowniez ZSRR przeprowadzil trzy

nastepne proby z wlasna bronia termojadrowa, stawiajac swiat wzgledem problemu wojny jadrowej o globalnym zasiegu.

Fakty ow wywolaly powazne zaniepokojenie refleksji publicznej w calej swiecie. Stany Zjednoczone wystapily z wnioskiem, by kwestia zajela sie ONZ.

Poprzez szczegolowej debacie (24 listopada 1961) Zgromadzenie Ogolne ONZ przyjelo uchwale, gloszaca, iz uzycie broni nuklearnej egzystowaloby

sprzeczne z duchem i celami ONZ, stanowiloby pogwalcenie Karty Narodow Zjednoczonych. Uchwalono tez rezolucje uznajaca Afryke za strefe

bezatomowa.

Nie poddano ale juz pod glosowanie wysuwanego przez Polske od chwili 1957r. moralu o utworzenie strefy bezatomowej w Europie Srodkowej (plan

Rapackiego).

Pod presja opinii ogolnej 05 lipca 1963r. w calej Moskwie podpisano trojstronny system (USA, Rozlegla Brytania i ZSRR) o zakazie prowadzenia

doswiadczen z bronia jadrowa w aurze, pod woda i w calej przestrzeni kosmicznej. Do konca tego roku do ukladu przylaczyly sie 102 panstwa,

podpisania ukladu odmowily ChRL i Francja. W dalszym ciagu prowadzono probne wybuchy jadrowe pod ziemia. Natomiast w toku XVI Sesji

Zgromadzenia Uniwersalnego ONZ uchwalono budzet dzieki utrzymanie wojsk rozjemczych ONZ w Kongo.

Wobec rozpoczynajacego sie podboju kosmosu powolano do egzystencji Komisje Kosmiczna ONZ.

Struktura Narodow Zjednoczonych jako struktura o charakterze uniwersalnym i majaca najszerszy zasieg dzialania podejmowala nieprzerwanie wiele

inicjatyw. Juz w calej 1959r. uchwalila Deklaracje Praw Dziecka; w calej 1963r. konwencje o likwidacji wszelkich odmian dyskryminacji rasowej; w 1969r.

zajeto sie problemem wychowania dzieci i mlodziezy, natomiast 02 marca 1967r. uchwalono deklaracje o eliminacji dyskryminacji kobiet. Sposrod

inicjatywy krajowej 26 listopada 1968r. Zgromadzenie Ogolne uchwalilo konwencje o nie przedawnianiu zbrodni militarnych, a w calej l 969r. rezolucje o

niebezpieczenstwie rasizmu. XXIV Sesja Zgromadzenia Uniwersalnego ONZ w calej 1969r. uchwalila deklaracje w sprawie rozwoju

spoleczno-gospodarczego: postulowano wyeliminowanie w globie glodu, nedzy, analfabetyzmu oraz wszelkich odmian dyskryminacji i wyzysku.

siedmiu. Europejska Wspolnota Gospodarcza

Fenomenalna role w calej dzialalnosci EWG odgrywaly RFN i Francja. Oba panstwa przezywaly powazne trudnosci ekonomiczne i polityczne.

Od 1958r. we Francji panowal system prezydencki. Przywodcy Francji w dalszym ciagu przejawiali wielkie ambicje polityczne. Stanowisko prezydenta, po

odejsciu gen. de Gaulle'a w calej 1969r., objal George Pompidou, ktory kotynuowal polityke obrony niezaleznosci od chwili USA i budowania wlasnej sily

nuklearnej. Obowiazki premiera w latach 1969-1972 pelnil Jacques Chaban Delmas, natomiast po zanim Pierre Messmer. Stosunki polityczne we Francji

byly jednak dosc spokojne, nadal istnial tam system wielopartyjny. Wielkie znaczenie puder ruch profesjonalny. Od 1963r. robotnicy wywalczyli i utrzymali

40-godzinny tydzien pracy — praca w calej godzinach nadliczbowych byla powyzej platna. W calej wielu galeziach produkcji w calej 1969r.

wprowadzono czterotygodniowe platne urlopy; konstytucja gwarantowala robotnikom prawo do strajku; stosunki miedzy pracobiorcami a pracodawcami

regulowaly uklady zbiorowe o prace; robotnicy byli zabezpieczeni na zdarzenie choroby i inwalidztwa, mieli zapewniona emeryture lub rente starcza.

W calej dniu 08 sierpnia 1959r. przeprowadzono dewaluacje franka o 12, 5%.

Francja byla krajem rozwinietym gospodarczo. W szczegolnosci dobre rezultaty osiagneli francuscy rolnicy, ktorzy broniac swojego rolnictwa odrzucic

chcieli zgodzic sie Wielkiej Brytanii do Wspolnego Rynku. Podtrzymywali kooperacje gospodarcza z RFN, jednak odmawiali przeksztalcenia EWG w calej

sojusz polityczny. Idea europejska byla we Francji w dalszym ciagu niepopularna.

Referendum w sprawie ratyfikacji ukladow o poszerzeniu EWG o Danie, Wielka Brytanie, Irlandie i Norwegie przeprowadzono we Francji 23 04 1972r.,.

Polityke rozszerzenia EWG poparlo wylacznie okolo 40 procent uprawnionych do glosowania.

W calej lipcu 1972r. partie socjalistyczna i komunistyczna podpisaly uklad o kooperacyj, do tej pory obie partie zwalczaly sie nawzajem. Przygotowywano

sie do decyzji w 1976r.

Tymczasem niespodziewana smierc prezydenta Pompidou przyspieszyla wybory prezydenckie; przeprowadzono te rolety 05 czerwca 1974r. Druga tura

decyzji (19 czerwca 1974) dostarczyla zwyciestwo Giscardowi d'Estaing.

Pompidou byl rzecznikiem porozumienia z Wielka Brytania i uniezaleznienia Europy od chwili USA-jego nastepca pogladow takich nie podzielal.

Zjednoczone Krolestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Polnocnej pod wzgledem obszaru zajmowalo 4 miejsce w Europie Zachodniej, po Francji, Wloszech i

RFN. Pod wzgledem cyfry mieszkancow zajmowalo trzecia lokate, po RFN i Wloszech.

Wybory do parlamentu, zrealizowane 18 czerwca 1970r., przyniosly zwyciestwo Partii Konserwatywnej. Naprzod rzadu stanal Sir Edward Heath.

Wzgledem trudnosci gospodarczych. Brytyjczycy zrezygnowali z wysuwanych wczesniej obiekcji i postanowili przystapic do EWG. Adekwatny uklad

podpisano 22 stycznia 1972 r, W zwiazku z tym 15 lutego 1971r. przeksztalcono walute na system dziesietny, powoli realizowano przedlozenie nowego

programu metrycznego oraz wiele odmiennych reform. Od 0l stycznia 1973r. Rozlegla Brytania zostala czlonkiem EWG.

Problem stwarzal wielki przyplyw do Anglii osob z innych krajow i kontynentow. Obecnie spolecznosc ta naplywala do metropolii i cieszyla sie

identycznymi prawami, jak na przyklad rodowici Anglicy; wielu z nich nie potrafilo sie z ta kwestia polaczyc. Problem nasz rodzil tez wiele klopoty

ekonomicznych, 28 pazdziernika 1971 r. wprowadzono ograniczenia imigracyjne dla populacji spoza Commonwealthu.

W Irlandii Polnocnej narastala wojna domowa prowadzona przez Irlandzka Republikanska Armie. Stosunki komplikowaly sie. Parlament 23 marca 1972r.

upowaznil rzad do przejecia bezposredniej potegi nad Polnocna Irlandia, natomiast rzad Republiki irlandzkiej aprobowal ten chod.. Walki w calej 1972 r.

pochlonely 467 osob. W calej Ulsterze 03 stycznia 1973r. przeprowadzono plebiscyt na temat przynaleznosci tego obszaru, tylko 0, 6% uprawnionych

opowiedzialo sie za przylaczeniem Uisteru do Republiki Irlandii, a 56% opowiedzialo sie za pozostaniem przy Uk. W tej sytuacji trzydziestu maja 1973r. w

Irlandii Polnocnej przeprowadzono wybory, natomiast 8 lipca tegoz roku kalendarzowego przeksztalcono ja w prowincje brytyjska.

Modyfikacje te me doprowadzily do uspokojenia, bitwy trwaly w dalszym ciagu komplikujac kondycje wewnetrzna Uk. Sytuacja produkcyjna Wielkiej

Brytanii byla trudna, pogorszyl ja jeszcze powszechny strajk gornikow, ktory wybuchl 10-ciu lutego 1974r.

Premier Heath odwolal sie do wyborcow i 28 lutego 1974r. przeprowadzono decyzje, ktore spowodowaly powazne modyfikacje polityczne. Nieznaczna

przewage uzyskali laburzysci, przekonanie szefa rzadu ponownie objal Harold Wilson. Spowodowal pan ponowne rozstrzygniecie parlamentu i nowe

decyzje w dniach 10 pazdziernika 1974r.

Laburzysci mieli sceptyczny stosunek do udzialu Uk w EWG, do ktorej w 1973r. obok Uk przystapily Potrawy i Zielona wyspa. Europejskie

Stowarzyszenie Wolnego Gospodarki (EFTA) utracilo sens bycia, wiec 22 lipca 1972r. podpisano system o utworzeniu strefy wolnego handlu w Europie

Zachodniej, otaczajacej dziewiec panstw EWG oraz Austrie, Finlandie, Islandie, Norwegie, Portugalie, Szwecje i Szwajcarie. W pazdzierniku 1972r. w

calej Paryzu przeprowadzono obrady szefow rzadow dziewieciu panstw EWG i do 1980r. postanowiono stworzyc unie gospodarcza i walutowa, Pomyslu

tego odrzucic zrealizowano zwazywszy na kryzys walutowy i rozwoj cen ropy naftowej w calej swiecie.

W ramach wspolpracy francusko-brytyjskiej planowano wybudowanie tunelu pod spodem kanalem La Manche, ponaddzwiekowego samolotu

pasazerskiego „Concorde", projektowano jeszcze realizacje wielu innych zamierzen.

Wobec zgonu prezydenta Pompidou i upadku rzadow konserwatywnych w Uk realizacja takich planow ulegla opoznieniu. Na czolo wysunely sie znow

francusko-brytyjskie znaczny o prymat w Europie i polityke rolna EWG. Nienajlepiej ukladaly sie tez stosunki Wielkiej Brytanii z RFN i Wlochami.

Przywodcy brytyjscy usilowali podtrzymac kooperacje z STANY, co razilo politykow francuskich.

W dobach 09 i 10 pazdziernika 1974r. w calej Paryzu spotkali sie szefowie rzadow dziewieciu panstw EWG, ktorzy powolali Rade Europejska, skladajaca

sie z szefow rzadow i ministrow rzeczy zagranicznych panstw nalezacych do EWG. Planowano, iz bedzie sie ona gromadzic trzy razy w roku

kalendarzowego, w celu uzgodnienia wazniejszych projektow i wyborow, zapowiedziano tez powolanie Parlamentu Europejskiego w calej Strasburgu.

Francja wyrazila zgode na utworzenie funduszu obslugi dla regionow zacofanych, wiekszosc sum przeznaczonych na pomoc mialo pochodzic z RFN,

natomiast korzystac posiadala glownie Rozlegla Brytania.

jedenastu. Normalizacja stosunkow w Europie Srodkowej i Wschodnie

Nastroje wewnetrzne w RFN ewoluowaly dzieki lewo. Wybory do parlamentu w 1969r. przyniosly pomyslnosc SPD, jaka utworzyla rzad w sojuszu z FDP.

Byla to koalicja szukajaca nowych tras odprezenia w Europie. Kanclerz Willy Brandt podejmowal proby znormalizowania napietych stosunkow z NRD i

calym blokiem panstw socjalistycznych. Nastawienie wicekanclerza i ministra rzeczy zagranicznych objal przywodca FDP Walter Scheel. Historyczne

randka kanclerza Brandta z premierem NRD, Willym Stophem przyszlo 19 marca 1970r. w calej Erfurcie, natomiast 21 czerwca 1970r. w calej Kassel.

Brandt 12 sierpnia 1970r. podpisal uklad o wzajemnych stosunkach RFN z ZSRR, gdzie rzad RFN zapewnil, ze uznaje horyzont powojenne w Europie i

odrzucic dazy do ich podwazenia. W Warszawie siedmiu grudnia 1970r. podpisano system o podstawach normalizacji stosunkow z Polska, w ktorym

rowniez zadeklarowano szacunek zachodniej granicy Polski dzieki Odrze i Nysie. Oba panstwa nawzajem sie uznaly i w calej 1972r. nawiazaly ze soba

stosunki dyplomatyczne. Rozwijano rowniez kooperacje gospodarcza.

Rzad Brandta podjal takze konwersacji z NRD, rezygnujac z dotychczasowej polityki ignorowania argumentu istnienia pozostalego panstwa

germanskiego. W tej sytuacji w calej marcu 1971r. doszlo do czterostronnej narady w sprawie Berlinka Zachodniego. Kontrakt podpisano 03 wrzesnia

1971r. W slad za ow 17 grudnia 197! r. zostalo podpisane porozumienie odnoszace sie do tranzytu przez NRD do Berlina Zachodniego. 21 grudnia,

podpisano system pomiedzy NRD i RFN o wzajemnym uznaniu sie obu panstw. RFN zrezygnowala z tezy, ze reprezentuje Niemcy w pelni, ale

zastrzezono jednak, iz stosunki miedzy obu panstwami niemieckimi moga miec szczegolny rys.

Uklad normalizacyjny z CSR RFN podpisala 11 grudnia 1973r. Normalizujac stosunki z tym panstwem RFN uznala, ze system monachijski z 1938 r. byl

pusty od danego poczatku i wyrzekla sie Sudetow. 21 grudnia 1973r. w RFN ogloszono komunikaty o nawiazaniu stosunkow z Bulgaria i Wegrami.

Stosunki z Rumunia nawiazano obecnie w 1967r., a z Jugoslawia w calej 1968 r. W ten sposob doszlo do normalizacji stosunkow w calej Europie

Srodkowowschodniej, natomiast wystepujacy dotad w tym regionie stan stresu ulegl zlagodzeniu. Europa byla nadal podzielona na 2 zwalczajace sie

bloki polityczno-wojskowe, ale obie strony wyrzekaly sie przemocy i deklarowaly gotowosc rozwiazywania spornych klopotow w drodze rokowan i

porozumien, a odrzucic konfrontacji zbrojnej. Przywodcy RFN nie zrezygnowali z bitwy o ponowne zjednoczenie Niemiec. Socjaldemokraci dzieki

pierwszy projekt wysuwali sprawe narodowa, bali sie, ze strategia konfrontacji sprawi utrwalenie podzialow i predyspozycje odrebnego narodu w NRD.

Chcieli tego uniknac, podejmujac wspolprace z drugim panstwem niemieckim, jednak zeby to osiagnac, musieli to panstwo formalnie oszacowac.

Willy Brandt zyskal wspaniala popularnosc i uznanie, uhonorowane przyznaniem Pokojowej Nagrody Nobla. Oba panstwa niemieckie sa przyjete do

ONZ, natomiast nowa sytuacja w glowny punkt Europy wywolala znaczne odprezenie w polityce europejskiej i w preznosci globalnej. Ozywieniu ulegla

cyrkulacja osobowa miedzy obu panstwami niemieckimi oraz wspolpraca gospodarcza, nastapilo umocnienie tendencji koegzystencjalnych i

odprezeniowych.

Procesy ow dokonywaly sie w aurze zrodzonej przez masowe obroty studenckie lat 1968 i 1969. W calej wielu krajach wystepowaly nastroje radykalne, w

dalszym ciagu dawaly o sobie poznac silne obroty kontestacyjne i anarchizujace. Neoanarchizm zmierzal do destabilizacji panujacych stosunkow; puder

silne ostrze ekologiczne, antymilitarystyczne i antywojenne. Wysuwano hasla antyamerykanskie.

Organizowano zamachy dzieki wybitnych czlonkow zycia politycznego, gospodarczego i spolecznego: wyjatkowa aktywnosc rozwinely grupy

anarchistyczne w RFN i Irlandii. W latach 1969-1974 wysadzali oni gmachy publiczne, porywali samoloty, terroryzowali przedstawicieli bankow i urzedow,

atakowali koszary armii amerykanskiej w RFN. Anarchisci niemieccy podejmowali kooperacje z terrorystami arabskimi i irlandzkimi.

W calej maju 1974r. Willy Brandt podal sie do dymisji, wraz z zanim ustapil wicekanclerz i minister spraw zagranicznych Walter Scheel. Jednak koalicja

SPD-FDP utrzymala sie wobec wladzy. Nastepca Brandta na stanowisku kanclerza jest Helmut Schmidt, a przekonanie ministra rzeczy zagranicznych i

wicekanclerza objal Hans Dietrich Genscher 38 z FDP.

Rzad powoli opanowywal kondycje wewnetrzna, znowu aktywizowal istnienie gospodarcze i powaznie umocnil pozycje RFN na forum miedzynarodowym.

Ale juz NRD podjela wspolprace gospodarcza z RFN, ale mocno podkreslala odrebnosci ideologiczne. Od 03 czerwca 1971r. I sekretarzem KC SED byl

Erich Honecker, ktory wysunal teze o koniecznosci szybszego procesu tworzenia socjalistycznego narodu niemieckiego. Przyjal rowniez koncepcje

polityki odgraniczania (Abgrenzungspolitik) NRD od socjaldemokracji. W NRD 07 pazdziernika 1974r. wprowadzono nowa konstytucje, usuwajac z niej

zatwierdzane dotad zwroty o, „jednolitym― narodzie oraz dazeniu do „jednosci Niemiec", stwierdzajac, iz NRD wydaje sie „socjalistycznym

panstwem robotnikow i chlopow" (art. l). Akcentowano trwalosc bycia obu panstw niemieckich, jednak wladze w dalszym ciagu ograniczaly kontakty z

RFN. Na wycieczki do RFN wyrazano zgode w zasadzie wylacznie emerytom, frakcja ludzi mlodziezy usilowala nielegalnie przekraczac granice, lecz

powodowalo to przenikliwe represje, natomiast straz graniczna uzyskala upowaznienie uzycia broni palnej. Jednostki z RFN odwiedzajace NRD musialy

oplacac specjalne kwoty za zgode na przebywanie w NRD i odrzucic mialy swobody poruszania sie po calym panstwie. Pod wzgledem gospodarczym

NRD zajmowala wysoka lokalizacje w bloku radzieckim, jednak od RFN stala o wiele gorzej. NRD nalezala do RWPG i Ukladu Warszawskiego,

jednoczesnie brala tez udzial w zamianie handlowej EWG jako frakcja Niemiec.

XI. PRZEMIANY EUROPEJSKIE LAT 1976-1989

1. Zalamanie gospodarcze i oslabienie sladow ZSRR (1976 – 1985)

Zwiazek Radziecki nie potrafil wykorzystac pomyslnej koniunktury politycznej, jaka uksztaltowala sie w calej swiecie w calej latach 1971-1976.

Gospodarka ZSRR stawala sie coraz wiecej konkurencyjna wzgledem gospodarki zmodernizowanego kapitalizmu.

Od pazdziernika 1964 r. naprzod partii rzadzacej (KPZR) stal Leonid Brezniew, w 1966 mianowany marszalkiem, od 1977r. piastujacy rowniez

stanowisko glowki panstwa (przewodniczacy Prezydium Rady Najwyzszej ZSRR) i Komitetu Obrony Was. Czystosci ideologicznej systemu strzegl Michail

Suslow, od 1947r. sekretarz, natomiast od 1952r. czlonek Biura Politycznego KC KPZR. Duza role odgrywal Andriej Gromyko, od 1953r. minister rzeczy

zagranicznych, natomiast od 1973r. czlonek Biura Politycznego KC KPZR. Na forum internacjonalnym zdobyl pan sobie przydomek „Mister Niet" (Pan

Nie), poniewaz dzieki stawiane jemu rozne oferty ze strony www dyplomatow zachodnich na ogol pasowal „niet". Od 1967r. przewodniczacym KGB byl

Jurij W calej. Andropow, organizator sluzby chronienia ZSRR, zwalczajacy wszelkie obroty opozycyjne i podejmujacy roznorodne akcje interwencyjne za

granica.

W calej ZSRR utrzymanie dotychczasowego rytmu zbrojen pokazalo sie nieprawdopodobne; przywodcy tego panstwa poparli idee rokowan

rozbrojeniowych. W calej 1972r. podpisano tzw. system SALT-I. Okreslal on wysoka granice cyfry miedzykontynentalnych rakiet balistycznych

wyposazonych w glowice nuklearne, ktora kazda strona mogla posiadac. W 1975r. we Wladywostoku podpisano system o przedluzeniu SALT-I, w calej

nastepnym podjeto rozmowy w sprawie SALT-II.

29 grudnia 1979r., ZSRR podjelo interwencje w calej Afganistanie. Walka w Afganistanie trwala dlugo, spowodowala duzo strat w calej ludziach i duze

wyniszczenia. Udzial ZSRR w wojnie w Afganistanie spowodowal izolacje ZSRR dzieki forum internacjonalnym i zmniejszenie popularnosci w calej

krajach arabskich. Prezydent Jimmy Carter wykorzystal ingerencje do zerwania porozumienia SALT-II, polecil przerwac przebieg ratyfikacji podpisanego

w lipcu 1978 r. w Rzymie ukladu. Stany wznowily wyscig zbrojen.

W calej panstwach zachodnich dzialaly roznorodne instytuty sowietologiczne, ktore informowaly o zbrodniach Stalina i obozach, ale nie wierzono w ow

informacje. Dopiero w 1971r. w Moskwie powstal miejscowy oddzial Amnesty International (Amnestia Miedzynarodowa). Rozpad ruchu komunistycznego

z kolei powodowal, ze ZSRR utracil oddanych mu sympatykow i obroncow na Zachodzie. W takich warunkach umacnial sie negatywny stereotyp ZSRR

jako imperium zla.

W calej dniu 10-ciu listopada 1982r. zmarl Leonid Brezniew, 19 listopada 1982r. jego nastepca zostal Jurij Andropow, znal on kondycje panstwa i

probowal podjac reformy, jednak byl obecnie smiertelnie chorowity. Zmarl 09 lutego 1984r. Nastepca Andropowa byl Konstantin U. Czernienko,

przecietnych zdolnosci biurokrata partyjny, nie wyrozniajacy sie spomiedzy otoczenia.

dwie. Sytuacja dzieki Polwyspie Pirenejskim

Na Polwyspie Pirenejskim od wielu lat trzydziestych panowaly systemy dyktatorskie. W Portugalii ustanowil te rolety Antonio de 0liveira Salazar. W

Portugalii uczynil to gen. Francisco Franco, ktory w czasie wojny domowej w calej latach 1936-1939 obalil rzady republikanskie sporzadzajac dyktature

wojskowa. Salazar i Franco pelnili funkcje szefow rzadow i przywodcow. Faktycznie panowal w calej ich panstwach system dyktatorski, byly zacofane

gospodarczo i ograniczone w calej rozwoju spolecznym. W czasie wojny Salazar sympatyzowal z panstwami koalicji antyhitlerowskiej, a Franco z

panstwami osi Rzym-Berlin-Tokio. Wprawdzie Hiszpania formalnie odrzucic wziela udzialu w wojnie, ale wyslala swoich ochotnikow (Blekitna Dywizje) na

front wschodni. Poprzez wojnie oba panstwa odebraly sie w tarapatach.

Portugalia ogolem z Azorami i Madera obejmowala obszar 91, piec tys. km2 i w calej 1972 r. liczyla jedenastu, 5 min mieszkancow. Posiadala kolonie w

calej Azji (Makau i Wyspa Timor) i w Afryce (Angola, Gwinea Bissau, Mozambik, Wyspy Swietego Tomasza i Ksiazeca, Wyspy Zielonego Przyladka). W

koloniach portugalskich mieszkalo 13 min ludnosci. Portugalia zgodnie z konstytucja z 1933 r. stanowila formalnie homogeniczna republike korporacyjna,

wladza ustawodawcza w panstwie nalezala do Zgromadzenia Narodowego i Izby Korporacyjnej. Prezydenta wybieralo szczegolne kolegium elektorow na

9 lat, prezydent mianowal premiera i rzad, ktory pasowal za swe czynnosci poprzednio prezydentem. Rzad mial ogromne uprawnienia ustawodawcze i

wykonawcze.

Do wysilku kiedy premierem byl Salazar system dzialal bez wiekszych zaklocen. Porzadku pilnowala PIDE (Policja Miedzynarodowa Obrony Panstwa),

opozycje sterroryzowano, na wyspach zorganizowano obozy karne.

W 1949 r. Portugalie przyjeto do NATO, natomiast w 1955 r. do ONZ.

Dotkliwie dotknal ja proces dekolonizacji; w 1961 r. utracila Indie Portugalskie (Goa, Daman i Diu) na rzecz Indii. W lutym 1961r. wybuchlo powstanie w

calej Angoli, w calej sierpniu w calej Gwinei, w calej 1962r. w calej Mozambiku. W calej krajach takich toczyly sie wojny kolonialne. Portugalia posrednio

znajdowala sie tez w calej konflikcie z popierajacymi obroty antykolonialne panstwami obozu socjalistycznego. Wyrazila zgode na utrzymanie na wlasnym

terenie amerykanskich baz militarnych i scisle wspolpracowala z USA. W calej latach 1961-1971 Stany Zjednoczone udzielily do niej znacznych pozyczek

na wyposazenie armii.

W calej 1968r. Salazar ustapil ze stanowiska szefa rzadu zwazywszy na stan stanu zdrowia. Szefem rzadu zostal Marcelo Jose Caetano (1906-1980).

Okolicznosc ten ozywil przeciwnikow rezimu, ktorzy w calej maju 1969r. zorganizowali Zjazd w Aveiro i uchwalili czterdziestopunktowy system reform.

Wzywano do przywrocenia wolnosci slowa, amnestii, likwidacji tajnej policji, wolnosci zgromadzen, prawa zrzeszania sie, wzrostu oswiaty, wolnych

wyborow, reform gospodarczych i spolecznych.

Rzad zreformowal upowaznienie wyborcze, jednak w metropolii na jedenastu, 5 min mieszkancow upowaznienie glosu w dalszym ciagu przyslugiwalo

wylacznie 1, jedenastu min, natomiast w koloniach na 13 min wylacznie 0, piec min internautow.

W lipcu 1972r. piecdziesiat osobistosci oglosilo dokument krytykujacy panujacy w calej panstwie stan. Do opozycji przeszly kola wojskowe powiazane z

gen. Antonio de Spinola (ur. 1910), w nastepstwie tego premier Caetano 14 marca 1974r. zwolnil gen. Spinole ze stanowiska. W odpowiedzi stacjonujacy

w calej Caldas da Ramka zmotoryzowany pulk piechoty zbuntowal sie i 16 marca 1974r. pomaszerowal dzieki Lizbone. Przewrot zostal blyskawicznie

stlumiony. Miesiac pozniej wybuchl on znowu z ogromniejsza determinacja. Gest Sil Zbrojnych powstal 25 kwietnia 1974r. i wylonil Komitet Ocalenia

Narodowego z gen. Spinola na czele. Obalono dotychczasowy rzad i dominujacy system polityczny, Portugalie przeksztalcono w republike

parlamentarna. Rewolucja dokonala sie w sposob bezkrwawy, natomiast poniewaz buntujacy sie zolnierze przyczepiali do karabinow czerwone gozdziki

nazwano ja „Rewolucja Czerwonych Gozdzikow". Dzien 1-wsza maja proklamowano dniem swieta narodowego, natomiast 15 czerwca 1974r. gen.

Spinola objal stanowisko prezydenta. Nastapilo odrodzenie zycia politycznego, w ciagu dwoch tygodni w calej Portugalii istnieje 50 partii politycznych.

General Spinola powolal 17 lipca nowy rzad koalicyjny z plk. Vasco Goncalvesem naprzod, proby jego obalenia, podjete przez kola prawicowe

(1974-1975), nie powiodly sie.

W calej 1974r. w calej czerwcu Portugalia nawiazala stosunki dyplomatyczne z Rumunia (1), ZSRR (9), Polska (11), NRD (19), Bulgaria (16),

Czechoslowacja (28) i Wegrami (2 lipca). Koloniom w calej latach 1974-1976 przyznano niepodleglosc. W 1975r. przeprowadzono decyzje do

Ustawodawczego Zgromadzenia Narodowego, ktore przyniosly zwyciestwo socjalistom. W 1976r. uchwalono oryginalna, demokratyczna konstytucje.

Prezydentem jest gen. Antonio dos Santos Ramalho Eanes (ur. 1935), 348 ale juz funkcje premiera objal Super mario bros Lopes Soarez (ur. 1924).

Przemiany polityczne w Portugalii

Hiszpania miesci obszar 504 879 km2 zamieszkany przez 38 min ludnosci. General Franco anulowal wprowadzone w calej 1936r. autonomie Kraju

Baskow i Katalonii, rzadzil opierajac sie na wojsku i wzorowanej I na ruchach faszystowskich, stworznej przez Jose Antonio Primo de Rivere (1903-1936)

Falandze. Poniewaz rezim gen. Franco powiazany byl z panstwami faszystowskimi, natomiast dywizja ochotnikow hiszpanskich (Blekitna Dywizja) brala

udzial w calej wojnie z ZSRR, po wojnie Hiszpania byla izolowana na forum miedzynarodowym.

General Franco podjal starania o przelamanie izolacji, oglaszajac 1-wsza kwietnia 1947r. projekt ustawy sukcesyjnej, jaka przewidywala przywrocenie w

przyszlosci w calej Hiszpanii monarchii. Powolano do zycia Konferencje Krolewska. Franco przyznal sobie najwyzsza wladze w panstwie jako wodz

Hiszpanii i Krucjaty. Jego wladza zostala zalegalizowana przez referendum. Kandydatem na mistrza zostal syn don Juana de Borbon i wnuk ostatniego

mistrza Alfonsa XIII, Juan Carlos (ur. 1938).

W ten sposob gen. Franco zachowal swoja wladze i zarazem przelamal izolacje panstwa dzieki forum internacjonalnym. Juan Carlos przybyl do

Hiszpanii, w ktorym miejscu otrzymal bardzo staranne, uniwersalne wyksztalcenie przygotowujac sie do objecia tronu. Stany Zjednoczone w 1948r.

podjely probe wlaczenia Portugalii do planu Marshalla, jednak wobec sprzeciwu Wielkiej Brytanii i Francji zrezygnowano z tej koncepcji.

Was te wciaz widzialy jednak Hiszpanie jako potencjalnego sojusznika przeciw ZSRR i komunizmowi. Po wybuchu wojny w calej Korei w calej 1950 r.

przyznaly ow kredyty Hiszpanii 62, 5 min dolarow obslugi na odbudowe gospodarcza, natomiast ONZ dzieki wniosek Usa anulowala wlasna rezolucje z

1946 r. General Franco wyrazil zgode na utworzenie baz amerykanskich w Portugalii. Na terenie Portugalii zbudowano nieco baz aeronautycznych i

lotniczo-morskich. W Madrycie 26 wrzesnia 1953 r. podpisano nieco ukladow, w trakcie 10 lat otrzymala pani okolo dwie mld dolarow roznorodnych

pozyczek. 27 sierpnia 1953 r. Hiszpania podpisala tez konkordat z Watykanem, ktory formalnie uznal rezim Franco, jego rzady stabilizowaly sie. W calej

1955 r. Hiszpania zostala przyjeta do ONZ.

Opracowano plan stabilizacji i uzyskano znaczne forex na jego realizacje, podejmujac znaczne inwestycje. Coraz ogromniejsza role w calej stosunkach

weneckich Hiszpanii odgrywala utworzona w calej 1928 r. organizacja katolikow swieckich Opus Dei, skupiajaca wielu wyksztalconych menedzerow z

Calvo Serera na czele. Rozwijano przemysl stoczniowy i turystyke, a 1-wsza stycznia 1964 r. przystapiono do adaptacji pierwszego z serii schematow

czteroletnich (Plan Rozwoju Gospodarczego! i Spolecznego).

Sytuacja byla jednak klopotliwa: Hiszpania tracila kolonie, w calej Afryce toczyly sie bitwy, w przemysle wybuchaly rozne strajki zarobkowe,! buntowali sie

studenci. W Kraju Baskow umacnialy sie nurty sepa- ] ratystyczne. Baskowie powolali w Paryzu rzad emigracyjny i zadali autonomii albo pelnej

niepodleglosci, w 1953 r. utworzyli tajna strukture pod nazwa Ekin (Akcja, Czyn, Dzialalnosc), ktora w calej 1959 r. przeksztalcila sie w ETA (Kraj Baskow

i Jego Wolnosc). ETA przeszla powoli od nieszkodliwych protestow do akcji terrorystycznych.

Mimo takich klopotow w calej latach szescdziesiatych Hiszpania odnotowala znaczne sukcesy ekonomiczne: w calej 1971 r. wysunela sie ona dzieki

czwarta lokalizacje w globie w budowie okretow; liczba turystow odwiedzajacych Hiszpanie doszla do 21 min rocznie; przychod na lepetyne jednego

mieszkanca w 1970 r. osiagnal poziom 900 dolarow; posrod uprzemyslowionych panstw swiata Hiszpania zajmowala 12 miejsce.

Na przelomie lat szescdziesiatych i siedemdziesiatych tempo wzrostu uleglo jednak zahamowaniu. Recesja wywolala zaostrzenie wystapien strajkowych,

rozszerzenie wystapien studenckich i dzialaniu terrorystycznych ETA. Franco zobligowany pojsc dzieki liberalizowanie programu: wyrazono zgode na

legalizacje organizacji studenckich, zapowiedziano autonomie dla Baskow, podniesiono place w przemysle.

Franco 13 lipca 1968 r. oficjalnie zaproponowal, azeby powolac Juana Carlosa dzieki tron hiszpanski. Kortezy propozycje te przyjely i 22 czerwca 1969 r.

powolano go dzieki ksiecia Portugalii i oficjalnego nastepce Franco. W tym samym roku, w calej pazdzierniku, dyrektora Falangi zostali odsunieci od

chwili rzadu. Ster panstwa ukonczyl 29 pazdziernika 1969 r. w dlonie technokratow z Opus Dei; czolowa funkcje odegrali Carrero Blanco i Lo-pez Rodo.

Franco byl schorowany i coraz wiecej zajmowal sie panstwem, ktore przezywalo zauwazalny kryzys gospodarczy. 30 pazdziernika 1975 r. Franco

przekazal cala wladze Juanowi Carlosowi. Zmarl dwadziescia listopada 1975 r., natomiast dwa dob pozniej Juan Carlos jest zaprzysiezony i nastepnie

koronowany pod imieniem Juan Carlos I. Krol ma zapatrywania liberalne.

Naprzod rzadu stanal 1 lipca 1976 r. Adolfo Suarez Gonzalez (ur. 1932). Jego rzad przeprowadzil zasadnicze reformy: wprowadzono350 amnestie dla

wiezniow politycznych, przywrocono prawo zrzeszania sie, wprowadzono w istnienie demokratyczna ordynacje wyborcza. W calej czerwcu 1977 r.

Baskonia uzyskala autonomie. Pierwsze po wojnie demokratyczne wybory w calej Hiszpanii przeprowadzono 15 czerwca 1977r., zwyciezyla w nich Unia

Srodku Demokratycznego, to znaczy centroprawica. Falanga zostala rozwiazana, zalegalizowano ale juz partie komunistyczna. Dekretem z 29 wrzesnia

1977 r. wprowadzono status przedautonomiczny w calej czterech okregach Katalonii. Swieza konstytucje uchwalono 06 listopada 1978r.; przyjeto zasade

rozdzialu Kosciola od chwili panstwa.

trzy. Panstwa skandynawskie

4. Europa Poludniowo – Wschodnia

piec. Wydarzenia lat 1980-1983 w naszym kraju i pierwotnego nastepstwa

szesc. Postepy integracyjne w Europie Zachodniej

7. Kryzys ideologiczny i polityka Watykanu

XII. PRZEOBRAZENIA LAT 1989-2000

1. Reformy Michala Gorbaczowa

Biuro Polityczne Komitetu Glownego Komunistycznej Partii Zwiazku Radzieckiego na sekretarza generalnego KPZR powolalo 11 marca 1985r. Michala

Gorbaczowa. Urodzil sie on dwie marca 1931r. we wsi Priwolnaja dzieki polnocnym Kaukazie, w bliskim traktorzysty kolchozowego.

Przejmujac przekonanie sekretarza generalnego partii byl przekonany o koniecznosci reform. Gorbaczow pragnal udoskonalic prawdziwy juz system

spoleczno – polityczny. Najblizszymi wspolpracownikami Gorbaczowa byli: Aleksander Jakowlew, Nikolaj Ryzykow oraz dyplomata i dzialacz polityczny

Eduard Szewardnadze (ur. 1928).

1 zarys reform przedstawiono dzieki kwietniowym plenarnym posiedzeniu KC KPZR w calej 1985r. Zapowiedziano wprowadzenie glasnosti, czyli jawnosci

zycia politycznego, pierestrojki, to znaczy przeksztalcenia stosunkow spoleczno – politycznych, i uskorienija – przyspieszenia sporu rozwoju

ekonomicznego panstwa. To ostatnie haslo zostalo nastepnie zapomniane.

W wyzszym stopniu rozpracowany system przedstawiono podczas obrad kolejnego, XXVII Zjazdu KPZR dzieki przelomie lutego i marca 1986r. Zjazd dal

odruch do glebszych zmian systemowych, jednak dokonywaly sie ow kredyty powoli i z sporym oporem, hamowal je sprzet biurokratyczny partii i

panstwa. W rzadzie ZSRR znajdowalo sie 63 ministrow i 23 kierownikow urzedow z tytulem ministra, wicepremierow bylo 15.

W calej miesiac po zjezdzie, 25 i 26 kwietnia 1986r. miala miejsce najwieksza w calej historii katastrofa w elektrowni atomowej w calej Czernobylu.

Godzila w autorytet ZSRR, probowano minimalizowac do niej zasieg i skutki. Odbilo sie to bardzo niepomyslnie na sporze wdrazania pierestrojki i

glasnosti. Od wielu lat w calej ZSRR falszowano dane statystyczne, dopiero po 1985r. ujawniono zasieg takich manipulacji i okreslono rzeczywisty stan

produkcji panstwa. Rzad szczycil sie, ze ZSRR produkuje multum energii elektrycznej, jednak przemysl radziecki na wyprodukowanie okreslonego

wytworu zuzywal do niej 2-3 razy wiecej niz w krajach rozwinietego kapitalizmu. Produkowano drogo, malo i zle.

Hasel Gorbaczowa odrzucic rozumiano. Pozycja ekonomiczna stawala sie raz za razem trudniejsza. Gorbaczow wprowadzil zredukowania w dystrybucji i

spozyciu alkoholu. Sprowadzilo to zmniejszenie dochodow skarbu panstwa ze sprzedazy napojow alkoholowych. Budzet panstwa ratowano masowa

wyprzedaza zlota kosztem naruszenia panstwowych rezerw.

Mimo takich trudnosci przeprowadzono reforme uprawnienia wyborczego, uprawnienia karnego, rozbudowano system przedstawicielstwa narodowego,

podjeto prywatyzacje produkcji. Ekipa Gorbaczowa uznala, iz panstwa zachodnie i trwajace na Zachodzie spoleczenstwa odrzucic sa przeciwnikami

ZSRR i zaczeto pierwotnego traktowac nawet jak sojusznikow

Przywodcy ZSRR wystapili z nowymi ofertami na temat zredukowania zbrojen. W calej 1988r. ZSRR wycofal swe wojska z Afganistanu, dyrektora ZSRR

zrezygnowali tez z tzw. doktryny Brezniewa, zapowiedzieli przerwanie subsydiowania ruchow rewolucyjnych w Azji i w calej Afryce. Polityka zagraniczna

grupy Gorbaczowa zyskala duze szacunek na Zachodzie. Gorbaczow zwany zdrobniale Gorbi, zdobyl wspaniala popularnosc. W calej 1987r. wydal

ksiazke programowa pt. Przebudowa i swieze myslenie. Na rzecz naszego kraju, na rzecz calego swiata.

Pojete przez Gorbaczowa reformy spowodowaly oslabienie starych struktur politycznych i panstwowych, ale odrzucic doprowadzily do powstania

swiezych.

2. Okragly Stol w naszym kraju i jego nastepstwa

Oslabienie ZSRR pierwsi wykorzystali Polacy. W 1987r. ponownie zaktywizowal sie zdelegalizowany w 1981r. NSZZ „ Solidarnosc―. W calej 1989r.

przeprowadzono obrady Okraglego Stolu. Stabilny od 06 lutego do 04 04 1989r., bralo w nich udzial 57 osob, reprezentujacych rozne ideologie i

mozliwosci polityczne.

Stwierdzono, ze NSZZ „ Solidarnosc― zostanie znowu zalegalizowany, natomiast na czterech czerwca zaplanowano nowe decyzje do parlamentu:

obok istniejacego dotad sejmu mial istniec wybrany rowniez senat. Obowiazkiem parlamentu byl wybor prezydenta i powolanie koalicyjnego rzadu. Nie

planowano obalenia socjalizmu, lecz jego demokratyzacje i udoskonalenie. Jednakze wyborcy jednoznacznie poparli opozycje, oboz rzadowy poniosl

kleske wyborcza. Przywodcy opozycji odrzucic byli przygotowani do przejecia pelnej odpowiedzialnosci za panstwo, obawiali sie, ze ZSRR nie dopusci do

przejecia przez nich wladzy. Przywodcy ZSRR wypowiedzieli sie jednak, ze odrzucic maja zamiaru ingerowac w calej sprawy tworzenia rzadu w naszym

kraju. W tej sytuacji zwycieski oboz wyborczy, reprezentowany przez Komitet Obywatelski, postanowil przekonanie prezydenta pozostawic w reku obozu

dotad rzadzacego, ale juz przejac przekonanie szefa rzadu. W slad za ow 19 lipca 1989r. prezydentem zostal dotychczasowy przewodniczacy Rady

Panstwa, I sekretarz KC PZPR gen. Wojciech Jaruzelski (ur. 1923). Polaczone izby parlamentu wybraly go wiekszoscia zaledwie jednego glosu, przejal

jednak zadania rezygnujac ze stanowiska I sekretarza KC PZPR. Szefem nowego rzadu zostal Tadeusz Mazowiecki (ur. 1927). Powolano go dwudziestu

czterech sierpnia, 12 wrzesnia sformowal rzad.

W calej sierpniu 1989r. przywodcy Rumunii wystapili z wnioskiem, azeby panstwa Ukladu Warszawskiego podjely interwencje i przywrocily sedziwe

porzadki w naszym kraju, ale dyrektora radzieccy odrzucic dopuscili do tego.

W kwietnio 1990r. przeprowadzono obrady IX Nadzwyczajnego Zjazdu PZPR, ktory podjal rezolucje o rozwiazaniu partii. Zamiast niej zaistnialy dwie

partie socjaldemokratyczne. Istniejacych przedstawicieli PZPR odwolano z rzadu, natomiast uklady Okraglego Stolu uznano za nieaktualne. Stosunki ze

Zwiazkiem Radzieckim ulegly zamrozeniu, szukano ale juz wspolpracy z panstwami zachodnimi. Polska zglosila akces do Unii Europejskiej (EWG) i

NATO.

Lata uzaleznienia od ZSRR uznano zbyt stracone, krytykowano PZPR i dzialajace do 1989r. rzady. Nowe wladze stopniowo umacnialy swe wplywy. Przy

podziale stanowisk pominieto jednak Lecha Walese, ktory pozostal na stanowisku przewodniczacego „Solidarnosci―. Walesa podjal „ wojne na

gorze― dzielac zwycieski oboz dzieki rozne zwalczajace sie nurty i zazadal usuniecia Wojciecha Jaruzelskiego ze stanowiska prezydenta.

Jesienia 1990r. przeprowadzono kampanie wyborcza, decyzje wygral Lech Walesa. Swiezy prezydent powolal rzad z malo swietnym w kraju,

posrednikiem Kongresu Liberalno – Demokratycznego z Gdanska, Janem Krzysztofem Bielickim. Poprzez nim szefem rzadu byl Jan Olszewski, a w

nastepnej kolejnosci Hanna Suchocka. W lipcu 1993r. rzad Suchockiej jest obalony wzgledem wotum nieufnosci ze strony www poslow „ Solidarnosci

―. Walesa rozwiazal parlament poprzednio uplywem kadencji. Nowe decyzje przyniosly pomyslnosc Sojuszowi Lewicy Demokratycznej, ktory utworzyl

rzad wspolnie z Polskim Stronnictwem Ludowym. W calej 1994r. naprzod rzadu stal Waldemar Pawlak, a obecnie w kwietnio 1995r. – Jozef Oleksy z

SLD. Nowe decyzje prezydenckie w calej 1995r. wygral w odrebnej turze Aleksander Kwasniewski. Gdy Urzad Gwarancji Panstwa oskarzyl Oleksego o

wspolprace z wywiadem ZSRR, stanowisko szefa rzadu przejal Wlodzimierz Cimoszewicz (SLD).

Kampanie wyborcza do sejmu i senatu rozpoczeto juz w calej 1996r. Uslugi nad oryginalna konstytucja przyspieszono w 1997r. Opozycja i kola

wyznaniowe dazyly do tego, by w calej konstytucji odebraly wyraz reguly prawa przyrodniczego. Lewica z kolei blokowala ratyfikacje konkordatu z

Watykanem, twierdzac, ze ma obowiazek on pozostac dostosowany do tekstu przyszlej konstytucji. Komisja Konstytucyjna Zgromadzenia Narodowego

przedlozyla przyjety przez wiekszosc plan, ale opozycja przedstawila swoj i zazadalaby oba plany poddac pod spodem referendum. Zgromadzenie

Narodowe odrzucic przyjelo tej propozycji. 02 kwietnia 1997r. projekt wiekszej czesci zostal zaakceptowany i 25 maja odbylo sie referendum. Za

przyjeciem projektu konstytucji glosowalo 52, 7%. Przeciwdzialanie uznala, iz projekt odrzucic uzyskal poparcia opinii ogolnej, poniewaz poparlo go

wiecej niz 50% uprawnionych do glosowania. Sad Najwyzszy decyzja z 15 lipca 1997r. uznal, iz referendum wydaje sie wazne. Aleksander Kwasniewski

podpisal konstytucje, weszla ona w calej zycie jesienia 1997r.

trzy. Zjednoczenie panstw niemieckich

Panstwem frontowym obozu socjalistycznego do 1989r. bylo NRD, panstwo bardzo zmilitaryzowane i scentralizowane. Erich Honecker zapowiadal, iz

NRD ustala trwaly fragment na mapie politycznej Swiata. Przewodniczacy delegacji ZSRR Michail Gorbaczow odrzucic podtrzymal jednak jego

entuzjazmu.

W sierpniu 1989r. Wegrzy otwierajac granice z Austria pomogli duzej ilosci Niemcom z NRD zniknac na Zmierzch. Uciekajacy Rfn byli istotnym

argumentem politycznym w walce z rezimem Honeckera. Jesienia 1989r. immych obywateli NRD okupowalo ambasady panstw zachodnich w Czeskiej

pradze, Warszawie, Sofii i zadalo przyznania im azylu.

W calej listopadzie 1989r. w Lipsku, a w nastepnej kolejnosci w odmiennych miastach NRD, zaczeto organizowac wielkie manifestacje na rzecz

zjednoczenia obu panstw niemieckich i prawa samodzielnego wyboru mozliwosci politycznej. Honecker musial usunac sie ze stanowiska I sekretarza KC

SED i przewodniczacego Rady Was. W slad za nim ustapil dotychczasowy rzad.

Nowy rzad Hansa Modrowa powolano 07 listopada 1989r. Dwa dob pozniej podjal on rezolucje o otwarciu granic. Obalono slynny mur berlinski (09

listopada 1989), rzadzaca SED przeksztalcila sie w Partie Demokratycznego Socjalizmu (PDS). Szefostwo nowej partii z Egonem Krenzem i rzad

Modrowa opracowali projekt zjednoczenia Niemiec zmierzajac do utworzenia federacji dwoch panstw niemieckich. Pomysl ten poparl Zwiazek Radziecki.

Natomiast kanclerz RFN Helmut Kohl, w calej porozumieniu z prezydentem STANY George’em Bushem, wystapil z planem organicznego

zjednoczenia Niemiec. W NRD zorganizowano obrady Okraglego Stolu. W dniach 18 marca 1990r. przeprowadzono wybory do Izby Ludowej NRD, ktore

jednoznacznie wygrala chadecja. Powolala ona rzad Lothara de Maiziere, ktory przyjal projekt Kohla. 4 mocarstwa trafne od okresow wojny zbyt kwestie

niemiecka rowniez poparly ten projekt pod warunkiem, iz zjednoczone Rfn nie wyjda terytorialnie oprocz ramy dwoch istniejacych panstw niemieckich i

Berlin. Konferencja 2+4 (dwa panstwa niemieckie i 4 mocarstwa, innymi slowy Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Francja i ZSRR) w konsekwencji

kilka schadzek latem 1990r. ustalila zasadnicze zasady zjednoczenia. ZSRR poparl lansowany przez RFN projekt. Niemcy udzielily ZSRR sporych

pozyczek. Uzgodniono plan i koszty wycofania armii radzieckiej z NRD. ZSRR zobowiazal sie do wycofania swych wojsk z terenu bylej NRD do 1994r.

Stwierdzono, ze dzieki tych obszarach nie sa tez stacjonowac wojska NATO. RFN gwarantowala pokrycie nakladow pienieznych ewakuacji i urzadzenia

sie zolnierzy radzieckich po pierwotnego powrocie do kraju. Stwierdzono, ze NRD zostanie podzielona na piec historycznych krajow, ktore zwroca sie do

RFN z prosba o przyjecie do federacji na podstawie 23 artykulu konstytucji tego panstwa. Przyszlo to jesienia 1990r. W ten sposob NRD czysta sie

rozwiazala, a pojedyncze jej fragmentu przeksztalcily sie w nastepne kraje RFN. Za dzien zjednoczenia uznano dzien 03 pazdziernika 1990r.

Gorbaczowa uznano niemal zbyt bohatera narodowego Niemiec. Bez jego reform zjednoczenie odrzucic bylo realne. Spoleczenstwo RFN podzielilo sie

wkrotce dzieki tych korzystniejszych z Zachodu (Wessi) i tych gorszych ze Wschodu (Ossi). Rzad RFN podpisal tez szczegolne uklady z Czechoslowacja

i Polska zapewniajace nienaruszalnosc barier tych panstw. Wraz z likwidacja NRD Uklad Warszawski stracil sens bycia, rozwiazano jego formalnie dzieki

posiedzeniu jego Doradczego Komitetu Politycznego 01 lipca 1991r.

4. Rozpad ZSRR i powstanie Spolecznosci Niepodleglych Krolestw

Rozpad ZSRR

Wydarzenia z lat 1989-1991 rozwijaly sie w ZSRR pod dzialaniem dwoch tendencji. Jedna z nich zmierzala do demokratyzacji stosunkow w ramach

dotychczasowego panstwa, do modernizacji i udoskonalenia panstwa przy zachowaniu jego ponadnarodowego charakteru. Powstawaly nowe stronnictwa

i partie polityczne, kwestionowano prawo KPZR do reprezentowania spoleczenstwa, zadano praw i wolnosci. Bardzo aktywni byli Litwini, Lotysze i

Estonczycy, domagali sie potepienia ukladu Ribbentrop-Molotow z 1939r. i metod zastosowanych wobec nich w 1940r. Zadali uznania zawartych wtedy

ukladow zbyt niewazne i uznania uprawnienia swych narodowosci do pelnej niepodleglosci i suwerennosci. Pierwsze masowe demonstracje w Wilnie,

Rydze i Tallinie przeprowadzono juz w calej 48 rocznice podpisania paktu Ribbentrop-Molotow 23 sierpnia 1987r. Na Litwie powstal Litewski Ruch na

Rzecz Przebudowy „Sajudis―. Rada Najwyzsza LSRR 17 listopada 1988r. przywrocila tradycyjna flage narodowa, a jezyk litewski uznano za jezyk

urzedowy. W calej styczniu 1989r. przywrocono administracje koscielna Kosciola rzymskokatolickiego. Wybory do Rady Najwyzszej republiki w lutym

1989r. wygral „Sajudis―. Od tego momentu ruszyla lawina decyzji i zmian w calej duchu narodowym. Juz 11 marca 1990r. podjeto uchwale o

przeksztalceniu LSRR w calej Republike Litewska i uchwalono deklaracje niepodleglosci. Rzad ZSRR protestowal i probowal bezskutecznie hamowac ow

procesy.

Na Lotwie 1988r. utworzono Forum Narodowe Lotwy i Gest na Rzecz Niezawislosci Narodowej Lotwy. Rada Najwyzsza LSRR potepila 28 lipca 1989r.

pakty Ribbentrop-Molotow i aneksje Lotwy w 1940r. oraz uchwalila deklaracje o prawach ludu lotewskiego. czterech maja 1990r. uchwalono deklaracje

niepodleglosci Lotwy, a 21 sierpnia 1992r. - oryginalna konstytucje.

W calej Estonii odbylo sie identycznie. 16 listopada 1988r. Rada Najwyzsza ESRR uchwalila deklaracje w sprawie suwerennosci Estonii, natomiast w

grudniu tegoz roku kalendarzowego jezyk estonski uznano zbyt jezyk urzedowy. 30 marca 1990r. ogloszono deklaracje o niezawislosci Estonii. Proces

usamodzielniania ukonczono 22 sierpnia 1991r.

W 1988r. na Ukrainie powstal Ukrainski Zwiazek, Helsinski, ktory uchwalil deklaracje zasad. Za naczelny cel uznano dazenie do odrodzenia panstwa

ukrainskiego, przebudowe ZSRR dzieki zasadach konfederacji niezaleznych panstw. Z tego ruchu wylonily sie: Partia Zielonych, Ludowy Ruch na Rzecz

Przebudowy Ukrainy, Wolny Stosunek Zawodowy i inne. Rada Najwyzsza republiki uchwalila deklaracje suwerennosci 10-ciu lipca 1989r..

Wiosna 1988r. na Zakaukaziu doszlo do walk miedzy Ormianami i Azerami. Armenia rowniez oglosila deklaracje niepodleglosci, to samo uczynila Gruzja.

Do walk doszlo w calej Uzbekistanie miedzy Uzbekami i Turkami.

Wybrano Zgromadzenie Deputowanych Ludowych ZSRR, ktorego zawartosc mial bardzo zroznicowany rys. Przewodniczacym Rady Najwyzszej ZSRR

zostal Michail Gorbaczow, ktory nadal pelnil obowiazki sekretarza generalnego KC KPZR. Poprzez roku zdecydowano jednak, azeby ustanowic urzad

prezydenta ZSRR. Formalnie pierwszym prezydentem ZSRR zostal 13 marca 1990r. Michail Gorbaczow, ale jego wladza posiadala ograniczony obszar.

W grudniu 1990r. do dymisji podal sie minister spraw zagranicznych ZSRR Eduard Szewardnadze. Az do ostrego konfliktu doszlo miedzy Gorbaczowem i

Jelcynem.

Borys Nikolajewicz Jelcyn (ur. 1931) awansowal dzieki stanowisko sekretarza obwodu, natomiast nastepnie sekretarza KC i sekretarza moskiewskiego

Komitetu Partii. W 1987r. wszedl w calej konflikt z sekretarzem KC Ligaczowem i zostal zdjety z opcji partyjnych. W calej marcu 1989r. postanowil

kandydowac do Zgromadzenia Deputowanych Potocznych i zanurzyl sie do tego rada – wybrano go dzieki wiceprzewodniczacego Miedzyregionalnej

Grupy Deputowanych. W maju 1990r. jest przewodniczacym Rady Najwyzszej Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Rad. Wybrano jego na

prezydenta Federacji Rosyjskiej. Gorbaczow byl wybrany przez Zgromadzenie natomiast Jelcyn explicite przez wyborcow. Politycy odrzucic lubili sie

wzajemnie. Az do konfliktu miedzy nimi doszlo latem 1991r. Wladze centralne ZSRR pod spodem kierownictwem Gorbaczowa opracowaly plan nowej

konstytucji, ktory przewidywal przeksztalcenie ZSRR w konfederacje. Koncepcja nasza nie odpowiadala ani Jelcynowi, ani prezydentowi Ukrainy

Leonidowi Krawczukowi. W calej sierpniu wypracowano koncepcje przeksztalcenia panstwa w calej luzna federacje republik. Wzor konstytucji okreslenie

oficjalnie zatwierdzic 20 sierpnia 1991r. Jednakze w dzien poprzedzajacy podpisanie dokumentu zorganizowano pucz. Mial dzieki celu powstrzymanie

procesu likwidowania ZSRR oraz obrone jednosci i calosci panstwa. W calej stolicy naprzod sil zwalczajacych pucz stanal prezydent Rosji Borys Jelcyn.

W ciagu czterech dni rebelia zostala stlumiona ( 19-21 sierpnia).

Pucz spowodowal skutki odwrotne do zamierzonych. Az do sierpnia 1991r. rozne republiki zglaszaly deklaracje niepodleglosci, jednak z wyjatkiem

panstw nadbaltyckich i zakaukaskich mialy ow kredyty charakter obnizony. Pucz sierpniowy spowodowal ogromne dazenia do wystapienia ze Zwiazku.

Deklaracje takie zglaszaly kolejno: Ukraina (24 VIII), Bialorus (25 VIII), Moldawia (27 VIII), Uzbekistan i Kirgistan (31 VIII), Tadzykistan (9 IX), Armenia (23

IX), Azerbejdzan (18 X), Turkmenistan (27 X). ZSRR stal sie nazwa pusta i wyjawszy tresci. KPZR po puczu Janajewa zdelegalizowano. Na Ukrainie

przeprowadzono 01 grudnia 1991r. referendum; 90% glosujacych opowiedzialo sie zbyt wystapieniem z ZSRR.

Powstanie Wspolnoty Niepodleglych Panstw

W calej dniach siedmiu i jedenastu grudnia 1991r. z inicjatywy prezydenta Ukrainy Leonida Krawczuka w Wiskulach w Puszczy Bialowieskiej spotkali sie

prezydenci: Bialorusi – Stanislaw Szuszkiewicz, Rosji – Boris Jelcyn i Ukrainy – Leonid Krawczuk. Uznali oni, iz utworzony w calej 1922r. ZSRR juz

odrzucic istnieje i podpisali szczegolne „oswiadczenie― w calej tej sprawy. Nastepnie z szefami rzadow swych panstw powolali do zycia Wspolnote

Niepodleglych Krolestw (WNP). Obejmowala ona poczatkowo tylko cztery wyzej wymienione republiki: Bialorus, Rosje i Ukraine, ale powoli przylaczaly

sie do tej dziewczyny inne republiki. W sierpniu 1994r. w calej sklad WNP wchodzily republiki: Armenska, Azerbejdzanska, Boaloruska, Grozinska,

Kazachska, Kirgiska, Moldawska, Rosyjska, Tadzykistanska, Turkmenska, Uzbekistanska, Ukrainska. Do WNP nie przystapily kraje nadbaltyckie.

Najwyzszym organem WNP beda: Rada Szefow Panstw, Rada Szefow Rzadow. Decyzje podejmowano tylko jednoglosnie. Kazda republika zachowala

upowaznienie weta.

Gorbaczow utracil pelnione dotad funkcje i przestal odgrywac powazniejsza role. Formalnym spadkobierca ZSRR zostala Rosja, a prezydent Federacji

– Borys Jelcyn – uzyskal uznanie dzieki forum internacjonalnym.

Caly obszar bylego ZSRR stanal w obliczu wielkich klopoty gospodarczych i politycznych. W calej Rosji toczyly sie wielkie zmagania miedzy wiekszoscia

parlamentarna z przewodniczacym parlamentu Ruslanem Chasbulatowem i wiceprezydentem Rudskojem, a zmierzajacym do skumulowania calej potegi

w swoim reku prezydentem Jelcynem. W pazdzierniku 1993r. wojska wierne Jelcynowi zdobyly szturmem gmach parlamentu i aresztowaly

opozycjonistow.

Rosja i pozostale panstwa bylego ZSRR przezywaly trudny okres. Gwaltownie spadla produkcja i szybko rosla inflacja. W calej niektorych z nich przez

wiele miesiecy nie wyplacano zarobionych przez pracownikow gotowki, mnozyly sie strajki i demonstracje. Sposrod jednej strony www umacnialo sie

poczucie niezaleznosci i samodzielnosci Ukrainy, natomiast z odrebnej – rosly nastroje prorosyjskie na Bialorusi. Czeczency podjeli probe oderwania

sie od chwili Rosji, jednak napotkali mocny opor. Walka Czeczencow porzadna kilka lat animujac wyobraznie wielu ludzi w calej swiecie. 12 grudnia

1993r. w Rosji wprowadzono oryginalna konstytucje, jaka narzucala system prezydencki. Prezydent uzyskal wielkie uprawnienia, ale juz rola parlamentu

(Dumy) ulegla ograniczeniu. W calej polowie roku kalendarzowego 1996r. w calej Rosji przeprowadzono wybory prezydenta. Jelcyn uzyskal silne

wsparcie Niemiec i Stanow Zjednoczonych i dzieki poparciu trzeciego pretendenta, gen. Aleksandra Lebiedzia, w calej drugiej turze w lipcu 1996r.

decyzje wygral. Byl juz wtedy ciezko chorowity o po wyborze zobligowany sie poddac operacji serduszka. Rosja w dalszym ciagu byla wyjawszy

centralnego kierownictwa, a o wladze walczyly rozne ekipy.

Przywodcy Rosji zdecydowanie przeciwstawiali sie przyjeciu panstw Swiata Srodkowowschodniej do NATO. Zapowiedz przyjecia Naszego kraju do tej

organizacji wywolala zapowiedz ponownego sfederowania Bialorusi z Rosja. Leonid Kuczma, prezydent Ukrainy wystapil z wnioskiem o przyjecie jego

panstwa do NATO. Pomiedzy Ukraina natomiast Rosja narastal konflikt w porownaniu do walki o podzial floty czarnomorskiej, przynaleznosc Krymu i

baze wojenna w Sewastopolu. W kwietnio 1997r. przerwano bezsensowna wojne z Czeczencami. W Czeczenii zapowiedziano decyzje, sytuacja powoli

wracala do normy.

piec. Rozpad Jugoslawii i wojna w Bosni

Poszczegolne narodowosci wchodzace w calej sklad Jugoslawii zbuntowaly sie przeciw dominujacym w tej dziewczyny Serbom i podjely dazenia do

oderwania sie od chwili Serbii i utworzenia samodzielnych panstw. Idee titoizmu ogolnie odrzucono. Pierwsi wystapili Chorwaci i Slowency, ktorzy 25

czerwca 1991r. proklamowali niepodleglosc swych republik. Uzyskali natychmiast uznanie RFN, Watykanu i generalnie tzw. lacinskiej refleksji publicznej.

W calej slad zbyt tymi republikami w lutym 1992 r. oderwala sie Macedonia.

Niezwykle skomplikowana sytuacja powstala w okolicy Bosni i Hercegowiny, to znaczy na terenie 51, 1-wsza tys. km zamieszkanym przez 4, piec mln

populacji. Okolo 40 procent ludnosci stanowili Muzulmanie bosniaccy, 37% Serbowie i 20% Chorwaci. Serbowie nie pragneli zerwania z Jugoslawia,

wieksza czesc stanowili jednak Chorwaci i Muzulmanie bosniaccy, ktorzy dazyli do wyrwania sie spod przewagi serbskiej i prawoslawnej. W 1990r.

przeprowadzono decyzje i wyloniono rzad koalicyjny. Prezydentem republiki zostal wodz Partii Dzialaniu Demokratycznej, muzulmanin Alija Izetbegovic

(ur. 1925). Rzad 15 pazdziernika 1991r. zapowiedzial wystapienie z federacji i usamodzielnienie republiki. W calej Bosni 29 lutego 1992r.

przeprowadzono referendum, w ktorym wieksza czesc glosujacych wypowiedziala sie zbyt oderwaniem od chwili Jugoslawii i usamodzielnieniem. Unia

Europejska 6 marca 1992r. uznala nowa republike za suwerenne panstwo; 22 marca przyjelo ja do ONZ.

Serbowie bosniaccy odrzucic pogodzili sie z ow i wedlug zapowiedzia szesc kwietnia 1992r. proklamowali utworzenie Republiki Serbskiej Bosni i

Hercegowiny. Granic rozdzielajacych pojedyncze republiki odrzucic dalo sie jednak wytyczyc. Zaczela sie wojna domowa, jaka trwala do samego konca

1995r. W calej czerwcu w calej 1992r. Bosniacy wspolpracujacy dotad z Chorwatami zerwali ta wspolprace. Walczyli wszyscy ze wszystkimi. Batalii mialy

bardzo krwawy rys. Gwalcono damy i mordowano dzieci. W szczegolnosci ostry rys mialy walk w obrebie stolicy republiki, Sarajewa.

Chorwaci dazyli do oderwania swoich terenow etnicznych i przylaczenia ich do Chorwacji. Serbowie z kolei dazyli do zachowania jednosci z Jugoslawia

albo utworzenia ogromnej republiki serbskiej. Muzulmanie bosniaccy zwalczali Serbow i Chorwatow – dazyli do utworzenia samodzielnej republiki

Bosni. Rada Bezpieczenstwa ONZ 22 lutego 1993r. powolala do egzystencji specjalny trybunal miedzynarodowy do osadzenia internautow oskarzonych

o popelnienie zbrodni. Na ewidencji oskarzonych znalezli sie w szczegolnosci przywodcy Serbow: Rodovan Karadzic i gen. Radko Mladlic. ONZ

skierowala do Bosni wojska interwencyjne (14 tys. ), ktore nie zdolaly jednak opanowac sytuacji. W toku walk od chwili marca 1992r. do sierpnia 1995r.

zginelo okolo dwie stowy tys. internautow, 95% zabitych stanowily grupy osob cywilne.

W ciagu walk w calej Bosni Unia Europejska i ONZ wyslaly duzo misji. W koncu 1995r., pod spodem naciskiem STANY, podjeto konwersacji, ktore

doprowadzily do ustalania zasad porozumienia. W Dayton (USA) 21 listopada 1995r. parafowano system zapowiadajacy utworzenie Unii skladajacej sie z

Federacji Chorwacko-Muzulmanskiej i Republiki Serbskiej Ostre walki toczyly sie w calej rejonie Sarajewa, Srebrenicy i Zepy. Kontrakt z Dayton

podpisano nie wczesniej 14 grudnia 1995r., jak nastapilo wobec silnym zaangazowaniu Organizacji Ochrony i Kooperacyj Europejskiej (OBWE). Wojska

ONZ w Bosni zostaly zastapione przez oddzialy NATO (IFOR), liczace 58 tys. jednostek. Zapowiedziano przeprowadzenie demokratycznych decyzji pod

kontrola miedzynarodowa najpozniej dziewiec miesiecy po podpisaniu porozumienia. Przeprowadzono je czternascie wrzesnia 1996r. W wyniku decyzji

powolano trzyosobowa rade skladajaca sie z przedstawicieli indywidualnych grup etnicznych, ktora uzyskala prawo koordynacji tego skomplikowanego

tworu panstwowego, jaki posiadala tworzyc Bosnia. Pierwszym przewodniczacym tej rady zostal Alija Izetbegovic. Jednakze Serbowie uznali, ze decyzje

zostaly sfalszowane i odmowili udzialu w tym gremium. Wzgledem usamodzielnienia sie Chorwacji, Slowenii i Macedonii oraz podzialu Bosni i

Hercegowiny od chwili kwietnia 1992r. Federacyjna Republika Jugoslawii obejmowala tylko Serbie i Czarnogore. Obszar nasz zamieszkiwalo 10-ciu, 5

mln ludzi: W calej Serbii 9, 7 mln, w Czarnogorze 615 tys. Dominujaca funkcje w Serbii odegrala Socjalistyczna Partia Serbii, przywodcy do niej, ze

Slobodanem Miloszeviciem naprzod, bronili idei jednosci narodow Jugoslawii. W calej walce tej szukali obslugi w ZSRR, a w nastepnej kolejnosci w Rosji,

weszli ale juz w mocny konflikt z popierajacymi rozpad panstwa krajami Europy Zachodniej i muzulmanami. Obok Partii Socjalistycznej stanela Partia

Demokratyczna, Ruch Odnowy Serbii, Stosunek Obywateli Serbii i inne partie. Jesienia 1996r. opozycja utworzyla blok polityczny pod spodem nazwa

Zajedno (Razem), ktory wygral decyzje komunalne w calej stolicy kraju i wielu innych metropoliach. W lutym 1997r. wodz Partii Demokratycznej Zoran

Djindjic zostal pierwszym niekomunistycznym burmistrzem Belgradu. W calej polowie 1997r. koalicja rozpadla sie. Dominujaca role w calej Federacji w

dalszym ciagu odgrywala Partia Socjalistyczna. Nastawienie prezydenta Federacji objal Zoran Lilic, szefa rzadu – Radoje Kontic. Prezydentem Serbii

byl Milosevic, a Czarnogory – Momir Bulatovic. W calej sierpniu 1997r. obie izby Skupszczyzny dokonaly wyboru: Miloseic byl wylacznym kandydatem

na to stanowisko. W calej 1997r. mocarstwa zachodnie zlagodzily swoja polityke wobec Jugoslawii. Nadal jednak silniej popieraly ja takiego typu panstwa

jak na przyklad: Slowenia, Bosnia, Macedonia, ktore uzyskaly tez znaczne sukcesy ekonomiczne i zglosily przystapienie do Ue i NATO.

6. Walka o Kosowo (1997 – 1999)

Serbowie uznaja Kosowo za kolebke swej panstwowosci. Lezy to siano na pograniczu Serbii, Albanii i Macedonii. Kosowo wchodzilo w zawartosc

Jugoslawii, stanowilo autonomiczna frakcja Serbii. Jednak w 1989r., z szansie obchodow 600 rocznicy bitwy na Kosowym Polu, autonomie zniesiono

przeksztalcajac Kosowo w calej prowincje Serbii. Dominujacy za zakupach grupowych terenie Albanczycy nie pogodzili sie z tym i podjeli bitwe o

przywrocenie autonomii. W calej Kosowie 77, 4% stanowili Albanczycy, 13, 2% Serbowie, 3, 7% Bosniacy, 1-wsza, 7% Czarnogorcy i 0, 8% Romowie i

Turcy.

Czesc Albanczykow zadala przywrocenia statusu autonomii dla, natomiast czesc – przyznania uprawnienia samodzielnej republiki. W lutym 1982r.

bojownicy maoistowscy w calej Turcji zalozyli Ruch na rzecz Albanskiej Republiki Jugoslowianskiej. Byli oni zwolennikami przywodcy Albanii Enwera

Hodzy, zwalczali Jugoslawie i Tito, wyznawali zasade terroru. Sposrod organizacji tej wylonil sie Ruch na rzecz Wyzwolenia Kosowa (LKCK), ktory w

1985r. przeksztalcil sie w Gest na rzecz Ludowej Republiki Kosowa (LRPK).

W calej 1991r. Ibrahim Rugova utworzyl Demokratyczna Lige Kosowa, jaka proklamowala utworzenia Republiki Kosowo. Wbrew stanowisku Jugoslawii w

calej Kosowie dwudziestu czterech maja 1992 r. przeprowadzono wybory do sejmu. Wygrala je Demokratyczna Liga Kosowa, uzyskujac wsparcie

emigracji albanskiej w Niemczech, Szwajcarii i Belgii.

Rzad Jugoslawii a mianowicie po odpadnieciu Chorwacji, Macedonii i Slowenii – odrzucic chcial zgodzic sie, by odpadlo Kosowo. W calej 1989r.

wprowadzil w Kosowie stan jedyny w swoim rodzaju. Radykalne skrzydlo Kosowian nareszcie 1992r. utworzylo Wyzwolencza Armie Kosowa (UCK).

Tajne kierownictwo UCK rezydowalo w Szwajcarii i w calej stolicy Kosowa – Prisztinie. W 1997r. przeprowadzono czternascie zamachow w calej

Kosowie i jeden w calej Macedonii. Operacja UCK nabyly wsparcie Albanii. W Mirdita w polnocnej Albanii zalozono oboz szkoleniowy wspolpracujacy z

albanskimi sluzbami specjalnymi. Gest poparl owczesny prezydent Albanii Sali Berisha. Obozy szkoleniowe i osrodki partzanckie utworzono rowniez w

calej Macedonii. Przywodcy UCK odmowili uznania tworzonej przez Ibrahima Rugove Republiki Kosowo i wysuneli system walki o utworzenie Duzej

Albanii otaczajacej Albanie, Kosowo, poludniowa frakcja Czarnogory i zachodnia frakcja Macedonii.

W calej lutym 1998r. Wyzwolencza Armia Kosowa przystapila do ofensywy i w trakcie kilku miesiecy opanowala pierscien 30% obszaru Kosowa.

Zwolennicy Rugovy utworzyli Zbrojna Sile Republiki Kosowskiej (FARK) i probowali obnizyc radykalizm UCK. Doszlo do walk bratobojczych. Wiosna

1998r. podczas wak w Kosowie zginelo okolo 800 internautow. Ludzie niepodejmujacy walki byli terroryzowani. Sposrod jednej strony www wkraczaly

wojska Jugoslawii, natomiast z odrebnej – bojowki UCK. Radykalni zwolennicy UCK terroryzowali Serbow i Cyganow, wojska Jugoslawii –

Albanczykow. Obie strony www stosowaly represje wobec wrogow. Wiosna 1998r. okolo 150 tys. jednostek musialo opuscic Kosowo.

Jesienia 1998r. dyrektora wielkich mocarstw zajeli sie sytuacja w calej Kosowie. Pelnomocnik USA Richard Holbrook zdolal 13 pazdziernika 1998r.

sklonic prezydenta Jugoslawii Miloszewicia do przerwania interwencji zbrojnej. Wojska serbskie rozpoczely stopniowo wycofywac sie z Kosowa,

dyrektora UCK odrzucic chcieli jednak dopuscic do uspokojenia i zaostrzyli terror wobec Serbow i Cyganow, a w calej grudniu 1998r. wznowili dzialania

zbrojne. W calej obronie Albanczykow zaangazowaly sie Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Niemcy i Francja, podczas gdy w obronie interesow

Jugoslawii (Serbii) wystapili Rosjanie i Chinczycy. Jednakze Rada Ochrony ONZ potrafila podjac rezolucje tylko wtedy, gdy piec mocarstw zajmowalo

zgodna postawe.

W tej sytuacji kwestia Kosowa zajela sie Rada NATO. Republika Rosyjska odrzucic nalezala do tej struktury, natomiast nowo przyjete panstwo

postkomunistyczne z Polska naprzod zajely przekonanie zgodne z polityka amerykanska. Ministrowie obrony panstw czlonkowskich NATO uzgodnili we

wrzesniu 1998r. stosowanie sil NATO do pacyfikacji Kosowa. Rada NATO wezwala Jugoslawie do wycofania sie z Kosowa i przywrocenia pelnej

autonomii. W Rambouillet pod Paryzem zwolano specjalna konferencja w calej tej kwestii z udzialem Jugoslawii i Wyzwolenczej Armii Kosowa, jaka

przeprowadzono 06 lutego 1999r. Bylo to faktyczne szacunek konspiracyjnej, radykalnej organizacji UCK. Fakt nasz wykorzystala pani do oficjalnego

ogloszenia o powolaniu rzadu Kosowa, niezaleznego od Jugoslawii i Demokratycznej Ligi Kosowa. Jugoslawia odrzucic podporzadkowala sie tym

decyzjom podjetym w calej Rambouillet i w czerwcu wznowila akcje zbrojna w calej Kosowie zmierzajac do zresetowania separatystow i pacyfikacji

stosunkow. Przywodcy NATO nie zamierzali tolerowac tej samowoli i podjeli rezolucje o bombardowaniu Jugoslawii. Akcja dowodzil amerykanski general

Wesley K. Clark. Akcje podjeto 24 marca 1999r.; wzielo w tej dziewczyny udzial 19 panstw.

Poczatkowo sadzono, iz operacja „Sojusznicza sila― potrwa 2-3 dob a porzadna ona 78 dni, natomiast w ostatecznej fazie bralo w tej dziewczyny

udzial okolo 1000 samolotow. Jugoslawia poniosla wielkie straty osobowe i materialne. Szacowano, ze bombardowania cofnely gospodarke Jugoslawii o

50 lat. Jugoslowianie podali, ze udalo im sie zastrzelic 326 obiektow latajacych NATO. W czasie walk z armia jugoslowianska zginelo 180 zolnierzy

NATO, a do niewoli wzieto 35 lotnikow.

Ostatecznie Jugoslawia nie uzyskala pomocy z zew. i nie byla w stanie przeciwstawic sie naciskowi zbrojnemu 19 panstw. Poprzez 78 dobach obrony

skapitulowala i wycofala swe wojska z Kosowa, ktore pozostalo okupowane przez 40 tys zolnierzy mocy miedzynarodowych UNKFOR. Zapowiadano

rozbrojenie UCK. Wyzyskujac z dogodnej sytuacji Wyzwolencza Armia Kosowa przystapila do akcji odwetowej wobec Serbow, masowo usuwajac ich z

Kosowa. Przywodcy NATO zapowiadali, ze Kosowo pozostanie w ramach Jugoslawii dzieki zasadach autonomicznych. Faktycznie rzad Jugoslawii utracil

kontrole powyzej ta prowincja, a 16 stycznia 2000r. w Kosowie powolano do zycia miedzynarodowa komisje probna.

Sekretarz Uniwersalny NATO Javier Solana w calej wywiadzie udzielonym Adamowi Michnikowi z „Gazety Wyborczej― stwierdzil, ze nie byla to

wojna, lecz akcja humanitarna zmierzajaca do przerwania procesu czystek etnicznych i obrony terroryzowanej przez Serbow ludnosci albanskiej w

Kosowie.

7. Unia Europejska i NATO

Od 01 stycznia 1995r. w zawartosc Unii Europejskiej wchodzilo 15 panstw. Obecnie jest to 25 panstw: Austria, Belgia, Cypr, Czechy, Dania, Estonia,

Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Zielona wyspa, Litwa, Luksemburg, Lotwa, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Slowacja, Slowenia,

Szwecja, Wegry, Rozlegla Brytania, Wlochy. Parlament Ue w 1995r. skladal sie z 626 deputowanych. Ktorzy dzielili sie na 15 grup narodowych i

jedenastu ideowo-politycznych. Przewodniczacym parlamentu byl socjaldemokrata niemiecki Klaus Hansch. Parlament obradowal w Strasburgu, a jego

prezydium pracowalo w Luksemburgu. W parlamencie scieraly sie wplywy dwoch glownych orientacji ideowo-politycznych: dzieki 626 deputowanych 214

bylo socjalistow, natomiast 201 konserwatystow. W kwietnio 1998r. otwarto nowy gmach parlamentu Unii europejskiej w Strasburgu. Budowano jego 6 lat

kosztem 600 mln dolarow.

Wladze Ue stanowi skladajaca sie z szefow rzadow poszczegolnych panstw czlonkowskich Rada Europejska, ale juz wladze wykonawcza – Komisja

UE. Przewodniczacym Komisji byl byly premier Luksemburga Jacques Santers; w calej jej zawartosc wchodzilo dwadziescia komisarzy. W calej kadencji

1994-1999 doszlo do naduzyc skarbowych. W grudniu 1998r. parlament wiekszoscia 270 przeciw 225 glosom odrzucil sprawozdanie z wykonania

budzetu Komisji zbyt rok 1996. W kwietnio 1999r. zgloszono wniosek o wyrazenie wotum nieufnosci wzgledem Komisji, jednak nie uzyskal on wymaganej

wiekszosci 75% glosow. Komisja przetrwala do marca tego roku, jednak pod presja krytyki, czysta postanowila usunac sie. Nowym przewodniczacym

Komisji jest byly premier Wloch Romano Prodi.

Wybrania nowego parlamentu Unii Europejskiej dokonano 10 i 13 czerwca 1999r. Cyfra uprawnionych do glosowania wynosila 297 mln osob, wybierano

626 deputowanych. Poszczegolne panstwa czlonkowskie otrzymaly limity w zaleznosci od liczby osob mieszkajacych: Niemcy wybierali 99, Francuzi,

Wlosi i Anglicy po 87, Hiszpanie 64, Luksemburczycy 6 deputowanych. Przewodniczacym Parlamentu Europejskiego jest 63-letni Hiszpan,

konserwatysta, prawnik Jose Maria Robles, ktory pracami parlamentu kieruje z prezydium skladajacym sie z 14 zastepcow przewodniczacego. Takt

czlonkow prezydium trwa dwie, 5 roku kalendarzowego.

W lipcu 1999r. przewodniczacy komisji Ue Romano Prodi zaproponowal oryginalny sklad Komisji. Stanowisko zastepcy przewodniczacego Komisji objela

48-letnia Hiszpanka Isabel Loyola de Palacio del Valle Lersundi. Drugim zastepca przewodniczacego Komisji zostal 47-letni Walijczyk, wstecznik Nell

Kinnock. Funkcje komisarza odpowiedzialnego zbyt rozszerzenie Unii europejskiej powierzono politykowi niemieckiemu Guntherowi Verheugenowi.

Komisja nadal liczyla 20 czlonkow, ale przyjeto zalozenie, iz w najblizszych kilku latach powinna sie powiekszyc o 12 swiezych. Wsrod panstw, z jakimi

prowadzone beda pertraktacje, miesci sie rowniez Polska. Komisja opracowala nowy finanse Unii dzieki lata 2000-2006. Budzet w calej 2000r. puder

siegac kwoty 85, piec mld euro, 90% nakladow miala pochlonac wspolna strategia rolna natomiast reszta dzieki rozne aplikacje komputerowe i planu

sprzyjajace integracji.

Sondaz przeprowadzony w kwietniu 1999r. dzieki odstawie konwersacyj, wskazuje, iz za najwazniejszy problem 15 panstw czlonkowskich Unii

Europejskiej uznano rozszerzenie Unii europejskiej i przyjmowanie nowych panstw. Uwaza sie, ze Parlament Europejski winien zajmowac sie nade

wszystko ochrona i tworzeniem swiezych miejsc pracy, promowaniem i utrzymaniem pokoju, dbaniem o otoczenie, kontrola nakladow, zapewnieniem

solidnej i bezpiecznej zywnosci na rzecz Europy.

Ale juz NATO dysponuje inny rys. Nawiazuje do Karty Atlantyckiej i kooperacyj wojennej panstw antyfaszystowskich. Kontrakt obronny, okreslany

mianem ukladem waszyngtonskim z czterech kwietnia 1949r. laczy panstwa europejskie i Stany Zjednoczone. Panstwa skupione w NATO sa w pewnym

sensie uzaleznione od chwili USA, ktore po rozbiciu ZSRR i Ukladu Warszawskiego przejely inspekcje w preznosci globalnej, biora udzial w dlawieniu

konfliktow i zadraznien pod kazda szerokoscia geograficzna.

W 1994r. sekretarzem generalnym NATO jest polityk belgijski Willy Claes. W 1995r. zostal pan jednak oskarzony o tolerowanie afery korupcyjnej

zwiazanej z zakupem broni i jego miejsce zajal Hiszpan Javier Solana, ktory w czerwcu 1999r. doprowadzil do rozbudowania NATO o trzy panstwa

postkomunistyczne: Czechy, Polske i Wegry. Wzgledem protestow Rosji w sprawie przemieszczania granicy NATO na wschod, zaproponowano do niej

„Partnerstwo na rzecz pokoju―. Rosji nie przyjeto do NATO, lecz nawiazano z pania a wspolprace, jaka do wiosenki 1999r. ukladala sie w miare.

Rosja wystepujac w obronie Jugoslawii, odrzucic chciala zgodzic sie do skierowania wojsk odmiennych panstw do Kosowa wyjawszy zgody Jugoslawii.

Kiedy jednakze Stany Zjednoczone zdecydowaly sie na ingerencje w Jugoslawii, musialy to uczynic odrzucic pod szyldem ONZ, ale NATO. Okolicznosc

ten sprawil zerwanie kooperacyj Rosji z NATO i gwaltowne zaostrzenie stosunkow. Rosja sprecyzowala obronna doktryne antynatowska. W czerwcu

1999r. przedstawiciele NATO musieli opuscic Moskwe.

W pazdzierniku 1999r. zakonczyla sie kadencja Javiera Solany na stanowisku sekretarza generalnego sojuszu. Objal pan stanowisko pelnomocnika Unii

Europejskiej do spraw Wspolnej Polityki Zagranicznej i Ochrony. Stanowisko sekretarza generalnego przejal Szkot, lord George Robertson. Jest to

obecnie dziesiaty sekretarz generalny NATO. Po Czechach, Polsce i Wegrzech do NATO kandyduja Rumunia, Slowenia i Slowacja. Jednoczesnie

dyrektora NATO rozpracowuja nowa Europejska Obrone Strategiczna (European Security Defence Identity – ESDI).