S

hari R. Kahane kar-
mi∏a w∏aÊnie swoje

drugie dziecko, kiedy
poczu∏a w piersi z∏o-
wró˝bny, szarpiàcy ból.
Jej ginekolog przypisa∏
go infekcji gruczo∏ów

mlecznych, ale Kahane, 43-letnia lekarka
pracujàca w izbie przyj´ç w Calabasas
w Kalifornii, mia∏a co do tego wàtpliwo-
Êci. Dwaj inni lekarze, z którymi si´ kon-
sultowa∏a, potwierdzili diagnoz´ gineko-
loga: obaj uwa˝ali, ˝e badanie palpacyjne
piersi i wykonane mammogramy nie wy-
kaza∏y niczego szczególnego. „W koƒcu
im uwierzy∏am“ – mówi Kahane.

Jak si´ okaza∏o, nies∏usznie. ˚aden

z tych trzech lekarzy nie wykry∏ z∏oÊli-
wego nowotworu, który zagnieêdzi∏ si´
w jej piersi i bardzo szybko rozprzestrze-
nia∏. Kahane, walczàc o mo˝liwoÊç sko-
rzystania z eksperymentalnego leczenia,
które mog∏oby jej uratowaç ˝ycie, mu-
sia∏a nie tylko uporaç si´ z niekompeten-
cjà i ignorancjà osób zobligowanych do
zapewnienia jej opieki, ale tak˝e poko-
naç bariery biurokratyczne i opory
urz´dników przed udost´pnieniem no-
woczesnych, ale kosztownych terapii.
Przeszkody te, jak utrzymuje wielu onko-
logów i rzeczników interesów ludzi cho-
rych, cz´stokroç sà zbyt trudne do prze-
zwyci´˝enia dla pacjentów mniej wy-
kszta∏conych, mniej wytrwa∏ych i majà-
cych mniej szcz´Êcia ni˝ Kahane. W re-
zultacie jakoÊç opieki medycznej nad cho-
rymi na raka bywa bardzo ró˝na.

Ból n´kajàcy Kahane zel˝a∏, ale nurtu-

jàce jà wàtpliwoÊci powróci∏y. Pewnego
wieczoru po obejrzeniu programu z
udzia∏em màdrej lekarki ginekologa w te-
lewizji postanowi∏a jà odszukaç. „Zgodzi-
∏a si´ mnie zbadaç – wspomina Kahane –
i znalaz∏a cyst´.” Chocia˝ biopsja wykona-
na za pomocà ig∏y wykaza∏a, ˝e guzek nie
jest z∏oÊliwy, radiolog nalega∏ na jego usu-
ni´cie. Podczas operacji w laboratorium
szpitalnym zbadano tkank´ i stwierdzo-
no wyraênie, ˝e nie jest to nowotwór z∏o-
Êliwy. Kahane zosta∏a wypisana ze szpi-
tala i z ulgà wróci∏a do domu. Po kilku
dniach dowiedzia∏a si´, ˝e w laborato-
rium pope∏niono b∏àd. Skonsultowa∏a si´
z innym chirurgiem, który podda∏ jà po-
nownej operacji. Okaza∏o si´, ˝e pacjent-
ka mia∏a nie tylko raka piersi, ale ˝e za-
atakowa∏ on tak˝e 11 w´z∏ów ch∏onnych.

„Tak naprawd´ nie wiemy, jak cz´-

sto zdarzajà si´ mylne rozpoznania, doÊç
˝e lekarze i chorzy na raka majà powo-
dy do niepokoju” – stwierdza Allen S.

Lichter, przewodniczàcy komisji ds. pro-
blemów publicznych przy American So-
ciety of Clinical Oncology (ASCO). Za-
rzuty, jak mówi, sà cz´sto formu∏owane
pod adresem placówek ochrony zdro-
wia (HMO), w których lekarze mogà
odmówiç skierowania pacjentów do
specjalisty. „Chcemy wprowadziç kar-
ty oceny jakoÊci pracy tych placówek
uwzgl´dniajàce, na jakim przeci´tnie
etapie rozwoju choroby zosta∏a posta-
wiona diagnoza i jak d∏uga by∏a zw∏oka
z konsultacjà u specjalisty.”

Naturalnie specjaliÊci mogà byç po-

mocni tylko wtedy, gdy dysponujà do-
statecznà wiedzà. Post´p w leczeniu no-
wotworów jest ogromny i niektórzy le-
karze nie nadà˝ajà za nim. Pierwszy chi-
rurg operujàcy Kahane, ordynator od-
dzia∏u chirurgii wielkiego szpitala w Los
Angeles, orzek∏, ˝e nie ma ˝adnych szans
na prze˝ycie i ˝e rutynowa chemiotera-
pia mo˝e jej przed∏u˝yç ˝ycie zaledwie
o kilka miesi´cy. Wprawdzie chora wie-
dzia∏a, ˝e takie ponure prognozy cz´sto
si´ sprawdzajà, ale nie da∏a za wygranà.
Wertujàc fachowe czasopisma, znalaz∏a
informacj´ o jakiejÊ stosunkowo nowej
metodzie leczenia, ∏àczàcej intensywnà
chemioterapi´ z przeszczepianiem szpi-
ku kostnego; w jednym z badaƒ klinicz-
nych dzi´ki zastosowaniu tej terapii licz-
ba chorych na raka piersi, które prze˝y∏y
trzy lata, podwoi∏a si´. Tymczasem do-
piero czwarty specjalista, u którego szu-
ka∏a porady, s∏ysza∏ o tej terapii i pomóg∏
jej dostaç si´ do grupy zakwalifikowa-
nej do badaƒ klinicznych.

Wielu chorych nawet nie wie, ˝e mo-

˝e zg∏osiç swoje uczestnictwo w próbach
klinicznych nowych metod leczenia –
m.in. dlatego w USA zaledwie 2–3% cho-
rych na raka jest obj´tych takimi badania-
mi. „W ten sposób badania ciàgnà si´ kil-
ka lat, a powinny trwaç po∏ow´ albo
nawet jednà trzecià tego czasu – mówi
Lichter. – GdybyÊmy mogli nimi objàç
10% chorych na raka, moglibyÊmy szyb-
ciej odpowiedzieç na wi´cej pytaƒ.”

Ale wielu onkologów ubolewa, ˝e to-

warzystwa ubezpieczeniowe, zw∏asz-

cza wspó∏pracujàce z takimi placówka-
mi opieki zdrowotnej jak HMO, usi∏ujà
obni˝aç swoje koszty, odmawiajàc po
prostu pacjentom zwrotu pieni´dzy za
terapie, których skutecznoÊç nie zosta-
∏a jeszcze potwierdzona, za próby kli-
niczne, a nawet za nowe leki.

W przeprowadzonej w 1993 roku an-

kiecie 856 onkologów stwierdzi∏o, ˝e
ponad 3300 spoÊród ich pacjentów nie
mog∏o skorzystaç z szans, jakie daje
uczestnictwo w próbach klinicznych,
poniewa˝ ubezpieczyciele odmówili im
zwrotu kosztów. Wielka to szkoda, jak
twierdzi Lichter, poniewa˝ „sà dowo-
dy, ˝e wyniki leczenia pacjentów uczest-
niczàcych w próbach klinicznych bywa-
jà lepsze – a czasem znacznie lepsze –
ni˝ w wypadku chorych poddanych
standardowej terapii.”

Pacjenci mogà nawet nigdy si´ nie do-

wiedzieç, ˝e pozbawiono ich tej szansy.
„W wi´kszoÊci stanów placówki HMO
wprowadzajà blokad´ informacji, zakazu-
jàc lekarzom omawiania z chorymi pew-
nych metod leczenia, jeÊli nie sà one ob-
j´te ubezpieczeniem” – zauwa˝a Kahane.

Zdaniem Josepha S. Bailesa, przewod-

niczàcego komisji praktyki klinicznej
przy ASCO, jest to polityka krótko-
wzroczna. „W onkologii wi´kszoÊç no-
wych metod leczenia polega na stoso-
waniu nowych leków, tak wi´c post´p
w tej dziedzinie jest zale˝ny od prób kli-
nicznych. „Jeszcze wi´kszy niepokój we-
d∏ug niego budzi fakt, ˝e coraz wi´cej
pakietów ubezpieczeniowych (ju˝ po-
nad jedna trzecia) odmawia wpisania
zaakceptowanych niedawno Êrodków
przeciwnowotworowych na list´ leków,
których koszty zwraca si´ pacjentom.

Od marca br., kiedy to Food and Drug

Administration oznajmi∏a, ˝e obni˝a
obowiàzujàce dotàd standardy skutecz-
noÊci dla leków przeciwnowotworo-
wych i dopuszcza na rynek te, które cze-
ka∏y na zgod´, w sprzeda˝y znalaz∏o si´
kilka takich Êrodków. Mimo to ponad po-
∏owa zapisywanych chorym leków prze-
ciwnowotworowych nadal nie figuruje
na „oficjalnej” liÊcie Êrodków, których
stosowanie zosta∏o zaaprobowane w le-
czeniu danej choroby. I tak na przyk∏ad
leki wspomagajàce odbudow´ szpiku
kostnego, a takich w∏aÊnie potrzebowa∏a
Kahane, nie znajdowa∏y si´ na liÊcie le-
ków stosowanych w przypadku raka
piersi. DziÊ, mimo braku oficjalnego ze-
zwolenia, leczy si´ nimi raka jajników.

Program ubezpieczeƒ zdrowotnych

Medicare, obejmujàcy ponad po∏ow´

136 Â

WIAT

N

AUKI

Listopad 1996

SPORY I WÑTPLIWOÂCI

Jak si´ nie poddawaç

Lekarze i pacjenci muszà

wiedzieç o szansach,

jakie stwarzajà

najnowsze metody leczenia.

ROBERTO OSTI

Â

WIAT

N

AUKI

Listopad 1996 137

wszystkich chorych na raka, zaczà∏ zwra-
caç pieniàdze za wi´kszoÊç „nieoficjal-
nych” leków w 1994 roku, Bailes jednak
twierdzi, ˝e tylko w 12 stanach prawo
wymaga, by podobnie post´powa∏y pry-
watne firmy ubezpieczeniowe. Kilka pro-
jektów ustaw czekajàcych obecnie na
uchwalenie przez Kongres powinno ure-
gulowaç t´ spraw´ oraz pozwoliç firmom
farmaceutycznym na rozpowszechnianie
wyników badaƒ – poddawanych jedno-
czesnej ocenie przez inne firmy – nad sku-
tecznoÊcià tych produktów, które nie zy-
ska∏y jeszcze oficjalnej zgody.

Dzi´ki swemu sceptycyzmowi, wy-

trwa∏oÊci i szcz´Êciu Kahane cieszy si´
dziÊ, 30 miesi´cy po rozpoznaniu raka,
dobrym zdrowiem. „Niedawno na si∏ow-
ni wpad∏am na tego chirurga, który mi
powiedzia∏, ˝e nie mam szans – wspomi-
na. – Kiedy zobaczy∏, ˝e przebieg∏am
szeÊç kilometrów na ruchomej Êcie˝ce,
szcz´ka mu opad∏a. Trudno uwierzyç, ale
on nadal nie wie o leczeniu przeszczepa-
mi szpiku. Gdybym go pos∏ucha∏a, pew-
nie ju˝ bym nie ˝y∏a” – koƒczy Shari i bie-
gnie odebraç dzieci ze szko∏y.

W. Wayt Gibbs

KOMENTARZ

A

rtyku∏ ten porusza dwa ró˝ne pro-
blemy: b∏´dnego i opóênionego roz-

poznania raka piersi oraz eksperymen-
talnych metod jego leczenia. Rak piersi
u kobiet m∏odych (takich jak bohaterka
artyku∏u) jest cz´sto zbyt póêno rozpo-
znawany z kilku powodów. Przede
wszystkim wielu lekarzy pierwszego
kontaktu w ogóle nie bierze pod uwag´
nowotworu z∏oÊliwego (tymczasem, choç
kobiety po pi´çdziesiàtce chorujà cz´-
Êciej, jednak krzywa zachorowaƒ roÊnie
ju˝ od 30 roku ˝ycia). Co wi´cej, u kobiet
m∏odych badania obrazowe (zarówno
mammo-, jak i ultrasonografia) ze wzgl´-
du na g´ste utkanie piersi na ogó∏ dajà
wyniki fa∏szywie ujemne, które usypia-
jà czujnoÊç lekarzy i chorych. W ideal-
nych warunkach nale˝a∏oby si´ doma-
gaç, aby lekarze stawiajàcy diagnoz´
oraz wybierajàcy metody leczenia Êci-
Êle ze sobà wspó∏pracowali i wspólnie
podejmowali decyzje. Bohaterka ar-
tyku∏u nie trafi∏a niestety na taki zespó∏.

Problem badaƒ klinicznych nowych

metod leczenia jest podobny na ca∏ym

Êwiecie. Chocia˝ wspomniana metoda in-
tensywnej chemioterapii z autologicznym
przeszczepem szpiku (której poddano
Shari Kahane) wysz∏a ju˝ ze stadium eks-
perymentu, jednak wysokie koszty tego
leczenia uniemo˝liwiajà jego szerokie za-
stosowanie. W Polsce terapii tej poddaje
si´ nieliczne kobiety chore na raka piersi
(mo˝na ubiegaç si´ o udzia∏ w takich pró-
bach klinicznych). Metoda ta z pewnoÊcià
zwi´ksza szanse na wyleczenie, ale w ist-
niejàcych warunkach ekonomicznych po-
wszechnie stosuje si´ terapie standardo-
we, pozwalajàce wyleczyç du˝à cz´Êç
chorych.

Historia Shari Kahane dowodzi, ˝e no-

we terapie sà skuteczne. Ciàgle jednak nie
wiadomo, czy rzeczywiÊcie skuteczniej-
sze od metod konwencjonalnych – byç
mo˝e po standardowym leczeniu pani
Kahane cieszy∏aby si´ równie dobrym
zdrowiem. Problem niewiedzy lekarzy
pozostawiam bez komentarza.

Dr n. med. Monika Nagadowska

Centrum Onkologii – Instytut

im. Marii Sk∏odowskiej-Curie,

Warszawa

R E K L A M A