Józef Ignacy Kraszewski

PAN KAROL

Powieść fantastyczna

Tom drugi

You will proceed in pleasure, and in pride

Beloved and loving many, all is o''ver

Tor me on carth, except some years to hide

My shame and sorrow deep in my heart's core,

These l'could hear, but cannot cast a side

The passim which still rages as before

Aad so farewell — forgive me, love me —

Byron. Don Juan, C. 1. s. CXIV.

IX. PANNA HERMENEGILDA TWARDOWSKA

Człek jest farbą, wychowanie malarzem !.

W maleńkim pokoiku na Skopówce siedziała sobie Panienka. Panienka była ładna, ale jakoś

od razu poznać było można, że musiała mieć już trochę więcej jak lat dwadzieścia. Robiła ona
sobie pończochę i czytała sobie Romans o Meluzynie, wzdychając szczerze i serdecznie. Koło niej
ulubiony szpic Amur leżał na sianem wypchanej poduszce — dalej w oknie wisiała klatka, a w niej
kanarków czuła para nosiła wodę wiaderkiem. Przy piecu spoczywał kot czarny Sybirski; w kącie
stał na gierydoniku odwiecznym serwis faiansowey porcelany, opylony i brudny, u pułapu dla
większej ozdoby wisiał pająk z opłatków różnofarbnych sklejony, który się sobie kręcił jak mógł.
Jeszcze dalej w samym kącie stał zegar spowinięty w drewniane pieluszki z kukawką, a na nim
kredą naznaczone były dni Tygodnia, jako surogat Kalendarza.

Panienka, jakem już mówił, mogła mieć trochę więcej jak lat dwadzieścia, była sobie

brunetka (1) nosek miała ----------- (1) Nie widziałem w życiu starej Panny blondynki:

malupacieńki, usta wysznurowane, jak gdyby się lękała niemi wciągnąć powietrza, oczy

duże czarne, okropne, zapalczywe, fatalne oczy: nad niemi brwi jak dwa łuki, jeszcze wyżej
warkocz ogromny włosów, ułożony z wdziękiem i ozdobny różą, która wyglądała na nim, jak
gdyby rosła z wazonu.. Ta Panienka miała na sobie, szlafroczek biały arcy pięknie haftowany w
ząbki z trzydziesto ośmio falbonami, przepasany paskiem skórzanym spiętym na stalową sprzążkę.
Piersi, tę świątynię serca z białego paroskiego marmuru, pokryła była skromnie spłowiałą
chusteczką bur de sua, w paski zieloną i pąsową, na nóżkach, a nóżki miała --------------------- może,
który z moich czytelników, był szczęśliwszym??

maleńkie, na nóżkach cisnęły się trzewiczki także pąsowe, z zielonymi wstążeczkami.

Na ręku dla białości nosiła rękawiczki duńskie, stare, stare ! okrutnie stare, z poucinanymi

palcami do robienia pończoszki. Czytała uważnie i łzy jej nawet szły czasem z oczu, które ona
oglądając się starannie w około obcierała co najprędzej. Za każdem jej poruszeniem szpic wierny
Amur warczał, domyślając się, czy czasem kto nie myśli zrobić jakiej krzywdy jego Pani.. ale nic..
cicho było, spokojnie, nikt nie przychodził, a panienka czytała, bardzo czytała tak gorąco i
serdecznie, że aż — ustami ruszała ! Bodaj to kobiety one jedne umieją czytać romanse, jak się
należy!.

Otoż, czytała, mówiłem to już razy ze cztery, i pośliniwszy czasem końce paluszków

odwracała z pośpiechem kartki książki. Była właśnie w najzabawniejszym miejscu, Meluzyny, jeśli
się nie mylę, tam gdzie to jest o kąpieli, na której buduje się cały romans — pożerała, pożerała, aż
tu stuk, stuk; traf, traf, — wchodzi ktoś. Panienka podniosła gniewliwe oczy — był to męszczyzna,
zapłoniła się po uszy, po oczy, po zauszy i po za oczy, położyła książkę i zbliżyła się ku niemu,
gotując się na odpowiedź. — Przybyły, młody, blady, blondyn, słowem Pan Karol, skłonił się
niziuteńko, nie całował w rękę, bo był widać nieznajomy i odezwał się w to słowa:

— Czy w osobie Pani Dobrodziejki, mam honor witać Pannę Hermenegildę Twardowskę.

—

— Da tak jest!..

— Mocno mie to cieszy, mam honor prezentować się, jestem Lucijan Karol Twardowski,

stryjeczno-cioteczno - wujeczno rodzony brat, Waćpani Dobrodziejki.

— Ach! przypominam sobie! niech Pan Dobrodziej siada !. da proszęż, bez cyremonij!

cicho Amur, da bardzo proszę, jeżeli łaska!

— Dowiedziawszy się, ze pani Dobr: tu mieszka, nie zaniechałem będąc w mieście złożyć

jej mego uszanowania, a razem przypomnieć się pokrewieństwu !

— Bardzo wdzięczna jestem Panu Karolowi Dobr: ale dalibógżeż pono, czy nie pierwszy to

raz my się widziemi, Panie braciszku ? ?

— Tak jest!, to szczęście..

— Da porzućżeż te cyremonije! to między krewniaczkami nie przystawszy jest. Powiedz z

łaski swojej, co tu porabiasz i czem się trudniszżeż!.

— Ja, łaskawa Pani siostro Dóbr. kiedy się tak pozwolisz nazywać, przyjechałem umyślnie

prawie, dla poznania jej i złożenia.

— Da fisz! cicho Amur. jakto zaraz znać wielki świat na Jegomości, cały w

komplementach, cha. ! cha. ! cha! Do i cóżeż?.

— Ja, jestem Adwokatem w Kijowie.

— U Kijowie! da fisz! to będzie od Wilna, musi być bodaj czy nie mil piętnaście!

— Trochę więcej!.

— Hm! da może być! i wszelako, ie ja tam nie byłam, a od dzieciństwa wszystko, albo na

Żmudzi, albo jako to teraz w Wilnie przebywam, po śmierci mojej matki, świętey pamięci, wieczne
odpocznienie. Wasan Dobrodziej, czy nie znałeś mojej matki?

— O ! znałem, szanowna to była kobieta ! nieco podobna do Waćpani Dobrodziejki.

— Da fisz! ani troszeniateczki by podobieństwa, ja do ojca ś. p. wieczne odpocznienie

podobniutenieczka!

— Tak.. ale.. z wzrostu.

— Da już, dalibógżeż, albo żartujesz, albo zapomniawszy jesteś, tać moja Mama była mała,

a ja gdzie, półtory głowy wyższa!.

— Tak ! ale.. zapomniałem ! bo to już dawno !

— Da wierzę! choć to i nie tak bardzo dawno jak umarła, drugi rok..

— Umhu... Pani Dóbr. nie siedzi na wsi ? któż zajmuje się pięknym folwarkiem, który spadł

na Panią Dobrodziejkę?

— Da już to ja arendą wszelako wypuściwszy ? bo to, pewniejszy grosz wszelako jakoś, a w

mieście msza święta codzień o każdej godzinie tak ja już przyiechałam do Miasta!

— Tak ! zapewne ! w wieku Pani, zabawy, młodzież...

— Da fi ! czy sfiksował ? da ja od młodzieży, by od bazyliszka uciekam.

Ja sobie sama jedna żyję, nikt u mnie prawie nie bywa!. a na zabawach! krew Chrystusa

Pana! nigdy nie bywam !

— Tak! ale przy tak pięknym majątku, można życie wygodniej prowadzić w mieście.

— I, już to ja tego nie lubię!, ja sobie oszczędnie! wszelako, by już jakoś dla zabawy

trzymam kucharkę, szpica, kota i dwóch kanarków!

— Tak! to czas uprzyjemnia! przytem literatura zapewne?.

— Da ! tak sobie czasami przysiedę się, ale to rzadko., bo i niema co czytać, same, z

pozwoleniem, teraz błazenterije Drukują. Może Jegomość Pan Braciszek, herbaty by napił się..

— Jeżeli łaska Pani !

— Da to dobrze, ja każę wody zagrzać, u momencie powracam.. Amur leżeć !. Burek, pójdź

Burek, da takie to rozlazłe kocisko, że wszelako by, spało cały dzień pod piecem; a trzeba na dwór
wypuścić dla przewietrzenia !.

— Tak ! warto!.

— W momencie przychodzę !

Wyszła i Pan Karol ruszając ramionami przeszedł się po pokoju i zbliżył się do zapylonego

fortepianiku stojącego w kącie, w tem wróciła Panna Hermenegilda.

— Pani Dóbr. — amatorka muzyki jak widzę!

— At! by godzinę przepędzić, czasami sobie do śpiewu zagram., rzadko w pieśni światowe

się wdaję! a naj- częściej śpiewam sobie różaniec lub godzinki..

— Z tak pięknych ustek, jakże miły głosek wychodzić musi, czy nie raczysz Pani

zaśpiewać, choćby słów parę !. proszę bardzo, jestem wielkim amatorem muzyki.

— Da bratuleńku najchętniej — tylkoby jaką przypomniałam sobie światową piosnkę, bo ty

pewno świętych nie lubisz...

— Cokolwiek, bylebyś Pani zaśpiewała.

— Da ! co umiem to i będzie — ekch! ekch! tfu! hm!

I tu ozwała się piosnka czuła i bardzo ładna której strofa pierwsza kończyła się tymi słowy.

Posiałem nie zżąłem,

Kochałem nie wziąłem.

Posiać nie zżąć,

Kochać nie wziąść !!..

Panna Hermenegilda śpiewała ją z takim uczuciem, że Amur wierny, ku końcowi trzeciej

strofy szczekać zaczął, jakby na przestrogę, aby się zbyt uczuciom wygórowanym powodować nie
dała.

— Prawdziwie! i piosnka i muzyka! prześliczne! a głos Pani naydoskonalszy..

najdoskonalszy... najpiękniejszy., hm !. contra, .. contra... co u licha ! contra basso !..

— O! to jeszcze nieboszczka babka mojej matki, uczyła się jej od swojego stryja a ja z kolei

od Mamy! ale istotnie piękna, i moralna !.

— Tak! to tez moralność pierwszą jest pieśni zasadą! hm!

— Da otóż i herbata!

Wniosła ią była stara kucharka ósmy cud świata, żyjący szkielet, długo, nogi, długo ręki,

długo nosy, długo Uchy i jak się domyślać należało długojęzyczny,

— A czemuż nie przyniosłaś, bułeczki świeżej od Federa?

— A Pani nie jada!

— Da tak, ale gość?

— I ja piję czyste herbatę....

— To dobrze ! bratulenieczku ! bo i to wszelako pięć groszy oszczędzonego.. proszęż pić, a

czy słodka ?

— Z rąk Pani...

— A fisz kompleniencista! musiałeś bratuleńku, chodzić po Akademij, toś się tych

cyremonij nauczył.... ale ze mną bardzo proszę!. może jeszcze cukru, albo żórawinowego soczku?

— Nie, bardzo dziękuję, bardzo dobra.

— Już to dobra, jest ona wszelako, mam ją drugi rok tę herbatę, po ś. p. matce mojej, tylko

od gości, sama nie piję, bo cukier drogi, i miodu trudno dostać, wszelako! da może drugą pozwolisz
szklanieczkę, z cytryną, jest tu cytryna, ta co na Boże narodzenie do ryby na kuciją.. Franuś!..

— Nie! ja bardzo dziękuję, nie pijam drugiej, upadam do nóg!..

— I sprawiedliwie, wszelako doktorowie mówią, że to piersi, z pozwoleniem osłabia i

osusza!

— Tak ! to wielka prawda!.

— A i przy tem kieszeń suszy, bratulenku ! a gdzież, czego się spieszysz. czy masz Izbą

Skarbową interessa? a i ja miałam z Izbą Skarbowa, ale jakoś ukończywszy!.. Da ! bądźźeż łaskaw,
bywaj u mnie często.. na herbacie proszę. — Nie omieszkam !

X.

NAJPEWNIEJSZE DOŚWIADCZONE INIEOMYLNE LEKARSTWO N A MIŁOSC

ZA PIĘTNAŚCIE GROSZY.

Cóż to miłość ? ? szał ziemski — odlany w formie ukradzionej z nieba.

— Cicho Amur ! cicho! a łotr! — a kto tam ? tak rano, taż osiem nie biwszy u S. Jana, czy

to ty Franuś!

— To ja.. Karol.

— A bratuniu ! i wszelako tak ra-no wchodzić nie przystało do kobiety.. przybądź za

godzinę, jeszczem się nie ubrała i na mszę świętą, trzeba iść zaraz.

— Łaskawa Pani siostruniu Dobr. —

przebacz mi i memu pośpiechowi --- idzie tu o los całego mego życia!.. odezwał się głoś z

za drzwi.

— Da ! o życie !. powtórzyła przelękniona Panna Hermenegilda i poleciała w jednej

spódnicy zapomniawszy się i odszczepiła drzwi.

Karol wpadł jak szalony i ujrzawszy ją w tak niedbałym stroju, gdyż z żalem a prawdą

wyznać musim, że koszula była do gorsu, a chustki żadnej, — bo Panna Hermenegilda
posłyszawszy, że chodzi o życie o wszystkiem zapomniała — ujrzawszy ją więc w tak niedbałym
stroju, zaczerwie- nił się cały, i ni z tego, ni z owego, plackiem do nóg.

— A tożeż co? Jezu Chryste? zawołała przelękniona Panienka, zakrywając rękoma piersi i

wpatrując się ciekawie w klęczącego brata!. a tożeż co? czy sfiksował ?. cicho Amur!.

— Pani już żyć nie mogę !..

— Da cożeż Jezu Chryste, czy nie goły? może okradli? kiedy nie masz % czego żyć, to ja

parę złotych na karteczkę pożyczę !

— Ach! nie! — przerwał rozgniewany trochę Karol ciągle na kolanach. miłość! miłość,

którą pierwszy raz w życiu czuję, do rospaczy mnie przywodzi ! rzeknij słowo!

— Da nie jedno! a choć i cztery rzeknę! a ty musi zakochawszy się jesteś, czy nie we ranie ?

— Tak jest! tak ! Pani niego serca i duszy, ratuj ranie.. oto u nóg twoich miłosierdzia żebrzę,

mam ja majątek!.

— Da fiż! a że mnie włosy skołowaciały bratuleriku! czy ty tak prędko roskochawszy się

jesteś we mnie? aj? jakiż ty fiksat? da czy ty możeż, aby pomyśleć, żeby ja ciebie, tak prędko
pokochała?

— Ach! zabijasz mnie!

— I porzuć wszelako!, by jeszcze my się znaliśmy się, rok, dwa, to nie mówiłam bym, ale to

ledwie tydzień!

— A czyż trzeba więcej, aby cię pokochać ?.

— Da! wszystko to może być !, że ty kochasz, ale ja to ani nic!. cicho Amur!. wszelaką żeby

się niespóźnić na mszę świętą!.

— Ach! Pani bądź litościwszą!. u stóp twoich składam mój majątek cały,

— A dużyż masz majątek ?,

— Blisko pół milliona!, — I czy w ziemi ?

— Różnie! w niebie, na ziemi i na każdem miejscu!

— Ps ! da to nie małe rzeczy ! ale kuzyneczku! żeby ty mnie i zapisał nawet, to cóż kiedy

nie kochający się, to i pobrawszy się nie będzie i zgody wszelako i jakoś,. — Ach! czyż moje
przywiązanie! ach! nie wzbudzi w tobie, ach! ani iskierki miłości! ach!

— Da! chowaj Boże! ani śniło się.

by o miłości, ale poczekaj no, Franciszko! cicho Amur! daj siemienia kanarkom, a kot czy

jadł ?.

Karol powstał z ziemi upokorzony i rozgniewany oporem, który mu się raz pierwszy w

życiu wydarzył. Niezraziło go jednak pierwsze nie powodzenie, postanowił, przysiągł sobie
chwycić majątek Panny Hermenegildy i usiłował dokazać swego, podbudzony bardziej jeszcze
obojętnością Żmudzinki. Jak tylko kucharka wyszła, zaczął na nowo.

— Zabiłaś mnie! zabiłaś! źyć nie mogę bez ciebie, a ty tak obojętnie odpychasz ofiarę serca

mojego ! umrę ! nieprzeżyję!

— Da nie! nie! a każ tylko krwi puścić na spodek od filiżanki, to cię ominie..

— Ach ! nie pojmujesz !

— Da może być ! że, co nie pojmuję ! ja nie kochawszy byłam, tylko razy z dziesięć, po

prawdzie powiedziawszy, a i to pocicheńku! i za każdą razą jak każę krew puścić z lewej ręki od
serca, by ręką odjął!!!.

— Szczęśliwa jesteś, bo ja !. Kocham i czuję, że ta miłość pójdzie ze mną do grobu!.

— Wszelako! ja dalibógżeż i niewierze temu, żeby to ludzie tak się mieli kochać do śmierci,

ja, choć młoda, dzięki Bogu, ale nie pojmuję!. że to stałe kochanie, to do śmierci bywa ! i fi!. czyste
brydnie! czy ja nie kochałam! i jak! bywało całą noc to ze dwa razy się budzę, a wszystko śni się
mój miły, to razby z workiem duka- tów, drugi raz klęczy u nóg i daje zapis całego majątku !

— Tak! ja to pojmuję! te miłe sny! i ja! nieszczęśliwy od tygodnia jak cię poznałem, co noc

marzę o tobie!.

— Jezu Chryste! by tylko nie jakie wszeteczności! śniły się tam o mnie !.

— Ach! nie! najczystsze szczęścia Zwodniczego obrazy!. pocałunek!

— Da zmiłuj się.. tylkoż co temu, to niewierze. ja jak żyję, to tylko raz Panu

Podkomorzycowi dałam gęby, a i to z niewiadomości, że byłam błaznica, niewinna jak baranek! to
nie wiedziałam, że to wielki grzech i zmiłuj się bratuniu ! nie śnij o mnie takich rzeczy!

— Ach! gdybyż to w mojej mocy od- wrócić ten cios od mego nieszczęśliwego serca!

— Da! kiedy ja mówię, że w twojej, byle spodek krwi puścić z lewej ręki, albo i półtora

kiedy krwisty, to i przejdzie, ale ja na mszę muszę!

— Chwilę jeszcze! naydroższa pół chwili mi daruj! zrób przynajmniej choć małą nadzieję,

bez niej umrę! może z czasem dasz się pokonać i zostaniesz moją żoną.

— Ach! cożeż chcesz bratuniu, jakby to w mojej mocy, przyciągnąć ku sobie miłość, która

po ciemku, bo ślepa, nie może trafić, do mojego serca.. i nie całuj darmo w rękę, a lepiej posłuchaj,
a krwi puścić każ, żyd cyrulik i za dwadzieścia groszy puści, a z targiem i za piętnaście!

— Nie! nie! najdroższa! nie tracę nadziei! może czas da cię nakłonić. Komuż lepiej jak mnie

oddasz swoją rękę, ja cię kochani nad życie!.

— Oh! tak to i ja myślałam, kiedy Pan Podkomorzyc bywało dawał mi cukierki, a jakoś

choć to nie dawno, lat temu z osiem tylko! a tak się zapomniało ! i kochałam potem od tego czasu
kilka razy, ale co ciebie bratuleńku, to ani weź nie mogę!

— Go raz nowym ciosem ranisz moje serce!. chceszże żebym umarł ? wołał Karol

chwytając jej rękę i usiłując do ust się przybliżyć, i na nich zawiązać pierwszy węzeł miłości!.

— A ! da fiż ! klapsa dam ! bratuniu! ciśnie się by kanarek do cukru, do mojej gęby ! a fi!

wszetecznik ! Jezu

Chryste! puszczaj mnie co Wasan robisz, nie całuj bo krzyknę, aj! aj! Franciszko! ratuj !

Wbiegła Franciszka z miotłą —Karol odskoczył daleko od kuzynki — już kucharka

heroiczna wzniosłszy w górę narzędzie, wspólnie z wiernym Amurkiem miała szturm do zuchwalca
przypuścić, kiedy Pani uspokojona odejść jej kazała.

— Ot! widzisz! Panie Karolu! jak to bezbożnie chcieć całować ! pomiarkuj się! fi! do

spowiedzi iść warto! a i ja z tej przyczyny będę musiała! da! kochać, to już nikt nie broni! ale tak
się przysuwać nie uchodzi! ja bratuniu, jestem cnotliwa Panna ! da ! i kiedy kochasz, to nie tak
zapalczywie, trzeba z respektem, wszelako, powoli. Jabym tobie i dwa spodki krwi puścić kazała na
pohamowanie i

— Ach! przebacz! przebacz! nieszczęśliwemu! miłość mię zaślepiła!, odurzyła !

— Da! ją też wszelako i ślepą malują.. to nic — ja się nie gniewam, a tylko na drugi raz

będzie nauka! terazże ruszaj z Bogiem, bo czas na niszą.. a ja się jeszcze ubrać muszę, może
przyjdziesz na herbatę?

— O! bóstwo moje! aniele! Królowo! migdale! słońce! gwiażdo! cukrze, miodzie! moja

Pani!, moja droga!., jabym z tobą cały dzień rad siedział!

— Da wierzę. by tylko złe języki o tem nie gadały, a nie wzięły ztąd assumpt do

szkalowania! bratuniu! Bądź zdrów, do widzenia! krwi puścić kał półtora spodka nie zawadzi)
Cicho Amur! do zobaczyska!!

XI. FATALNE UMIZGI PAN ASSESOR NAJNIŻSZY SŁUGA!.

Karty są zabawą głupich — nie dziw, bo je dla warjata wynaleziono.

Ot i Pan Assessor Dobrodzjej — zagramy w Marijasika do puli, bratuleńku! prezentuję Panu

Assessorowi Dobrodziejowi mego stryjeczno-rodzonego brata Lucijana Karola Twardowskiego,
który, nawiasem mówiąc, kocha się we mnie jak fiksat!. a to pan Assessor Hippolit Wierzgajłło ze
Żmudzi.. tameśmy się poznali!

— Mam honor! ściskam stopy Pańskie ! odezwał się gość, figura sucha, długa, z nosem

ogromnym zatabaczonyrn i czerwonym, gadający przez nos i kłaniający się co chwila. Mam honor
zaprezentować się, jestem najuniżeńszy służeczka, Pan Assessor Hippolit Wierzgajłło ze Żmujdzi
do usług Jego!. Polecam się łaskawym względom jego i protekcij na przypadek!.

— Panie Dobr. nawzajem łasce jego przyjaźni i pamięci.

— Da proszęż u mnie bez cyremonij, postaw kij Panie Assessorze, i czapkę położ, a daj

niuch tobaki choć to Pannie nie przystoi, ale czasem od kataru!

— Tak! od kataru! Wielmożna Pani Dobr. — najniższy sługa, upadam do nóg, prawdziwa

bernardinka, jeżeli łaska, a Pan Dobrodziej ? do usług!

— Ja nie zażywam tabaki!.

— Da! to widzisz Jegomość! że tak skonfundowany, ie się zakochał we mnie cha. ! cha !

cha! i ofiaruje mi majątek swój, a ma pół milliona!

— Ps! najniższy sługa ! upadam do nóg JW. Panie! do usług! Pan ma puł miliona! ho ! ho!

to ja jako niezmiernie niższy rywal.. pójdę z kwitkiem!

— Da cóż! żartujesz! porzuć! da fi! to czy pieniądze to już i za serce chwytają! ot

naprzykład i on, to i dobry zdaje się i co.. a dalbóg ni razu mi się je- szcze nie przyśnił! ot! jakoś że
to syncypatij niema. !

— Tak! o tak! syncypatija! najniższy sługa wielką gra rolę naczelnika i prawie Jaśnie

Wielmożnego, i jakoby Kawalera wielu orderów miłości!. odpowiedział Pan Hippolit, i ujrzawszy
w tej chwili psa Amur, tymi go przywitał słowy. A Amur, najniższy sługa! upadam do nóg, jak się
masz?

— Da zdrów!.. a ty Panie Lucijanie, czego się tak krzywisz ?. Amur zdrów tylko jakoś

smutny, musi być na deszcz czy co, i jadł dziś rezedę z okna!.

— Tak na deszcz! to pewno na deszcz ! ja tu czuję z najpowinniejszem uszanowaniem, dla

deszczu że..

— A! bo ! i mój Burek do merum ferum się skradał! to i to może na deszcz. Czegoż

wzdychasz da dalbóg niepojęty człowiek ! ani jemu wybić z głowy tej miłości! da siadajże
Assessorze i co słychać?

— Najniższy sługa! nic Mościa Dobrodziejko Asińdzka pewno nie uważa, że zacny Kuzyn

Pani Dobr. cóś,jakoś, czy tez, jakoby, niejako w złym humorze ?

— Taki jest mój zwykły humor I odpowiedział Karol ledwie mogąc pokryć wewnętrzne

nieukontentowanie.

— Zwykły ! da i nie zwykły ! odezwała się Panna Hermenegilda z uśmiechem figlarnym a

l'antique ! jak ja dam rękę do pocałowania to się i rozweseli. Da chodź już, chodź, a pocałuj, a
rozwesel się!.

Na tak czułą odezwę pośpieszył, choć w sercu pękał od złości Karol i ucałował, a raczej

poślinił końce podanych mu paluszków, usiłując natychmiast przybrać wesołość, w chęci
przypodobania się Pannie Hermenegildzie.

— No! cicho! sza! fi! czy nie zagramy marijasza do puli Assessorze?

— By nie drogo, najniższy sługa, upadam do nóg, będę służył Asińdzie Dobrodziejce!

— Da cóż! na ubogich po groszu, albo na zbawienie duszy, to na zdrowaśki — jak chcecie !

— Najniższy sługa! Pani Dobr:, jak roskażesz Pani! jednak ja najpokorniej ośmielam się

uczynić tu uwagę, że dla zbawienia duszy, albo za dusze w czyscu zostające, lepiejby było na
zdrowaśki.

— Da! to już jak chcecie!

— Ale ja siostruniu Dobr. nigdy nie grywam w marijasza!

— No! to cożeż ! to ja z Panem Asaessorem będę grać, a ty sobie.. ja tobie dam drugą starą

taliją, tam Króla Żołędnego brakuje. Amur go pogryzł.. a na miejscu jego stara szóstka. !.. to może
sobie pociągniesz kabałę.

— Nieumiem żadnej kabały! ja tak posiedzę, nie znudzę się patrząc na ciebie, siostruniu

dodał ciszej!..

— Da! no ! no ! no ! dajżeż pokoj komplimentom, a jeśliby ci się znudziło, to albo sobie

pójdziesz, albo mo- żesz Amurkowi kazać służyć, albo popatrzysz na kanarki moje! No! Panie
Assessorze! starsza daje! na zdrowaśki!!

XII. RADA.

Człek który myślą przebiegł

całą drabinę wyobrażeń, wpada

w niedowierzanie o wszystkiem,

rodzące się z czczości,

która po uczuciach w nas zostaje.

— Gotów jestem powiesić się z rospaczy, tego nigdy nie bywało Gustawie! w życiu mojem

mi się to nie zdarzyło! ktoby się spodział! stara kwoka!. ale baba siedzi na dukatach ba! gdyby też
nie to, gdyby na gołej zie- mi siedziała, diabłaby tam za nią, poczciwy człowiek chodził!

— No ! widzisz! a tyle razy mówiłeś, że ci się żadna kobieta oprzeć nie potrafi!

— Źadna! ale bo ta, doprawdy do płci swojej nienależy, jest to fatalny wyjątek, głowę łamię

czem ją złowić! No cóż myślisz! pochlebiam co wlezie, ani weź! żebym jej powiedział nawet, ie
podobna do słońca, to i tak odpowiedziałaby mi swoim zwyczajem, że dawno wie o tem. Słowem,
w głowę zachodzę, a jednak bodajem w piekle gorzał, jeżeli niebędzie moją, ona i jej dukaty — o!
nie darmo ja głowę na karku noszę, Hm! niepojmuję! młode, ładne, bogate, dały się uwieść,
nakłonić, przekonać, ta jak kamień!

— Porzuć! ustatkuj się Karolu! czyż ci niedość tych ofiar, warijacij bez końca ! czyż —

— Dość! dość! basta! morały zawsze są pół do dwónastej ! niechce ich słuchać, brzydzę się

niemi, są to czcze słowa, nikt ich nie wykonywa, każdy o nich gada! potrzeba mi twojej pomocy
Gustawie. Tyś powolny, tchórzliwy, mam pewne projekta, poprowadzę cię do niej, do tej
zatwardziałej Żmudzinki, zaprezentuję cię, jako mego stryjeczno - rodzonego brata, żebyś jej bez
ustanku gadał o moich bogactwach.. łżyj proszę cię ! co ci to szkodzi!

— Ależ nie masz sumienia, zdradzać tak poczciwą kobietę! daj pokój Karolu, ja ci nie

pomogę!

— Słyszałeś go! wyjechał z sumieniem! no! no! no ! bez żadnych żartów, potrzebuję twojej

pomocy i będę ją miał — bo chcę.. głos twego delikatnego na zbyt sumienia, brzękiem dukatów
zagłuszę.. to dzieciństwo!

— Ale no !. jednakże..

— O! już się nakłaniasz!.

— Jak sobie chce ? ale czy się mnie nie lękasz za rywala.

— Ba! trararara! bądź pewien, że która kobieta mnie nie pokocha! to pewno żadnego innego

także!

— Zkądże ta zarozumiałość!..

— Ba ! z doświadczenia mój drogi! jestem szkaradny w oczach męszczyzn, ale przekonałem

się, że kobiety, czują do mnie jakiś nieprzełamany pociąg, taki zupełnie jak wilk do gęsi, która go w
jamę wprowadzi!. mniejsza oto! Panna Hermenegilda musi mnie kochać, a ja muszę capnąć jej
fortunkę!

— Prawdziwie! twego charakteru pojąć nie mogę!

— Charakteru! cóż to ty nazywasz charakterem ? ja nie znam tego, co to wy charakterem

nazywacie.. Charakter jest to pasek, na którym dzieci nieumiejące chodzić prowadzą!.

— Zwarijowałeś! co za porówna- nie !

— Najsprawiedliwsze mojem zdaniem ! sambyś się na nie zgodził w duszy. ale się

wstydzisz! masz jeszcze wstyd! dobra to rzecz! ze wstydem można uchodzić za cnotliwego! no!

cóż będziesz ze mną u Panny Hermenegildy.

--- Będę, ale wierz mi, bardziej z ciekawości.

--- O wierzę ! ciekawy jesteś poznać tę piękność tak srogą! i jest czego! dalibóg, gdyby mi

kto o niej przed dwoma miesiącami powiedział, dalibógbym nie uwierzył. Teraz pojmuję! ta
zatwardziałość, musi być skutkiem złego, prostego wychowania ! bo nie widzę jakby się mnie tak
długo opierać można! ale jestem rozdrażniony, biada przeciwnikom, umrę lub zwyciężę ! Tylko
Gustawie, jak cię tam zaprowadzę, łżyj zmiłuj się zaraz o moich dobrach na Księżycu !.

— Zapewne, spróbuję ! — Mnie przez to wielka, zrobisz ła- skę, bo ta Panna Hermenegilda

bardzo się kocha w pieniądzach, trzeba ją umieć zażyć, ze słabej strony inaczej trudno ! Raz chcąc
ją rozgrzać, zabierałem się pocałować, jakże nie wrzaśnie! a niech cię tam milion djabłów! wbiegła
stara szkulepa z kijem, pies, kot, wszyscy na mnie, myślałem, że mnie tam już śmierć czeka, a
przynajmniej kalectwo, ale jakoś za łaską Bożą wywinąłem się. Jutro tam będziem Gustawie ! daj
no mi cygaro, moje żadne ciągnąć nie chce, bodaj piorun kupców popalił !!

XIII .

OSTRZEŻENIE.

Rozmowa dwojga głupich, jest nauką dla mądrego.

Czy tu! facecije! mieszka Panna Twardowska ?

— Jaż jestem sama Panna Hermenegilda!

— Bardzo rad, facecije! jestem, mam honor prezentować się, iestem Sędzia N. N.

przybyłem tu, do Asińdzki Bóg widzi w bardzo chwalebnym zamiarze!

— Da już kiedy Sędzia, to ani wąt- pić... może da czy nie o interessie, co ! ja miałam z Izbą

Skarbową?,

— Ba ! facecije! Izba Skarbowa! ja nie! o nie! Broń Boże! facecije ! ani myśleć!, daleko

ważniejszy?

— Da, to ja dalibógżeż niepojmuję! wszelako, niechże usiędzie !, Cicho Amur!. pies

Jegomości Dóbr. niezna, to takby naszczekuje z przeproszeniem, niech się Pań nie gniewa! ale
oczekuję co za interess, bo dalibóg jak, ś. p. wieczne odpocznienie, matka moja umarła, to ja
jeszcze raz razem tylko miałam interess z Izbą Skarbową.. da proszęż siadać !

— Upadam do nóg! nie! nie ! nie o Izbie Skarbowej, mościapani., chodzi tu, o los całego

życia!..

— Da! porzuć Jegomość Dobr., to iuź kiedy o los życia, to ja wiem co za interess, ale

dalibógzeż. Jegomość iuż w wieku, a wszelako zakochawszy się jest.. to...

— Ba! facecije ! w wieku! porzućże Asińdzka gdzież Wasani widzisz ten wiek, do trzysta

facecij! hm! alboż!

— Da! dobrze! zmiłuj się że już zakochawszy się jesteś, to niby i lata uciec wszelakoby

powinny od Jegomości! cha! cha!

— Gdzie! hm! facecije! któż Asińdzice powiedział, że się zakochałem! facecije!

— Kto ? a dalibógżeż, taż Pan Sędzia, sam tylko co mówił, że o los życia.. Cicho Amur!.

— Kto ? ja ? facecije ! w Imię Ojca Syna, czyż to znaczy, żem się zako- chał? od śmierci ś.

p. mojej żony. — Otoż to! że Jegomość niby, chcesz mnie mieć za żonę! da! to dziwna, że w tych
czasiech, jakośby wszyscy, ze mną ożenić się chcieli! ale ja dalibógże, w stanie panieńskim
pozostać chcę i Jegomość kiedy w tym interessie, jak Jegomość sam powiedziawszy jest, to
dalibógżeż na próżno!

— Ale! hm! facecije ! pozwolże mi się Asińdzka wytłumaczyć..

— Da, i owszem, ja pozwolę, ale to taki już napróżno, żeby Jegomość lepiej krwi puścił, to i

minie!.

— Ale ba! krwi puścił! facecije! dalibóg nierozumiem, czy Jejmość, czy ja, musieliśmy

jakiegoś szusta w głowę dostać! — Da może być! i mnie dawno ma- wili, ż e ja mam olej, w
głowie, dalbóg, ale proszę Jegomości, niech mnie Pan Jejmością nie nazywa, bo ja wcale da dalibóg
nie Jejmość, a stanu panieńskiego osoba jestem!

— Hm! cierpliwości mi braknie! ale bo tez to! niechże mi Asińdzka dozwoli, rzec słowo —

facecije I

— Da cożeż, kiedy Jegomość tylko o jakichś facecijach wszystko gada!.

— Trzysta!. mruknął Sędzia pod nosem! Bywa tu u Waćpani, facecije! jeden młody

człowiek!

— Da bywa! bratuleńko mój cioteczno - wujeczno-stryjeczno rodzony, to i cożeż myślisz

może Jegomość, że ja za niego pójdę ?.

— Otóż! proszęż mię posłuchać choć chwilkę cierpliwie — facecije ! Ten młody człowiek,

zabił mi żonę...

— Jezu Chryste! Jegomości! wszelako ! da dalbógzeż — ale czy tylko nie omyliwszy się

jesteś ! blondyn tak, blady, urodziwy, smagły, trochę ślimazarny!.

— Facecije ! kiedy ja mówię, że ten sam — przerwał Sędzia stukając ręką, po stole — on,

ten łajdak, był przyczyną zgonu mojej żony.

— Ach! da fiż ! tegom się nie spodziewała! miły Jezu Chryste! da czy to może być ? a ja

jego częstowałam herbatą po ś. p. matce mojej ! fi!

— Prócz tego uwiódł kilka kobiet w mieście, facecije! a między innymi Hrabiankę Izabellę.

— Słyszawszy!. krew Chrystusa Pa- na! da czyż to może być! on bezbożnik ! a ja taki

dalbóg zaraz przeczułam to, kiedy on zobaczywszy u mnie Złoty Ołtarzyk Mińskiej erudycij w
dwóch częściach! to tak się uśmiechał, przekrzywiał, a raz to chciał mnie pocałować, to ledwie
Franciszka moja kucharka dalbóg mię obroniła! a wszetecznik, gdyby nie ona, byłby mnie może
zgwałcił !

— Facecije! i pewno! mogło by to być bardzo! przyszedłem tedy tu ostrzedz Waćpanią

Dóbr. ażebyś tego łajdaka w dom swój nie przyjmowała!

— Da pewno! choćby klęczał u nóg, to Amurkiem poszczuję bezbożnika ! a to tak dla tego

musi być taki łotr, że nie Żmujdzin !

— Et! Wasani facecije prawisz!

taż i ja nie Żmujdzin, a poczciwy jestem! hm! ba ! że czasem gwiznę kieliszeczek

Markebrünner!

— Da! to już wiadomo, że Święty Marek, był Źmujdzin!

— O ! facecije! któż wspomniał o S, Marku ? tfu! ja mówiłem o winie Markebrünner,

którego butelka od dwódziestu ! do dziesięciu złotych kosztuje.

— Ah ! fi! dalbóg bluźnierca nazywać wino, tak jak Święty Pański! porzuć !

— Facecije ! hm ! ja Asińdzki do prawdy ze wszystkiem zrozumieć nie mogę?

— Da być może! może, z przeproszeniem, Jegomość trochę ograniczony??

— Tfu ! facecije ! ba ! ograniczony!

Sędzia ograniczony!. Któż to mówił? — Da nie obrażaj się, aby czem, nie dąsaj się, a to

wszyscy męszczyzni tak ! fi! dalbóg ! tak i cóż ?

— Jestem owszem facecije ! Sędzia bardzo ważny, — ja dekreta pierwszy po Prezydencie

podpisuję !..

— Fi! czy może być! to i dekreta! Jezu Chryste musi to być w Izbie Skarbowej.

— A Asińdzce widać, ta Izba Skarbowa stanęła w głowie, że jej ani wybić — hm! facecije !

Ale wracając do rzeczy, niech się Pani strzeże tego zwodziciela facecij!.

— Da! bardzo już to wszelako wdzięczna jestem za to ostrzeżenie, ile że mogła bym była,

czasem przypadkowo zakochawszy się być w nim!

a tak to już na Jegomościne słowo!

— Bo pozwolisz Asińdzka, facecije wystawić sobie...

— A! fi! dalbóg takie nie przystojeństwa gadać, Proszę mi nic nie wy. stawiać, bo dalbóg

ucieknę...

— Hm! ba! no to ja sam pójdę lepiej, bo widzę, że nie potrafię dojść Jadu — facecije !

Bądźże mi Pani zdrowa — a strzeż się,

— Do nóg upadam! cicho Amur, wdzięczna Jegomości. po wschodach Jegomość w tym

wieku powoli idź!..

— Hm ! w wieku! facecije ! zawołał już za drzwi wyszedłszy obracając się Sędzia — co

Wasani ten wiek, facecije! wlazł w głowę. — Któż ja? w wieku ? zacząłem dopiero trzydziesty
dziewiąty, patrz Asińdzka nogi! o!

39ty, jak mi Bóg miły! facecije! pokazałbym metryki, gdyby się...

— Da nie fatyguj się.. upadam do nóg — cicho Amur !

— Poczekaj Ashidzka! umf! facecije! w wieku! zamknęła drzwi za sobą., bodajby! facecije

— w wieku! cóż oni sobie myślą? Ja w wieku! hm ! kieliszeczek Markebriinner ! nie zawadzi!.
facecije ! pójdę się napiję!

XIV. NOWINY ZE ŻMUDZI.

Nie ma miłości nad tę którą czujem dla

przedmiotów, łączących się jakim

kolwiek węzłem z przeszłem naszem szczęściem ! !

— A kto tam ?

— To ja!

— Aha! a fiż! a nie pójdziesz precz bezbożniku! wiem już o twoich sprawkach — ruszaj z

Bogiem — chciałeś mnie zwieść.. wszeteczniku dalbóg nie pokazuj się, bo miotłą wybiję i
Amurkiem poszczuję!.

— Go siostruniu? odezwał się głoś z za drzwi, co?

— Porzuć, porzuć zwodzicielu ! S.

Wincenty a Paulo! zabiłeś żonę Pana Sędziego i jeszcze !. da nie pójdzieszżeż ty precz!.

Jezu Chryste! dam znać do Izby Skarbowej, to cię wezmą i w dybki okują ! — Na honor siostruniu!
nie pojmuję!

— Da! nie pojmuję ! wszelako, nie puszczę tu, noga twoja więcej nie postanie ! idźżeż precz

!

— Widać, że przez zajzdrość, któś siostruni nagadał na mnie!

— Przez zajzdrość! da — bezbożniku! to tylkobyś jaki wykręt znalazł, a na moję

niewinność pastkę stawisz.

— Zmiłuj się siostruniu, nie przywodź mnie do rospaczy!

— Da kiedy mówię, ie był Pan Sędzia u mnie! i nagadał mnie, żebym ja ostrzegała się

Wasana — pójdzeż precz że!.

— Był Sędzia. cha ! cha ! cha ! — powtórzył głos z za drzwi, to oszust Pani siostro!

— Da czy nie masz mnie, za taką głupią, żebym ja wierzyła, że Sędzia może być

oszukujący! liż —

— Ale siostruniu! ten Sędzia, to nie Sędzia ! gniewa się na mnie, i przez zajzdrość tylko —

puść mnie siostro, to ja wytłomaczę!

— A ! Broń Boże ! da co nie to nie! nie puszczę, tłómacz się kiedy chcesz przeze drzwi!

Jezu Chryste niepuszczę wszetecznik!

— Ten Pan Sędzia, zły jest na mnie

że to ja odkryłem kilka jego oszustw, i teraz wszędzie gdzie może nagaduje na mnie,

niestworzone rzeczy !

— Da nie wierzę !

— Ale na honor! jak mi Bóg miły, on sam kocha się w siostruni! i dla tego.

— Aha! da, da, da! da — to, to, to! a ja zaraz to spostrzegłszy byłam bratuniu ! kiedyż tak to

chodźźeż, albo nie, nie, poczekaj, czy nie uwiodłeś ty jakiej Hrabianki Izabelli ?

— Nie znam żadnej Hrabianki!

— Da, kiedy tak, no to chodźźeż! To mówiąc otworzyła drzwi i wszedł Karol, a za nim

Gustaw.

Panna Hermenegilda w rannym stroju, spójrzała ciekawie na drugiego przybyłego i

zapytała.

— A tożeż kto ?

— To mój brat!

— A, wszelako! proszeż siadać — cicho Amur! tylko że to może nie przystoi, jak u nas na

Żmudzi mówią, żeby jedna była kobieta sama, a dwóch męszczyzn — to i niebezpiecznie wszelako
— Franciszko! niechaj dla prześpieczeństwa postoi koło drzwi! bez obrazy!

— A Jegomość Pan brat drugi, dalbóg jakoś ładniejszy od... takby coś ochapia się na Pana

Podkomorzyca.. czy Jegomość tu mieszka w Wilnie?.

— Nie ciągle.. teraz przyjechałem ze Żmudzi.

— Ot! chwałaż Bogu! to przynajmniej mi powie co tam słychać.. a czy Panna Małgorzata

Bekolińska wy- szła za mąż? zmiłuj się powiedź! wielka była moja przyjaciółka, bywało zawsze
razem chodzili kąpać się!

— Poszła ! za siestrzana Króla Szwedzkiego !

— S. Wincenty ! musiał być bogaty! dalbóg i pewno jej całą fortunę zapisał — a bardzo był

bogaty ?

— O! niezmiernie! tak jak mój brat! zapisał jej nawet więcej niż miał!

— A! fi! oto szczęśliwa! i ona jego miłością kochała?

— O bardzo! tak kochała, że aż słyszę, kiedy do ślubu szli, to płakała I

— Fi! płakała! da! to już zwyczajnie, dla tego, że to Panny jakoby po utracie stanu

panieńskiego.. to i ś p. wieczne odpocznienie prababka wuja mojej matki.. a Panna Narcyssija
Pokrzywińska ?

— Takie poszła, za Kuzyna Papieża nieboszczyka.

— Fidalbóg! oto! niespodziewawszy się byłam czy to był ksiądz? — Panie Karolu, nie

krzyw się, że ja pytam! a to brat Jegomości, to z miłości, tak się krzywi! czy to był ksiądz ?

— Nie to był Biskup !

— Jezu Panie ! to tam teraz na Żmudzi Księża się żenią ? a to ! szczęśliwa ! co dzień msza!

— Tak ! i śpiewana —

— Fi! i z supplikacijami!

— A Panna Teodora Tulidańska!

— Umarła —

— Ach! oto! a taka była zdaje się zdrowa, otóż to ludzkość i człowieczeństwo jak mówił

Ksiądz Jegomość z ambony w popielec, próżnoby i najzdrowszy to musi umrzeć — a i krwi
puszczenie nie pomaga !

— O tak!

— Da siadajże bliżej proszę, a jak imię ?

— Gustaw —

— Da dalbóg ja zaraz z twarzy poznałam, że Jegomość bywał na Żmujdzi, bo to, kto ze

Żmujdzi, to zaraz inaczej wygląda.. by ładniejszy, nie przymierzając! Da może nie piliście jeszcze
herbaty?. jeszcze rano ledwie dziewięć biło.. może Pan Gustaw ?

— Nie ! ja już.. bardzo dziękuję!

— To i dobrze, bo i drobnych wszelako nie mam na bułki, a jak rubla rozmienisz, to się

zaraz i rozejdzie — no i cożeż więcej na Żmudzi słychać? po czemu tam cukier?

— Po 49 groszy i pół.

— Fi! dalbóg tańszy jak u Wilnie! przeklęte miasto, to tak drą te kupcy za wszystko, że aż

strach!

— O drą!

— Aha ! taż i ta błazeńska siemienia kwarta, co ja dla kanarków kupuję, to kosztuje czasem

i piętnaście groszy i złoty i drożej, jak karystija na siemie.

— O tak ! umhu ! tego to !

— Da przysuń że się bliżej Kuzynku! a powiedź jeszcze by słówko o Żmujdzi, to dalbóg

łechce, po sercu Kozyta .. jak posłyszysz !

XV. CO TO MOŻE KOCHANIE?

Czegoż nie zrobi kobieta kiedy

kocha, męszczyzna gdy pożąda ?

— Da fi! da fi! dalbóg krzyknę ! da porzućżeż Gustawie! Jezu Chryste! na nogę! na

nagniotek udeptał — da porzuć! da fi! no! da proszeż odstąp się ! a niechajże Wasana!

Gustaw, który natrętnym szturmem do ust Panny Hermenegildy, takie wykrzykniki

wycisnął, odstąpił powoli i zadumany podparł się na stoliku i rzekł nieśmiało spuszczając oczy. —.
Więc mnie nie kochasz ?

— Da kiedy już raz mówiłam, że kocham, to kocham miłością.. ale te całowanie dalbóg to

może i grzech zwłaszcza przed ślubem Jezu Chryste!

— Ach Boże! jak gdyby katechizm zabraniał — całować się owszem — sama religija

nakazuje miłość, a miłość nakazuje całować!

— Da, kiedyż tak, to co inszego! to już i pocałuj, ale bardzo nie przybliżaj się wszelako, bo

to pamiętaj przed ślubem.

Pocałunek ognisty, złączył Pana Gustawa, z Panną Hermenegildą i westchnęli oboje.

— Da f iż! porzućmy te wzdychania!

już ja dalibógżeż kocham, kiedy mówiłam to nie turbuj się i pójdę za ciebie,

— Ale, zmiłuj się moja droga, przyśpiesz tę chwilę szczęścia — nie uwierzysz jak przykro

jest czekać.

— Da ja wiem ! i bardzo, nie raz u Bernardynów póki Ksiądz wyjdzie ze Mszą świętą, to tak

czekając, Boże odpuść, aż trochę złości biorą!

— O wierzę! i dla tego właśnie, proszę cię przyśpiesz chwilę ślubu!

— Otoż dobrze! dalbóg — a kto da na zapowiedzi, czy ty, czy ja? może ty mój lubeńku!

— Ja nie dam, bo nie mam ani grosza.

— Otóż to! to bieda! że ty goluteńki, mój drogi — to nie wiem i jak tu pójść za ciebie, kiedy

ty goły? z czego my będziemy żyli, mąż to trzeba żeby miał fortunę!

— To i ja będę miał, tylko że teraz nie mam, ale pewno mieć będę i wielką.. naprzód po

stryju, który ma dwóch synów, bardzo słabego zdrowia, jak ci dwaj synowie umrą, spada na mnie
majątek.

— A duży ?

— Pięć millionów osiemkroć trzydzieści pięć tysięcy, dwieście sześćdziesiąt złotych i pół!

— Milliony ! Jezu Chryste ! to ty będziesz bogaty jak jaki Król.

— Najmniej.. przy tem wiem o jednym skarbie zakopanym w puszczy Białowiejskiej,

brakuje mi tylko dojść miejsce, gdzie — ale to się dojdzie, tam będzie sto millionów trzysta
trzydzieści trzy tysiące i groszy dwadzieścia!

— Umf! to ty byś za to całe Wilno kupiłeś ?

— Cztery Wilna.

— Jezu Chryste ! to ty bogaty.

— Oczewiście !

— To dajże na zapowiedzi!

— Ale kiedy teraz nie mam ani grosza !

— To co innego.. ale ja tobie powiem.. trzeba żebyś ty mnie cały ten majątek zapisał,

osobliwie co w Białowiejskiej puszczy!

— O ! najchętniej caluteńki!

— To taki zwyczaj na Żmujdzi!

— Najchętniej, bardzo dobrze, a tymczasem na oporządzenie się trzeba mi pieniędzy.

— Pożyczyć ?

— Umhu !

— Da! ta już ja pożyczę! ale na jaki procent ? bo to u nas zawsze na dziesiąty — ale jak

tobie, że ty już niby mąż, to na siódmy.

— Nic sprawiedliwszego.

— A wiele tobie trzeba ?

— Dukatów ze trzysta.

— Jezu Chryste ! tak wiele! a co ty z niemi zrobisz, fi!

— Naprzód — kocz i konie!

— Da fi! ani waż się! ani ja tego chcę, da my koczem jeździć nie będziem —

kałamaszeczką.

— Jak chcesz, ale moja garderoba.

— Da cóż? surdut i frak?

— Sześć surdutów, piętnaście fraków, osiemdziesiąt kamizelek, trzysta par spodni, tysiąc

pięćset chustek na szyję, parę tysięcy koszul, ze sto par szlejek.. taki teraz zwyczaj na Żmujdzi!

— S. Wincenty! a toż na co?

— Taki mówię ! zwyczaj na Żmujdzi!

— Da, kiedy zwyczaj na Żmujdzi, to co inszego, ale bratuniu, napijem się herbaty, żeby kto

nie nadszedł, a ja tobie że z kochania, to takiej dam słodkiej, by ulep. Franciszko!

— A co Pani ?

— Zrób herbaty i przynoś, a kiedy tamten Karol przyjdzie, co to wiesz, to powiedź, że ja

śpię, chora jestem, i mówię pacierze i nie puszczaj!

— Da dobrze!

— Otoż dziękiż Bogu! to my już by dwa gołąbki zostali się we dwojeczku — a ja z

kochania to każę bułki przynieść świeżej — czy dobrze rybeńko?.

— I owszem —

— Albo może sucharków? co? — Jak chcesz —

— Da! to ja wolę bułki, bo tańsze i więcej najesz się, ale ty kiedy chcesz to i sucharków z

kochania każę przynieść !

— Nie! to wszystko jedno!

— Franciszko — przynieś bułek za pięć groszy dwie ! no i cóż tak zamyśliwszy się jesteś

mocno, da czegóż to tak? kiedy kocham, to nie turbuj się, a kiedy nie kochała Karola, to jemu taki
zgóry powiedziała, a ciebie kiedy pokochała — to dalbóg trzy razy w noc śnił się wszystko idzie, a
w ręku trzyma... worek z dukatami, i żeby ty się był nie oświadczył, byłaby kazała sobie krew
puścić, tak kochała — taż to i jeść czasem po obiedzie nie chciało się z kochania ? a wszystko
myślała o tobie — by teraz tylko prędzej do ślubu !

— Ach ! i ja radbym co prędzej, choć dziś!

— Da już bez zapowiedzi nie można, a ja jeszcze takoż i suknię każę wyprać białą z

falbonami, a i łóżka ?.. a czy razem będziem spali ?

— Naturalnie!

— Da fiż — to czy ty u mnie będziesz!

— Tak ! i trzeba dwa łóżka kupić, albo jedno podwójne.

— Chowaj Boże, tak wszetecznie nie można osobno.

— Jak chcesz jednakże, wartoby o tem Karolowi nie mówić.

— A, i zapewne ! ani fi! ani słowa.! Boże broń! on taki zakochany, to jakby się dowiedział,

że ja ciebie kocham, toby awantury wymyślał.. da jemu chyba po ślubie powiemy.

— A tak ! tak! po ślubie ! jak to mile brzmi w moich uszach — poślubię! jakiż będę

szczęśliwy kiedy!

— Tylko proszę, bez żadnych wszetecznych obrazów! ts! Boże broń — a zapiszźe mi te całą

fortunę, co to w Białowiejskiej puszczy !

XVI. SLUB I CO BYŁO PO SLUBIE.

Z zbytniego przywiązania rodzi się

zbyteczna nienawiść,

W kościele Księży Missionarzy pod późną porę, bo blisko dziewiątej, zapalono światło,

organista siadł do organów niecierpliwie oczekując chwili, w której będzie mógł palce swoje puścić
w pogoń za muzyką i beknąć Veni Creator, były to albowiem przygotowania do ślubu. Nawet z
Zakry- stij Ksiądz w Komży i stulę, czekał i wyglądał, póki państwo młodzi nie przyjadą. W tem
wybiła dziewiąta Organista kaszlnął, Ksiądz zaczął mrucząc przechadzać się po zakrystyi,
zakrystijan utarł świece... nikogo nie ma. Ksiądz zażył tabaki i dał zakrystijanowi, zakrystijan
ukłonił się, aż ma cóś w grzbiecie pękło, Zahuczały pojazdy, we drzwiach szmer" organista
wychylił głowę z chóru, Ksiądz z zakrystij, patrzą, idzie jakaś figura w bieli z wieńcem na głowie,
oczewiście panna młoda, przy niej dwie drużki, dalej kilku męszczyzn i pan młody z bukiecikiem.
Państwo młodzi pomodliwszy się trochę, przyszli do ołtarza, Ksiądz ich związał, Panna
Hermenegilda wyrzekła fatalne, da tak! mąż

jej toż samo, pomodlili się, zapłacili Księdzu, posłuchali Feni Creator w czasie którego

okna się trzęsły i podwójnymi drążkami powrócili do domu. Z niemi dwie stare Panny drużki, Pan
Assessor Wierzgajłło i Ferdynand Klockiewicz,. drugi arcy zacny obywatel, niegdyś zamieszkały w
Płaszczyznie, a potem na Żmujdzi, Panna Hermenegilda przejęta zapewne ważnością obrzędu
odbytego, była milcząca i wzdychała, jak się domyślać należy nad utratą stanu panieńskiego.

Gustaw przeciwnie był wesoł, jak gdyby go kto na sto koni wsadził, Smiał się, żartował,

ściskał po cichu rękę swojej żony, kazał konie popędzać i tak dojechali szczęśliwie na Skopówkę,
znaleźli pokoje oświecone i jeden pokoik przynajęty. Wielkie zaszły odmiany, poduszka Amurka
znikła, kanarki przeniosły się do kuchni kot niemający już biletu do wejścia miauczał pode
drzwiami.

Fortepianik stał otworem, kwiatów na jakie tylko jesień zdobyć się mogła pełno było

wszędzie, nominatini, rozmarynu, jeranijum, hortensij, karolinek i t, d. '

Jak tylko powrócili dano herbatę i do niej cukru aż dwie cukierniczki i to nie melissu, ale

kandyzbrotu, i sucharków cukrowanych całą salaterkę, Kucharka która rozdawała ten napój, ubrana
było czysto, kazano jej się umyć i naróżować.

Po herbacie, siadł Pan Assessor z Panią młoda i Panem Ferdynandem w Ma- rijasza do puli,

a Panu młodemu kazano myśleć o cukrowej kolacij. Dwie zaś Panny drużki już to przypatrywały
się grającym, już bawiły się z Amurkiem, lub brzdąkały o ile im umiejętność dozwalała na
fortepianiku, z końca w koniec przez całe cztery oktawy i pół.

Właśnie Pani młoda miała dawać suche Panu Hippolitowi i zabrać pulę, gdy hałas

osobliwszy dał się słyszeć na wschodach. Wśród wrzawy jaka tam panowała, głos starej Franciszki
dawał się słyszeć, jak piorun ryczący wśród burzy. Zawieszono grę, drzwi się otwierają i pokazuje
się Franciszka zagradzająca rękoma wejście komuś i krzycząca.

— Da, nie puszczę Jegomości! bo

Pani nie kazała ! nie puszczę !. I Amur ocucony tym hałasem zaczął jej towarzyszyć. W tem

ktoś z sieni się odezwał.

— Stara sekutnico ! puszczaj, bo ci łeb pałką rozwalę, jak śmiesz mi tu wejścia zabronić.

Panna młoda zbladła — był to głos Karola, ale prędko przychodząc do przytomności,

zawołała zbierając karły.

— Puszczaj! da puszczajże ! Franciszko

— Chyba tak ! — mruknęła stara sługa — odeszła ode drzwi i Pan Karol wbiegł do pokoju.

Spojrzał na ilość świateł i wieniec na głowie byłej Panny Hermenegildy — zdziwił się i osłupiał.

— Da czegoż stanąłeś jak koł, bra- tuleńku, odezwał się pani młoda — da coż, ot widzisz

poszłam za maź.

— Za mąż ! powtórzył Karol, i ujrzał w tej chwili z drugiego pokoju, wychodzącego

Gustawa z uśmiechem ironicznym na ustach i bukiecikiem przy fraku.

— A to zapewne pan młody ? zawołał wskazując palcem na brata.

— Da tak! a widzisz ! pan młody — fi! nie wytrzeszczajże tak oczu zezłości — fi! dalbóg,

by jaka poczwara — porzuć — a herbaty może napijesz się?

O nie! bardzo dziękuję! zawołał Karol zgrzytając zębami i zapalczywie patrząc na Gustawa.

Teraz już kwituję z herbaty I. czy nie dośćże, ze ją piłem za moje grzechy, starając się o twoją
rączkę stary czepiradle.

--- Aj! Chryste!... krzyknęła pani młoda, karty wypadły jej z ręku i omdlała!

Wszyscy rzucili się ratować, Karol padł na kanapę, a Assessor wpatrując się w karty

rozsypane po podłodze zawołał — przegrałem! miała Panfila!

Omdlenie było tak doskonałe, że dwie stare panny, dwie karafki wody, dwa kieliszki octu, i

dwie sczypty tabaki nic nie pomogły. Pan młody uwijał się bardzo przykładniej Assessor zaś
trącając w bok omdlałą, wołał na nią co chwila —

— Jejmości Jejmość! najniższy sługa ! upadam do nóg! dostałem suchę ! pani wygrała! nie

mdlej Asińdzka. Wreszcie przyszła do siebie i rzuca- jąc wzrok na śmiejącego się szydersko Karola
— zawołała:

— Da uwolnijcież mie proszę od tego fiksata, a wypchnijcie go za drzwi.

Sty Apollinary ! on tu przyszedł, żeby tylko mnie obrażał! — Panie mężu choć to brat, ale

dalbóg, żeby tu jego noga nie postała — za kark, a won, bo drugi raz struchleję !..

— Panie Karolu — odezwał się Gustaw podchodząc ku niemu, znam ja zakamieniałość

twoją, ale przypomnij sobie, że jestem twój brat, a to moja żona, że przez wzgląd na to, jeżeli się w
granicach przyzwoitości utrzymać nie umiesz, wynijść powinieneś. Jest to mój dom, mam w nim
prawo roskazy wać.

Cha! cha! cha! pompatyczne! bra- tuniu! cóż to? kiedy ja nieraz ciebie zdychającego z

głodu, ostatkami mymi karmiłem, to ty mi teraz odmawiasz przytułku, jak jakiemu Łazarzowi! cha!
cha! cha! radbym wiedzieć, kto mnie ztąd wyprowadzi, kiedy ja wyjść nie zechce? —

— Da ja — ja sama ! trupie przemierzły, ja — panna nie, nie panna, ale Hermenegilda — ja

za czub cię wyprowadzę, włosy ci wydrę z głowy, poszczuję psem, każę Franciszce dalbóg wiadro
pomyjów wylać ci na głowę, kiedy nie pójdziesz precz,

— Powoli! powoli droga pani, przerwał Karol obojętnie wyjmując z kieszeni cygaro —

gniew piękności szkodzi. Zacny mój braciszek postąpił sobie jak widzę wcale po bratersku i co miał
mnie dopomódz, sobie dopomógł, bardzo dobrze! otóż bracie! jak to cygaro wypalę, będziem się
strzelać.

— Najchętniej, choć zaraz — odpowiedział zimno Gustaw.

— Ach Jezu Chryste ! Święty Janie Niepomocenie. Święty Wincenty! ratujcie ! bezbożnik,

chce mi męża zabić — dam znać do Izby Skarbowej, okują cię w łańcuszki — wołała Panna
Hermenegilda.

— Da ty mężulku, ani waż się — on zabić może, on już tak Panu Sędziemu żonę zabił,

ratujcie ! Panie Assesorze, biegaj na miłość Boga, daj znać do Izby Skarbowej! niech go wezmą.

— Najniższy sługa, odparł Assesor biorąc kij i czapkę powoli — upadam do nóg, ale ten

Pan ma pół miliona ! pół milliona !

— Da żeby miał i sto millionów to takiego łotra powiesić — tylko co jeszcze po ślubie, on

mi chce męża zabić — da ja jeszcze nie skosztowałam stanu małżeńskiego i owdowieję, ratuj Panie
Assesorze biegaj! drążki weź ja zapłacę — tylko targuj się — no! no! a ty uciekaj kiedy tobie życie

miłe.

— Widać że nie bardzo miłe — odparł z uśmiechem Karol — kiedy tak spokojnie siedzę —

Panie Assesorze nie bądź osłem i nie idź!

— Osłem ? najniższy sługa, upadam do nóg, czy Wasan jesteś Radzca honorowy i kawaler

orderów, że mnie śmiesz osłem przezywać?

— Nie bredź, stary gryzipiórku, siądź postaw ten kij, ani krokiem się nie rusz, bo mam jak

widzisz pistolety i w łeb wypalę — a ty Panie bracie naciesz się żonką, bo na honor, może i nie
długo nią się cieszyć będziesz — no, uścisnij się, niech no ja zobaczę! cha! cha! cha!

— Da dalbóg, już i duszy we mnie nie stało! kiedy Wasan Panie Assesorze nie idziesz, sama

polecę i męża z sobą zabiorę, żeby go tu nie zabił, chodź, chodź, pójdziem na skargę do Izby
Skarbowej. Jezu Chryste ! Do turmy tego wisielca.

— No! no ! cicho ! powtarzam — wrzasnął Karol, bardzo proszę siedź Wasani na miejscu,

bo ja nie robię różnicy, między męszczyzną, a kobietą — tak gładko tobie potrafię w łeb

Wypalić, jak temu gilowi czerwonemu.

— Ach! aj.. a !.. — i Pani młoda omdlała znowu Gustaw blady, zgrzytając zębami poleciał

ją ratować rzucając wzrok okropny na brata. Tym czasem Karol palił cygaro bardzo spokojnie,
dokończył go, rzucił w kąt i odezwał się w te słowa. Kładnąc parę pistoletów na stoliku.

— No! ocuć się Wasani i słuchaj!

— Ach! wykrzyknęła przychodząc do przytomności Pani młoda — wypchnijcie go !

poszczujcie go — nie wytrzymam ! chce mi męża zakantopić! fi! chodź mężuleńku, choć do mnie,
kiedy ten bezbożnik chce, niech nas razem ubije.

O! na honor arcy heroicznie, poświęcenia się takiego ze strony kobie- ty nigdy nie

widziałem ! bardzo przykładnie, warto wydrukować ! zawołał śmiejąc się Karol. Kiedy tak
przebaczam nawet wiarołemnemu bratu, jedynie dla tego, że widzę, iż się w nim ta stara baba
kocha, jak gdyby nigdy nic lepszego nie widziała.

— Baba! stara! Jezu Chryste ! — dwódziesty pierwszy rok!..

— Cicho ! proszę cicho ! ja metryk nie słucham!. jeden tylko warunek, jeżeli mi Wasani

dasz sto dukatów.. tylko sto, proszę zważyć, że niewiele żądam, daruję Gustawowi, jeśli nie, idę na
pojedynek, a jak strzelam i fechtuję, to mój brat wie, cóż? —

— Da, żebyś ty niedoczekałeś, żebym ja tobie dała sto dukatów przeklętniku, rozbójniku! da

fi, dalbóg grosza nie dam.. sto dukatów ! Jezu. Chryste. !

— No! to kiedy Wasani więcej cenisz sto dukatów jak Gustawa.. to dobrze.. przytem

oświadczam, ie co się tyczę stanu nic Wasani nie stracisz — ja się z Wacpanią ożenię na parę dni,
jeżeli mój brat zabity zostanie !

— Ażebyś ty moje pięty lizał, to ja ciebie nie dotknę, i żeby na całej ziemi nie było

kawalera; toby i tak nie poszła! Jezu Chryste! a z resztą, na — dam sto dukatów, da dalbóg kiedy tu
więcej twoja noga postanie, to dam znać do Izby Skarbowej, to dybki okują i na Sybir odeślą !. . To
mówiąc pani młoda kazała mężowi wyliczyć, bratu naznaczoną summę, Gustaw rzu- cił ją na stół z
gniewem. Karol najobojętniej schował do kieszeni, zapalił cygaro u świecy, nałożył czapkę na uszy
i świszcząc sobie, wyszedł z pokoju.

XVII. PANI SĘDZINA II-GA.

Żona nie zdradzi, Jeśli się nie

będziesz lękał zdrady. — "

Szejne Katrynka grała poloneza — oh! tak serdecznie jak tylko go grać mogła, i nie dziw

też, ie z całej ulicy zbiegły się słuchać Kuchciki, Kacharki, Służące i t. d. Jedną razą urwało się i
muzyk odezwał się do gawiedzi.

— No! złóżcie się to wam zagram!

— Maciek ! ja dam trzy grosze!

— Ja dwa —

— Ja pięć —

— Ja osiem i t. d.

Złożyli się trzydzieści ośm groszy, muzyk postawił na ławce przed kamienicą skarb swój,

zakręcił i zaczęło się, tryli li Ii, z wielkiem podziwieniem, radością i zapałem pospólstwa.

W tem idzie któś wpada, rozpędza tłum, bierze bez ceremonij za kark grajka, daje mu dwa

złote, żeby sobie szedł z Bogiem i odzywa się do ludu.

— W tym domu leży jedna Pani bardzo chora, odejdźcie sobie po cichu, moi kochani.

— I lud się rozszedł i poszli za muzykiem do szyneczku, a nieznajomy, Pan Karol, został się

sam jeden. Spój- rżał w okna, w jednym — a była już blisko dziesiąta wieczór — w jednym paliła
się świeca. Karol zaczyna kaszlać, kaszle jak gdyby dostał kokluszu, okno się otwiera i z okna
odzywa się drugi takie kaszel, że aż przykro słuchać; wreście wśród tego nie przerwanego
krztuszenia się, Karol odzywa się pół gębkiem — Czy śpi ?

— Chodź! odkaszlnął głos z okna.

Karol skrada się po wschodach, cicho jak mysz, ichmość Panowie kochankowie noszą bóty

na jednej podeszwie, służąca otwiera mu drzwi i prowadzi do pokoiku ciemnego, gdzie we
drzwiach czeka go już kobieta, i jak tylko ujrzała, a raczej przeczuła, bo było ciemniuteńko,
zarzuciła uścisk na jego szyję, i odgłos pocałunku rozszedł się po pokoju.

— Tylkoż cicho J i nie baw długo ! bo Pan Sędzia strasznie pilnuje i niedowierza — niech

Bóg broni, gdyby się dowiedział, żeś ty tu był, choć pół chwili, zabić by mnie gotów.

— Nie bój się! ja jestem przy tobie moja Karuniu.

— Ale prócz tego, dodała kobieta ciszej jeszcze — i po francuzku — ja tej służącej nie

wierzę —

— Dałem jej dwa dukaty..

— To dobrze, chodź, siądziem koło okna, moment tylko zabawisz i zaraz iść musisz, bo się

boję.

— Ale czegoż, ja ci ręczę, że on spił się i chrapie jak zabity —

— A gdzie tam! nie wiem! ale tak mię strach bierze — jak gdybym co przeczuwała —

— Pfe ! te przeczucia to zawsze zmyślają, daj buzi moja droga.. daj..

— Pfu! Pfu! pocałowali się. Blask uderzył na pokój, kilka osób przez drzwi wpadło, kobieta

z krzykiem skryła się za Karola, Karol' z zimną krwią dobył pistoletu.

— A! facecije, a tuś! nieujdziesz ba! już mi drugą żonę — facecije! chcesz na tamten świat

wyprawić — ale nie, sam pójdziesz, sam — facecije, weźcie go!

— Ostrzegem, że jeśli kto do mnie przystąpi, w łeb strzelę, teraz proszę, kiedy kto chce.

A! million facecij! oddaj mi żonę łajdaku! i idź sobie ! facecije!

— Pozwolisz łaskawy Panie Sędzio, że tak prędko nie oddam ci żony — na ten raz chybiłeś,

ona pójdzie ze mną.

— Lecę! facecije ! do Policij! budników, karauł! facecije!

— Kto krokiem się ruszy w łeb palę, Panie Sędzio, radzę, komu życie miłe, niech stoi jak

wryty, Pan Sędzia wstydzić by się powinien, tak stary i jeszcze zazdrośny!

— Stary! facecije! trutniu! precz ztąd — stary ! precz ztąd, precz bo butem w łeb ci dam !

— Zapomniałeś Panie Sędzio, ie dziś masz ciasne buty, których bez cudzej pomocy nie

zdejmiesz, a nie wiem czy ci tu kto zechce pomagać, chociaż ja pozwalam. Gzy nie masz Panie
Sędzio fajki tytuniu lub cygaro, wypaliłbym nim pójdę, od rana nie miałem czasu!

Na te tak obojętne słowa, ścięła się krew w żyłach starca, gniew go zapalił, ale z gniewu ani

słowa wyrzec nie mogł, trząsł się tylko i dwie łzy płynęły mu po rumianych policzkach.

Wszyscy stali jak wryci, kobieta kryła się za Karola.

— No weź salopę Karuniu i idź za mną — rzekł po chwili obojętnie Karol. Salopa twoja

leży tu na krześle, kiedy chcesz to ja ci przyniosę. I tak ciągle trzymając w ręku pistolet podał jej
chustkę i salopę. Kobieta okryła się nią, tuląc oczy w chustkę, a Karol zawołał najzimniej. —
Idziemy.

Posunęli się krokiem. Sędzia płakał jak dziecko i odezwał się szlochlając.

— Cożem Wasani zrobił złego, ie mn ie opuszczasz dla tego wartogłowa, który już tysiąc

kobiet zgubił! Wziąłem cię ubogą, myślałem, że się przywiążesz do mnie - — o teraz, dodał Sędzia
z gniewem, teraz nie wezmę kobiety, wezmę psa za towarzysza, wezmę zwierzę będzie
wierniejsze !..

— Proszę nie bredzić — zawołał Karol — cicho Panie Sędzio, idź spać, już czas, dobranoc,

— A potem szepnął mu na ucho, — Ożeń się trzeci raz, to samo i z trzecią zrobię.

I wyszli, Karolina stanęła na progu spójrzała ze łzami, na płaczącego starca, zrzuciła z siebie

salopę, pobiegła ku niemu, padła na kolana i zawołała.

— Jam jeszcze niewinna! daruj mi mężu — a ty...

— Cha! cha? cha! romantycznie! odezwał się Karol z najzimniejszą krwią spuszczając

kurek pistoletu i chowając go do kieszeni — romantycznie! przeniosłaś starego bibułę nade mnie !
jak chcesz Karusiu! dobra noc wam, czuła paro!

— Facecije! zawołał łkając Sędzia i podnosząc żonę z ziemi, idź przklętniku! znalazłem

kobietę, którą łzy starca, silniej poruszyły, nad płoche gadki młokosa — idź ! facecije! idź, idź,
bodajbyś kark skręcił!

— Dobranoc, dobranoc, czuli małżonkowie ! Życzę ci, Sędzio, szczęścia: tęgą masz żonkę!

Kto wie, czy nie ładniejsza od nieboszczki Amalki! Pamiętasz, Sędzio, naszę Amalkę ? Dobranoc;
bądź zdrów, głupcze!..

XVIII. BERNARDYN.

Leciałem po drodze życia, jak kula

działowa — szumno przeraźliwie

kto nie ustąpił z drogi, musiał

ze świata ustąpić — i piękny ten

wyskok skończył się w rowie.

W lat pięć po opisanych przypadkach, żona Pana Gustawa została matką i wydała na świat

bardzo piękne dziecię, nibyto synka. — Niezmiernie była z niego kontenta, Amur jej nawet wypadł
z łaski, o Burku i Kanarkach ani słychu nie było, już obiecywała so- bie, ie ten syn będzie bardzo
bogaty, gdyż zawsze miała nadzieję, że mąż jej odkopie sto milionów w Białowiejskiej puszczy; ale
jako bogobojna, pierwszą myśl powzięła zaraz, jakieby dać imie nowonarodzonemu.

Wiele to było biedy, nim się zgodzono na ten ważny punkt i nareście potomek

Twardowskich dostał imie Tertulijana, dla tego, że jak wieść niosła pradziada prababki Pani
Hermenegildy brat, Przeor niewiadomo w jakim klasztorze, nosił to imie. Stało się więc, że małego
bębna nazwano Tertulijanem, czyli przez skrócenie Tertusiem, powieszono mu na szyj cztery
szkaplerze i pomyślano o chrzcie olejami, gdyż już z wody był chrzczony.

Chodziło znowu o Kumów, ledwie dobrano Assessora ze Źmudzinką jakąś a w drugą parę

miano postawić w dodatku stare Franciszkę z Zakrystijanem. — Działo się to w Kościele
Bernardyńskim, czekano na Księdza, dziecię krzyczało, wrzeszczało, Zmudzini niecierpliwe z
przyrodzenia sztuki, czekali tupiąc już nogami na jakiegoś Ojca Pafnucego, który miał chrzcić
dziecię.

Zakapturzony, w Komży, ukazał się z Zakrystij Ksiądz, wyszedł, przyklęknął przed wielkim

ołtarzem i zbliżył się ku drzwiom, gdzie stały Kumy z dziecięciem.

Zaledwie kaptur odsłonił, ojciec dziecięcia spojrzał i krzyknął z podziwienia, toż i

Bernardyn, który natychmiast nachyliwszy znowu kaptur na oczy, mrucząc pod nosem, uciekł w
głąb Klasztoru i wysłał innego Księdza na swoje miejsce do ochrzczenia dziecka. Obrządek cały
odbył się spokojnie, uważano tylko, że pan ojciec był smutny i zamyślony. Każdy nad tajemniczym
Bernardynem dziwne czynił wnioski.

Powrócono do domu, dano herbatę, zaczęto już oddawna drugi funt, bo sukcessyjna po

matce wyszła już była zupełnie. Gustaw milczał ciągle i ruszał ramionami, aż ten zły humor zwrócił
uwagę jego małżonki.

— Da fiż! zawołała! czy sfiksowaw szy ! co miałby być wesół na chrzciny naszego Tertusia,

to tak by jemu kto zęby mydłem wyszmarował siedzi, da porzuć mężuleńku, bo tak rycht, jak to
dawniej, kiedy jeszcze moją rękę starawszy się byłeś — albo jak ten twój brat...

— Mój brat! — powtórzył Gustaw, własnież to ón mi dziś taki klin wbił w głowę.

— Da coż ? co? zmiłuj się, nie rob sekretu, a gadajże ?

— Widziałem go, ale uciekł przedemną, jest teraz Bernardynem, i on właśnie miał chrzcić

naszego Tertusia, ale uciekł i nie chciał, jak mnie zobaczył!

— Da czy to być może, taki bezbożnik Księdzem?

— Musiał się nawrócić, pokutuje za grzechy.

— Da oto! to, to! dalbóg sprawiedliwie i za mnie co chciał zgwałcić, onegdaj (było to temu

lat pięć) — niechaj pokutuje.

— Ale uważałem, że utył na pokucie, brzucha dostał ogromnego i lepiej wygląda !

— Da! niechaj się pasie, kiedy pokutuje — niechaj się pasie, już teraz tam przynajmniej

nikogo nie zwiedzie!

W tej chwili wbiegł zadyszany Sędzia, i rzucając laskę i kapelusz w kąt, pobiegł do samej

Pani.

— Czy słyszałaś Asindzka facecije. ! awantury. —

— A coż ?

— Ba facecije ! formalna awantura. Byłem dziś poszedł moim zwyczajem dać na mszą do

Bernardynów za duszę nieboszczki pierwszej mojej żony, niech jej facecije! wieczna światłość
świeci. Wchodzę i daję jakiemuś Bernardynowi, odezwał się — patrzę ja jemu w o- czy, facecije !
Kiedy ja się przypatrzę, aż to ten, ten Trupiagłówka, co to mi żonę zabił, brat męża asińdzki.
Kiedym mu mówił, że to za duszę Amalij, on westchnął — osłupiałem.

— A Wasan tu co robisz! facecije! zawołałem.

Pokutuję,. rzekł pokornie i oddalił się — zadzwonili na obiad. Dowiadywałem się później w

Klasztorze i powiedziałem się, że już górą trzy lata, jak tam jest, i ze się niedawno wyświęcił,
facecije! ba ! pomyślałem — otoż to zrządzenie losu, ja za duszę mojej żony, dałem na mszę temu,
który ją zabił. Tu Sędzia ocierając łzy rękawem zamilkł, a Gustaw z kolei opowiedział co mu się
przytrafiło.

— Da dalbóg! odezwała się nareście

Jejmość — dajcież mu już pokój! niechaj pokutuje, to i dobrze ! a Pan Sędzia czy nie napije

się herbaty ?

— Najchętniej! facecije !

— Da! Pani Sędzina jak się ma i córeczka.

— Zdrowe, do usług Pani, Sądzę, że ona tu dziś panie odwiedzi.

— Da już to ja bardzo wdzięczna będę, zwłaszcza, że jeszcze z łaski mego męża, wszystko

w łóżku leżeć muszę, a tak nudno, nieprzyzwyczaiwszy się.

— Zapewne ! ba! wierzę ! Mościa Dobrodziejko! znośmy my jednak cierpliwie swoje —

facecije, a ten Pan Karol, niech za swoje pokutuje.

KONIEC.