II – 2011 /

18

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

179

POZAMILIT

ARNE ASPEKTY BEZPIECZEŃSTW

A

Problematyka bezpieczeństwa im-

prez masowych to obecnie niezwykle
ważny element życia społecznego. Lu-
dzie tysiącami czy nawet dziesiątkami
tysięcy gromadzą się, aby uczestniczyć
w  różnego rodzaju wydarzeniach kul-
turalnych, rozrywkowych i  sportowych.
Wydarzenia takie odbywają się zarów-
no w  dużych aglomeracjach miejskich,
jak i  w  niewielkich miejscowościach.
Organizowane są zarówno na dosko-
naleprzygotowanychpodwzględemin-
frastrukturalnym, jak i  na słabo wypo-
sażonych i  zabezpieczonych obiektach.
W dobiewspółczesnychzagrożeń,w tym
o charakterzeterrorystycznym,rodzito
oczywisteproblemyzarównodlaorgani-
zatorówtakichimprez,jaki dlaorganów
administracjirządoweji samorządowej,

Przemysław Siejczuk

Instytucja tzw. zakazu stadionowego

w polskim systemie bezpieczeństwa

imprez masowych

Środek karny w postaci zakazu wstępu na imprezę masową w polskim
systemie bezpieczeństwa imprez masowych funkcjonuje już od ponad dekady,
głównie w formie zakazu wstępu na masowe imprezy sportowe, stąd często
określany jest mianem zakazu stadionowego. Wprowadzeniu tej instytucji
do polskiego systemu prawnego towarzyszyło nasilenie chuligaństwa
stadionowego. Z problemem tym wcześniej zetknęły się kraje Europy Zachodniej,
i to właśnie na europejskich rozwiązaniach polski zakaz jest wzorowany.
Problematyka zwalczania przestępczości stadionowej, wykazującej często
powiązania z groźną – w tym zorganizowaną – przestępczością, nabrała
szczególnego znaczenia w kontekście przygotowań Polski do organizacji
Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej EURO 2012.

które zobligowane są do zapewnienia
bezpieczeństwauczestnikom.

W  ostatnich kilkunastu czy nawet

kilkudziesięciu latach szczególnego
znaczenia nabrały masowe imprezy
sportowe.Tendynamicznywzrostzain-
teresowaniawiążesięz postępującąko-
mercjalizacją i  profesjonalizacją spor-
tu. Odbywające się cyklicznie turnieje
mistrzowskie czy igrzyska olimpijskie
przyciągają na trybuny wielotysięcz-
ną widownię. Wydarzenia takie doty-
cząw zasadziekilkudyscyplinsportu,
ale szczególne znaczenie mają mecze
piłki nożnej. Zdecydowana większość
przypadków naruszeń bezpieczeństwa
masowych imprez sportowych odnoto-
wywana jest bowiem w  tej dyscyplinie

POZAMILIT

ARNE ASPEKTY BEZPIECZEŃSTW

A

180

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

II–2011/

18

sportu

1

.Oczywiściebezpieczeństwome-

czu piłkarskiego jest zagadnieniem
wieloaspektowym i  obejmuje nie tylko
samychwidzów,aletakżezawodników,
sędziówi organizatorów.Faktnaruszeń
porządkupublicznegopodczasmeczów
piłkarskichwiążesięjednakzespecy-
ficzną częścią widowni. Wyróżnić bo-
wiemmożnawidzów–i takichkibiców
jest zdecydowana większość – którzy
respektują reguły prawne i  uczestni-
czą w  widowisku ze względu na jego
walorysportowe.Istniejąjednaktakże
radykalne grupy kibicowskie, których
członkowie są zainteresowani raczej
w  niewielkim stopniu wydarzeniami
sportowymi. Ich celem jest wzajem-
na rywalizacja przejawiająca się m.in.
agresją werbalną, aktami wandalizmu
czywszczynaniembójek.

ZjAWISKO PRZESTęPCZOŚCI

STAdIONOWEj

Wszystkie te patologie związane

z  wynaturzeniami pojęcia kibicowania
określa się powszechnie mianem chuli-
gaństwa stadionowego lub przestępczo-
ści stadionowej, przy czym podkreślić
trzeba,żejesttozjawiskoniejednorodne,
skomplikowane i  dynamiczne, zarów-
no pod względem kryminologicznym

2

,

prawnokarnym, jak i  socjologicznym

3

.

Przed przystąpieniem do omówienia sa-
mej instytucji zakazu wstępu na impre-
zęmasową–w związkuz tym,żeczęsto
dotyczącymimprezsportowych,zwanym
teżzakazemstadionowym–wartoprzy-
bliżyćpokrótcesamośrodowiskokibiców
piłkarskichorazobapowyższepojęcia.

W  doktrynie

4

podkreśla się, że sub-

kulturakibicówpiłkarskichniejestjed-
nolitai obejmujekilkawarstw.Wyróżnia
się„piknikowców”,szalikowców–zwa-
nych też „ultrasami” oraz chuliganów.
„Piknikowcy”tosympatycypiłkinożnej
przychodzącynameczewyłączniew celu
oglądaniawidowiskasportowego.Dru-
gakategoria–„ultrasi”,tokibice,którzy
zajmująsięgłówniedopingiemoraztzw.
oprawami meczowymi (m.in. przygoto-
wywaniei wywieszanieflagw barwach
klubowych), sporadycznie biorą udział
w  zamieszkach. Najgroźniejsi są chuli-
gani(z ang.hools),zwaniteżbojówka-
rzami, w  mediach określani także jako
pseudokibice lub kibole, których celem
jestwalkaz podobnymiimgrupamipo-
wiązanymi z  wrogimi klubami. Człon-
kowietychgrupnienosząszalikówani
innych insygniów klubowych, ponieważ
te akcesoria ułatwiają szybką identyfi-
kacjęprzezpolicję.Cechujeichdobraor-
ganizacja,a w swoimśrodowiskuczęsto
sąpostrzeganijakoelita.Przynależność

1

WedługraportuKomendyGłównejPolicji(KGP)w2009r.na50zbiorowychnaruszeńprawapodczas

imprezmasowych,aż49przypadłonamasoweimprezysportowe.Spośródtych49,aż45zbiorowych
naruszeńprawapopełnionowzwiązkuzmeczamipiłkinożnej.RaportKGPBezpieczeństwo imprez
masowych w 2009 r.,Warszawa,styczeń2010r.,s.50.

2

Najogólniej można określić kryminologię jako naukę, która bada przestępstwo, przestępcę

ispołecznąreakcjęnaprzestępstwowsposóbniezależnyodaktualnychuregulowańprawnych.Zob.:
A.Marek,Prawo karne,Warszawa2000r.,s.35.

3

Zob.więcej:P.Piotrowski:Szalikowcy. O zachowaniach dewiacyjnych kibiców sportowych,

Toruń1999r.;P.Chlebowicz,Przestępczość stadionowa z perspektywy kryminologicznej,„Policja”,
nr4/2008,s.56inast.

4

Por.: P. Chlebowicz, Przemoc stadionowa w ocenie prawnokarnej, „Prokuratura i Prawo”,

nr1/2006,s.151-152.

POZAMILIT

ARNE ASPEKTY BEZPIECZEŃSTW

A

II – 2011 /

18

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

181

dotakichgrupwiążesięz bezwarunko-
wą lojalnością, są one bardzo herme-
tyczne. Ich członkowie z  reguły muszą
wykazywaćponadprzeciętnąsprawność
fizyczną, często uprawiają sztuki wal-
ki. Umiejętności te wykorzystywane są
w  zamieszkach na trybunach stadiono-
wych lub wokół obiektów sportowych,
albo w  starannie zaplanowanych i  zor-
ganizowanychbójkachzwanych„ustaw-
kami”

5

.„Ustawki”odbywająsięz reguły

w  ustronnych miejscach, np. w  lasach
czy na trasie przejazdu rywalizujących
grup. Nowoczesne środki komunikacji
(telefonykomórkowe,Internet)ułatwia-
ją ustalenie terminu, miejsca i  zasad
spotkania.

Wracając do pojęcia chuligaństwa

czy przestępczości stadionowej warto
wskazać kilka cech charakterystycz-
nychtegofenomenu.Napoczątektrzeba
podkreślić,żesamterminchuligaństwa
w polskiejdoktrynieprawakarnegobu-
dziwielekontrowersjizewzględunapo-
wiązania z  ustawodawstwem dawnego
ZSRR

6

.Jednakz uwaginato,żepojęcie

chuligaństwa piłkarskiego funkcjonuje
zarówno w  literaturze, jak i  w  aktach
prawnych Rady Europy i  Unii Europej-
skiej, a  także w  praktyce europejskich
organówścigania,w tympolskiejpolicji,

powyższa uwaga ma jedynie charakter
sygnalny.W EuropieZachodniejnaokre-
ślenietegotypuzachowańsformułowano
termin football hooliganism. Pojawie-
niesięzachowańmieszczącychsięw opi-
sywanych kategoriach wiąże się z  roz-
grywkamipiłkarskimiw Angliiw latach
60.XXw.W innychkrajacheuropejskich
podobnepostępowanierozpowszechniło
sięw latach70.i 80.XXw.

7

.

Kolejnym elementem opisywanego

zjawiska jest przymiotnik „stadiono-
wy”. Sugerować to może, że dotyczy
on czynów, które mają miejsce na sta-
dionie. I  rzeczywiście, początkowo
areną ekscesów z  udziałem widzów
rywalizujących drużyn, zamieszek,
bójek i  innych zakłóceń porządku pu-
blicznego były trybuny stadionowe.
Jednak sygnalizowane wcześniej zja-
wisko „ustawek” wskazuje na pewien
charakterystyczny trend utrzymujący
się w  Europie Zachodniej od co naj-
mniej kilkunastu, a  w  Polsceod przy-
najmniej kilku lat. Mianowicie coraz
częściejdoincydentówi aktówprzemo-
cyz udziałempseudokibicówdochodzi
pozastadionami.Natenaspektzmian
zwraca uwagę Zgromadzenie Parla-
mentarne Rady Europy w  zaleceniu
nr1434z 1999r.

8

,stwierdzającw punk-

5

Pojęcie„ustawki”niejestterminemnaukowym.Wywodzisiebezpośrednioześrodowiskapseudoki-

bicowskiego.

6

12marca2007r.weszławżycieustawazdnia16listopada2006r.ozmianieustawy–Kodekskarny

orazniektórychinnychustaw(Dz.U.z2006r.Nr226,poz.1648).WprowadziłaonadoKodeksukarnego
przepisyregulująceodpowiedzialnośćkarnązaczynzabronionyocharakterzechuligańskim.Pojęcie
czynuocharakterzechuligańskimniejestobcepolskiemuustawodawstwukarnemu.Porazpierwszy
wystąpiłowustawiezdnia22maja1958r.o zaostrzeniuodpowiedzialnościkarnejzachuligaństwo
(Dz.U.z1958r.Nr34,poz.152).InstytucjatazostałazaczerpniętazustawodawstwadawnegoZSRR.
Jednakzarównodawneregulacje,jakiprzywrócenietegoterminuinadaniemucharakterunormatyw-
negobudziwątpliwościwnauceprawakarnego.Zob.szerzej:A.Szczekała,Chuligański charakter
czynu,„ProkuraturaiPrawo”,nr6/2008,s.76inast.

7

http://www.sirc.org/publik/fvexec.html#_VPID_3(dostęp:19kwietnia2011r.).

8

http://assembly.coe.int/main.asp?Link=/documents/adoptedtext/ta99/erec1434.htm(dostęp:19kwiet-

nia2011r.).

POZAMILIT

ARNE ASPEKTY BEZPIECZEŃSTW

A

182

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

II–2011/

18

cie3,żenastąpiłazmianamiejscai cza-
sukonfrontacjichuligańskich,któreco-
raz częściej mają miejsce poza stadio-
nami,a niew czasiemeczów.

Ważną cechą przestępczości sta-

dionowej jest jej grupowy charakter.
Do rzadkości należą sytuacje polega-
jące na działaniu w  pojedynkę

9

. Gru-

powy charakter środowisk chuliganów
w  połączeniu z  ich hermetycznością
powodują, że nierzadko powiązania
chuligańskie przenoszą się na pola
aktywności stricte przestępczej i  to
w  najostrzejszej formie przestępczości
zorganizowanej. Zdarza się, że zorga-
nizowane grupy przestępcze werbują
swoichczłonkóww środowiskachpseu-
dokibiców „doceniając” ich lojalność,
niechęćdowspółpracyz organamiści-
gania i  wymiaru sprawiedliwości, czy
choćbyprzygotowaniefizyczne.Niejed-
nokrotnieteżcałegrupypowiązaneze
środowiskami kibicowskimi przenoszą
swoją aktywność na działalność prze-
stępczą, zajmując się m.in. handlem
narkotykami, nielegalnym obrotem pa-
liwami,przestępczościąsamochodową,
wymuszeniami. Potwierdzają to rapor-
tyi komunikatypolicji

10

.Strukturapo-

szczególnych grup kibicowskich, wy-
kazującasilnepowiązaniawewnętrzne
i  ściśle określoną hierarchię, sprzyja

temu zjawisku. Ponadto członkowie
grup pseudokibiców potrafią się szyb-
ko i  sprawnie organizować, a  ta umie-
jętnośćteżmaniemałeznaczenieprzy
planowaniudziałalnościprzestępczej.

Na marginesie uwag dotyczących

środowiska pseudokibiców można do-
dać,żejeżelichodzio zachowaniawy-
łącznie chuligańskie, charakterystycz-
nymrysemjestbrakmotywuwiodące-
godlawiększościprzestępstw,tj.brak
motywu ekonomicznego. Działania nie
sąw tymprzypadkuukierunkowanena
osiągnięciekorzyścimajątkowych

11

.

MIędZYNAROdOWE REgULACjE

PRZESTęPCZOŚCI STAdIONOWEj

Jakjużwspomniano,zjawiskoprze-

stępczości stadionowej w  krajach Eu-
ropy Zachodniej rozwinęło się pod ko-
niec ubiegłego wieku. W  szczególności
problem ten dotykał Wielką Brytanię.
Apogeumnegatywnychwydarzeńzwią-
zanychz zachowaniamipseudokibiców
nastąpiło 29 maja 1985 r. na stadionie
Heysel w  Brukseli, przed finałowym
meczem piłkarskiego Pucharu Europy
między drużynami Liverpoolu i  Juven-
tusu Turyn

12

. W  pewnym momencie

zwolennicy Liverpoolu bez problemu
przedarlisięprzezniewielkieogrodze-

9

P.Chlebowicz,Przestępczość stadionowa (...), op. cit., s.59.

10

Zob.np.:http://www.policja.pl/portal/pol/1/64915/Liderzy_bojowek_pseudokibicowskich_w_struktu-

rach_przestepczych.html;

http://www.policja.pl/portal/pol/1/64984/Zorganizowana_grupa_zlodziei_samochodow_rozbita.

html;

http://www.policja.pl/portal/pol/1/65384/Kolejne_uderzenie_w_zorganizowana_przestepczosc.

html;

http://www.policja.pl/portal/pol/1/64464/Trzech_pseudokibicow_w_rekach_CBS.html;

http://www.policja.pl/portal/pol/1/63733/Zatrzymani_handlarze_narkotykow_powiazani_z_pseudo-

kibicami.html(dostęp:6maja2011r.).

11

P.Chlebowicz,Przestępczość stadionowa (...), op. cit.

12

http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/768380.stm(dostęp:20kwietnia2011r.).

POZAMILIT

ARNE ASPEKTY BEZPIECZEŃSTW

A

II – 2011 /

18

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

183

nie i  zaatakowali kibiców Juventusu.
Włoscykibicezaczęliuciekać,tratując
sięnawzajem.Częśćosóbzostałaprzy-
gnieciona trzymetrową ścianą, która
zawaliłasiępodnaporemtłumu.W wy-
nikuzamieszekzginęło39osób,a kilka-
setzostałorannych.

Te wydarzenia spowodowały, że

problem chuligaństwa stadionowego
został wyraźnie dostrzeżony zarów-
no przez międzynarodowe instytucje
i organyeuropejskie,jaki władzepo-
szczególnychpaństw.Tragediaz Hey-
selstałasięimpulsemdosporządzenia
w sierpniu1985r.przezRadęEuropy
Konwencji nr 120 w  sprawie przemo-
cyi ekscesówwidzóww czasieimprez
sportowych,a w szczególnościmeczów
piłki nożnej

13

. Polska ratyfikowała

Konwencjęw 1995r.

14

.Podstawowycel

konwencji ma charakter prewencyjny
i  zobowiązuje strony do zapobiegania
i  kontrolowania zjawiska przemocy
i wybrykówwidzówprzedewszystkim
w  czasie meczów piłki nożnej. Obej-
muje także inne dyscypliny sportu
z uwzględnieniemichspecyfiki.Wyty-
czyłaonakierunkidziałańi stworzyła
ogólne ramy dla rozwiązań szczegó-
łowych przygotowywanych przez po-
szczególnych sygnatariuszy. Pojawiło
się nawet stwierdzenie, że stanowi
ona swego rodzaju konstytucję w  za-
kresie przeciwdziałania chuligaństwu
stadionowemu

15

. Kluczowy z  punktu

widzenia tworzenia mechanizmów
zwalczania przez sygnatariuszy pato-
logicznychzjawiskwśródkibicówjest
artykuł 3 zawierający katalog zróżni-
cowanych środków działania. Regulu-
jeontakieobszaryjak:kwestięsłużb
porządkowych organizatorów imprez,
współpracę policyjną – w  szczególno-
ściw zakresiewymianyinformacjioraz
inicjatywylegislacyjnezmierzającedo
wprowadzaniaprzepisówumożliwiają-
cych karanie osób winnych popełnie-
niaprzestępstwwynikającychz aktów
przemocy.Równieżw art.3ust.4pktd
konwencji znalazła się propozycja by
zakazać wstępu na mecze i  stadiony
znanym czy potencjalnym sprawcom
zakłócania porządku lub osobom po-
zostającym pod wpływem alkoholu
lubnarkotyków,a więcwprowadzenia
do krajowego porządku prawnego sy-
gnatariuszy instytucji zakazu stadio-
nowego. Warto zauważyć, że zakres
proponowanego zakazu jest szeroki,
ponieważobejmujenietylkoznanych,
aletakżepotencjalnychsprawcówna-
ruszeń.

Również w  ramach Unii Europej-

skiejpodjętowysiłkinarzeczzwalcza-
niazjawiskachuligaństwastadionowe-
go, przy czym jej działania oparły się
przede wszystkim na konwencji Rady
Europyz 1985r.i następniezostałyuzu-
pełnioneo szczegółowepropozycjeroz-
wiązańm.in.w ramachzaleceńRady

16

,

13

Tytuł w języku angielskim brzmi: European Convention on Spectator Violence and Misbeha-

viour at Sports Events and in particular at Football Matches,http://conventions.coe.int/Treaty/en/
Treaties/Html/120.htm(dostęp:20kwietnia2011r.).

14

Dz.U.z1995r.Nr129,poz.625.

15

SformułowaniatakiegoużyłP.ChlebowiczwartykuleMiędzynarodowe uregulowania tzw. prze-

stępczości stadionowej,„PaństwoiPrawo”,2009r.,z.8,s.100.

16

ZalecenieRadyz22czerwca1996r.wsprawiezapobieganiaiograniczaniazamieszekzwiązanych

zmeczamipiłkarskimi(OfficialJournalC131,3maja1996r.,s.1–11).

POZAMILIT

ARNE ASPEKTY BEZPIECZEŃSTW

A

184

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

II–2011/

18

rezolucji

17

i  podręczników

18

. Rezolucja

Rady z  9 czerwca 1997 r. podkreśla,
że zakazy stadionowe są efektywnym
środkiem zapobiegania awanturom
stadionowym na poziomie krajowym
i  wskazane jest, aby rozważyć możli-
wośćichstosowaniaw kontekścieeuro-
pejskim.

W  Wielkiej Brytanii, z  którą w  du-

żym stopniu związana jest geneza
chuligaństwa stadionowego, kwestie
dotyczące bezpieczeństwa meczów
piłkarskichzawartesąw kilkuaktach
prawnych i  zawierają też m.in. posta-
nowieniadotyczącezakazówstadiono-
wych(banning orders).Teregulacje

19

to: Football Spectators Act z  1989 r.,
Football Offences and Disorder Act
z  1999 r. oraz Football Disorder Act
z 2000r.Zgodniez pkt.14(4)

20

Football

SpectatorsAct,banning orderoznacza
wydanyprzezsądzakaz,który:
– w  odniesieniu do meczów piłkar-

skichorganizowanychw Angliii Wa-
lii zakazuje osobie, której dotyczy,
wstępunatakiemecze;

– w odniesieniudomeczóworganizo-

wanychpozaAngliąi Walią,nakazu-
jeosobieobjętejzakazemstawienie
sięnaposterunkupolicji.

Ponadto sąd, jeśli są uzasadnione

przesłanki do stwierdzenia, że zasto-
sowanie zakazu zapobiegnie przemo-

cy i  zakłóceniom porządku w  trakcie
meczów piłkarskich, obligatoryjnie
orzekazakazstadionowywobecosoby,
którazostałaskazanazaprzestępstwa
wymienione w  załączniku do ustawy
(związane głównie z  przemocą stadio-
nową). Zakaz w  tym przypadku może
zostać orzeczony jako dodatkowy śro-
dek karny do wyroku skazującego za
przestępstwowymienionew załączniku
albojakojedenz warunkówzawiesze-
nia wykonania kary. Zakaz dotyczący
osób już skazanych za przestępstwa
może trwać od 6 do 10 lat. W  innych
przypadkach może być orzekany na
okresod3do5lat.

POLSKIE REgULACjE

BEZPIECZEŃSTWA IMPREZ

MASOWYCh

Zapewnienie bezpieczeństwa im-

prez masowych w  Polsce zawsze sta-
nowiłoistotnyelementdziałańprewen-
cyjnych podejmowanych przez policję
w  celu utrzymania porządku i  bezpie-
czeństwa publicznego. Jednak jeszcze
na początku lat 90. XX w. brakowało
aktu prawnego całościowo regulują-
cego omawianą problematykę, a  trze-
ba podkreślić, że w  tym czasie także
w Polscedoszłodonasilenialiczbyeks-
cesówz udziałempseudokibiców.Lata
1995-1997tookreswzmożonejilościta-
kich zdarzeń, przekraczającej rocznie

17

RezolucjaRadyz9czerwca1997r.wsprawiezapobieganiaiograniczaniaprzestępczościstadio-

nowejpoprzezwymianędoświadczeń,zakazystadionoweipolitykęmedialną(OfficialJournalC193,
24czerwca1997r.

18

RezolucjaRadyz3czerwca2010r.wsprawiezaktualizowanegopodręcznikazzaleceniamiwzakre-

siemiędzynarodowejwspółpracypolicyjnejorazwzakresiedziałańprewencyjnychikontrolnychzwiąza-
nychzaktamiprzemocyizakłóceniamiporządkupodczasmiędzynarodowychmeczówpiłkinożnej,które
dotycząconajmniejjednegopaństwaczłonkowskiego(OfficialJournalC165,24czerwca2010r.,s.1–21).

19

Treśćopisywanychregulacjizinformacjąoaktualizacjachdostępnajestpodadreseminterneto-

wymhttp://www.legislation.gov.uk(dostęp:21kwietna2011r.).

20

Tłumaczeniewłasne.

POZAMILIT

ARNE ASPEKTY BEZPIECZEŃSTW

A

II – 2011 /

18

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

185

900 przypadków

21

. Dochodziło w  tym

czasie do tak spektakularnych wyda-
rzeń,jaktez 19kwietnia1997r.,kiedy
nastadioniePoloniiWarszawapodczas
meczuderbowegoPolonia–Legiao mi-
strzostwo Polski, kibice Legii podpa-
lili stadion i  zaatakowali policjantów
(39 funkcjonariuszy zostało rannych).
Pół roku później do zamieszek doszło
w Gdyni,gdziepodczasmeczutrzeciej
ligipiłkarskiejmiędzydrużynamiArki
Gdyniai LechiiGdańsk,polskapolicja
po raz pierwszy w  historii w  starciu
z pseudokibicamiużyłagumowychpo-
cisków

22

. Warto też przypomnieć, że

w  listopadzie 1994 r. w  czasie koncer-
turockowegow haliStoczniGdańskiej
doszłodopożaru,podczasktóregozgi-
nęło 7 osób, a  ponad 280 zostało ran-
nych

23

.

Takie tło, a  także fakt ratyfikacji

w 1995r.przezPolskękonwencjinr120
RadyEuropyz 1985r.w sprawieprze-
mocy i  ekscesów widzów w  czasie im-
prezsportowych,spowodowałykoniecz-
nośćuchwaleniakompleksowejustawy,
która regulowałaby kwestie bezpie-
czeństwa imprez masowych. Efektem
podjętychw tymkierunkudziałańbyło
uchwalenie 22 sierpnia 1997 r. ustawy
o bezpieczeństwieimprezmasowych

24

.

Ustawabyładosyćkrótka,ponieważ

zawierałatylko28artykułów,aleokre-
ślała:

– warunkibezpieczeństwaimprezma-

sowych;

– tryb wydawania zezwoleń na prze-

prowadzanieimprezmasowych;

– zasadyodpowiedzialnościorganiza-

torów imprez masowych za szkody
wyrządzone w  miejscu organizacji
imprezymasoweji w związkuz nią;

– zasady odpowiedzialności orga-

nizatorów imprez masowych i  ich
uczestników w  przypadku narusze-
niaprzeznichprzepisówustawy;

– uprawnienia organizatorów maso-

wych imprez sportowych związane
z ichorganizacją;

– zasady postępowania przy groma-

dzeniu i  przetwarzaniu informacji
dotyczących bezpieczeństwa maso-
wychimprezsportowych.

Ustawawprowadziłatakżew art.22

zakaz wstępu na imprezę masową
– określony jako kara dodatkowa –
w związkuz ukaraniemzaściślewymie-
nionewykroczenia.Zgodniez nim,w ra-
zie ukarania za wykroczenia z  art. 50
(nieopuszczenie zbiegowiska), 51 (za-
kłócenie porządku), 52a (nawoływanie
doprzestępstwa),124(niszczeniemie-
nia) lub 143 (utrudnianie korzystania
z  urządzeń przeznaczonych do użyt-
ku publicznego) Kodeksu wykroczeń

25

orazokreślonew art.21ust.2ustawy
(niezastosowanie się do polecenia po-
rządkowegoorganizatoralubjegosłużb
porządkowych), popełnione w  związku

21

RaportKGPdotyczącyzabezpieczeniaimprezsportowychw1999r.napodstawierozgrywekpiłki

nożnej.http://kpk.policja.gov.pl/portal/kpk/13/11/Dane_statystyczne.html(dostęp:27kwietnia2011r.).

22

W Gdyni policjanci użyli gumowych pocisków(depeszaPAP,19października1997r.),za:M.Ste-

fański,Przepisy karne w ustawie o bezpieczeństwie imprez masowych,„Palestra”,nr3-4/1998,s.36.

23

http://www.tvp.info/informacje/polska/pozar-w-stoczni-organizatorzy-koncertu-niewinni/1895104

(dostęp:27kwietnia2011r.).

24

Dz.U.z1997r.Nr106,poz.680zpóźn.zm.

25

Ustawazdnia20maja1971r.–Kodekswykroczeń(Dz.U.z2007r.Nr109,poz.756orazz2008r.

Nr141,poz.888).

POZAMILIT

ARNE ASPEKTY BEZPIECZEŃSTW

A

186

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

II–2011/

18

z  imprezami masowymi, można było
orzec karę dodatkową zakazu wstępu
naimprezęmasowąnaokresod3do12
miesięcy. Trzeba podkreślić, że w  pier-
wotnej wersji ustawa posługiwała się
pojęciemwłaśniekarydodatkowej,któ-
raponadtomiaław ówczesnymbrzmie-
niu wyłącznie fakultatywny charakter
(sformułowanie „można orzec”). Tak
więcewentualneorzeczeniezakazuuza-
leżnione zostało od dwóch przesłanek,
które musiały zaistnieć łącznie, czyli:
ukaraniachoćbyzajednoz wykroczeń,
o którychmówiłart.22ustawy,orazfak-
tu, że wykroczenie popełnione zostało
w związkuz imprezamimasowymi.

W  następnych latach przepisy do-

tyczące bezpieczeństwa imprez ma-
sowych, w  tym także zakazu wstępu
na imprezę masową, podlegały kolej-
nym licznym i  istotnym nowelizacjom.
Koncentrującsięprzedewszystkimna
omawianej instytucji można wskazać
kilkakluczowychzmian.Ustawaz dnia
30 marca 2001 r. o  zmianie ustawy
o  bezpieczeństwie imprez masowych
i ustawyo policji

26

zamieniłaokreślenie

„kary dodatkowej” zakazu wstępu na
„środekkarny”,ujednolicająctermino-
logięnormatywnąwynikającąz przepi-
sówprawawykroczeń.Ponadtopodnie-
sionograniceczasowezakazunaokres
od1rokudo3lat,a takżewprowadzo-
nomożliwośćpołączeniazastosowania
zakazu z  obowiązkiem osobistego sta-
wiennictwa na wezwanie powiatowego

(miejskiego) komendanta policji, we
właściwej dla miejsca zamieszkania
ukaranegojednostceorganizacyjnejpo-
licjiw czasietrwaniaimprezymasowej.
Kolejnąnowelizacją

27

znowuzwiększo-

no ramy czasowe zastosowania oma-
wianegośrodkanaokresod2do6lat.
Istotne zmiany przyniosła noweliza-
cja przedmiotowej ustawy z  2007 r.

28

.

Wprowadziłaonapodziałpolegającyna
tym,żew razieukaraniazaokreślone
wykroczenia(którychzakresniezmie-
nił się istotnie od pierwotnej wersji),
popełnionew związkuz impreząmaso-
wą,możnaorzecśrodekkarnyzakazu
wstępunaimprezęmasową,natomiast
w  przypadku ukarania za określone
wykroczenia, popełnione w  związku
z  masową imprezą sportową, zakaz
taki orzeka się obligatoryjnie. Wspo-
mniananowelizacjawprowadziłatakże
do ustawy art. 22a normujący wystę-
pek polegający na niestosowaniu się
doorzeczonegozawykroczeniezakazu
wstępunaimprezęmasowąalboniesto-
sowaniusiędoorzeczonegoobowiązku
osobistego stawiennictwa w  jednostce
organizacyjnej policji, zagrożony karą
pozbawienia wolności do lat 3. Zatem
dlaosobyukaranejzakazemwstępulub
obowiązkiemstawiennictwaw jednost-
ce policji bardziej dotkliwe mogło stać
się niezastosowanie do orzeczonego
zakazuniżkarazasamowykroczenie.
W uzasadnieniurządowegoprojektutej
ustawy

29

stwierdzono m.in., że „Jedną

z  przyczyn nieprzestrzegania zakazu

26

Dz.U.z2001r.Nr41,poz.465.

27

Ustawazdnia22lipca2004r.ozmianieustawyobezpieczeństwieimprezmasowych(Dz.U.z2004r.

Nr187,poz.1922).

28

Ustawazdnia9maja2007r.ozmianieustawyobezpieczeństwieimprezmasowych(Dz.U.z2007r.

Nr99,poz.663).

29

Druk sejmowy nr 638 Sejmu V kadencji: http://orka.sejm.gov.pl/proc5.nsf/opisy/638.htm (dostęp:

28kwietnia2011r.).

POZAMILIT

ARNE ASPEKTY BEZPIECZEŃSTW

A

II – 2011 /

18

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

187

wstępu na imprezę masową oraz nie-
stosowania się do obowiązku osobi-
stegostawiennictwaw jednostce orga-
nizacyjnej policji jest brak przepisów
pozwalających na wyciągnięcie konse-
kwencji karnych wobec osób nieprze-
strzegających orzeczonego wobec nich
zakazulubobowiązkustawiennictwa”.
Uznano też, że wprowadzenie kary za
łamanie orzeczonych w  związku z  im-
preząmasowąsankcji„umożliwiw peł-
niegzekwowanietychprzepisówi przy-
czyni się do poprawy bezpieczeństwa
i porządkupublicznegopodczasimprez
masowych”.

USTAWA O BEZPIECZEŃSTWIE

IMPREZ MASOWYCh Z 2009 R.

Jak podkreślają eksperci

30

, decyzja

Europejskiej Unii Piłkarskiej (UEFA),
któraw 2007r.przyznałaPolscei Ukrai-
nieprawodoorganizacjiMistrzostwEu-
ropyw piłcenożnej–Euro2012,stwo-
rzyłacałkowicienowąsytuacjęw zakre-
sie bezpieczeństwa imprez masowych.
Kwestia utrzymania porządku publicz-
nego na polskich stadionach nie tylko
przestałastanowićwyłączniewewnętrz-
nyproblemnaszegokraju,lecznabrała
charakterumiędzynarodowego.

PerspektywaEuro2012spowodowa-

łazatemkoniecznośćwszechstronnego
przygotowania organów administracji
rządowej i  samorządów oraz organi-
zatorów odpowiedzialnych za zapew-
nienie bezpieczeństwa jej uczestnikom
do wywiązania się z  tego zadania.

Jednym z  najistotniejszych zagrożeń,
które mogą zdestabilizować przebieg
mistrzostw, jest z  pewnością zjawisko
przestępczościstadionowej.Jakojeden
z elementówprzygotowańdozabezpie-
czeniaprzebieguturniejumożnazatem
potraktowaćuchwaleniew 2009r.przez
Sejm RP nowej ustawy o  bezpieczeń-
stwieimprezmasowych

31

,którazastą-

piław całościpoprzedniąz 1997r.

Nowaregulacja,któraweszław życie

1 sierpnia 2009 r. jest aktem prawnym
znacznieobszerniejszymniżpoprzednia
regulacja, zawierającym 80 artykułów.
Jejceli zakresnormowanianiezmienił
sięjednakistotnie.Nadalokreślaonaza-
sadyi warunkipostępowaniakonieczne
dozapewnieniabezpieczeństwaimprez
masowych,zasadyi trybwydawaniaze-
zwoleńnaichprzeprowadzanie,zasady
gromadzeniai przetwarzaniainformacji,
jak również zasady odpowiedzialności
organizatorów za szkody wyrządzone
w  związku z  zorganizowaniem imprez
masowych. Nowa regulacja porząd-
kuje natomiast dotychczasowe zapisy
m.in.poprzezwyodrębnieniew ramach
oddzielnych rozdziałów kwestii służb
porządkowych i  informacyjnych organi-
zatora, zezwoleń na przeprowadzenie
imprezmasowychi kontrolibezpieczeń-
stwaimprezmasowych.Ważnemiejsce
zajmująteżnormyokreślająceprzestęp-
stwai wykroczeniastadionowe,zawarte
w piętnastuartykułach.Doprecyzowuje
onatakżeczęśćpojęći dodajenowede-
finicje, w  tym w  szczególności definicję
meczupiłkinożnej.

30

Zob.:P.Chlebowicz,Podnoszenie kompetencji Policji w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa

imprez masowych – Euro 2012 (Szczytno, 4–5 grudnia 2008 r.),„ProkuraturaiPrawo”,nr3/2009,
s.168.

31

Dz.U.z2009r.Nr62,poz.504.

POZAMILIT

ARNE ASPEKTY BEZPIECZEŃSTW

A

188

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

II–2011/

18

W  tym miejscu warto przytoczyć

podstawowe definicje, istotne z  punk-
tu widzenia funkcjonowania zakazów
wstępunaimprezymasowe.

Zgodniez art.3wspomnianejusta-

wy, przez imprezę masową rozumie
się masową imprezę artystyczno-roz-
rywkową, masową imprezę sportową,
w  tym mecz piłki nożnej

32

. Masową

imprezą artystyczno-rozrywkową jest
z  kolei impreza o  charakterze arty-
stycznym lub rozrywkowym, która ma
sięodbyć:
a) nastadionie,w innymobiekcienie-

będącym budynkiem lub na terenie
umożliwiającym przeprowadzenie
imprezymasowej,naktórychliczba
udostępnionych przez organizatora
miejsc dla osób, ustalona zgodnie
z  przepisami prawa budowlanego
orazprzepisamidotyczącymiochro-
ny przeciwpożarowej, wynosi nie
mniejniż1tys.;

b) w  hali sportowej lub w  innym bu-

dynku umożliwiającym przeprowa-
dzenieimprezymasowej,w których
liczba udostępnionych przez orga-
nizatora miejsc dla osób, ustalona
zgodniez przepisamiprawabudow-
lanegoorazprzepisamidotyczącymi
ochrony przeciwpożarowej, wynosi
niemniejniż500.

Jakomasowąimprezęsportowąna-

leżyrozumiećimprezęmasowąmającą
na celu współzawodnictwo sportowe

lub popularyzowanie kultury fizycznej,
organizowanąna:
a) stadionielubw innymobiekcienie-

będącym budynkiem, na którym
liczba udostępnionych przez orga-
nizatora miejsc dla osób, ustalona
zgodniez przepisamiprawabudow-
lanegoorazprzepisamidotyczącymi
ochrony przeciwpożarowej, wynosi
niemniejniż1tys.,a w przypadku
hali sportowej lub innego budynku
umożliwiającego przeprowadzenie
imprezy masowej – nie mniej niż
300;

b) terenieumożliwiającymprzeprowa-

dzenieimprezymasowej,naktórym
liczba udostępnionych przez orga-
nizatoramiejscdlaosóbwynosinie
mniejniż1tys.

Meczem piłki nożnej jest maso-

wa impreza sportowa mająca na celu
współzawodnictwo w  dyscyplinie piłki
nożnej,organizowananastadionielub
w  innym obiekcie sportowym, na któ-
rymliczbaudostępnionychprzezorga-
nizatoramiejscdlaosób,ustalonazgod-
nie z  przepisami prawa budowlanego
oraz przepisami dotyczącymi ochrony
przeciwpożarowej,wynosiniemniejniż
1tys.

Ustawadefiniujetakżeimprezęma-

sowąpodwyższonegoryzykaczylitaką,
w  czasie której, zgodnie z  informacją
o przewidywanychzagrożeniachlubdo-
tychczasowymi doświadczeniami doty-

32

Trzebapodkreślić,żepojęcie„imprezamasowa”nieobejmujeimprez:organizowanychwteatrach,

operach,operetkach,filharmoniach,kinach,muzeach,bibliotekach,domachkulturyigaleriachsztu-
ki lub w innych podobnych obiektach, szkołach i placówkach oświatowych przez zarządzające nimi
podmioty,wramachwspółzawodnictwasportowegodzieciimłodzieży,sportowychorganizowanychdla
sportowcówniepełnosprawnych,sportupowszechnegoocharakterzerekreacjiruchowej,ogólnodostęp-
nyminieodpłatnym(organizowanychnaterenieotwartym),zamkniętychorganizowanychprzezpraco-
dawcówdlaichpracowników–jeżelirodzajimprezyodpowiadaprzeznaczeniuobiektulubterenu,gdzie
masięonaodbywać.

POZAMILIT

ARNE ASPEKTY BEZPIECZEŃSTW

A

II – 2011 /

18

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

189

czącymizachowaniaosóbuczestniczą-
cych,istniejeobawawystąpieniaaktów
przemocylubagresji.W takimprzypad-
kuobniżonesąlimityliczbymiejscudo-
stępnianychdlawidzów.

Jakjużwspomniano,istotnemiejsce

w ustawiezajmujerozdział9,w którym
omówione zostały przestępstwa i  wy-
kroczeniastadionowe,a takżeustana-
wiający instytucję zakazu wstępu na
imprezęmasowązawykroczenia.

Zgodniez art.65w razieukaraniaza

wykroczenie,o którymmowaw art.50
(nieopuszczenie zbiegowiska), 51 (za-
kłócenie porządku), 52a (nawoływanie
doprzestępstwa),124(niszczeniemie-
nia) lub 143 (utrudnianie korzystania
z  urządzeń przeznaczonych do użytku
publicznego) Kodeksu wykroczeń lub
o którymmowaw art.54-56cytowanej
ustawy (odpowiednio: niezastosowanie
się do polecenia porządkowego służb
porządkowychlubinformacyjnych;nie-
wykonanie polecenia policji lub żan-
darmerii Wojskowejw miejscui czasie
trwania imprezy masowej; wniesienie
lub posiadanie na imprezie masowej
napojów alkoholowych), popełnione
w  związku z  imprezą masową arty-
styczno-rozrywkową, sąd może orzec
środekkarnyzakazuwstępunaimpre-
zęmasową.W razieukaraniazaśzate
samewykroczeniapopełnionew związ-
kuz masowąimpreząsportową,w tym
meczem piłki nożnej, sąd orzeka śro-
dek karny zakazu wstępu na imprezę
masową. W  obu opisanych sytuacjach
środekmożezostaćorzeczonyw takim
samym wymiarze, tj. na okres od 2 do
6lat.Ustawautrzymałazatem–znaną
z poprzedniejregulacji–zasadęobliga-
toryjnegoorzekaniazakazuwstępuna

imprezę masową w  sytuacji ukarania
za wykroczenie popełnione w  związku
z  masową imprezą sportową, w  pozo-
stałych przypadkach dając możliwość
fakultatywnegozastosowaniategośrod-
ka. Utrzymane zostało także unormo-
waniew postaciobowiązkuosobistego
stawiennictwaw jednostceorganizacyj-
nejPolicjilubmiejscuokreślonymprzez
właściwego,zewzględunamiejsceza-
mieszkaniaosobyukaranej,komendan-
ta powiatowego (rejonowego, miejskie-
go) Policji, w  czasie trwania masowej
imprezy sportowej, w  tym meczu piłki
nożnej,w przypadkuorzeczeniazakazu
wstępu na imprezę masową za wykro-
czeniepopełnionew związkuz imprezą
sportową. Obowiązek stawiennictwa
urealnia element wykonania orzeczo-
nego środka. Dodatkowo sąd określa
rodzaje masowych imprez sportowych
lubmeczówpiłkinożnej,w czasietrwa-
niaktórychukaranyjestobowiązanydo
osobistego stawiennictwa w  jednostce
policji,w tymokreśla:nazwydyscyplin
sportowych,nazwyklubówsportowych
oraz zakres terytorialny obowiązywa-
niaorzeczonegośrodka.

Nowościąjeżelichodzio zakazwstę-

punaimprezęmasowąorzekanyzawy-
kroczeniajestto,żezgodniez dyspozy-
cją art. 67 omawianej ustawy, dotyczy
onrównieżmeczupiłkinożnejrozgry-
wanego przez polską kadrę narodową
i polskiklubsportowypozaterytorium
RzeczypospolitejPolskiej.

Trzeba zauważyć, że ustawodawca

przewidział także, że organizator me-
czu piłki nożnej może stosować zakaz
klubowy,polegającynazakazieuczest-
niczeniaw kolejnychimprezachmaso-
wych przeprowadzanych przez organi-

POZAMILIT

ARNE ASPEKTY BEZPIECZEŃSTW

A

190

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

II–2011/

18

zatora meczu piłki nożnej, nakładany
przeztegoorganizatoranaosobę,która
dopuściła się naruszenia regulaminu
obiektulubregulaminuimprezymaso-
wej.

Zupełnym

novum

związanym

z  ustawą o  bezpieczeństwie imprez
masowych jest wprowadzenie zakazu
wstępu na imprezę masową orzekane-
go za przestępstwo i  umieszczenie go
w  katalogu środków karnych przewi-
dzianych w  art. 39 Kodeksu karnego
(k.k.)

33

. W  doktrynie podkreśla się, że

takie usytuowanie zakazu wstępu na
imprezę masową niejako wyekspono-
wało rolę i  znaczenie tej instytucji

34

.

Ustawa określiła też warunki orzeka-
niategośrodka.Zgodniez art. 41bsąd
możeorzec,a w przypadkachwskaza-
nych w  ustawie orzeka, zakaz wstępu
na imprezę masową, jeżeli przy po-
pełnieniu przestępstwa zachowanie
sprawcywskazuje,żejegoudziałw im-
prezach masowych zagraża istotnym
dobrom chronionym prawem. Przepis
tenniewiążeorzeczeniazakazuwstę-
pu na imprezę masową z  konkretnym
typem przestępstw, więc teoretycznie
może chodzić o  jakikolwiek czyn za-
broniony, byleby w  ocenie sądu udział
sprawcy w  imprezach masowych za-
grażał dobrom chronionym prawem.
W  doktrynie podkreśla się jednak, że
z  reguły może chodzić o  przestępstwa
popełnione z  użyciem przemocy lub
groźby bezprawnej np. z  art. 157 k.k.
(pobicie), 158 k.k. (udział w  bójce lub

pobiciu),190k.k.(kierowaniegróźb)

35

.

Ponadto przestępstwo to nie musi być
popełnione na imprezie masowej, jak
teżniejestwymagane,abyw jakiśinny
sposóbwiązałosięz impreząmasową.
Obligatoryjnienatomiastorzekanyjest
zakazwstępunaimprezęmasowąwo-
becsprawcówprzestępstwwskazanych
w  ustawie. Ustawa o  bezpieczeństwie
imprez masowych w  art. 66 wyraźnie
wskazuje, że chodzi o  przestępstwa
z art.art.59-60polegającena:
– wniesieniu na imprezę masową

broni w  rozumieniu ustawy o  broni
i  amunicji

36

, wyrobów pirotechnicz-

nych, materiałów pożarowo niebez-
piecznychlubwybuchowych;

– wdarciu się w  trakcie imprezy

sportowej na teren, na którym roz-
grywane są zawody sportowe, rzu-
caniu w  trakcie imprezy masowej
przedmiotami mogącymi stanowić
zagrożenie dla uczestników, naru-
szeniu w  trakcie imprezy masowej
nietykalnościcielesnejczłonkasłuż-
by porządkowej lub informacyjnej,
dodatkowo – jeżeli sprawca w  tych
przypadkach maskuje się w  celu
uniemożliwienia lub utrudnienia
rozpoznaniajegoosoby–karapod-
legaautomatyczniezwiększeniu.

Zakazwstępuorzekanyw trybieart.

41b k.k. zawsze jest połączony z  obo-
wiązkiem osobistego stawiennictwa
w  jednostce organizacyjnej policji lub
w miejscuokreślonymprzezwłaściwe-
go,zewzględunamiejscezamieszkania

33

Dz.U.Nr88,poz.553,zpóźn.zm.

34

P.Chlebowicz,Instytucja tzw. zakazu stadionowego w polskim prawie karnym,„PrzeglądPoli-

cyjny”,nr1(97)/2010,s.117.

35

R.A. Stefański, Środek karny zakazu wstępu na imprezę masową, „Prokuratura i Prawo”

nr1-2/2010,s.278.

36

Dz.U.z2004r.Nr52,poz.525,zpóźn.zm.

POZAMILIT

ARNE ASPEKTY BEZPIECZEŃSTW

A

II – 2011 /

18

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

191

osoby skazanej, komendanta powiato-
wego (rejonowego, miejskiego) policji,
w czasietrwaniaimprezymasowej.Po-
dobniejakw przypadkuzakazóworze-
kanychzawykroczeniasąd,orzekając
zakaz wstępu na imprezę masową za
przestępstwo, określa rodzaje imprez
masowych, w  czasie trwania których
ukaranyjestzobowiązanydoosobiste-
go stawiennictwa w  jednostce policji.
Sąd orzeka wtedy także nazwy dyscy-
plinsportowych,nazwyklubówsporto-
wych oraz zakres terytorialny obowią-
zywania orzeczonego środka. Zakaz
wstępu na imprezę masową dotyczy
również meczu piłki nożnej rozgry-
wanego przez polską kadrę narodową
i polskiklubsportowypozaterytorium
Rzeczypospolitej Polskiej. Obowiązek
stawiennictwa ma ułatwić skutecz-
ne egzekwowanie powstrzymania się
przez skazanego od udziału w  impre-
zachmasowych,a takżezapewnićsku-
tecznemonitorowaniejegozachowania
w tymzakresie.

Omawiana ustawa nie określiła

niestety sankcji za niezastosowanie
się ukaranego (zakazem wstępu na
imprezę masową za wykroczenie) lub
skazanego (osoby, wobec której orze-
czonozakazwstępunaimprezęmaso-
wą za przestępstwo) do orzeczonego
zakazu lub obowiązku stawiennictwa.
Wrazz utratąmocyobwiązującejprzez

ustawę o  bezpieczeństwie imprez ma-
sowych z  1997 r. utracił bowiem moc
także art. 22a, przewidujący karę po-
zbawieniawolnościdolattrzechzanie-
zastosowaniesiędoorzeczonegozaka-
zuwstępunaimprezęmasowąalbodo
orzeczonegoobowiązkuosobistegosta-
wiennictwaw jednostceorganizacyjnej
policji. Problem ten stał się przedmio-
tem rozważań Sądu Najwyższego, któ-
ryw postanowieniuz 24lutego2010r.

37

uznał,żeniestosowaniesiędoorzeczo-
nego przez sąd środka karnego w  po-
stacizakazuwstępunaimprezęmaso-
wą,w ówczesnymstanieprawnym,nie
byłopenalizowane.Brakkryminalizacji
tegozachowaniabyłw ówczesnymsta-
nieprawnym–w ocenieSąduNajwyż-
szego – rzeczywistą (niezamierzoną)
luką w  prawie

38

. W  wyniku dostrzeże-

nia przez ustawodawcę przedmiotowej
luki,22lipca2010r.uchwalonazostała
ustawao zmianieustawyo bezpieczeń-
stwieimprezmasowychorazustawy–
Kodeks karny

39

, która weszła w  życie

4 września 2010 r. Dodała ona do ko-
deksukarnegoart.244a,będącyw isto-
cie odpowiednikiem dawnego art. 22a.
Zgodniez art.244ak.k.:„Ktoniestosu-
jesiędoorzeczonegoprzezsądzakazu
wstępu na imprezę masową lub połą-
czonego z  tym środkiem karnym obo-
wiązkuosobistegostawiennictwaw jed-
nostceorganizacyjnejpolicjilubw miej-
scu określonym przez właściwego, ze

37

Sygn.IKZP33/09.PostanowieniedostępnewBiuletyniePrawaKarnegonr2/2010podadresem

http://www.sn.pl/orzecznictwo/index.html(dostęp:2maja2011r.).

38

ProblemtendostrzeglijeszczeprzedpostanowieniemSąduNajwyższegoB.KurzępaorazR.A.Ste-

fański.Zob.:B.Kurzypa,Przestępstwa i wykroczenia z ustawy o bezpieczeństwie imprez maso-
wych,„ProkuraturaiPrawo”,nr10/2009,s.83;R.A.Stefański,Środek karny zakazu wstępu, op. cit.,
s.286.PostanowienieSąduNajwyższegobyłoteżpozytywniegłosowanewdoktrynie.Zob.:C.Kąkol,
Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2010 r., sygn. I KZP 33/09,„Prokura-
turaiPrawo”,nr3/2011,s.175;B.Kurzypa,Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 24
lutego 2010 r., sygn. I KZP 33/09,„ProkuraturaiPrawo”,nr7-8/2010,s.333.

39

Dz.U.z2010r.Nr152,poz.1021.

POZAMILIT

ARNE ASPEKTY BEZPIECZEŃSTW

A

192

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

II–2011/

18

względunamiejscezamieszkaniaoso-
byskazanejalboukaranej,komendanta
powiatowego (rejonowego, miejskiego)
policji,w czasietrwaniaimprezymaso-
wej,podlegagrzywnie,karzeogranicze-
niawolnościalbopozbawieniawolności
dolat2”.

WNIOSKI

Kompleksowe i  kierunkowe uregu-

lowaniekwestiibezpieczeństwaimprez
masowych,w tymwprowadzeniezaka-
zuwstępunaimprezymasowe,z pew-
nością jest właściwym rozwiązaniem.
DowodemnatomogąbyćdaneKomen-
dy Głównej Policji z  okresu tuż przed,
i w niedługimczasiepowejściuw życie
przepisów ustawy o  bezpieczeństwie
imprezmasowychz 1997r.Wedługra-
portuKGP

40

w 1999r.,w związkuz prze-

prowadzonymi imprezami sportowymi
stwierdzono 481 chuligańskich eksce-
sów, z  czego 69 przed imprezami, 190
w ichtrakcie,129pozakończeniui 86
na trasie przejazdu kibiców. W  1998 r.
stwierdzono 826 chuligańskich eks-
cesów, z  czego przed imprezami 126,
w  ich trakcie 316, po zakończeniu 182
i natrasieprzejazdukibiców199.Mając
nauwadzelata1995-1997,kiedyliczba
chuligańskich ekscesów przekraczała
900w skaliroku,a w 1997r.wyniosła
1075, to od roku 1998 widoczny jest
wyraźny spadek w  tej kategorii nega-
tywnych zachowań. Wydaje się, że ten
dynamiczny spadek ekscesów chuli-
gańskich,szczególniepomiędzyrokiem
1998a 1999,kiedyliczbatakichzdarzeń
zmalała o  41 proc., nie pozostaje bez
związku z  nowymi regulacjami doty-

czącymi bezpieczeństwa imprez maso-
wych.Trendtenzdajesiępotwierdzać
także w  ostatnich latach (2006-2009),
kiedy policja zabezpieczała

41

co roku

ok.6-7tys.imprez,podczasktórychdo-
chodziłodook.200ekscesówchuligań-
skich.

Nowe regulacje w  zakresie bezpie-

czeństwa imprez masowych w  kon-
tekście polityki kryminalnej państwa
z  pewnością odznaczają się zwiększo-
ną karalnością, a  także zmierzają do
bardziej surowego i  skuteczniejszego
karania chuliganów stadionowych.
Pełnią też funkcję prewencyjną ponie-
ważukierunkowanesąnawykluczenie
ze środowiska kibiców osób, których
podstawowym celem jest wszczyna-
nie awantur i  agresywne zachowania.
Efektem stosowania twardych reguł
dotyczących bezpieczeństwa imprez
masowych, w  tym skutecznego i  szyb-
kiego egzekwowania zakazów wstępu
naimprezymasowe,a w szczególności
tzw.zakazówstadionowych,będziewy-
pieranie patologicznych zjawisk poza
obiekty sportowe. Nie oznacza to jed-
nak, że naganne zachowania zanikną.
Problemem, obserwowanym zarówno
w krajachEuropyZachodniej,jaki czę-
sto obecnym w  Polsce, jest przeniesie-
nie zachowań chuligańskich w  inne
miejsca, organizacja tzw. ustawek,
wszczynaniebójeki awanturw pobliżu
obiektów sportowych lub w  drodze na
nie.Warunkiemzapobieganiategotypu
zdarzeniom będzie dobre rozpoznanie
środowisk kibicowskich. W  tym celu
muszą powstać wyspecjalizowane, być
możeo charakterzeetatowym,jednost-

40

RaportKGPdotyczącyzabezpieczeniaimprezsportowychw1999r.(…),op. cit.

41

RaportKGP„Bezpieczeństwoimprezmasowychw2009r.”,op. cit., załączniknr6.

POZAMILIT

ARNE ASPEKTY BEZPIECZEŃSTW

A

II – 2011 /

18

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

193

ki policji,zajmującesiętylkoi wyłącz-
nietymzagadnieniem.W polskiejpolicji
w ostatnimczasiezaczętotworzyćtakie
strukturynawzórbrytyjskichspotter-
sów(oficerówpolicji,którzykoncentru-
jąsięwyłącznienajednymklubie).Ich
działania z  czasem powinny przynieść
zamierzonyskutek.

Szczególnym niebezpieczeństwem

powiązanym ze zjawiskiem chuligań-
stwastadionowegojestprzenikaniesię
tego środowiska ze strukturami prze-
stępczymi, w  tym nierzadko przestęp-
czości zorganizowanej. To niebezpie-
czeństwo wiąże się m.in. z  faktem, że
wykrywanie i  ściganie grup przestęp-
czych wywodzących się z  ruchu pseu-
dokibicowskiego jest utrudnione ze
względunahermetycznośćtegośrodo-
wiska, lojalność członków w  stosunku
do grupy, kierowanie się swoistym ko-
deksem,któregoelementarnymwarun-
kiemjestbrakwspółpracyz organami
ścigania i  wymiaru sprawiedliwości.
W  tym kontekście słuszne są działa-
niapodejmowaneprzezpolskąpolicję.
W jejstrukturachtworzonesąspecjal-
ne grupy składające się z  funkcjona-
riuszy poszczególnych oddziałów Cen-
tralnegoBiuraŚledczegoorazkomend
wojewódzkich, których zadaniem jest
rozpoznawanieśrodowiskapseudokibi-
cówi ściganieosóbzwiązanychz groź-
ną przestępczością, w  tym szczególnie
o charakterzezorganizowanym.

W  kontekście zbliżającego się Euro

2012i funkcjonowaniaprzepisówo bez-
pieczeństwieimprezmasowych(w tym

zakazów stadionowych) problemem
możebyćkwestiatzw.public viewing,
czyli oglądania meczów na telebimach
w  specjalnych strefach kibica. Można
zastanowić się, czy nie powstaną wąt-
pliwości interpretacyjne w  przypad-
ku, gdyby na taki teren chciała wejść
osoba, wobec której orzeczono zakaz
wstępunaimprezęmasową,połączony
z obowiązkiemstawiennictwaw czasie
trwania masowej imprezy sportowej
(np. meczu turnieju) w  jednostce po-
licji w  mieście, w  którym strefa kibica
będziefunkcjonowała.Postawieniusię
w  jednostce policji, będzie ona mogła
udaćsiędotakiejstrefy,ponieważbędą
one otwarte z  pewnością także poza
godzinami rozgrywania meczów. Przy
brakuefektywnejkontroliwejśćnataki
obszar–a szacujesię,żenp.w Warsza-
wie, w  strefie kibica w  rejonie Pałacu
Kulturyi Nauki,w dniachrozgrywania
meczów przebywać będzie nawet 100
tys. osób

42

– nie będzie przeszkód by

osoby z  zakazami wstępu na imprezy
masowemogłynatenterenwejść.

Sygnalizowany problem z  egzekwo-

waniemzakazumożerozwiązaćsystem
dozoruelektronicznego.Jestonw trak-
cie wdrażania do polskiego systemu
wymiarusprawiedliwościi obejmujena
razie wybrane kategorie przestępców.
Pojawiłasięjednakpropozycja,zawar-
ta w  projekcie ustawy o  zapewnieniu
bezpieczeństwa w  związku z  organi-
zacjąturniejufinałowegoUEFAEURO
2012

43

,żebystałsięteżelementemkon-

troli wykonania orzeczonego środka
karnego w  postaci zakazu wstępu na

42

http://uefaeuro2012.um.warszawa.pl/strefa-kibica(dostęp:2maja2011r.).

43

http://bip.mswia.gov.pl/portal/bip/218/19489/Projekt_ustawy_z_dnia__2011_r__zapewnieniu_bez-

pieczenstwa_w_zwiazku_z_organizacj.html(dostęp:2maja2011r.).

POZAMILIT

ARNE ASPEKTY BEZPIECZEŃSTW

A

194

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

II–2011/

18

imprezęmasową.Wydajesię,żepropo-
zycja jest słuszna, choć jeszcze chyba
zbyt wcześnie by oceniać efektywność
funkcjonowaniacałegosystemu.

Opisany wcześniej problem z  wej-

ściemw życieczęściprzepisówustawy
o  bezpieczeństwie imprez masowych
z  2009 r., która pozostawiła poza ob-
szarem penalizacji niezastosowanie
siędoorzeczonegozakazuwstępuna
imprezę masową lub obowiązku sta-
wiennictwa i  dopiero nowelizacją Ko-
deksu karnego błąd ten został napra-
wiony, pokazuje jak niezwykle istotne
jest precyzyjne dokonywanie zmian
czy wprowadzania nowych instytucji
prawnych. Uwaga ta pozostaje aktu-
alna w  kontekście wspomnianego wy-
żej projektu ustawy o  zabezpieczeniu
EURO 2012 zawierającego propozycje
zmian w  szeregu aktów prawnych,
w  tym w  przepisach Kodeksu postę-
powania karnego przewidujące m.in.
możliwośćdokonaniaczęściczynności
przesłuchaniaz wykorzystaniemurzą-
dzeńdoprzekazuobrazui dźwięku.

Istotnymaspektemzakazówwstępu

naimprezymasowe,w tymszczególnie
namasoweimprezysportowe,jestczas
na jaki mogą zostać orzeczone. Wątek
szczególnejdolegliwościczasu,najaki
może zostać orzeczony wspomniany
zakaz był podnoszony już przy okazji
wejściaw życieustawyz 1997r.

44

.Nale-

żyzgodzićsięzatem,żedlaosobyktóra
identyfikujesięnp.z ulubionymklubem
piłkarskim,brakmożliwościobejrzenia
z trybunstadionumeczuswojejdruży-
nybędziewyjątkowodotkliwy.

Trzebateżpamiętać,żenawetnaj-

lepszeprawomożestanowićtylkona-
rzędziei jedenz elementówtworzących
warunkibezpieczeństwaimprezmaso-
wych. Dopiero właściwe stosowanie
tego narzędzia przez organizatorów
imprez masowych, organy ścigania
i  wymiar sprawiedliwości, powinno
przyczyniać się do poprawy bezpie-
czeństwa na stadionach czy w  halach
koncertowych i  eliminowania z  nich
osóbstwarzającychzagrożenie.Ostat-
nim, spektakularnym przykładem za-
kłócenia przebiegu masowej imprezy
sportowejsąwydarzeniazwiązanez fi-
nałowym meczem piłkarskiego Pucha-
ruPolski,któryodbyłsię3maja2011r.
w  Bydgoszczy. Doszło wtedy do starć
między pseudokibicami drużyn Legii
Warszawa i  Lecha Poznań, w  wyniku
którychpoważnymzniszczeniomuległ
stadion,a obrażeniaodniosłypostron-
ne osoby (m.in. z  obsługi medialnej).
Mecz odbył się pomimo negatywnej
opiniipolicji,chociażniezgłaszałaona
zastrzeżeńdosamegoobiektu.Ponad-
to organizator rozgrywek, czyli Polski
Związek Piłki Nożnej, wpuścił na try-
bunyosobyz zakazamistadionowymi,
w  tym liderów pseudokibiców, jednak
nieobejmującymirozgrywekpiłkarskie-
goPucharuPolski.W sprawiemożliwo-
ściwpuszczenianastadionniektórych
pseudokibiców z  orzeczonymi zaka-
zami angażowały się jednostki policji.
Dyskusyjne pozostaje czy organizator
zapewnił odpowiednie służby porząd-
kowe, skoro doszło do bezpośrednich
starć chuliganów. Wydaje się więc, że
w kilkumiejscachniezastosowanore-
strykcyjniemożliwościjakiedająobec-

44

Por.:M.Tarnawski,A.Tarnawski,Bezpieczeństwo imprez masowych,„RuchPrawniczy,Ekono-

micznyiSocjologiczny”,nr3-4/1998,s.98;M.Stefański,Przepisy karne (…), op. cit., s.40.

POZAMILIT

ARNE ASPEKTY BEZPIECZEŃSTW

A

II – 2011 /

18

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

195

ne uregulowania. Efektem wydarzeń
z  Bydgoszczy było zamknięcie przez
wojewodów mazowieckiego, łódzkiego
i  wielkopolskiego obiektów Legii War-
szawa,WidzewaŁódźi LechaPoznań.

Jednak na takim rozwiązaniu cierpią
przedewszystkimzwyklikibice,osoby
często gorąco dopingujące swoje dru-
żyny, zainteresowane wyłącznie spor-
towymcharakteremwidowiska.