Uk∏ony z Ciechocinka

ZDRÓJ CIECHOCI¡SKI paêdziernik 2009

16

Polska nazwa „pocztówka” zosta∏a wymyÊlona przez

Henryka Sienkiewicza, który wygra∏ konkurs na zwi´z-
∏à nazw´ ilustracyjnej karty pocztowej og∏oszony w
1900 r. przy okazji Pierwszej Wystawy Kart Pocztowych
w Warszawie. Inne proponowane nazwy to: „otwart-
ka”, „liÊcik”, „listówka”, „pisanka”. Krà˝y∏ wierszyk
parodiujàcy propozycje:

Nalistek, Oszcz´dnica,
Kartocha, DopiÊnica,
Niedyskretka, Ods∏onka,
Naguska, Oglàdka,
Wyczytki przy Zawiadkach,
Wreszcie - ¸atki przy Gadkach.

Pierwsze pocztówki mia∏y miejsce na korespon-

dencj´ na tej samej stronie co obrazek. Z ty∏u by∏ tyl-
ko adres. Jak to wyglàda∏o w Cesarstwie Rosyjskim, w
granicach którego le˝a∏ Ciechocinek? 23 listopada (5
grudnia) 1894 r. ukaza∏o si´ w Petersburgu rozpo-
rzàdzenie G∏ównego Zarzàdu Poczt i Telegrafów zez-

walajàce na przesy∏anie pocztà pojedynczych i z op∏a-
conà odpowiedzià kart pocztowych otwartych, spo-
rzàdzonych przez prywatnych przedsi´biorców, z za-
chowaniem przepisów, które obowiàzujà dla listów
otwartych na blankietach rzàdowych. Czytamy tam:
„Strona frontowa przeznacza si´ wy∏àcznie na adres
i wskazówki dla s∏u˝by pocztowej (rekomendowany
- recomande, zawiadomienie o otrzymaniu - avis de
reception itd.) Marki pocztowe przyklejane byç win-
ny w rogu na stronie frontowej. Na listach otwartych
prywatnej produkcji nie wolno umieszczaç herbu
paƒstwa i odbijaç marek pocztowych. Winietki i rekla-
my mogà byç drukowane tylko na odwrotnej stronie
blankietu w zale˝noÊci od rozporzàdzeƒ cenzury. W
razie wykroczenia przeciw powy˝szym przepisom od
adresata Êciàga si´ kara w iloÊci podwójnej op∏aty,
przypadajàcej za list zamkni´ty.” Pierwsze ilustrowa-
ne karty korespondencyjne w zaborze rosyjskim by-
∏y wi´c ÊciÊle zwiàzane z rozporzàdzeniem, które zno-
si∏o monopol paƒstwa na wydawanie kart pocztowych.

ZE ZBIORÓW FILOKARTYSTKI

ZE ZBIORÓW FILOKARTYSTKI

1 paêdziernika min´∏a 140. rocznica wprowadzenia do obiegu pierwszej pocztówki. Sta∏o si´ to

w 1869 r. na terenie Austro-W´gier nowa forma korespondencji szybko sta∏a si´ popularna w ca∏ej
Europie. Na prze∏omie XIX i XX w. krà˝y∏y ju˝ miliony kart. By∏ to z∏oty wiek w historii pocztówki.

ZDRÓJ CIECHOCI¡SKI wrzesieƒ 2009

17

Niepozorny kawa∏ek papieru
zrewolucjonizowa∏ charakter
kontaktów mi´dzyludzkich.
Tekst korespondencji sta∏ si´
jawny. Pierwsze kartki nie mia∏y
obrazków, a kiedy si´ pojawi∏y,
by∏y wykonywane technikà lito-
grafii. Dopiero póêniej wyko-
rzystywano fotografie. Pomys∏y
zilustrowania pocztówki by∏y
rozmaite. Wydana w 2005 r. zna-
komita ksià˝ka Paw∏a Banasia
„Orbis pictus. Âwiat dawnej kar-
ty pocztowej” ukazuje niezwyk-
∏à pomys∏owoÊç projektantów.
DoÊç szybko wykorzystywano
fotografie atrakcyjnych miejsc.
Podró˝ujàcy chcieli pochwaliç
si´ tym, co spotkali na swojej
drodze, wysy∏ajàc do bliskich
kartki z widokiem. Po-cztówka
zaspakaja∏a ˝àdz´ ciekawoÊci,
jak wyglàda Êwiat. Kolekcjonerzy
gromadzili kartki w specjalnych
albumach. Ich oglàdanie by∏à
nie lada atrakcjà w czasach, kie-
dy nie by∏o telewizji i Internetu,
a ilustrowanych pism by∏o nie-
wiele.

Znaczàcà rol´ w rozwoju

karty pocztowej odegra∏y ksi´-
garnie oraz sk∏ady papieru i ma-
teria∏ów piÊmiennych. W Cie-
chocinku by∏o kilka miejsc ofe-
rujàcych kartki z widokami Cie-
chocinka. By∏y to: Bazar K. Ba-
edeckera przy obecnej ul. Trau-
gutta oraz drewniane kioski w
parku, które niegdyÊ sta∏y przy
klombie mi´dzy stawami a ga-
leriowà spacerowà (dziÊ „Bris-
tol”). Filia Ksi´garni i Sk∏adu
Materia∏ów PiÊmienniczych i
Towarów Galanteryjnych Rubi-
na Rubinsteina z W∏oc∏awka,
która oferowa∏a karty z widoka-
mi Ciechocinka, mieÊci∏a si´ w
ciàgu sklepów (by∏y to sklepy
rzàdowe) przy obecnej ul. Zdro-
jowej (DziÊ to „Europa” pobu-
dowana w tym miejscu w latach
30. XX w.). Jedna z reklam za-
mieszczona w „Pierwszym ilus-
trowanym przewodniku po Cie-
chocinku i okolicy” z 1908 roku
Juliusza Bandrowskiego g∏osi∏a
„co tydzieƒ Êwie˝y transport kart
pocztowych”.

Ciechocinek, który sta∏ si´

pod koniec XIX w. modnym uz-
drowiskiem, odwiedza∏o wielu
goÊci kàpielowych z ca∏ej Euro-
py. Nic wi´c dziwnego, ˝e wszel-
kie nowinki pojawia∏y si´ w na-
szym mieÊcie bardzo szybko.

ZDRÓJ CIECHOCI¡SKI paêdziernik 2009

18

Pierwsze ciechociƒskie pocztówki pojawi∏y si´ byç
mo˝e ju˝ w 1898 r. Widzia∏am ostemplowanà kartk´
wys∏anà z Ciechocinka w 1899 r. W moich zbiorach
jest pocztówka z datà 12 czerwca 1900 r. Pochodzi z
serii kartek zdobionych w stylu modnej wówczas
secesji. Kilka z nich jest prezentowanych obok.

Powodzenie nowej formy korespondencji sprawi∏o,

˝e na rynku kart pocztowych znalaz∏o si´ poczàtkowo
wielu wydawców z W∏oc∏awka: ceniony fotograf Boles-
∏aw Sztejner, Rubin Rubinstein (sygnatura RRW) i Hen-
ryk Neuman. Prawie sto wzorów wyda∏ I. Âlusarski z
Warszawy (fot. I. Raczyƒski). Bardzo wiele z wydanych
wówczas kartek znalaz∏o si´ w obiegu w latach 1914-
1918, bowiem ciechociƒskie kartki wysy∏ali w g∏àb
Niemiec ˝o∏nierze armii okupujàcej uzdrowisko w
czasie I wojny Êwiatowej.

Dzi´ki pocztówkom mo˝emy dowiedzieç si´, jak

wyglàda∏ Ciechocinek ponad sto lat temu. Pocztówki
ukazywa∏y obiekty uzdrowiskowe takie jak ∏azienki,
zawiera∏y zdj´cia dworków, pensjonatów, hotelu Mül-
lera, fragmentów parków, skwerów czy ulic. Na wielu
z nich mo˝na podziwiaç ludzi, którzy ustawili si´ spe-
cjalnie do fotografii. Szczególnie cenne sà te, które
przedstawiajà wn´trza koÊcio∏a, ¸azienek nr 4 i czytelni
obok galerii spacerowej. Pojawi∏y si´ te˝ kartki z hu-
morystycznymi rysunkami. Ukazywa∏y stojàce lub sie-
dzàce postacie ob∏o˝one b∏otkiem, polewane wodà,
a na wannie lub w tle umieszczony by∏ widoczek, np.
t´˝ni i napis Ciechocinek. Kilka takich wyda∏ K. Zab∏oc-
ki z Torunia.

W wolnej Polsce pojawi∏y si´ nowe wzory pocztó-

wek ciechociƒskich. Pi´kna seria kolorowanych kartek
zosta∏a wydana przez St. Rogalewskiego, J. Brzeziƒs-
kiego i Zar´bskiego w Zak∏adach Reprodukcyjnych
„Akropol” w Krakowie w 1922 r. 16 zdj´ç Ciechocinka

wydanych równie˝ w formie albumiku wykona∏ w
1926 r. sam Jan Bu∏hak, znakomity polski fotograf. Do
II wojny Êwiatowej ukaza∏a si´ ponad setka wzorów.
Kiedy w 1939 r. hitlerowcy zaj´li Ciechocinek i prze-
mianowali go na Hermannsbad, uzdrowisko nadal
funkcjonowa∏o, ale tylko dla Niemców. Równie˝ wtedy
ukaza∏o si´ kilka pocztówek, nawet barwnych. W cza-
sach PRL by∏o ich bez liku. Poczàtkowo by∏y czarno-
bia∏e, z czasem by∏y to kolorowe fotografie. DziÊ w
ofercie jest ich tyle, ˝e problem jest wybór, którà wys∏aç
bliskim.

Forma kart pocztowych zmienia∏a si´, podlega∏a

modom i tak jest do dziÊ. Wraz z nowymi technikami
uszlachetniania druku pojawiajà si´ coraz to nowe
wzory i rozwiàzania w tej dziedzinie. Wspó∏czesne
pocztówki to najcz´Êciej mozaika kolorowych fotografii.
Nadal sà „pos∏aƒcami uczuç”, jak pi´knie nazwa∏a je
filokartystka Ma∏gorzata Baranowska.

Dzi´ki utrwalonym fotografiom mo˝na zobaczyç

Ciechocinek, którego ju˝ nie ma, który zmieni∏ si´
przez lata. W swojej ostatniej ksià˝ce „Ciechocinek.
Tydzieƒ w czarujàcym mieÊcie” wykorzysta∏am stare
pocztówki jako materia∏ ilustracyjny. Jak zauwa˝y∏am,
wzbudzajà ogromne zainteresowanie.

Niepozorna kartka pocztowa jest nie tylko ekspo-

natem kolekcjonerskim. Jak pisa∏ prof. Pawe∏ BanaÊ,
mo˝e byç odr´bnym dzie∏em sztuki graficznej i noÊ-
nikiem historii. Oglàdajàcy archiwalne pocztówki mo˝e
poznaç obraz Êwiata, którego ju˝ nie ma, bowiem bu-
dynki i ulice zmieniajà si´. Dla mnie jest to Êwiat, który
chc´ poznawaç i wskrzeszaç. Dawny Ciechocinek utr-
walony na karcie pocztowej to Êwiat, do którego chc´
nieustannie powracaç.

Aldona Nocna, mi∏oÊniczka ciechociƒskich pocztó-

wek